Odczytywanie hebrajskich napisów na macewach Słowa klucze, skróty i akronimy

Transkrypt

1 Opracował: Dr. Ronald D. Doctor Współkoordynator Kremenets Shtetl CO-OP/Fundacja Jewish Records Indexing-Poland Portland, Oregon USA 24 lipiec 2008r. Opracowanie wersji polskiej: Katarzyna Pietrzak Poniższa tabela zawiera hebrajskie słowa klucze, skróty i akronimy, pojawiające się na żydowskich macewach (nagrobkach). Tabela pokazuje również skróty i akronimy przeliterowane po hebrajsku, jak również polskie ich tłumaczenie. Zawarto w niej informacje z poniższych źródeł: Alcalay Ruvn, The Complete English-Hebrew, Hebrew-English Dictionary [Dokładny słownik angielsko-hebrajski I hebrajsko-angielski], 5 tomów, Tel Aviv: Miskal Publishing and Distribution, Brooklyn: Chemed Books, Słownik autorstwa Alcalay i Even-Shoshan to słowniki zawierające definicje hebrajskich wyrazów. Obie pozycje obejmują dużą ilość skrótów i akronimów. Ashkenazi Shmuel, Dov Yarden, Otsar Rashe Tevot (Tezaurus skrótów hebrajskich). W języku hebrajskim. 601 stron. ISBN: Słowniki autorstwa Ashkenazi, Even-Shoshan oraz Alcalay stanowią najbardziej wiarygodne źródła

2 dotyczące skrótów hebrajskich. Biella Joan, Simon Rachel (autorzy opracowania), Hebrew Abbreviations [Skróty hebrajskie], Princeton University Library s Cataloging Documentation. Dostęp pod adresem internetowym: Źródło to podaje hebrajskie skróty, ich przeliterowaną zlatynizowaną formę, nie podaje jednak całkowitej formy hebrajskiej i nie zawiera tłumaczenia. Skróty oparte są na IV tomie z wydania z 1988 r. (autor opracowania: Even-Shoshan). Jedynie kilka skrótów z tego źródła zostało umieszczonych w tabeli. Blatt Warren, Reading Hebrew Tombstones: A JewishGen InfoFile [Odczytując napisy na hebrajskich macewach. Spis w indeksie JewishGen InfoFile]. Dostęp pod adresem internetowym: Caplan Judith Shulamith Langer-Surnamer, How to read a Hebrew tombstone anywhere in the world: Tombstone translation topics or the Matzevah Matters [Jak odczytać napis na hebrajskim nagrobku w każdym miejscu na świecie: tłumaczenie napisów nagrobkowych, kwestie macew]. Praca zaprezentowana na XXIV Międzynarodowej Konferencji ds. Żydowskiej Genealogii zorganizowanej w lipcu 2004 r. w Jeruzalem przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Żydowskich Towarzystw Genealogicznych. Dostęp do pracy na płycie konferencyjnej CD-Rom, jak również u autora pracy (adres Judith27@aol.com). Doctor Ronald D, Kremenets Uyezd Jewish Cemeteries Translation Project [Projekt tłumaczeniowy dotyczący żydowskich cmentarzy w powiecie krzemienieckim na Ukrainie]. Projekt ten zawiera tłumaczenia ponad macew z żydowskich cmentarzy w Krzemieńcu, Wiśniowcu i Jampolu (miasta na Ukrainie). Prace nad projektem trwają nadal, a listę uaktualnia się co pewien czas. Floersheim Eva, Learning about the Gravestones from Lubaczow: A Beginner's Tutorial [O nagrobkach w Lubaczowie: Podręcznik dla początkujących]. Dostęp pod adresem internetowym Holtzman Ada, Abbreviations and terms found on tombstones in Poland [Skróty i wyrażenia na macewach w Polsce]. Dostęp pod adresem internetowym: Tagger Mathilde A. (autor opracowania), Hebrew Acronyms on tombstones and death registers [Hebrajskie akronimy na nagrobkach i w aktach zgonu]. Praca zaprezentowana na XXIV Międzynarodowej Konferencji ds. Żydowskiej Genealogii zorganizowanej w lipcu 2004 r. w Jeruzalem przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Żydowskich Towarzystw Genealogicznych. Dostęp do pracy na płycie konferencyjnej CD-Rom, jak również w Izraelskim Towarzystwie Genealogicznym (adres e- mail: igs@isragen.org.il). W poniższej tabeli, podwójny cudzysłów ( ) bądź apostrof ( ) zastosowany w hebrajskim skrócie lub akronimie wskazuje, gdzie pominięto pewne litery lub słowa. W przypadku jakichkolwiek błędów lub uzupełnień, uwagi proszę kierować do Dr. Ronalda D. Doctora (adres rddpdx@gmail.com). 14 styczeń 2005 r. Strona 1

