Polski rynek PV w liczbach

Transkrypt

1 Polski rynek PV w liczbach Autor: Konrad Rosołek, Anna Santorska, Aneta Więcka - Instytut Energetyki Odnawialnej, Warszawa ( Czysta Energia nr 10/2013) Rynek fotowoltaiczny w Polsce dopiero się kształtuje, jednak jego rozwój przebiega w sposób bardzo dynamiczny. Duże zainteresowanie fotowoltaiką nastąpiło w ciągu minionych dwóch lat, a największy przyrost nowych przedsiębiorstw można powiązać z przedstawionym przez Ministerstwo Gospodarki w grudniu 2011 r. projektem ustawy o odnawialnych źródłach energii. W 2007 r. w raporcie opracowanym przez Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO) na zlecenie Ministerstwa Gospodarki wskazano cztery firmy produkujące (montujące) moduły PV i dwie dostarczające komponenty do systemów fotowoltaicznych. Obecnie (2013 r.) na polskim rynku odnotowano działalność 198 firm, które zajmują się produkcją paneli fotowoltaicznych i dystrybucją elementów elektrowni PV. Wśród wszystkich firm: 179 oferuje usługi dystrybucji modułów PV oraz urządzeń pomocniczych, 143 proponują kompleksowe podejście przy inwestycjach PV (doradztwo, sprzedaż, montaż, rozruch, serwis), 20 to przedsiębiorstwa deweloperskie, 14 produkuje moduły PV i sprzedaje na rynku polskim oraz zagranicznym. Przedsiębiorstwa mają swoje siedziby głównie w województwach: mazowieckim, wielkopolskim, śląskim, małopolskim i pomorskim. Udział firm w każdym z województw zaprezentowano na rysunku 1. Jak wynika z badań IEO, prawie 90% przedsiębiorstw funkcjonujących w sektorze fotowoltaiki to małe i średnie firmy, zatrudniające do 20 osób. Większość z nich odznacza się krótkim stażem na rynku. Prawie 60% z nich działa w branży krócej niż pięć lat. Natomiast ok. 70% firm prócz kompleksowych usług z zakresu fotowoltaiki w swojej ofercie ma także inne odnawialne źródła energii. Kupując części składowe elektrowni fotowoltaicznej, można więc wybierać spośród bardzo bogatej oferty modułów PV. Wiele z nich dostępnych jest od ręki, część natomiast wymaga sprowadzenia. Obecnie można nabyć pojedyncze moduły o mocach od 5 do 300 Wp. Cena tych największych to niecałe 1 euro/wp. Szczegółowe informacje odnośnie firm działających na polskim rynku oraz urządzeń dostępnych w ofercie firm dystrybuujących znajdują się w bazach danych dostępnych na stronach IEO.

2 13% 4% 1% 3% 4% 2% 14% 15% 4% 9% 2% Ilość Firm 2% 13% 1% 13% 3% Rys. 1. Udział firm z branży PV na rynku polskim (źródło: badanie rynku IEO) Dominują panele z importu Największa ilość paneli PV na rynku polskim pochodzi z importu. Z badania przeprowadzonego na potrzeby raportu rynkowego, wynika, że zagraniczne produkty stanowią 96% wszystkich sprzedanych paneli PV. Zdecydowanie dominują panele chińskie (rys. 2). Rys. 2. Panele PV na polskim rynku ze względu na kraj produkcji (źródło: badanie rynku IEO)

