POTENCJAŁ PODKARPACKIEGO RYNKU PRODUKTÓW Z DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN ORAZ MOŻLIWOŚCI SPRZEDAŻY ZEBRANEGO SUROWCA

Transkrypt

1 PAWEŁ WOLAŃSKI UNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ BIOLOGICZNO - ROLNICZY KATEDRA AGROEKOLOGII I ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU POTENCJAŁ PODKARPACKIEGO RYNKU PRODUKTÓW Z DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN ORAZ MOŻLIWOŚCI SPRZEDAŻY ZEBRANEGO SUROWCA Materiały szkoleniowe w ramach projektu: Promocja tradycyjnych form zbieractwa dzikich roślin w celu zniwelowania różnic społecznych i ekonomicznych w Europie Środkowej Kierownik projektu: mgr Małgorzata Draganik Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Europy Środkowej na lata

2 CHARAKTERYSTYKA REGIONÓW POLSKI POD WZGLĘDEM WYSTĘPOWANIA ROŚLIN LECZNICZYCH

3 BAZA SUROWCOWA W Polsce, wśród około 400 gatunków dziko rosnących roślin leczniczych i przemysłowych, około 120 gatunków to rośliny siedlisk leśnych (w tym 50 gatunków drzew i krzewów). Główną bazę surowców zielarskich, pochodzących ze stanowisk naturalnych, stanowią południowo- i północno-wschodnie regiony Polski.

4 BAZA SUROWCOWA Polska została podzielona między dziewięć regionów odpowiadających siedzibom przedsiębiorstwa Herbapol". Za ich bazę pozyskiwania ziół można uznać lasy, łąki i pola leżące na terenach, które znajdują się w ich granicach. Poza tym Herbapol" sprawuje na tym terenie kontrolę upraw oraz służy radą w rozwiązywaniu różnych problemów związanych z działalnością plantatorów i zbieraczy.

5 Ryc. Podział Polski na zasięg działalności przedsiębiorstwa Herbapol"

6 TEREN PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO ORAZ PRZEDGÓRZE RZESZOWSKIE NALEŻĄ DO LUBELSKIEGO ODDZIAŁU HERBAPOL

7 Do Lubelskiego regionu Herbapol należy obszar byłych województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, krośnieńskiego, lubelskiego, przemyskiego, rzeszowskiego, tarnobrzeskiego i zamojskiego, o łącznej powierzchni km 2 Ryc. Region lubelski: I - Karpaty Wschodnie, II - Karpaty Zachodnie, III - Kraina Sandomierska, IV - Wyżyna Lubelska i Roztocze, V - Polesie Lubelskie, VI - Wołyń Zachodni i Opole Zachodnie

8 WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE LUBELSKIEGO OKRĘGU HERBAPOL NAJCENNIEJSZE GATUNKI ZIÓŁ: Brzegi wód stojących i zalewów rzecznych: Tatarak zwyczajny (Acorus calamus L.) - kłącza Tereny podmokłe zadrzewione Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus L.) - szyszki" chmielowe Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) - ziele Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) - liście, owoce Topola czarna (Populus nigra L.) - pączki Wierzby (Salix spp.) - kora Łąki i murawy zasobne w wilgoć Mniszek pospolity (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) - ziele, korzenie Przywrotnik pasterski (Alchemilla monticola Opiz) - ziele Pięciornik gęsi (Potentilla anserina L.) - ziele Świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana Hayne) - ziele Pastwiska nadbrzeżne Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.) - ziele, kwiatostany Pięciornik gęsi (Potentilla anserina L.) - ziele Połonicznik nagi (Herniaria glabra L.) - ziele Stokrotka pospolita (Bellis perennis L.) - koszyczki, ziele Wiązówka błotna (Filipendula ulmaria (L.) Max) - kwiaty