3 ד'' ח'' ש'' Sukkot, pierwszy dzień przejściowy Pascha, pierwszy dzień przejściowy א ' דחולהמועדסוכות א ' דחולהמועדפםח Pascha, dzień pierwszy Rosz Chodesz, pierwszy z dwóch dni Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień pierwszy) Pierwszy dzień roku (Rosz Haszana) Szawuot, dzień pierwszy Chanuka (dzień pierwszy) Sukkot, Święto Namiotów (dzień pierwszy) א ' דפםח א' דר א' דראשהשנה א ' דרה א ' דשבועות א ' חנוכה א' סוכות א ' דראשחודש א ' דראשהשנה א ח'' אשתחיל dzielna niewiasta א צ'' אישהצנועה skromny, pokorny א ר'' אשתרב (Pana) żona Reb ojciec אב Aw (miesiąc kalendarza hebrajskiego) אב Ojciec Sądu, Główny Prezydujący Sędzia, Naczelnik Sądu Rabinackiego אב בית דין אב mój ojciec אבי wiosna אביב nasz ojciec אבינו Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 2

4 ש'' ר'' młody żonaty mężczyzna אברך nasz Mistrz, nasz Nauczyciel i nasz Rabin (tytuł nadawany rabinom chasydzkim) Adar I (miesiąc kalendarza hebrajskiego) Adar II (miesiąc kalendarza hebrajskiego) אדמו אדרא ' אדרב ' ורבינו אדוננו מורנו א 'ד'ר'ח' אלףדהראשחודש pierwszy dzień miesiąca brat siostra mój brat nasz brat ostatni (dzień) Paschy אח אחות אחי אחינו אחרוןשלפסח אי א'' אישיראאלוקים bogobojny człowiek ofiarowano mu długie życie (dosłownie: wiele dni i lat) איו אריכות ימים ושנים Ijar (miesiąc kalendarza hebrajskiego) mężczyzna / kobieta ważna lub wysoce szanowana osoba, VIP bardzo sędziwy człowiek, znakomity uczony człowiek, który zmarł w późnej, lecz szczęśliwej starości, syty życia człowiek młody co do dni אייר איש /אשה איש הטוב איש ישיש איש ישיש זקן ושבע ימים איש צעיר לימים Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 3

5 człowiek bardzo młody איש רך בשנים prosty, prawy, bardzo uczciwy człowiek (dobra osoba) Elul (miesiąc kalendarza hebrajskiego) wdowa matka moja matka nasza matka westchnienie אישתםוישר אלול אלמנה אם אמי אמנו אנחה Isru Chag (dzień przypadający po święcie Jom Tow) אסרו חג א 'ר ' אשתרבי żona rabina gorączka niewiasta sędziwa niewiasta droga niewiasta Asara Be Tewet, dziesiąty dzień miesiąca Tewet żona, kobieta dzielna niewiasta niewiastę dzielną któż znajdzie moja żona אשבעצמות אשה אשהזקנה אשהיקרה עשרהבטבת אשת אשתחיל אשתחילמיימצא אשתי Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 4

6 ר'' ה'' את '' ו אישתםוישר prosty i uczciwy człowiek młody nieżonaty mężczyzna אברך ב ' בן syn Sukkot, drugi dzień pośredni Pascha, drugi dzień pośredni Pascha, dzień drugi Rosz Haszana, Nowy Rok (drugi dzień) Szawuot, dzień drugi Chanuka (dzień drugi) Sukkot, Święto Namiotów (dzień drugi) ב ' דחולהמועד סוכות ב ' דחולהמועדפםח ב ' דפסח ב ' דראשהשנה ב ' דשבועות ב ' חנוכה ב ' סוכות syn Reb / córka Reb בןרב / בתרב ב ב ר'' בןרבי Rabina syn w wiośnie swego życia zabrany z tego świata z westchnieniem opłakiwanie באביב חלדו נקטף באנחה בבכי błogosławiony niech będzie prawdziwy Sędzia בד ברוך דין האמת w kwiecie wieku kontroler בדמי ימיו בדק בהר '' בןהרב syn rabina Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 5

