EFEKTY MODERNIZACJI MODELOWEGO GOSPODARSTWA RODZINNEGO

Transkrypt

1 INŻYNIERIA W ROLNICTWIE. MONOGRAFIE NR 21 ENGINEERING IN AGRICULTURE. MONOGRAPHS NO. 21 Zdzisław Wójcicki EFEKTY MODERNIZACJI MODELOWEGO GOSPODARSTWA RODZINNEGO EFFECTS OF MODERNIZATION OF A MODEL FAMILY FARM Falenty 2015 WYDAWNICTWO ITP

2 INSTYTUT TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY Falenty, al. Hrabska 3, Raszyn tel./fax ; DYREKTOR INSTYTUTU dr hab. inż. Piotr Pasyniuk Oddział w Warszawie ul. Rakowiecka 32, Warszawa tel , fax Kierownik Oddziału prof. dr hab. Aleksander Szeptycki KOLEGIUM REDAKCYJNE prof. dr hab. Aleksander Szeptycki przewodniczący prof. dr hab. J.Lech Jugowar prof. dr hab. Zdzisław Wójcicki prof. dr hab. Jan Pawlak prof. dr hab. Krzysztof Wierzbicki Recenzenci prof. dr hab. Józef Kowalski, dr hab. inż. Sławomir Kocira Kierownik Działu Wydawnictw: dr hab. inż. Halina Jankowska-Huflejt, prof. nadzw. Projekt okładki: Halina Jankowska-Huflejt Opracowanie redakcyjne: Grażyna Pucek Korekta: Barbara Wciślińska Skład komputerowy i przygotowanie do druku: Anna Wysocka Copyright by Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach (ITP), 2015 ISBN ISSN Adres redakcji: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Falenty, al. Hrabska 3, Raszyn tel ; wydawnictwo@itp.edu.pl Realizacja wydania: Agencja Wydawniczo-Poligraficzna Gimpo Warszawa, ul. M. Grzegorzewskiej 8. Ark. wyd. 8. Nakład 180 egz.

3 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i skrótów WSTĘP I GENEZA PODJĘCIA TEMATU UWARUNKOWANIA I POTRZEBY MODERNIZACJI ROLNICTWA Wdrażanie gospodarki zrównoważonej Postęp naukowo-techniczny w gospodarce żywnościowej Kierunki przemian w rolnictwie i technice rolniczej Potrzeby modernizacyjne gospodarstw rodzinnych METODY (SPOSOBY) MODERNIZACJI GOSPODARSTW Rodzaje modernizacji gospodarstw rodzinnych Technologiczna metoda modernizacji gospodarstw Wybór przykładowego gospodarstwa do modernizacji PROJEKTOWANIE MODERNIZACJI MODELOWEGO GOSPODARSTWA Założenia metodyczne i organizacyjno-techniczne Produkcja rolnicza, struktura zasiewów i obsada bydła Bilans pasz, nawożenia i glebowej substancji organicznej Karty technologiczne produkcji roślinnej i zwierzęcej Bilans nakładów pracy, siły pociągowej i energii Wyposażenie w środki trwałe i potrzeby inwestycyjne ANALIZA DZIAŁALNOŚCI EKONOMICZNEJ GOSPODARSTWA Przychody, rozchody i dochody zmodernizowanego gospodarstwa Ocena wyników rocznej działalności zmodernizowanego gospodarstwa PODSUMOWANIE I WNIOSKI BIBLIOGRAFIA Streszczenie ZAŁĄCZNIKI

4 Contents List of important symbols and abbreviations INTRODUCTION AND GENESIS OF THE TOPIC CONDITIONS AND NEEDS OF AGRICULTURE MODERNIZATION Implementation of a sustainable economy Scientific and technological progress in the food economy Directions of changes in agriculture and agricultural technology Modernization needs of family farms METHODS (WAYS) OF MODERNIZATION OF FARMS Types of modernization of family farms Technological method of modernization of farms The choice of an example farm for modernization DESIGNING THE MODERNIZATION OF A MODEL FARM Methodical, organizational and technical assumptions Agricultural production, structure of arable cropland and livestock density Balance sheet of feed, fertilizing and soil organic matter Operation sheets of plant and animal production Balance sheet of labour costs, tractive effort and energy Equipment in fixed assets and investement needs ANALYSIS OF THE FARM S ECONOMIC ACTIVITY Revenues, expenditures and incomes of the modernized farm Annual evaluation of the modernized farm s activity SUMMARIZATION AND CONCLUSIONS BIBLIOGRAPHY Summary APPENDIXES