9 WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE LUBELSKIEGO OKRĘGU HERBAPOL NAJCENNIEJSZE GATUNKI ZIÓŁ: Pastwiska suche, ugory Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) - ziele Kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium (L.) Moench.) - kwiatostany Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum L.em. Fr.) - ziele Macierzanka zwyczajna (Thymus pulegioides L.) - ziele Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) - ziele Nostrzyk lekarski (Melilotus officinalis (L.) Pali.) - ziele Pola uprawne, miedze Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) - kwiaty Fiołek trójbarwny lub polny (Viola tricolor L. S.S., V. arvensis Murr.) - ziele Mak polny (Papaver rhoeas L.) - płatki korony Rumianek pospolity (Chamomilla recutita (L.) Rausch.) - kwiatostany Skrzyp polny (Eąuisetum arvense L.) - ziele Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.) - kwiatostany

10 WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE LUBELSKIEGO OKRĘGU HERBAPOL NAJCENNIEJSZE GATUNKI ZIÓŁ: Ogrody i sady Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.) - ziele Fasola zwyczajna (Phaseolus vulgaris L.) - strąki bez nasion Jasnota biała (Lamium album L.) - korony kwiatowe Malina właściwa (Rubus idaeus L.) liście, owoce Orzech włoski (Juglans regia L.) - liście Perz właściwy (Agropyron repens (L.) P. Beauv.) - kłącza Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) - liście Słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus L.) - kwiaty języczkowe Przychacia, rośliny ruderalne Bylica piołun (Artemisia absynthium L.) - ziele Dziki bez czarny (Sambucus nigra L.) - kwiaty, owoce Łopian (Arctium spp.) - korzenie Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.) - kwiatostany

11 WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE LUBELSKIEGO OKRĘGU HERBAPOL NAJCENNIEJSZE GATUNKI ZIÓŁ: Aleje i drogi (o znikomym ruchu pojazdów spalinowych) Głogi (Carataegus monogyna, C. laevigata - kwiaty, owoce Lipy (Tilia cordata Mili., T. Platyphyllos Scop.) - kwiatostany Śliwa tarnina (Prunus spinosa L.) - kwiaty, owoce Róża dzika (Rosa canina L.) - owoce Topola czarna (Populus nigra L.) - pąki Lasy - bory sosnowe Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.) - owoce, rzadko korzenie Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.) - liście, owoce Borówka czernica (Vaccinium myrtillus L.) - liście, owoce Kocanki piaskowe (Hellichrysum arenarium (L.) Moench. - kwiatostany Sosna zwyczajna (Pinus syhestris L.) - kora, cetyna, żywica Wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris L.) - kwiaty Lasy bukowe Kopytnik pospolity (Asarum europaeum L.) - ziele z korzeniami. Miodunka plamista (Pulmonaria officinalis L.S.S.) - ziele

12 WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE LUBELSKIEGO OKRĘGU HERBAPOL NAJCENNIEJSZE GATUNKI ZIÓŁ: Lasy mieszane, polany leśne, zarośla Brzozy (Betula spp.) - liście Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus L.) szyszki" chmielowe Dęby (Quercus spp.) - kora Janowiec barwierski (Genista tinctoria L.) - ziele, kwiaty Jemioła pospolita (Viscum album L.) - ziele Jeżyna (Rubus Jruticosus L. Nom. Ambig.) - liście Kalina koralowa (Viburnum opulus L.) - kora Konwalia majowa (Corwallaria majalis L.) - ziele, kwiatostany Malina właściwa (Rubus idaeus L.) - liście, owoce Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta (L.) Raeusch.) - kłącza Róża dzika (Rosa canina L.) owoce Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.) - ziele Śliwa tarnina (Prunus spinosa L.) - kwiaty, owoce

