oddziaływanie na przedmioty ochrony - bezkręgowce oddziaływanie na przedmioty ochrony - ssaki

Transkrypt

1 Spis treści 8.7. OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA OBSZARY NATURA Kryteria oceny oddziaływań ETAP I - ROZPOZNANIE Identyfikacja obszarów Natura 2000, w rejonie planowanej inwestycji Charakterystyka obszarów i identyfikacja oddziaływań PLH Wisłok Środkowy z Dopływami PLH Jasiołka PLH Osuwiska w Lipowicy PLH Ostoja Jaśliska PLH Trzciana PLH Łysa Góra PLB Beskid Niski PLH Rymanów PLH Ostoja Magurska PLH Ostoja Czarnorzecka PLH Kościół w Równem PLH Łąki w Kamborni PLH Ladzin PLH Las Hrabeński PLH Mrowie Łąki ETAP II OCENA WŁAŚCIWA Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Wisłok środkowy z dopływami PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony - siedliska Oddziaływanie na przedmioty ochrony - ryby ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - BEZKRĘGOWCE Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Jasiołka PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony - siedliska oddziaływanie na przedmioty ochrony płazy i gady Oddziaływanie na przedmioty ochrony - ryby Oddziaływanie na przedmioty ochrony -bezkręgowce Oddziaływanie na przedmioty ochrony -ssaki Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Osuwiska w Lipowicy PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony -siedliska Oddziaływanie na przedmioty ochrony -ssaki Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 SOO Ostoja jaśliska PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony -siedliska Oddziaływanie na przedmioty ochrony -rośliny Oddziaływanie na przedmioty ochrony Płazy Oddziaływanie na przedmioty ochrony Ryby Oddziaływanie na przedmioty ochrony bezkręgowce Oddziaływanie na przedmioty ochrony Ssaki Oddziaływanie na przedmioty ochrony Ssaki nietoperze Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura SOO Trzciana PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony siedliska Prognozowane oddziaływanie na przedmioty ochrony - ssaki Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura SOO Łysa Góra PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony - siedliska Oddziaływanie na przedmioty ochrony bezkręgowce Oddziaływanie na przedmioty ochrony Płazy Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura Beskid Niski PLH Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Rymanów PLH Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Ostoja Magurska PLH oddziaływanie na przedmioty ochrony siedliska oddziaływanie na przedmioty ochrony - Rośliny oddziaływanie na przedmioty ochrony - płazy oddziaływanie na przedmioty ochrony - ryby

2 oddziaływanie na przedmioty ochrony - bezkręgowce oddziaływanie na przedmioty ochrony - ssaki Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Ostoja Czarnorzecka PLH Oddziaływanie na przedmioty ochrony - nietoperze Wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony obszaru Natura SOO Kościół w Równem PLH WNIOSKI Z ETAPU II OCENY WPŁYW NA INTEGRALNOŚĆ I SPÓJNOŚĆ SKUMULOWANE ODDZIAŁYWANIA NA OBSZARY N Oddziaływania skumulowane S19 ze zmianą kierunków zagospodarowania zdefiniowaną w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dukla Oddziaływania skumulowane s19 ze zmianą kierunków zagospodarowania zdefiniowaną w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy iwonicz-zdrój Oddziaływania skumulowane planowany zbiornik przeciwpowodziowy Dukla na Jasiołce Oddziaływania skumulowane planowany zbiornik przeciwpowodziowy Kąty Myscowa Spis tabel TABELA ODLEGŁOŚCI LUB KOLIZJE Z OBSZARAMI NATURA TABELA KILOMETRAŻ KOLIZJI PLANOWANYCH PRZEBIEGÓW S19 Z OBSZARAMI NATURA TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU PLH WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI I OCENA ZNACZENIA DLA TYCH SIEDLISK TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI RYBY TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI RYBY TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU PLH JASIOŁKA, OCENA ZNACZENIA DLA TYCH SIEDLISK TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH JASIOŁKA, OCENA ZNACZENIA DLA OBSZARU TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU PLH OSUWISKA W LIPOWICY, OCENA ZNACZENIA DLA TYCH SIEDLISK TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH OSUWISKA W LIPOWICY SSAKI TABELA SIEDLISKA PRZYRODNICZE BĘDĄCE PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA JAŚLISKA TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA JASLISKA - SSAKI WYMIENIONE W ZAŁĄCZNIKU II DYREKTYWY RADY 92/43/EWG TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA JAŚLISKA C.D TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU PLH TRZCIANA I OCENA ZNACZENIA DLA TYCH SIEDLISK NA PODSTAWIE SDF TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH TRZCIANA - SSAKI TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU PLH ŁYSA GÓRA I OCENA ZNACZENIA DLA TYCH SIEDLISK WG SDF TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH ŁYSA GÓRA PŁAZY I BEZKREGOWCE TABELA GATUNKI OBJĘTE ART.4 DYREKTYWY 2009/147/WE I GATUNKI WYMIENIONE W ZAŁĄCZNIKU II DO DYREKTYWY 92/43/EWG ORAZ OCENA ZNACZENIA OBSZARU PLB BESKID NISKI DLA TYCH GATUNKÓW WG. SDF TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH RYMANÓW - SIEDLISKA TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH RYMANÓW SSAKI TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA MAGURSKA SIEDLISKA TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA MAGURSKA SSAKI, PŁAZY, BEZKRĘGOWCE I RYBY TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA CZARNORZECKA SIEDLISKA TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA CZARNORZECKA - SSAKI TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA CZARNORZECKA - PŁAZY TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU PLH OSTOJA CZARNORZECKA - SSAKI TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU BEZKRĘGOWCE PLH ŁĄKI W KAMBORNI TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU - TYPY SIEDLISK PLH LADZIN TABELA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU BEZKRĘGOWCE TABELA TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE OBSZARU I OCENA ZNACZENIA OBSZARU DLA TYCH SIEDLISK TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH MROWIE ŁĄKI - SIEDLISKA TABELA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU PLH MROWIE ŁĄKI BEZKRĘGOWCE I SSAKI TABELA KOLIZJE Z OBSZAREM PLH WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI TABELA KOLIZJE WARIANTÓW DROGI S19 Z OBSZAREM PLH JASIOŁKA TABELA POWIERZCHNIA SIEDLISK BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU PLH JASIOŁKA WG SDF-U ORAZ PZO DLA OBSZARU. 686,73 HA TABELA POWIERZCHNIA ZNISZCZONYCH SIEDLISK W OBSZARZE PLH JASIOŁKA TABELA POWIERZCHNIA NISZCZONEGO SIEDLISKA 3220 W TABELA KILOMETRAŻ MIEJSC ISTOTNYCH DLA KUMAKA GÓRSKIEGO W OBSZARZE PLH JASIOŁKA W KOLIZJI Z PRZEBIEGIEM WARIANTÓW INWESTYCJI TABELA JASKINIE, KTÓRE ULEGNĄ ZNISZCZENIU POD PLANOWANY WYKOP DROGI DLA WARIANTU WB ALT

3 TABELA JASKINIE ZLOKALIZOWANE W LINIACH ROZGRANICZAJĄCYCH POZA WYKOPEM TABELA NISZCZONE JASKINIE ZE STANOWISKAMI NOCKA DUŻEGO I PODKOWCA MAŁEGO TABELA LICZEBNOŚĆ PODKOWCA MAŁEGO NA ZIMOWISKACH W OBSZARZE OSUWISKA W LIPOWICY - (2012/2013) TABELA LICZEBNOŚĆ NOCKA DUŻEGO NA ZIMOWISKACH W OBSZARZE OSUWISKA W LIPOWICY - (2012/2013) TABELA KOLIZJE Z OBSZAREM PLH OSTOJA JAŚLISKA TABELA POWIERZCHNIA ZNISZCZENIA SIEDLISK W OBSZARZE PLH OSTOJA JAŚLISKA TABELA ZESTAWIENIE TYPÓW SIEDLISK W OBSZARZE PLH OSTOJA JAŚLISKA WG SDF-U ORAZ PZO DLA OBSZARU.93 TABELA POWIERZCHNIA SIEDLISKA 6510 NISZCZONA W POSZCZEGÓLNYCH WARIANTACH PRZEBIEGU S TABELA KILOMETRAŻ KOLIZJI WARIANTÓW Z MIEJSCAMI WYSTĘPOWANIA SIEDLISK DOGODNYCH DLA PŁAZÓW TABELA LICZEBNOŚĆ NIETOPERZY NA TERENIE OBSZARU OSTOJA JAŚLISKA - (2012/2013) TABELA STANOWISKA PODKOWCA MAŁEGO NA TERENIE OSTOI JAŚLISKIEJ I W BEZPOŚREDNIM SĄSIEDZTWIE TABELA STANOWISKA NOCKA DUŻEGO NA TERENIE OSTOI JAŚLISKIEJ TABELA STANOWISKA NOCKA ORZĘSIONEGO NA TERENIE OSTOI JAŚLISKIEJ I W BEZPOŚREDNIM SĄSIEDZTWIE TABELA KOLIZJE POSZCZEGÓLNYCH WARIANTÓW TRASY Z OBSZAREM NATURA 2000 PLH TRZCIANA TABELA POWIERZCHNIA SIEDLISK BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU PLH TRZCIANA WG SDF-U ORAZ PZO DLA OBSZARU TABELA ZNISZCZONE SIEDLISKO 9130 PRZYRODNICZE W OBSZARZE TRZCIANA TABELA POWIERZCHNIA SIEDLISK BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU PLH ŁYSA GÓRA WG SDF-U ORAZ PZO DLA OBSZARU TABELA DŁUGOŚĆ PRZECIĘCIA I POWIERZCHNIA ZAJĘCIA OBSZARU BESKID NISKI TABELA WYSTĘPOWANIE JARZĄBKA W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE DERKACZA W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE PUSZCZYKA URALSKIEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE ZIMORODKA W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE DZIĘCIOŁA ZIELONOSIWEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE DZIĘCIOŁA ŚREDNIEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE DZIĘCIOŁA TRÓJPALCZASTEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE MUCHOŁÓWKI MAŁEJ W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE MUCHOŁÓWKI BIAŁOSZYJEJ W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE GĄSIORKA W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE BOCIANA CZARNEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE TRZMIELOJADA W REJONIE INWESTYCJI TABELA WYSTĘPOWANIE ORLIKA KRZYKLIWEGO W REJONIE INWESTYCJI TABELA STANOWISKA PTAKÓW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI W OBRĘBIE WARIANTU WAALT TABELA STANOWISKA PTAKÓW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI W OBRĘBIE WARIANTU WA TABELA STANOWISKA PTAKÓW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI W OBRĘBIE WARIANTU WB TABELA STANOWISKA PTAKÓW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI W OBRĘBIE WARIANTU WBALT TABELA STANOWISKA PTAKÓW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTAMI OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI W OBRĘBIE WARIANTU WB1ALT TABELA STANOWISKA NOCKA DUŻEGO W OSTOI CZARNORZECKIEJ REGION KONTYNENTALNY TABELA STANOWISKA MOPKA W OSTOI CZARNORZECKIEJ TABELA STANOWISKA NOCKA BECHSTEINA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM TABELA ZESTAWIENIE ZAJĘTOŚCI POSZCZEGÓLNYCH PRZEBIEGÓW WARIANTÓW S19 WEDŁUG OBSZARÓW N TABELA SIEĆ POWIĄZAŃ POMIĘDZY OBSZARAMI N TABELA OCENA WSKAŹNIKÓW DO OCENY INTEGRALNOŚCI OBSZARÓW NATURA TABELA WARTOŚCIOWE SIEDLISKA PRZYRODNICZE OBSZARU NATURA 2000 BESKID NISKI TABELA WARTOŚCIOWE SIEDLISKA PRZYRODNICZE OBSZARU NATURA 2000 JASIOŁKA TABELA WARTOŚCIOWE SIEDLISKA PRZYRODNICZE OBSZARU NATURA 2000 OSTOJA JAŚLISKA TABELA WARTOŚCIOWE SIEDLISKA PRZYRODNICZE OBSZARU NATURA 2000 ŁYSA GÓRA TABELA WARTOŚCIOWE SIEDLISKA PRZYRODNICZE OBSZARU NATURA 2000 TRZCIANA TABELA KOLIZJE ORAZ ODLEGŁOŚCI POSZCZEGÓLNYCH WARIANTÓW OD PLANOWANEGO ZBIORNIKA DUKLA TABELA BUDOWA PLANOWANEGO ZBIORNIKA DUKLA, CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU ZGODNIE Z MASTERPLANEM DLA OBSZARU DORZECZA WISŁY Spis rysunków RYSUNEK KOLEJNE KROKI ETAPU I OCENY ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA OBSZARY NATURA 2000, ŹRÓDŁO WYTYCZNE METODYCZNE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW ARTYKUŁU 6(3) I (4) DYREKTYWY SIEDLISKOWEJ 92/43/EWG RYSUNEK KOLEJNE ETAPY OCENY WŁAŚCIWEJ ŹRÓDŁO WYTYCZNE METODYCZNE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW ARTYKUŁU 6(3) I (4) DYREKTYWY SIEDLISKOWEJ 92/43/EWG RYSUNEK PŁATY SIEDLISKA 91E0 (KOLOR NIEBIESKI) W OBSZARZE PLH , NA TLE PRZEBIEGÓW WARIANTÓW WA, WB, WB1 ALT RYSUNEK PLATY SIEDLISKA 91E0-5 PODGÓRSKI ŁĘG JESIONOWY W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, NA TLE LINII ROZGRANICZAJĄCYCH INWESTYCJI W WARIANCIE WB1ALT. (ŹRÓDŁO RDOŚ, PZO JASIOŁKA)