3 W porównaniu z ubiegłym rokiem można odnotować znaczny spadek cen hurtowych paneli fotowoltaicznych (25% mniej zapłacimy za panele monokrystaliczne i nawet 38% mniej za polikrystaliczne). Dzieje się tak za sprawą tanich produktów pochodzących z Chin. Toczące się od dłuższego czasu postępowanie antydumpingowe zaowocowało rozpoczęciem procedury rejestracji paneli PV, a od 6 czerwca br. wprowadzeniem okresu przejściowego, przy czym na wszystkie produkty z Chin nałożono 11,8-procentowy podatek celny. W zależności od wytwórcy importowane do Europy panele PV objęto cłem rzędu od 37,3% do nawet do 67,9%. Okres przejściowy zakończył się na początku sierpnia br., gdy Bruksela wycofała się z nałożonych w czerwcu tymczasowych ceł antydumpingowych i porozumiała się z Pekinem w sprawie wyznaczenia minimalnej ceny, za którą chińskie panele fotowoltaiczne mogą być sprzedawane w Europie. Zgodnie z nowym porozumieniem, strona chińska ma się zobowiązać do utrzymania minimalnego poziomu cen paneli importowanych do Unii Europejskiej, który wyniesie ok. 0,56 euro/wp. Równolegle z postępowaniem antydumpingowym toczy się postępowanie antysubsydyjne, które może dodatkowo podwyższyć koszt importowanych do Europy paneli fotowoltaicznych. Niemniej jest to pewna szansa na zwiększenie sprzedaży paneli europejskich, w szczególności zaś paneli PV wyprodukowanych w Polsce. Sytuacja ta wpływa na rozwój polskich przedsiębiorstw produkujących moduły bądź w ramach szerszych porozumień biznesowych importujących panele z innych krajów, np. europejskich. Dotyczy to jednak niewielkiej części rynku. Dla większości liczy się jednak przede wszystkim możliwość wejścia na rynek przy silnej konkurencji z zewnątrz. W obecnym systemie wsparcia, gdy trzeba konkurować z innymi technologiami OZE, ważną rolę odgrywa cena. Wprowadzenie ceł może wpłynąć na wzrost cen, co oddali w czasie moment pełnej komercjalizacji fotowoltaiki. Zainstalowane moce Obecnie w Polsce (stan z końca 2012 r.) przyłączonych do sieci elektroenergetycznej (tak zwanych ON-GRID) było dziewięć instalacji, których łączna moc wynosi 1,35 MWp. Biorąc pod uwagę również elektrownie fotowoltaiczne nieprzyłączone do sieci (OFF-GRID), zainstalowanych jest łącznie 3,6 MWp (faktyczna ilość i moc instalacji OFF-GRID może być większa). Największa w Polsce elektrownia fotowoltaiczna ma moc 1 MWp i znajduje się w Wierzchosławicach. Przyrost mocy zainstalowanej w fotowoltaice od 2003 r. przedstawiono na rysunku 3. Rok 2012, jak wynika z badań przeprowadzonych przez IEO, spowodował znaczne ożywienie na rynku fotowoltaicznym w Polsce. W minionym roku sprzedano na nim panele o łącznej mocy 22,9 MW. Część z nich została już oddana do użytku, jednak znaczna ich ilość jest dopiero instalowana. Obecnie w Polsce zbudowano wiele elektrowni fpv, a największa pod kątem mocy jest realizowana w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie). Wkrótce zostanie oddana do użytku druga elektrownia PV o mocy 1,2 MW w miejscowości Czerniewice. Po zakończeniu wspomnianych inwestycji, czyli pod koniec 2013 r., w Polsce może działać nawet ponad 24 MW elektrowni PV.

4 Rys. 3. Przyrost mocy zainstalowanej od 2003 r. Należy dodać, że od 1 sierpnia br. obowiązuje rozporządzenia Rady Ministrów, stanowiące o konieczności postępowania środowiskowego dla instalacji fotowoltaicznych większych niż 0,5 ha na terenach chronionych bądź też pow. 1 ha na pozostałych obszarach. Dane związane z przyrostem mocy zainstalowanej przedstawiono na rysunku 4, natomiast szczegółowe informacje dostępne są w raporcie rynkowym zamieszczonym na stronach IEO. Rys. 4. Przyrost mocy zainstalowanej oraz dane sprzedażowe za 2012 r.

5 Szanse i bariery rozwoju PV Instalacje fotowoltaiczne, ze względu na swoją prostą budowę, cechują się krótkim czasem realizacji inwestycji. Dzięki temu od momentu podjęcia decyzji o budowie do momentu, kiedy elektrownia zacznie produkować prąd, mija ok miesięcy (w zależności od wielkości inwestycji). Jest to ważne szczególnie teraz, kiedy Polska stoi w obliczu potencjalnych problemów z zaspokojeniem potrzeb energetycznych. Wiele elektrowni jest już bowiem technologicznie przestarzałych i nie nadaje się do modernizacji. W kolejnych latach planowane są wyłączenia niektórych bloków na węgiel kamienny, stanowiacych podstawę polskiej energetyki. Wskutek wciąż rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną oraz ubywania jednostek wytwórczych, już ok r. możemy być zmuszeni do kosztownego importowania energii elektrycznej. Z pomocą mogą przyjść inwestycje w elektrownie fotowoltaiczne, ponieważ w krótkim czasie można dodać do krajowego systemu elektroenergetycznego znaczne szczytowe moce wytwórcze, które pomogą w pokryciu potrzeb w czasie największego zapotrzebowania. Z analiz profili zapotrzebowania na energię elektryczną wielu dużych polskich miast można wywnioskować, iż duże zapotrzebowanie na energię elektryczną pokrywa się z maksymalnymi możliwościami produkcyjnymi elektrowni PV. Są więc one dobrym źródłem szczytowym, wpisującym się w standardowe profile zapotrzebowania na energię elektryczną. Przykładowy wykres produkcji energii elektrycznej z elektrowni fotowoltaicznej zestawiony z profilem zapotrzebowania w Warszawie przedstawiono na rysunku 5. Rys. 5. Produkcja energii elektrycznej w elektrowni PV w kontekście zapotrzebowania na energię Warto też wspomnieć o niewielkich kosztach eksploatacyjnych. Farmy PV nie wymagają do pracy paliwa, a zużycie elementów czynnych jest niemalże znikome. Nie posiadają części ruchomych, co czyni tę technologię dość niezawodną. Ponadto czynności serwisowe również ograniczono do minimum. Panele są więc odnawialnym źródłem, które generuje najniższe koszty pod względem eksploatacji. Podstawowe bariery utrudniające rozwój fotowoltaiki w Polsce to niestabilne prawo oraz wymogi administracyjne. Konieczna jest bardzo duża ilość pozwoleń, nawet na najmniejsze instalacje montowane na dachach. Ponadto problematyczne