13 KORESPONDENCJA DOTYCZĄCA WARUNKÓW SPRZEDAŻY SUROWCÓW ZIELARSKICH W FIRMIE HERBAPOL LUBLIN

14 To: Andrzej Nagaj Subject: Uniwersyet Rzeszowski Uniwersytet Rzeszowski Szanowny Panie Andrzeju, W nawiązaniu do rozmowy telefonicznej prosimy o przesłanie kilku informacji, które pomogą nam w projekcie, jaki prowadzimy ze Stowarzyszeniem ProCarpathia działającym w Rzeszowie. - Chcieli byśmy uzyskać informację jakie gatunki roślin Państwo skupujecie w różnych porach roku. Interesują nas gatunki dziko rosnące i rośliny uprawne. - Czy są Państwo zainteresowani zakładaniem plantacji ziół przez rolników na Podkarpaciu i jakie gatunki wchodzą w grę. - Prosimy także o podanie listy punków skupu jakie Państwo mają w województwie Podkarpackim zarówno stałych jak i czasowych. Jakie gatunki roślin są skupywane w poszczególnych punktach. Dane te są potrzebne do realizacji projektu Unijnego, którego celem jest wzbudzenie zainteresowania mieszkańców regionu zbieraniem ziół, celem uzyskania dodatkowego dochodu. Liczymy na serdeczną współpracę z Państwa strony. Z poważaniem Prof. dr hab. Czesława Trąba, dr inż. Paweł Wolański tel Herbapol Lublin

15 Herbapol Lublin Andrzej Nagaj napisał(a): Uniwersytet Rzeszowski Witam, Na terenie województwa podkarpackiego skupujemy surowce pochodzące zarówno z upraw jak i ze stanu naturalnego, np. STAN NATURALNY kora kruszyny, kwiat bławatka, kwiatostan głogu, kwiatostan lipy, liść brzozy, liść jeżyny, liść pokrzywy, owoc borówki czernicy, owoc dzikiego bzu czarnego, owoc głogu, owoc dzikiej róży, ziele dziurawca, ziele krwawnika, ziele rdestu ptasiego, ziele skrzypu polnego, ziele świetlika łąkowego. UPRAWY koszyczek nagietka, liść melisy, liść mięty, owoc maliny, owoc porzeczki, ziele bratka polnego

16 Herbapol Lublin UWAGA!!! Uniwersytet Rzeszowski Wszystkie surowce skupujemy w formie wysuszonej. Możliwy jest odbiór większych partii ziół i owoców naszym transportem. Prowadzimy też skup surowców ekologicznych z wybranych (certyfikowanych) obszarów. O skup konkretnych gatunków w poszczególnych latach należy pytać instruktorów przed rozpoczęciem sezonu (kwiecień), ponieważ nie wszystkie zioła kupujemy w każdym roku i nieograniczonej ilości.

17 Instruktorzy plantacyjno-surowcowi pracujący na terenie Podkarpacia: Adam Kurek, tel , P.S. Radymno powiat: jarosławski, łańcucki, rzeszowski, ropczycko-sędziszowski, lubaczowski, przemyski, przeworski, leżajski, strzyżowski Artur Kogut, tel , P.S. Przemyśl, P.S. Majdan Królewski powiat: przemyski, jarosławski, bieszczadzki, przeworski, kolbuszowski, mielecki, leski Jerzy Kołodziejczyk, tel , P.S. Rymanów, P.S. Haczów powiat: jasielski, dębicki, krośnieński, sanocki, leski, gorlicki, limanowski, nowosądecki, bieszczadzki Szczegółowe informacje o rejonach obsługiwanych przez poszczególne osoby bezpośrednio u instruktorów. W załącznikach podstawowe wytyczne dla zbieraczy i plantatorów. Ponadto każdy dostawca powinien być przeszkolony przez naszych instruktorów - indywidualnie lub grupowo. Pozdrawiam, Andrzej Nagaj Kierownik Działu Kontraktacji i Skupu Herbapol Lublin Uniwersytet Rzeszowski

18 Herbapol Lublin HERBAPOL LUBLIN S.A. ul. Diamentowa 25, Lublin, tel , fax Biuro Handlu i Marketingu: ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel , fax Uniwersytet Rzeszowski

19 PRYWATNE PUNKTY SKUPU SUROWCÓW ZIELARSKICH

20 CMOL-FRUT W CMOLASIE

21

22

23

24 BOMEX W LUBENII

25

26

27

28

29

30 LAS SPÓŁKA Z.O.O.

31 OCENA ZASOBÓW WYBRANYCH GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH DLA TERENU PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO

32 CHARAKTERYSTYKA OBSZARU PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO

33 USYTUOWANIE PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO NA TLE POLSKI I WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO Województwo Podkarpackie zajmuje Południowo-Wschodnią część Polski Płaskowyż Kolbuszowski Ryc. Położenie Płaskowyżu Kolbuszowskiego na tle Polski i woj. podkarpackiego

34 Płaskowyż Kolbuszowski położony jest w środkowej części mezoregionu - Kotlina Sandomierska, pomiędzy dolinami Wisły, Wisłoka i Sanu oraz obniżeniem zwanym Rynną Podkarpacką, na wysokości m n.p.m. Ryc. Położenie obszaru badań na mapie województwa Podkarpackiego.

35 Ryc. Gleby Płaskowyżu Kolbuszowskiego Płaskowyż Kolbuszowski gleby rdzawe i rdzawe bielicowane wytworzone z piasków różnej genezy gleby bielicowe i bielice wytworzone z piasków wydmowych Wśród gleb Płaskowyżu Kolbuszowskiego dominują gleby płowe, które zajmują około 69% powierzchni wszystkich gleb, w tym aż 45% zajmują gleby wytworzone z piasków luźnych a około 20% wytworzone z piasków słabo gliniastych. Na całym obszarze tego regionu przeważają gleby o odczynie kwaśnym. kompleks gleb płowych, brunatnych wyługowanych oraz odgórnie oglejonych wytworzonych z piasków i glin zwałowych

36 SZATA ROŚLINNA PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO W przeszłości na badanym terenie występowała PUSZCZA SANDOMIERSKA. W jej drzewostanie dominowały: dęby, buki, graby, brzozy, lipy, sosny, świerki, jodły i modrzewie. Współcześnie Puszcza Sandomierska zachowała się tylko w postaci kilku kompleksów leśnych. Obecnie na badanym terenie gdzie dominują gleby piaszczyste występują w przewadze ANTROPOGENICZNE BORY SOSNOWE głównie świeże z domieszką dęba, buka, świerka i jodły, pochodzące z XIX i XX wiecznych nasadzeń. Duża cześć terenów leśnych znajduje się w granicach MIELECKO- KOLBUSZOWSKO-GŁOGOWSKIEGO OBSZARU CHRONIONEGO KRAJOBRAZU. Oprócz lasów na badanym terenie występują pola uprawne, łąki, pastwiska, zbiorniki wodne, wydmy śródlądowe, wzgórza morenowe, mokradła, oczka wodna i torfowiska. Na znacznym obszarze łąk i pól, obecnie NIE PROWADZI SIĘ GOSPODARKI ROLNEJ, w związku z czym począwszy od lat 90 ubiegłego wieku zachodzi spontaniczny proces sukcesji wtórnej roślinności.

37 WYBRANE ELEMENTY KRAJOBRAZU PŁASKOWYŻU KOLBUSZOWSKIEGO

38 BORÓWKA CZARNA Vaccinium myrtillus rodzina wrzosowate Ericaceae

39 WYSTĘPOWANIE Występuje prawie w całej Europie (na południu kontynentu tylko w górach), północnej Azji oraz zachodniej części Ameryki Północnej. Rośnie na ubogich i kwaśnych glebach piaszczystych, ale dość wilgotnych. Dobrze znosi półcień. Najlepiej rozwija się w borach sosnowych, sosnowo - świerkowych i mieszanych. W czasie ostrych zim młode pędy Vaccinium myrtillus często wymarzają, a późne przymrozki znacznie ograniczają jej owocowanie.

40 GATUNEK PODOBNY: Vaccinium uliginosum - borówka bagienna (pijanica) o wyższych od poprzedniego gatunku łodygach, obłych, całobrzegich i niebieskozielonych liściach, większych jagodach z obfitszym woskowym nalotem i białym miąższu, rośnie na torfowiskach i w borach bagiennych. Na docelowym obszarze jest bardzo mało bagien, a więc pomylenie obu gatunków borówek przez zbieraczy praktycznie nie wchodzi w grę.