7 ש'' młody mężczyzna / młoda niewiasta w swoim życiu בחור /בחורה בחיה במו ה'' בןמורנוהרב syn naszego nauczyciela i rabina za swoje czyny syn (kogoś) syn/ córka przodka naszego Abrahama (wskazuje na konwertytę na judaizm) 1. w wigilię Szabatu 2. Baal Szem, cudotwórca 1. בבעבשבת 2. בעלשם במעשיו בן בן/בתאברהםאבינו בע בעה ב'' בעולםהבא w wieku przyszłym בעה '' נ בעלחנס cudotwórca בעהמ ח'' בעלהמחבר (czegoś) autor w wieku przyszłym mąż mój mąż בעולםהבא בעל בעלי בעש ק'' בערבשבתקודש w wigilię świętego Szabatu בעשי ת'' בעשרתימיהשגבה w dziesięć dni pokutnych בר '' בןרבי Rabina syn czysta /-y (r. ż. / r. m.) błogosławiony niech będzie prawdziwy Sędzia (modlitwa odmawiana w przypadku złych wieści) ברה / בר ברוך דין האמת Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 6

8 ח'' בש ט'' בשםטוב reputacja) w chwale (dobre imię, dobra בשנ ' בשנים latami córka (kogoś) córka rabinów córka pana kobieta (niezamężna) Sukkot, trzeci dzień pośredni Pascha, trzeci dzień pośredni Chanuka (dzień trzeci) בת בת הרבנים בת רב בתולה ג ' דחולהמועדסוכות ג ' דחולהמועדפםח ג ' חנוכה dobroć, życzliwość ג גומלחסד / גמילותחסדים ג ע'' גןעדן raj גמ ח'' גמילותחסד był dobry i życzliwy Sukkot, czwarty dzień pośredni Pascha, czwarty dzień pośredni Chanuka (dzień czwarty) ד ' דחולהמועדסוכות ד ' דחולהמועדפםח ד ' חנוכה Litera dalet jest stosowana w miejsce imienia B-ga במקום שם האל ד ץ'' דיןצדק sprawiedliwy wyrok ד '' wuj ciotka דוד דודה Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 7

9 ח'' łzy דמע na policzkach łzy (zwrot nawiązuje do Tanachu, Lamentacje 1:2) z tego miejsca דמעעלהלחי דפה מפה (ממקוםזה ( דק ק'' שלקהילתקודש prawdopodobne znaczenie: świętej wspólnoty Chanuka (dzień piąty) Haszem (nazwa używana w miejsce imienia B-ga) ה ' חנוכה השם ה '' ה ה'' הלאהוא czyż to nie on; ten właśnie; oto on ה ה'' העולםהבא wiek przyszły הא '' האישה niewiasta młody żonaty mężczyzna nieskalana (skromna, pokorna) niewiasta młoda niezamężna kobieta האברך האישה הצנועה הבחור /הבתולה הג '' הגאון uczeni 1. Mądry Rabin 2. Pobożny Rabin 1. הרבהחסיד 2. הרבהחכם הדה wielki uczony mędrzec החכםהדגול הה wielki Rabin הרבהגדול הה הה קריאת יגון biada! biada! Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 8

10 ר'' Hoszana Raba (ostatni dzień święta Sukkot) czysty (skromny, pokorny) starzeć się sędziwy człowiek הושענה רבה הושע הצנועה הזקין הזקן Chasyd (zwolennik Chasydyzmu, ruchu założonego przez Baal Szem Tow) החסיד הי ד'' השםיקוםדמו Niech B-g pomści jego krew הי '' ו השםישמרהוויחיהו Niech Pan go ustrzeże, zachowa przy życiu dziecko (r. m. / r. ż.) drogi, ukochany Drogi /-a, ukochany /-a (r. ż. / r. m.) Kohen (potomek Abrahama, arcykapłan) Lewita (potomek Lewiego) policzek הילד /הילדה היקר היקרה / היקר הכהן הלוי הלחי המ ' המורה nauczyciel znany jako, znany także jako המכונה הממ ה'' הרומגידמשנההרב Rabin wykładający Misznę, Rabin zmarły המנוח Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 9

