WPŁYW POCHODZENIA GEOLOGICZNEGO SKAŁ MACIERZYSTYCH I SKŁADU GRANULOMETRYCZNEGO NA ZAKWASZENIE I EFEKTY WAPNOWANIA GLEB

Transkrypt

1 .ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X X XVI, NR 1, S , W ARSZAWA 1985 TERESA MOTOWICKA-TERELAK WPŁYW POCHODZENIA GEOLOGICZNEGO SKAŁ MACIERZYSTYCH I SKŁADU GRANULOMETRYCZNEGO NA ZAKWASZENIE I EFEKTY WAPNOWANIA GLEB Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów IUNG w Puławach Z badań nad kwasowością gleb naszego kraju wynika, że wartość oraz zmienność pionowa wskaźników zakwaszenia w profilu glebowym zależy od składu granulometrycznego i pochodzenia skał macierzystych [2]. Dotyczy to w szczególności gleb głęboko zakwaszonych, występujących na znacznych przestrzeniach w różnych regionach k raju [3, 4]. Na znaczenie zakwaszenia głębszych poziomów glebowych z gleboznawczego p u nktu widzenia zwrócił uwagę S i u t a [4] w połowie lat sześćdziesiątych. Dotychczas jednak zagadnieniem tym nie interesowali się bliżej ani gleboznawcy, ani chemicy rolni opracowujący zalecenia nawozowe przede wszystkim w oparciu o właściwości wierzchniej w arstw y gleby. Celem pracy było określenie w pływu wskaźników zakwaszenia różnego rodzaju gleb gliniastych i pyłowych na efekty wapnowania. METODYKA I ZAKRES BADAŃ Przedstawione wyniki są fragm entem badań nad potrzebami i skutecznością wapnowania kwaśnych gleb średnio ciężkich i ciężkich. Przeprowadzono je na podstawie dokumentacji zgromadzonych w IUNG przy sporządzaniu map glebowo-rolniczych oraz wyników doświadczeń polowych z wapnowaniem gleb gliniastych i pyłowych. Doświadczenia założono w 4 powtórzeniach metodą losowanych podbloków (czynnik I rzędu orka, czynnik II rzędu dawka wapna) (tab. 1, 2). Plon globalny w jednostkach zbożowych przedstawiono jako sumę plonów głównych następujących roślin uprawnych: buraki pastewne korzenie, jęczmień i pszenica ziarno, koniczyna czerwona siano. Analizy chemiczne wykonywano według metodyki przyjętej w laboratoriach chemiczno-glebowych.

2 152 T. Motowicka-Terelak WYNIKI BADAŃ Analizując pionową zmienność wskaźników zakwaszenia w profilu glebowym (ryc. 1) stwierdzono wyraźny ich związek zarówno ze składem granulometrycznym, jak i pochodzeniem gelogicznym utworów macierzystych. Najwyższymi przeciętnymi wartościami kwasowości hydrolitycznej wymiennej i glinu ruchomego w całym profilu charakteryzują się gleby gliniaste, a następnie pyłowe wietrzeniowe na fliszu; natomiast najmniejszymi utwory pyłowe wodnego pochodzenia. W przypadku ostatnich na podkreślenie zasługuje fakt, że kwasowość wymienna i glin ru chomy maleje, w przeciwieństwie do innych badanych gleb, z głębokością profilu. Analogiczny układ wymienionych form kwasowości w profilu Wskaźnik zakwaszenia niektórych rodzajów gleb o phkci ^ 5, (wartości średnie z badanych profilów) Indices of acidification of some so.il kinds with phkci ^ 5. (mean values from investigated profiles) wykazują gleby lekkie o niskiej zawartości frakcji koloidalnej [1, 2]. Wiąże się to ze składem mineralnym gleb i udziałem minerałów ilastych w tworzeniu kwasowości wymiennej (1]. Odrębność badanych grup rodzajowych gleb pod względem kształtowania się wskaźników zakwaszenia w profilu glebowym znalazła potw ierdzenie w wynikach doświadczeń polowych z wapnowaniem. Po czterech latach pod wpływem zróżnicowanych dawek i sposobów wapnowania najskuteczniej odkwaszały się gleby pyłowe wodnego pochodzenia i gliniaste na Pojezierzu Kaszubskim, natomiast najtrudniej utw ory glebowe wietrzeniowe na fliszu (tab. 1, 2). Bez względu jednak na uzyskany poziom