41 POZYSKIWANIA SUROWCA Surowcem zielarskim jest owoc (Fructus Myrtilli) i liście (Folium Myrtylli). Owoce należy zbierać ręcznie do lekkich płaskich koszyków. Nie powinno zbierać się borówek specjalnymi grzebieniami, co jest często praktykowane, bo krzewinki są kaleczone i niszczone. Zaraz po zbiorze owoce należy suszyć w suszarni, początkowo w temperaturze 30 0 C, stopniowo podwyższając ją do 60 0 C, natomiast unikać suszenia na słońcu. Wysuszone owoce powinny zachować czarną barwę, nie mogą być przypalone, ani zbrylone. Liście należy zbierać pod koniec owocowania borówki, osmykując je z obficie ulistnionych gałązek w taki sposób aby z roślin nie zerwać wszystkich liści. Można je suszyć w warunkach naturalnych, w cienkiej warstwie, w miejscach zadaszonych i przewiewnych. Po wysuszeniu powinny być zielone, nie pokruszone i bez domieszki innych części rośliny. 1 KG SUSZU UZYSKUJE SIĘ Z 4 KG ŚWIEŻYCH LIŚCI I 7,5 KG ŚWIEŻYCH OWOCÓW.

42 Zasady zbioru owoców Vaccinium myrtillus określają firmy skupujące na terenie województwa podkarpackiego: BOMEX, CMOL-FRUT I LAS SPÓŁKA Wszystkie firmy KUPUJĄ ŚWIEŻE JAGODY I ZAMRAŻAJĄ JE, nie kupują natomiast liści. NIEWIELKIE ILOŚCI JAGÓD SUSZY BOMEX. Do niedawna odbiorcą czarnych jagód, w tym suszonych był HERBAPOL, obecnie na terenie województwa nie prowadzi skupu tego surowca, ale w terenie pozostali doświadczeni, profesjonalnei przeszkoleni zbieracze. Byli i są oni szkoleni co do zasad zbioru surowca, zgodnie z odpowiednią etyką. Otrzymują instrukcję na piśmie i podpisują odpowiedni dokument, że zostali przeszkoleni i znają zasady pozyskiwania surowca.

43 Mrożone owoce Vaccinium myrtillus sprzedawane są częściowo na rynek krajowy. Odbiorcą jest przemysł spożywczy i niewielkie zakłady m. in. cukiernie i pierogarnie. Większość mrożonych jagód trafia na rynki Zachodniej Europy (Niemcy, Francja, Austria oraz niektóre kraje skandynawskie). W największej ilości Vaccinium myrtillus sprzedawana jest przez przygodnych zbieraczy na bazarach i przy drogach i przetwarzana w gospodarstwach domowych.

44 Firma CMOL- FRUT w 2012 roku, niekorzystnym dla owocowania Vaccinium myrtillus skupiła tylko 18 ton surowca, natomiast w roku korzystnym kupuje około 90 ton. Firma ta jest konkurencyjną dla BOMEXU w Lubeni w okolicy Rzeszowa. Dzięki dużemu zapotrzebowaniu rynku na owoce borówki czarnej, mieszkańcy wsi badanego obszaru, w tym duży udział młodzieży szkolnej pozyskują w sezonie letnim znaczne dochody finansowe. Ceny ustalają firmy skupujące i nie podlegają ona negocjacji ze zbieraczami. Są one wyższe w latach nieurodzaju. Ceny mogą się zmieniać także w sezonie. Za jeden kilogram Vaccinium myrtillus firma płaci zbieraczom, w zależności od roku 7,5 8,5 zł. Na terenie województwa podkarpackiego owoce Vaccinium myrtillus kupuje także firma AWB Handzlówka, ale nie bezpośrednio od zbieraczy tylko w punktach skupu, płacąc dużo wyższe ceny, które wahają się od zł za kg. Niekiedy kupuje nawet owoce mrożone. Zakupiony surowiec suszy we własnej suszarni, a następnie konfekcjonuje dla innych firm oraz dla sklepów ze zdrową żywnością.