11 ל'' Maskil czasami używany jako zwrot grzecznościowy, oznaczający wielkiego uczonego (zobacz tłumaczenie słowa likyn) pomnik harav, Rabin (harav niekoniecznie musi odnosić się do Rabina) harav, Rabin (harav niekoniecznie musi odnosić się do Rabina) uczony, pobożny (honorowy tytuł oznaczający badacza Tory) żona Rabina המשכיל הציון ה 'ר ' הרב הרבני הרבנית הרב הרה צ'' הרבהצדיק prawy Rabin הרה ק'' הרבהקדוש święty Rabin niewątpliwie chwalebny Chanuka (dzień szósty) na policzkach łzy (zwrot nawiązuje do Tanachu, Lamentacje 1:2) i odszedł do wieczności Pascha, dzień siódmy Chanuka (dzień siódmy) הריא תתהלל ו ' חנוכה ודמע על הלחי והלך לעלמים ז ' דפסח ז ' חנוכה błogosławionej pamięci (r. ż. / r. m.) ז זכרונו /זכרונהלברכה ז '' צל זכרוןתצדיקלברכה cadyk błogosławionej pamięci Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 10

12 ק'' ה'' זי ע'' זכותויגןעלינו Niech strzegą nas jego wartości czysta/-y זכה /זך czysta (skromna, pokorna) צנועה 1. Błogosławiona niech będzie pamięć sprawiedliwego 2. Sprawiedliwy błogosławionej pamięci memory Błogosławiona niech będzie pamięć świętego i sprawiedliwego w wieku przyszłym, lub Błogosławiona niech będzie pamięć świętego i sprawiedliwego, niech zasłuży na życie wieczne 1. זכרצדיקלברכה 2. זכרונולברכה 1. זכרצדיק וקדוש לברכה 2. להייהאולםהבא ז''צל זצוקללה Sędziwy/-a, starszy/-a, stary/-a זקן /זקנה Pascha, dzień ósmy ח ' דפסח Chanuka (dzień ósmy) ח ' חנוכה bractwo pogrzebowe חברתקדישה ח miesiąc חדש חוה מ'' חולהמועד pośrednie dni święta חוהמ ס'' חולהמועדסכות pośrednie dni święta Sukkot חוהמ פ'' חולהמועדפסח pośrednie dni Paschy Chol HaMoed, pośrednie dni święta odszedł w kwiecie wieku חול המועד חיים שבק לו בדמי ימים Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 11

13 ważny/-a Cheszwan (miesiąc kalendarza hebrajskiego) Cheszwan (miesiąc kalendarza hebrajskiego) Tisza Be Aw, dziewiąty dzień miesiąca Aw (dzień postu, upamiętniający rocznicę zburzenia Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej oraz wypędzenie z Hiszpanii) Tu Be Aw, piętnasty dzień miesiąca Aw Tu Be Szwat, piętnasty dzień miesiąca Szwat Tewet (miesiąc kalendarza hebrajskiego) dobroduszny Jud Zajin Tamuz, dzień siedemnasty (dzień postu) znany, dobrze znany dzień / dni חשוב /חשובה חשון חשוון lub חשון ט' באב ט ''ובאב ט''ו בשבט טבת טוב לב י''ז תמוז ידוע יום /ימים czwartek Jom Kippur, Dzień Pojednania niedziela środa sobota wtorek poniedziałek יוםחמישי יוםה ' יום כפור יוםראשון יוםא ' יוםרביעי יוםד ' יוםשבת יוםז ' יוםשלישי יוםג ' יוםשני יוםב ' Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 12

14 ת'' piątek יוםששי יוםו ' dziecko (r. m. / r. ż.) drogi /-a, cenny /-a ילד /ילדה יקר /יקרה יר ש'' יראשמים bogobojny wielce czcigodny sędziwy wiek uczciwy, bezpośredni, moralny, sprawiedliwy Uczciwa /-y, bezpośrednia /-y, moralna /-y, sprawiedliwa /-y יראת ישן ישר ישרה / ישר כ ' כבוד zaszczycony כ ק'' כבודקדשת Cześć Jego Świątobliwości samotność, rozdzielenie odszedł w najlepszym okresie życia כערער בערבה כלו ימיו במבחר שנים כמר כבוד מורנו רבי nasz zaszczytny nauczyciel, Rabin כמ ' Kislew (miesiąc kalendarza hebrajskiego) כסלו Cześć jego znamienitemu, wybitnemu nazwisku, lub jego chlubnemu, znamienitemu nazwisku (tytuł Rabina) כש כבוד שם תפארתו כש ת'' כבודשםתפילתו szacunek modlitwy skromna כשרה Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 13