4 RYSUNEK PLATY SIEDLISKA 91E0 W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, K. WIETRZNA (K. BRĄZOWY PŁAT WG. PZO DLA JASIOŁKI, KOLOR ŻÓŁTY PŁAT WG. INWENTARYZACJI DO CELÓW RAPORTU) RYSUNEK PLATY SIEDLISKA 91E0 W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, K. RÓWNE (K. BRĄZOWY PŁAT WG. PZO DLA JASIOŁKI, KOLOR ŻÓŁTY PŁAT WG. INWENTARYZACJI DO CELÓW RAPORTU) RYSUNEK PLATY SIEDLISKA 91E0 W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, K. CERGOWEJ GÓRY (K. BRĄZOWY PŁAT WG. PZO DLA JASIOŁKI, KOLOR ŻÓŁTY PŁAT WG. INWENTARYZACJI DO CELÓW RAPORTU) RYSUNEK PLATY SIEDLISKA 91E0 W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, K. LIPOWICY 1 (K. BRĄZOWY PŁAT WG. PZO DLA JASIOŁKI, KOLOR ŻÓŁTY PŁAT WG. INWENTARYZACJI DO CELÓW RAPORTU) RYSUNEK ZDEGRADOWANE PŁATY SIEDLISKA 91E0 W OBSZARZE NATURA 2000 PLH JASIOŁKA, K. LIPOWICY RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0-5 W WARIANCIE WA W KM I ŹRÓDŁO PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁATY SIEDLISKA 91E0-1 NISZCZONE W WARIANCIE WA W KM ZAZNACZONĄ (NA POMARAŃCZOWO) ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA- PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0-5 W WARIANCIE WA ALT W KM Z ZAZNACZONĄ POWIERZCHNIĄ NISZCZONĄ POD BUDOWĘ ESTAKADY. ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0-1 W WARIANCIE WAALT W KM ZAZNACZONĄ (NA CZERWONO) POWIERZCHNIĄ NISZCZONĄ POD BUDOWĘ DROGI W WARIANCIE WA. ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0-5 W WARIANCIE WB W KM Z ZAZNACZONĄ POWIERZCHNIĄ ZNISZCZENIA. ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0 W WARIANCIE WB W KM Z ZAZNACZONA POWIERZCHNIĄ, KTÓRA ULEGNIE ZNISZCZENIU. ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁATY SIEDLISKA 91E0-5 W WARIANCIE WBALT Z ZAZNACZONĄ POWIERZCHNIĄ, KTÓRA ULEGNIE ZNISZCZENIU. ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁATY SIEDLISKA 91E0-1 NISZCZONE W WARIANCIE WBALT W KM ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁATY SIEDLISKA 91E0-1 W WARIANCIE WBALT W KM ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0-5 NISZCZONY W WARIANCIE WB 1 ALT W KM ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0 NISZCZONY W WARIANCIE WB 1 ALT W KM ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 91E0 NISZCZONY W WARIANCIE WB 1 ALT W KM ŹRÓDŁO WARSTW SIEDLISKA PZO DLA N2000 PLH JASIOŁKA RYSUNEK KOLIZJA WARIANTU WB ALTERNATYWNY Z OBSZAREM NATURA 2000 PLH OSUWISKA W LIPOWICY RYSUNEK LOKALIZACJA WARIANTU WB1 ALT NA TLE OBSZARU NATURA 2000 PLH OSUWISKA W LIPOWICY RYSUNEK ROZMIESZCZENIE STANOWISK MONITORINGU PODKOWCA MAŁEGO W POLSCE NA TLE JEGO ZASIĘGU GEOGRAFICZNEGO RYSUNEK ZASIĘG WYSTĘPOWANIA NOCKA DUŻEGO W POLSCE WG. RAPORTU DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ RYSUNEK POŁOŻENIE PŁATU 91E0 W OSTOI JAŚLISKIEJ W WARIANCIE WB1ALT, KM RYSUNEK STANOWISKO POCZWARÓWKI ZWĘŻONEJ W M. TYLAWA RYSUNEK STANOWISKO POCZWARÓWKI ZWĘŻONEJ W M. TYLAWA W KM RYSUNEK STANOWISKO POCZWARÓWKI ZWĘŻONEJ W M. TYLAWA W KM RYSUNEK ANALIZA TOPOGRAFII TERENU, W KTÓRYM ZINWENTARYZOWANO STANOWISKO POCZWARÓWKI ZWĘŻONEJ. KOLOREM ŻÓŁTYM ZAZNACZONO STANOWISKO GATUNKU. KOLOREM NIEBIESKIM ZAZNACZONO ORIENTACYJNY KIERUNEK SPŁYWU WODY. SKALA 1: RYSUNEK PŁAT SIEDLISKA 9130 NISZCZONY W WARIANCIE WB1 ALT W KM OD DO (NA NIEBIESKO WG PZO, NA ŻÓŁTO WG INWENTARYZACJI DO CELÓW RAPORTU)