3 Wpływ pochodzenia geologicznego Wpływ dawki wapna i g łę b o k o ś c i wapnowania na od k w aszen ie g le b g l in i a s t y c h r ó żn eg o p o ch o d zen ia I n f lu e n c e o f th e lim e r a te and th e lim in g d ep th on d e a c id if ic a t io n o f lo a a y s o i l s o f d i f f e r e n t o r ig in T a b e l a 1 Obiekt Treatment Głębokoćć pobrania próbki cm Sampling dept:1. cm PHKC1 Hh Hw с:ï / 1 g Alruch Plon Globalny Total yield boczny przyrost plonu Annual yield increment w jednostkach zbożo- * ycii in grair. units I.3X3w;'xpæn.glxxxR : ila xsx:: - Smołdzino, Pojezierze Kaszubskie wl'jo^d~j.îîc, Kaszuby Lakeland. CaCO., 4,5 3,55,35,26 27 ^ ^ tf t' 4,8 3,45,44,37.1. CaCO-«1-1 J iś «3S S s J' 2. CaC-jX X X A X о ' ^ 1 ' Ш. CaCO-, e? -S 3 с j4 o U; -.-t s \ в Æу 5 o 1i* ivrn oat<u-, wiahin О J t r"\ О.ГЛ О ХХХТ.ХХ ~ 1 S? г' г о а? с О 4) в. СаС3 ли М -* е с а х.:\'хх >iü h ^ ü 1. CaCO-, * аз s: 3 N Юв OJ и UV-TN \ СО 2. С С О,»» «1 ' Г ьо I I. t; 5» 2,6 3,7,34 V27 5,7 1,97 5,2 3, ,5 6, 5,4 2, ,9 2,3 1,82 2,4 I,19,17,9 о,сэ 11xr)kxxgspxrxl\ TIIaxxxx - Równia, Bieszczad;/ Hównia, b.'.tdzczailj mountain в I 4.2 î, з 4.3 4, 3 4,f?2 3,96 1,12 I 1,-1 I 1/M i 1,6,91 1,3,87,61 - i-j 4,5 4, v;- I,53,35 4,3 з,т^ j,91 С.76. СаС3 g 4.3 4,79 /3,2 н В ^ Е 4.4 4,47 I,53 ххххх, 1. СаСО-, гм m q.lt> 4.4 4,5,. ;,4 3 Ьйгл О Т} a i с i 4,5 3,92, D 1,43 ХХХХУ-Х м 2. СаСО., 5 с* 4,6 4,5,45, 32 ь о о с 4,5 4,4,6, C ,2 5,7 5, 8, , ,7! xkorapleks przydatności r o ln ic z e j : Complex o f a g r ic u l t u r a l u s a b i l i t y : 3 - p szen n y w ad liw y - wheak w h oatland com p lex 4 - ż y t n i bardzo dobry /p s z e n n o -ż.y tn i/ - v e r y good r y e la n d com p lex J11 - zbożowo-pastewny gó rsk i - mountain c erea l-p a stu re complex

4 154 T. Motowicka-Terelak c d. t a b e li 1 **Тур g leb y - S o i l type Ai - gleba płowe, wluściw a /pneudobielico w a / typice.l loaolra s o ll /paaudopcdzo.'lj.c c o il / R-и - gleba brunatna wyługowana i с-ached brown sr.tl Bk - gleba brunat-.-.a kraśna a cid brewn uc.l I «Skład granulometry czn y : - Granulcno t r ic com position: pgn.gl - pias.?k ę lir.ia e iy cocny przechodzi w g lin lekką do 5 era /zra ło w y / ii9ü;y loamy nc.: d passing in to lig h t loan to 5 ca /b o u ld er / gep - g lin a ś r r S n ia p y lß o ta /w ie tr z e n io w a z f l i s z u / ediuzi t:..j. у 1оал /from v;e tithe red f ly o h / p łz - utwór pyłorcy z -y k ły /p o ch o d zen ia w odnego/ a i l t /o t -.7t.ter o r ig i n / p ł i - u t*ór pył-ол;-.i Vioty /«^ 't г гг n ic -ягу z f li r.z u / с lhye«jof tii It / /г о т vreataered f ly eh / xxxxx lasa bo:v. tucyjna: - L1 'r.it'it ion cleo :j: H I l i a, H lilt, H I/n xxxxxdawka wapr.a w edług 1 lih /.<wa:?ovości h yd rolityczii'.- j / do g łę b o k o ś c i 2 cn Lin-.: rata according to 1 Hh /h y d r o ly tic a c id ity / to the depth o f 2 cm xxxxxxdfv»ka wapna w edług 2 У h Ac/m sow ości h y d r o lity c ;:p e v1 / do y bo kość i 4 си Line rate according to 2 Hh /h y d r o ly tic a c id ity / го the dspth o f 4 со neutralizacji kwasowości wapnowanie, zwłaszcza dawkami uwzględniającymi zakwaszenie podglebia (pod orkę pogłębioną do 35 cm), było zabiegiem korzystnie działającym na plonowanie roślin na glebach gliniastych i pyłowych głęboko zakwaszonych. Reasumując należy stwierdzić, że zarówno stopień odkwaszenia gleb, jak i efekty produkcyjne wapnowania zależą od wartości i kształtowania się wskaźnika zakwaszenia w profilu glebowym. W związku z tym zjawisko to powinno być brane pod uwagę przy określaniu ilościowych potrzeb wapnowania jako zabiegu podnoszącego produkcyjność gleb kw aśnych oraz w przypadku utworów gliniastych i pyłowych zmieniającego na korzyść ich rolniczą przydatność. LITERATURA :[1] Gorbunow i iin.: Poczowied. 1981, 1, [2] Motowicka-Terelak T.: Komisja Chemii Gleb. Mat. z sympozjum Sękocin listopada 1978, [31] P o in d e l Ы,, i tin.. Pa mi. puł., Suplement do zesz> 71, [4] Siuta J., Adamczyk Z.: Pam. pł. 18, 1965,