5 Streszczenie W pracy przedstawiono sposób projektowania przekształceń rozwojowych w towarowych gospodarstwach rodzinnych oraz metody oceny skutków ich technologicznej modernizacji. Metodę projektowania oraz efekty modernizacji przedstawiono na przykładzie modelowego gospodarstwa rodzinnego o powierzchni 45 ha UR, utrzymującego 40 krów mlecznych i 27,1 DJP pozostałego bydła. Podstawą modernizacji zrównoważonej produkcji i doboru maszyn są karty technologiczne produkcji roślinnej (9 kart) i produkcji zwierzęcej (2 karty). Stosując bilansowe metody oceny potrzeb, możliwości i efektów projektowanej modernizacji, stwierdzono że: w gospodarstwie można uzyskiwać duże plony zbóż (6,6 7,6 t ha 1 ) i innych roślin oraz dużą produktywność zwierząt (średnio 9 t mleka od krowy), co w przeliczeniu na jednostki zbożowe produkcji globalnej wynosi 122,0 JZ ha 1 UR, lokując gospodarstwo w grupie wysokoprodukcyjnych i wysokotowarowych przedsiębiorstw rolnych; nakłady pracy obliczono na 6083 rbh, czyli 135,3 rbh ha 1 UR, a łączne nakłady energetyczne na 2981 kwh ha 1 UR, z czego 68,0% przypada na ciągniki, a 14,7% na energię elektryczną; przychody brutto określono na zł ha 1 UR, rozchody (bez robocizny własnej) zł ha 1 UR, a dochody gospodarstwa brutto 5880 zł ha 1 UR i 59,05 zł rbh 1 pracy własnej członków rodziny, czyli prawie 4-krotnie więcej niż wynagrodzenie parytetowe w rolnictwie (15 zł rbh 1 ); w gospodarstwie istnieją duże możliwości prowadzenia inwestycji rozwojowych, a znaczna efektywność ekonomiczna i energetyczna wskazują, że zmodernizowane gospodarstwo może być wzorcem (modelem) dla innych modernizujących się rozwojowych gospodarstw rodzinnych. Uznając przydatność dotychczasowych metod i metodyk stosowanych w ITP do programowania rozwoju rolnictwa i techniki rolniczej, stwierdzono potrzebę prowadzenia studiów i badań nad aktualizacją i opracowywaniem nowych sposobów programowania modernizacji gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych, czego podstawę powinny stanowić karty technologiczne, uaktualniane co kilka lat, w miarę postępu naukowo-technicznego.

6 Summary This paper presents a way of designing development transformations on commodity, family farms and methods of assessing the effects of their technological modernization. Design method and the effects of modernization are exemplified by a model, family farm of an area of 45 ha of AL, maintaining 40 dairy cows and 27.1 LU of other cattle. The basis for the modernization of sustainable production and selection of machines are operation sheets of plant (9 sheets) and livestock (2 sheets) production. Using the balance sheet method of assessing the needs, possibilities and effects of the designed modernization, it was found that: large yields of cereals ( t ha 1 ) and other plants can be obtained on the farm along with a high animal productivity (average 9 t of milk per cow), which converted to corn units of global production amounts to CU ha 1 AL, placing the farm in a group of highly productive and extensive agricultural companies; labour costs amounted to 6083 Mh, or Mh ha 1 AL and the total energy expenditures to 2981 kwh ha 1 AL, of which 68% falls on tractors and 14.7% on electric energy; gross incomes reached PLN ha 1 AL, expenditures (excluding own labour) PLN ha 1 AL and the gross revenues of the farm 5880 PLN ha 1 AL and PLN Mh 1 of family members own labour, which is almost 4 times more than the remuneration parity in agriculture (15 PLN Mh 1 ); the farm possesses great possibilities for development investments and a significant economic and energy efficiency indicates that the modernized farm can be a model for other developmental family farms, undergoing modernization. While recognizing the usefulness of existing methods and methodologies used in the Institute of Technology and Life Sciences for programming the development of agriculture and agricultural technology, a need was identified to conduct studies and research on updating and developing new ways of programming the modernization of farms and agricultural enterprises, which should be based on operation sheets, updated every few years, along with scientific and technical progress.