5 8.7. OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA OBSZARY NATURA 2000 Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 przeprowadzono zgodnie z wytycznymi zawartymi m.in. w opracowaniu J. Engela Natura 2000 w ocenach oddziaływania przedsiewzięć na środowisko. Przeprowadzono 2 etapy oceny. Etap pierwszy Rozpoznanie Etap drugi Ocena właściwa Ze względu na wyniki etapu I i II, nie przeprowadzano dalszych etapów: Etap trzeci Ocena rozwiązań alternatywnych, Etap czwarty Ocena środków kompensujących. Ocena oddziaływania została zorientowana na określenie głównych typów siedlisk oraz gatunków, dla których obszar sieci Natura 2000 został utworzony. Dokonano oceny oddziaływania projektowanej drogi na spójność i integralność całego obszaru, w tym m.in. poprzez dokonanie porównań względnych odnoszenie powierzchni narażonych na zniszczenie / uciążliwości do całych powierzchni danych siedlisk w obszarach. Zgodnie z przyjętą metodyką oceny wpływu infrastruktury drogowej na chiropterofaunę w Prognozie oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych na lata w przypadku nietoperzy stanowiących przedmiot ochrony przyrody z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej ze względu na możliwość występowania potencjalnego wpływu projektowanej drogi analizowano w przypadku, gdy inwestycja przebiega w odległości mniejszej niż 10 km od obszaru. Bufor 10 km przyjęto ze względu na regularne wędrówki niektórych gatunków nietoperzy z dziennych schronień do żerowisk na odległość kilku kilometrów KRYTERIA OCENY ODDZIAŁYWAŃ W przeprowadzonej ocenie przyjęto kryteria zgodne zgodnie z art.3 ust.1 p.17 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U Poz. 1235), jako znacząco negatywne oddziaływanie rozumie się oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności działania mogące: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Dokładniejsze kryteria pozwalające na ocenę istotności oddziaływania przedsięwzięcia w stosunku do siedlisk przyrodniczych i gatunków chronionych na obszarze Natura 2000 znajdują się w tekście Dyrektywy Siedliskowej. Zgodnie z treścią art. 2 ust. 2 tej dyrektywy, celem powoływania obszarów Natura 2000 jest zachowanie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków dzikiej flory i fauny będących przedmiotem 5

6 zainteresowania Wspólnoty (wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz w załączniku I i II Dyrektywy Siedliskowej), we właściwym stanie ochrony 1 lub odtworzenie takiego stanu. Zgodnie z treścią wytycznych opublikowanych w dokumencie interpretacyjnym Komisji Europejskiej (Komisja Europejska 2000, 2007b), oddziaływanie określane jest jako znaczące, jeżeli wpływa na stan ochrony danego siedliska przyrodniczego lub gatunku, w skali regionu biogeograficznego lub w skali obszaru Natura Wpływ ten ocenia się w odniesieniu do wskaźników właściwego stanu ochrony, zdefiniowanych w art. 1 pkt e-i Dyrektywy Siedliskowej 2 : a) w przypadku siedlisk przyrodniczych właściwy stan ochrony oznacza, że: naturalny zasięg danego siedliska nie zmniejsza się, a jego obszary (płaty) mieszczące się w obrębie tego zasięgu są stałe lub zwiększają się; siedlisko posiada (i w dającej się przewidzieć przyszłości będzie nadal posiadać) specyficzną strukturę i funkcje, konieczne dla jego długotrwałego zachowania; stan ochrony gatunków typowych dla danego siedliska również można uznać za właściwy ; b) w przypadku gatunków właściwy stan ochrony oznacza, że: zachowana zostaje liczebność populacji danego gatunku, gwarantująca utrzymanie się jej w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej; naturalny zasięg gatunku nie ulega (i w dającej się przewidzieć przyszłości nadal nie będzie ulegać) zmniejszeniu; pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedlisk danego gatunku, niezbędna dla podtrzymania jego populacji w długim okresie czasu. Biorąc pod uwagę powyższe przepisy i wytyczne, przy dokonywaniu oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 analizowano, czy i w jaki sposób planowane przedsięwzięcie może wywierać wpływ na stan ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków chronionych na obszarach Natura 2000, a w szczególności, czy jego realizacja nie stoi w konflikcie z wymogiem zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków chronionych na poszczególnych obszarach Natura 