45 Maszyny służące do suszenia Vaccinium myrtillus w firmie CMOL-FRUT przedstawiono na poniższych fotografiach.

46 BRZOZA BRODAWKOWATA Betula pendula Roth. rodzina: brzozowate - Betulaceae

47 WYSTĘPOWANIE Występuje w umiarkowanej strefie półkuli północnej. W Polsce jest pospolitym gatunkiem na całym niżu i w niższych partiach górskich. Rośnie w borach, głównie sosnowych na miejscach suchych, czasem jest sadzona w parkach i koło domów. Począwszy od lat 90. XX w. rozprzestrzenia się na odłogach polnych i łąkowych. Na obszarze Płaskowyżu Kolbuszowskiego wystepuje na suchych glebach piaszczystych, zwłaszcza licznie na odłogach polnych. Spotykano także niewielkie zagajniki brzozowe pochodzące z nasadzeń.

48 Gatunek podobny - Brzoza omszona - Betula pubescens Ehrh. Betula pendula Betula pubescens

49 POZYSKIWANIA SUROWCA Dawniej w lecznictwie stosowano zarówno liście, pączki jak i korę, Betula pendula, oraz Betula pubescens. Obecnie wykorzystuje się LIŚCIE i w niewielkim stopniu PĄCZKI. Liście zrywa się w maju, gdy są jeszcze młode i lepkie, ale i późniejsze są dobrym surowcem zielarskim. Można je suszyć w warunkach naturalnych w miejscu zacienionym o dobrym przewiewie. Dobrze wysuszone liście mają zielony kolor, słaby i przyjemny zapach i gorzkawy, cierpki smak, zaciśnięte w dłoni kruszą się z szelestem. Pączki zbiera się tylko z gałęzi ciętych zimą, lub wczesną wiosną z gałęzi przeznaczonych np. na miotły. Należy je suszyć w suszarniach podgrzewanych do około 40 o C.

50 Spośród materiałów zielarskich jakich dostarcza Betula pendula OBIEKTEM ZAINTERESOWANIE SĄ TYLKO LIŚCIE. Zasady zbioru liści Betula pendula określają firmy skupujące na terenie województwa podkarpackiego: Bomex, Herbapol i Malva silvestris. Do punktów skupu wysuszone liście Betula pendula dostarczane są przez doświadczonych, profesjonalnie przeszkolonych przez Herbapol zbieraczy. Jedną z ważnych zasad zbioru jest poszanowanie zasobów naturalnych, a w przypadku Betula pendula pozyskiwanie liści w taki sposób, żeby nie osłabiać drzew i nie oszpecić ich. Ponadto zbiór powinien odbywać się ręcznie. NAJLEPSZY SUROWIEC POZYSKUJE SIĘ Z MŁODYCH DRZEW O WYSOKOŚCI 2-3 M. DLA KUPUJĄCEGO JEST WAŻNA JAKOŚĆ SUROWCA. LIŚCIE PO WYSUSZENIU POWINNY ZACHOWAĆ NATURALNĄ, ZIELONĄ BARWĘ. Dobre praktyki zbierania i organizowania zbioru są realizowane przez zbieraczy dostarczających surowiec do Herbapolu, Bomexu i firmy Malva silvestris.

51 Na obszarze docelowym zasoby surowca zielarskiego jakim są liście Betula pendula, są bardzo duże i nie wykorzystane. Pozyskiwane są głównie przez miejscową ludność z zagajników brzozowych które samoistnie wykształcają się na odłogach, w ilościach zależnych od indywidualnych potrzeb. Teren ten jest czysty ekologicznie, nie ma bowiem zakładów przemysłowych obciążających środowisko. Gospodarstwa rolne są niewielkie, najczęściej nie przekraczające kilku hektarów, a system gospodarowania ekstensywny.