5 Wpływ pochodzenia geologicznego Wpływ dawki wapna i głębokości wapnowania na odkwaszenie gleb pyłowych różnego pochodzenia Influence of lime rate and lin in g depth on d ea cid ifica tio n of s il t y so il3 of d ifferen t origin Obiekt Treatment Głębokość pobrania próbki ca Scjz j? ing de p eh. ca PHXC1 Iih Мл me/юэ g A1ruch A*mob Plon globalny Total yield Roczny przyrost plonu Annual yieüd inc :roraen t w Jednostkach zbożowych in gruin u n it3 I I I. 4XAaXXpłzXXXS I IIbxxxx - Oloazyce, Płaskowyż Tarnogroâzki OLi jzycc, Tarno^óć plateau. CaCO-j 2 в ьоа >> Ü С O.,, Х 7..1 Х Х rh 1> С 9 rj-rt J N LTV Ł3 X3 IT\ CM I-i M!CM a 3 T T T T T / i с с i 2. CaC3xxxxxxS 'S ,9 4,7 6,1 5,2 2,94 1/J2 1,33 1 >лз 1,24 1,b?,57,31,21,35,22, С î C O. «с 3 с -H H bû XI в 3!. С а С С i гм* и 1- > L; ;Г\ и.1гк o n СЛ 1 О 1 2. С * о о <и ГЗ л,7 5. 5,7 6. 5,9 2, ;,.?9 1,26 1 j ,22,2, 11, S ,7 IV. 11xBwxxp łixxxs IV«- fas^cze*, Jaazcsen, Pogórze Carpathi Karpacl ie an üuui^ontane region. СаСО, 3 (3 е ьо е Ü U H C Ü >» аз -и 1. ГаГ'П N см я tijcm > 3 Ö 1 С О 1 h О, 2. С ас3 3,9 4, ,99 3,4 4,63 3,24 4,56 2,85 1,41,9 1,24,91 1,8,75 1,21,76 1,3,77,9,66 2? ,5 1, -» о о о» & о о и pogłębiona - 35 cm ad ploughing - 35 cm , ;59,56,7,54,47,46,6,45, , 2. C.C3 5 О 4> T ,65 2,58,51,55,39, ,2 Objaśnienia Jak w ta b eli 1 - Explanation aa in Table 1

6 156 T. Motowicka-Terelak Т. МОТОВИЦКА ТЕРЕЛЯК ВЛИЯНИЕ ГЕОЛОГИЧЕСКОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ МАТЕРИНСКОЙ ПОРОДЫ И ГРАНУЛОМЕТРИЧЕСКОГО СОСТАВА НА КИСЛОТНОСТЬ ПОЧВ И РЕЗУЛЬТАТЫ ИХ ИЗВЕСТКОВАНИЯ Отдел почвоведения и зашиты земель Института агротехники, удобрения и почвоведения в Пулавах Резюме Исследования показателей закисления и эффективности известкования суглинистых и пылеватых почв разного происхождения проводились на основании документации накопленной в Институте растениеводства, удобрения и почвоведения при составлении почвенно-сельскохозяйственных карт и проведения серии полевых опытов с известкованием. Полученные результаты показали, что значение и вертикальная изменчивость таких показателей, как ph в IN КС1, гидролитическая (Hh) и обменная (Hw) кислотность и подвижной алюжиний (AL) в профиле зависят от вида материнской породы. Это явление может влиять на степень нейтрализации кислотности суглинистых и пылеватых почв вследствие известкования и на производительиые эффекты мероприятия. T. M OTOW ICKA-TERELAK INFLUENCE OF THE GEOLOGICAL ORIGIN OF PARENT ROCKS AND THE GRANULOMETRIC COMPOSITION ON THE ACIDIFICATION AND THE RESULTS OF LIMING OF SOlL<S Department of Soil Science and Conservation of Soils, Lnstitute of Soil Science and Cultivation of Plants at Puławy Summary Investigations on acidification indices and on efficiency of liming of loamy and silty soils of different origin were carried out on the basis of documentation collected by the Institute of Soil Science and Cultivation of Plants at drawing up pedologico-agricultural maps and carrying out a series of field experiments. The results obtained prove that the value and vertical variability of such indices,, as ph in 1 N KC1, hydrolytic (Hh) and exchangeable (Hw) acidity and mobile aluminium (Al) in the profile depend on the kind of parent rocks. This phenomenon influences both on the deacidification degree of loamy and silty soils due to liming and the production results. Dr Teresa M otow icka-terelak, IU N G Osada Pałacow a 24-1 P n io w y