2000 we właściwym stanie ochrony (w rozumieniu Dyrektywy Siedliskowej). W tym celu: a) zidentyfikowano formy oddziaływania planowanego przedsięwzięcia w stosunku do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków dla ochrony, których wyznaczono obszary Natura 2000, b) określono efekt ww. oddziaływań w stosunku do poszczególnych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków objętych opracowaniem. Zastosowano następującą skalę oceny oddziaływania (odnoszącą się do ww. kryteriów podanych w art. 1 pkt e-i Dyrektywy Siedliskowej): 1 Favourable conservation status, tłumaczony na język polski jako: właściwy stan ochrony, korzystny stan ochrony, stan sprzyjający ochronie i in. 2 Podobne definicje właściwego stanu ochrony podano w art. 5 pkt 24 i 25 ustawy o ochronie przyrody. 6

7 b1) skala dla oddziaływań negatywnych bardzo znaczące (BZ) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) zaniku lub bardzo znacznego zmniejszenia powierzchni danego siedliska, (ii) zniszczenia lub bardzo znacznego upośledzenia specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) bardzo znacznego pogorszenia stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) zaniku lub bardzo znacznego spadku liczebności populacji danego gatunku, poważnie zagrażającego jego utrzymaniu się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) zaniku lub bardzo znacznego zmniejszenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) zaniku lub bardzo znacznego zmniejszenia powierzchni siedlisk danego gatunku. znaczące (Z) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) znacznego zmniejszenia powierzchni danego siedliska, (ii) znacznego upośledzenia specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) znacznego pogorszenia stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) znacznego spadku liczebności populacji danego gatunku, zagrażającego jego utrzymaniu się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) znacznego zmniejszenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) znacznego zmniejszenia powierzchni siedlisk danego gatunku. umiarkowane (U) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) niewielkiego zmniejszenia powierzchni danego siedliska, (ii) niewielkiego upośledzenia specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) niewielkiego pogorszenia stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) niewielkiego spadku liczebności populacji danego gatunku, najprawdopodobniej niezagrażającego jego utrzymaniu się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) niewielkiego zmniejszenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) niewielkiego zmniejszenia powierzchni siedlisk danego gatunku. słabe (S) oddziaływanie mogące prowadzić do (i) nieznacznego zmniejszenia powierzchni danego siedliska, (ii) nieznacznego upośledzenia specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) nieznacznego pogorszenia stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) nieznacznego spadku liczebności populacji danego gatunku, niezagrażającego jednak jego utrzymaniu się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) nieznacznego zmniejszenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) nieznacznego zmniejszenia powierzchni siedlisk danego gatunku. b2) skala dla oddziaływań pozytywnych bardzo znaczące (BZ) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) bardzo znacznego zwiększenia powierzchni danego siedliska, (ii) bardzo znacznej poprawy specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) bardzo znacznej poprawy stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) bardzo znacznego wzrostu liczebności populacji danego gatunku, zapewniającego jego utrzymanie się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) bardzo znacznego poszerzenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) bardzo znacznego wzrostu powierzchni siedlisk danego gatunku. 7