15 ק'' ע'' korona כתר Lag Ba Omer, święto przypadające na 18. dzień miesiąca ijar zmarł młodo serce ל''ג בעומר לא הגיע עליון בשנים לב Od stworzenia świata (służy do określenia tysięcznej liczby roku hebrajskiego) לב לבריאת עולם לחו ' לחודש miesiąca ukoronować do wieczności לכתר לעלמים Według skróconej daty (używana do oznaczenia braku hebrajskiego tysiąclecia; pisząc cyfry w roku żydowskim, cyfra tysięczna jest często pomijana; w tym przypadku, przyjmuje się, że jest to cyfra 5, więc rok zapisany 722 jest w istocie rokiem 5722.) לפ לפרטקטן (ע''יתאריך ( מ '' המנוח zmarły מ ק'' מקוםקבורה miejsce pochówku מ ר'' מורנורבנו nasz nauczyciel, Rabin przodkowie bardzo miły מאבות מאד נעים מאה '' ג מאודגדולה luminarz wygnańców Kaznodzieja מגיד Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 14

16 צ'' מ'' ר'' ט'' ק'' פ'' צ'' ר'' nasz nauczyciel i Rabin מורנוהרב מהו / מוה מהר ר'' מורינוהרברבי Rabin, nasz nauczyciel, Rabin מו ה'' מורנוהרב nasz Nauczyciel, Rabin מו /מ מורהצדק nauczyciel sprawiedliwości pertraktacje מו משאומתן מו ר'' מורינוורבינורב nasz nauczyciel i nasz Rabin, Rabin מוה ר'' מורנוהרב Rabin nasz nauczyciel, מוהר ר'' מורנוורבנוהרברבי... Rabin nasz nauczyciel i mistrz, wspaniały, wyjątkowy (r. m.) wybitny (r. m.) מופלא מופלג מוצ ש'' מוצאישבת zakończenie Szabatu Motza-aj Jom HaKippurim, noc po zakończeniu święta Jom Kippur מוציוהכ מוצאי יום הכפורים Motza-aj Jom Tow, noc po zakończeniu święta מוציו מוצאי יום טוב zakończenie świętego Szabatu; sobotnia noc מוצש מוצאי שבת קודש nasz nauczyciel (prawdopodobnie używane w odniesieniu do mełameda) מורנו śmierć מות /מותה Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 15

17 א'' ת'' doczesnego życia חלדו miesiąc Aw מנ מנחםאב (חודשאב ( Wśród niewiast żyjących w namiotach niech będzie błogosławiona menachem/miesiąc Aw (miesiąc kalendarza hebrajskiego, Aw) jej działanie, czyny jego czyny z linii sprawiedliwych mała synagoga מנב מנחםאב מעשיה מעשיו מגזעישר מקדשמעט מן נשים באוהל תבורך מו ץ'' מורהצדק nauczyciel sprawiedliwości Pan Marcheszwan (miesiąc kalendarza hebrajskiego, Cheszwan) pani, kobieta (zamężna) zwolennik ruchu Haskala (oświecenie lub uczony, mędrzec, człowiek oświecony; czasami oznacza nauczyciela lub pisarza) rodzina מר מרחשון מרת משכיל משפחה נ ' נפטר zmarł Niech światłość jego świeci (oznacza, że dana osoba żyje) נ '' י נרו יאיר נ ע'' נשמתועדן Niech dusza jego spoczywa w Raju Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 16

18 ר'' ע'' מ'' Niech światłość jego świeci (oznacza, że dana osoba żyje) zmarł /-a (eufemizm poetycki) Wielkoduszny /-a, dobroczyńca, filantrop, szczodry/-a (r. m. / r. ż..) życzliwy prawnuk & wnuk (potomstwo, potomek) zmarł /-a (eufemizm poetycki) urodzony /-a uzgodniony w zaufaniu miły, uprzejmy נרו יאיר נ נבש נדיב/נדיבה נדיב לב נו '' נ נול נולד /נולדה נושא ונותן באמונה נחמד נתבקש בישיבא של מעלה נין ונכד נקראבישיבאשל מעלה Nisan (miesiąc kalendarza hebrajskiego) szanowany Odszedł /odeszła, zmarł / -a Odszedł /odeszła, zmarł / -a Odszedł /odeszła, zmarł / -a Odszedł /odeszła, zmarł / -a dusza młoda co do dni został zabrany ) אביבחלדונקטףzobacz ) wzór do naśladowania ניסן נכבד נפטר /נפטרה נפטר /נפטרה נפ ' נ 'פ ' נפטר /נפטרה נפט ' נפטר /נפטרה נפש צעיר לימים נקטף נר לרגליו (ה) Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 17