52

53 Na terenie Podkarpacia firma Malva silvestris i Herbapol, w 2012 roku, skupiły kilka ton suszonych liści Betula pendula, płacąc zbieraczom po 3,5 zł za kg. Firma Bomex kupuje rocznie ton suszu, po 5 zł za kg. Przyjmowany jest tylko surowiec o wysokich parametrach jakościowych. Ceny uzyskiwane od kontrahentów krajowych i zagranicznych przez firmy skupujące są tajemnicą handlową.

54 SKRZYP POLNY Equisetum arvense L. rodzina: skrzypowate Equisetaceae

55 WYSTĘPOWANIE W Polsce rośnie na niżu i w górach, na polach uprawnych, ugorach, w ogrodach, w rowach, na przydrożach, torowiskach kolejowych. Jest uporczywym chwastem pól uprawnych, ma długie kłącza, które pocięte dają początek nowym roślinom. Preferuje kwaśne piaszczyste i gliniaste gleby o nieuregulowanych stosunkach wodnych, stąd często podmokłe. Jest gatunkiem spotykanym na obszarze całego Płaskowyżu. Licznie występuje na ugorach i kilkuletnich odłogach polnych, łąkach a także w uprawach okopowych zwłaszcza ekstensywnie uprawianych ziemniaków, na glebach lekkich ale o podłożu wilgotnym i kwaśnych.

56 Gatunek podobny: skrzyp błotny - Equisetum palustre L. Equisetum arvense - skrzyp polny Equisetum palustre - skrzyp błotny

57 POZYSKIWANIA SUROWCA Czyste żywo-zielone pędy ścina się wczesnym latem poniżej dolnej zbrunatniałej części. Ziele dobrze wysycha w warunkach naturalnych, w zacienionym miejscu. W suszarni ogrzewanej, ziele Equisetum arvense należy suszyć w temperaturze do 40 0 C. Dobrze wysuszony surowiec powinien zachować zieloną barwę i nie może zawierać innych gatunków skrzypów, zwłaszcza bardzo toksycznego skrzypu błotnego. Zapach surowca jest słaby, a przy pocieraniu skrzypi.

58 Zasady zbioru Equisetum arvense określają firmy skupujące na terenie województwa podkarpackiego: Bomex, Herbapol i Malva silvestris. Niewielkie ilości świeżego ziela Equisetum arvense skupuje także AWB Handzlówka, która suszy surowiec we własnym zakresie. Do punktów skupu wysuszone ziele Equisetum arvense dostarczane jest przez doświadczonych, profesjonalnie przeszkolonych zbieraczy, którzy potrafią odróżnić Equisetum arvense od podobnego, ale trującego skrzypu błotnego. Jedną z ważnych zasad jest poszanowanie zasobów naturalnych, a w przypadku Equisetum arvense pozyskiwanie ziela w taki sposób, ŻEBY NIE OSŁABIAĆ POPULACJI TEGO GATUNKU NA OBSZARZE ZBIORU. PONADTO ZBIÓR JEST RĘCZNY. Dla kupującego jest ważna jakość surowca. Dobrze wysuszony surowiec powinien zachować zieloną barwę i nie może zawierać innych gatunków skrzypów.

59 Na obszarze docelowym zasoby ziela Equisetum arvense SĄ DUŻE I NIE WYKORZYSTANE. Pozyskiwane są głównie przez miejscową ludność z ugorów, odłogów, suchszych łąk i pól uprawnych (z ekstensywnych upraw ziemniaka). Na obszarze docelowym niema punktów skupu ziół, ale są zbieracze którzy najwięcej surowca zbierają dla firmy Malva silvestris w Przeworsku. Na terenie Podkarpacia firma Malva silvestris, w 2012 roku, skupiła około 1,5 tony ziela Equisetum arvense, płacąc zbieraczom po 4,5 zł za kg. Herbapol w zależności od roku kupuje około kilku ton wysuszonego ziela, płacąc zbieraczom 3,5 zł za kg. Firma Bomex kupuje rocznie około 2 ton suszu, po 3,5 zł za kg. Przyjmowany jest tylko surowiec o wysokich parametrach jakościowych.

60 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