8 znaczące (Z) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) znacznego zwiększenia powierzchni danego siedliska, (ii) znacznej poprawy specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) znacznej poprawy stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) znacznego wzrostu liczebności populacji danego gatunku, zapewniającego jego utrzymanie się w biocenozie w dłuższej perspektywie czasowej, (v) znacznego poszerzenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) znacznego wzrostu powierzchni siedlisk danego gatunku. umiarkowane (U) oddziaływanie prowadzące z dużym prawdopodobieństwem do (i) niewielkiego zwiększenia powierzchni danego siedliska, (ii) niewielkiej poprawy specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) niewielkiej poprawy stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) niewielkiego wzrostu liczebności populacji danego gatunku, (v) niewielkiego zwiększenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) niewielkiego zwiększenia powierzchni siedlisk danego gatunku. słabe (S) oddziaływanie mogące prowadzić do (i) nieznacznego zwiększenia powierzchni danego siedliska, (ii) nieznacznej poprawy specyficznej struktury i funkcji danego siedliska, (iii) nieznacznej poprawy stanu ochrony gatunków typowych dla tego siedliska, (iv) nieznacznego wzrostu liczebności populacji danego gatunku, (v) nieznacznego zwiększenia zasięgu danego gatunku na obszarze Natura 2000 i/lub (vi) nieznacznego zwiększenia powierzchni siedlisk danego gatunku. Założenia w zakresie oceny przyjęto za Metodyką analizy oddziaływania na rośliny i siedliska przyrodnicze Załącznik B9 do Prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych na lata , Marek Kucharczyk. W odniesieniu do siedlisk leśnych Graniczna wielkość płata, o kształcie zbliżonym do koła lub kuli, który może funkcjonować wynosi 2ha (ze względu na wielkość strefy ekotonowej wynoszącej 24 50m.), dotyczy to siedlisk: 9110 Kwaśne buczyny 9130 żyzne buczyny 9150 Ciepłolubne buczyny storczykowe 9160 Grąd subatlantycki 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny 9190 Pomorski kwaśny las bukowo dębowy 9410 Górskie bory świerkowe 91F0 Łęgowe lasy dębowo wiązowe jesionowe Siedliska łąkowe, murawowe, ziołorośla i wrzosowiska Siedliska tego rodzaju są siedliskami stosunkowo trwałymi, a jednocześnie mogącymi występować w bardzo niewielkich płatach, dlatego przyjęto, że budowa dróg nie będzie wpływała na nie pośrednio, a zniszczeniu ulegną jedynie te fragmenty, które zostaną bezpośrednio zajęte pod pas drogowy. Dotyczy to następujących siedlisk: 4030 Suche wrzosowiska 8

9 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne Wyjątek stanowi siedlisko 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, które wymaga zasilania specyficznego reżimu wodnego i ulega degradacji przy jego zmianie. W przypadku tego siedliska przyjęto, że pośrednie oddziaływanie drogi (poprzez zmianę stosunków wodnych) może sięgać do 50 m od pasa drogowego i taką strefę przyjęto, jako strefę buforową, umożliwiającą przetrwanie dalszej części siedliska, dlatego jako wielkość graniczną przyjęto 0,3 ha. Torfowiska Wrażliwość siedlisk torfowiskowych jest ściśle uzależniona od sposobu ich zasilania; generalnie przyjęto, że w przypadku torfowisk wysokich każda ingerencja w siedlisko będzie powodowała zniszczenie całego płata (nie określono wielkości granicznej); w przypadku zaś torfowisk przejściowych, które mają podwójny typ zasilania przyjęto wielkość graniczną 1 ha. Zgodnie z opisanymi założeniami, przyjęto następujące wielkości graniczne: *7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą brak 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 1 ha 7150 Obniżenia na podłożu torfowym 1 ha 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe 1 ha. Siedliska zależne od wody Przyjęto następującą szerokość