19 ט'' ל'' zastępca Kohena, Kapłana (źródło nazwy SEGAL ) Sukkot, Święto Namiotów (dzień pierwszy) Sukkot, Święto Namiotów (dzień drugi) Siwan (miesiąc kalendarza hebrajskiego) סגןלויה/ סגןלכהונה סג סוכות א' סוכותב ' סיון ע ה'' עליוהשלום Niech spoczywa w pokoju Nie dożył sędziwego wieku młody mężczyzna עוד לא הגיע בשנים עלם רך בשנים ער ח'' ערבראשחודש w przeddzień nowiu księżyca przeddzień (czegoś) wigilia Szabatu ערב ערב שבת קודש עש ק'' ערבשבתקודש wigilia świętego Szabatu tu spoczywa/ tu jest (był) pochowany tu spoczywa/ tu jest (była) pochowana Purim Pascha פ''נ/ פ'נ'/ פנ פורים פסח פהנטמן/ פהנקבר פהנטמנה/פהנקברה tu spoczywa / tu jest (był) złożony tu spoczywa / tu jest (była) złożona פ ט פה טמון פה טמונה / פ'ט'/ פ צו ח'' צדקהוחסד sprawiedliwy i szanowny człowiek Święto Com Gedalia, Post Com Gedalii צום גדליה Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 18

20 ק'' ח'' ע'' sprawiedliwego podstawy są wieczne skromna / - y młoda co do dni צדיק יסוד עולם ציס צנועה /צנוע צעירה בימים ק ' קבר grób wspólnota (dosłowne znaczenie: święte zgromadzenie) zasłużyła sobie reb, raw (tytuł honorowy, podobnie jak Pan) raw, Rabin Rabin ק קנתה קהל קדוש רב/ רבי ר ' ר ' Rosz Chodesz, obchodzone z początkiem każdego miesiąca (dzień przed nowiem księżyca, noc, kiedy księżyc w nowiu widać po raz pierwszy i kiedy zaczyna się nowy miesiąc) ר ראש חודש/ ראש חדש / ר'ח ' Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień pierwszy) Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień drugi) reb, raw (tytuł honorowy, podobnie jak Pan) Rabin (j. aramejski) Rabinacki; Rabinista; uczony, pobożny młody /-a (r. m. / r. ż.) rok (w roku) ראש השנה א' ראשהשנהב ' רב רבן, רבנים רבני רך / רכהבשנים רך / רכהבשנ' שנה /שנת ש ' ש ק'' שבתקודש święty Szabat Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 19

21 ץ'' א'' ב'' ק'' przewodniczący synagogi, przewodniczący społeczności ש שליח צבור ש. שנת rok Szawuot, Święto Tygodni שבועות Szwat (miesiąc kalendarza hebrajskiego) שבט syty życia שבע ימים opuścił życie doczesne i wstąpił do wieczności שבקחיוהלךלעלמים Szabat Kodesz ש שבתקדש Rzezak rytualny & kontroler (szochet) (dosłownie: rzeźnik oraz kontroler, np. płuc) ש 'ו'ב/ שו שחט ובדק Szuszan Purim rzeźnik, rzezak rytualny שושן פורים שחט Niech żyje długo i szczęśliwie, Amen (używane w odniesieniu do Rabina) שליט שיחיה לארך ימים טובים אמן dobra chwała (dobre imię, dobra reputacja) Simchat Tora, Radowanie się Torą Shmini Aceret opiekun rok /lata rok / lata שם טוב שמחת תורה שמיני עצרת שמש שנה / שנים שנ ' שנה/ שנים Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 20

22 ה'' uczciwy, niewinny, prosty, doskonały uczciwy i sprawiedliwy uczciwa / -y, niewinna /-y Tamuz (miesiąc kalendarza hebrajskiego) Niech dusza jego/jej zamknięta dobrze będzie w woreczku życia (błogosławieństwo dla zmarłych, oparte na wersecie z pierwszej księgi Samuela (25: 29); zwykle pojawia się u dołu wszystkich nagrobków) Taanit Ester, Post Estery Tiszri (miesiąc kalendarza hebrajskiego) chwalebny תם תם וישר תמה / תם תמוז תנצב / ת'נ'צ'ב'ה תענית אסתר תשרי תתהלל תהי/ תהיהנשמתו (נפשו) צרורהבצרור החיים chwalić należy niewiastę, co boi się Pana (zaczerpnięte z Księgi Przysłów (31: 30) אשהיראתה' היאתתהלל Skróty, akronimy i słowa klucze 14 styczeń 2005 r. Strona 21