6 okazuje się prowadzenie działalności gospodarczej (i związane z tym koszty) nawet dla wytwórców posiadających mikroinstalacje, gdyż zyski często nie są satysfakcjonujące. Od 11 września 2013 r. obowiązuje tzw. mały trójpak energetyczny, którego zapisy mówią o zwolnieniu z obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej i koncesjonowania prosumentów, czyli właścicieli mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii (OZE) produkujących energię elektryczną (w tym PV). Niemniej zapis dotyczący obniżenia gwarantowanej ceny zakupu energii do 80% ceny z rynku konkurencyjnego w poprzednim roku sprawia, że pogarszana jest sytuację prosumentów w stosunku do firm. Prosumenci nie mają też prawa do skorzystania ze wsparcia kolorowymi certyfikatami. Szansę na rozwój mikroinstalacji PV w Polsce stwarza nowy program NFOŚiGW o nazwie Prosument. Przygotowywano go przy wykorzystaniu analiz i uwzględnieniu wniosku o jego ustanowienie (ze stycznia 2013 r.) Instytutu Energetyki Odnawialnej oraz Związku Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej (ZPFEO). Obecnie program jest na etapie konsultacji społecznych. Docelowo Prosument będzie wspierał w latach nie tylko zakup i montaż instalacji fotowoltaicznych, ale też pozostałych mikroinstalacji OZE (kotły na biomasę, małe elektrownie wiatrowe, pompy ciepła, kolektory słoneczne). Tym samym stanie się pierwszym ogólnopolskim programem wsparcia pełnej energetyki prosumenckiej. Scenariusz rozwoju tego sektora do 2020 r., który ukazuje kolektory słoneczne jako obecnie najbardziej rozwiniętą i wiodącą technologię z grupy mikroinstalacji oraz innych rozwiązań prosumenckich, zaprezentowano w najnowszej ekspertyzie IEO i ZPFEO (z kwietnia 2013 br.) pt. Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do 2020 roku. Scenariusz ten, bazujący na rządowym Krajowym Planie Działań (KPD), przewiduje, że do 2020 r. ponad 2,5 mln prosumentów będzie wykorzystywać mikroinstalacje OZE, w tym ok. 500 tys. instalacje fotowoltaiczne. Krajowe obroty na rynku mikroinstalacji w 2020 r. wyniosą 26,5 mld zł, w tym 2,5 mld zł w branży PV. Obecnie w projekcie ustawy o OZE zawarto tylko zapowiedź systemu wsparcia w postaci systemu taryf gwarantowanych FiT dla energii z małych instalacji PV, dostosowanego do aktualnych potrzeb dużych instalacji PV, wspomaganych obecnie świadectwem pochodzenia (ŚP). Przepisy te, jeśli wejdą w życie, ostatecznie ukształtują rynek PV w Polsce, przynamniej na najbliższe lata. Rynek jest obecnie w stanie wrzenia, znajduje się na etapie deklaracji, zawierania umów kooperacyjnych i przygotowywania ofert, przy jeszcze niewielkiej, lecz stale rosnącej liczbie transakcji. Według szacunków opublikowanych w KPD, przy korzystnych regulacjach prawnych, do 2020 r. możemy odnotować zainstalowanie nawet 1,8 GW w słonecznych elektrowniach fotowoltaicznych. Niniejszy artykuł opiera się na rezultatach badań rynku przeprowadzonych przez Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO) w pierwszym kwartale br. oraz na analizie trendów rozwoju fotowoltaiki w odniesieniu do odpowiednich dokumentów politycznych, oficjalnych prognoz i otoczenia regulacyjnego. Pełne wyniki badań przedstawiono w raporcie Rynek fotowoltaiczny w Polsce 2012, dostępnym na stronie