strefy oddziaływania drogi na strukturę, skład i kluczowe procesy ekologiczne kształtujące siedlisko: 3220 pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 100m, 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion caeruleae) 300m Przeprowadzając ocenę oddziaływania, uwzględniono: zmianę powierzchni siedliska, zmiany struktury i składu siedliska oraz integralność rozdzielenie płatów. Istotność oddziaływania jest zróżnicowana dla poszczególnych siedlisk i gatunków z następujących względów: poszczególne siedliska mają w skali Polski zróżnicowaną powierzchnię, dlatego wyższą wagę oddziaływania nadano tym typom, które są rzadkie lub bardzo rzadkie, struktura płatów siedliska (populacji) jest zróżnicowana: od rozproszonych, izolowanych płatów, po wielkopowierzchniowe, ciągłe płaty; wrażliwość siedliska na fragmentację i zmniejszenie powierzchni jest zróżnicowana ze względu na procesy ekologiczne, jakie je kształtują, 9

10 wrażliwość na zaburzenia kluczowych procesów ekologicznych, jakie kształtują siedlisko i/lub gatunków je budujących jest zróżnicowana, np. wrażliwość siedlisk torfowiskowych jest ściśle uzależniona od sposobu ich zasilania; generalnie przyjęto, że w przypadku torfowisk wysokich każda ingerencja w siedlisko będzie skutkować istotnymi zmianami. Wrażliwość zbiorników wodnych jest silnie uzależniona od trofii zbiornika i charakteru zlewni - relatywnie odporne są zbiorniki wód eutroficznych, które mogą przyjąć duży ładunek biogenów bez utraty charakterystycznej struktury i funkcji, zmiana trofii zbiorników wód dystroficznych może nastąpić przy niewielkiej ingerencji w zlewnię. W przeprowadzonej ocenie uwzględniono cechy poszczególnych siedlisk, działania powodujące: zmianę powierzchni siedliska, zmianę struktury i składu siedliska czy zmianę integralności (rozdzielenie płatów), rozpowszechnienie siedliska, wymagania siedliskowe i wyniki monitoringu GIOŚ jeżeli były prowadzone: w obszarze lub właściwym bioregionie ETAP I - ROZPOZNANIE Na etapie rozpoznania analizą obejmuje się prawdopodobne oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, rozpatrywane zarówno pojedynczo jak i w powiązaniu z innymi przedsięwzięciami lub planami. Poniżej przedstawiono schemat postepowania w Etapie pierwszym. 10

11 Rysunek Kolejne kroki etapu I oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000, źródło Wytyczne metodyczne dotyczące przepisów Artykułu 6(3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG IDENTYFIKACJA OBSZARÓW NATURA 2000, W REJONIE PLANOWANEJ INWESTYCJI Analiza przestrzenna obszarów Natura 2000 w sąsiedztwie inwestycji wskazuje, że tworzą one zwarty pas wzdłuż południowej granicy Państwa o szerokości od około 14 km do 25 km. W buforze 10km od projektowanych wariantów S-19 zostały utworzone obszary Natura 2000: PLH Wisłok Środkowy z Dopływami PLH Jasiołka PLH Osuwiska w Lipowicy PLH Ostoja Jasliska PLH Trzciana PLH Łysa Góra PLB Beskid Nisk 11

12 PLH Rymanów PLH Ostoja Magurska PLH Ostoja Czarnorzecka PLH Kościół w Równem PLH Łąki w Kamborni PLH Ladzin PLH Las Hrabeński PLH Mrowie Łąki Wg stanu wiedzy na rok 2014 w powyższym buforze nie są planowane nowe obszary N2000. Analizuja przestrzenna obszarów Natura 2000 w sąsiedztwie inwestycji wskazuje, że tworzą one zwarty pas wzdłuż południowej granicy Państwa o szerokości od około 14 km do 25 km. Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura 2000 Obszar Natura 2000 Odl. od wariantów drogi (km) lub powierzchnia kolizji wariantów drogi z obszarem (ha) WA WA alt WB WB alt WB 1 alt PLH Rymanów 6 km 2,8 km 7,7 km 6 km 6,4 km PLH Jasiołka PLH Ostoja Jaśliska pow. zajęcia pow. zajęcia pow. zajęcia. pow. zajęcia pow. zajęcia 27,75 ha 22,15 ha 6,73 ha 12,04 ha 4,77 ha, pow. zajęcia. 88,8 ha pow. zajęcia. 88,5 ha PLH Łysa Góra Odl. ok. 5,9 km Odl. ok. 4,6 km PLH Trzciana Odl. ok. 0,12 km Odl. ok. 0,46 km PLH Ostoja Magurska PLH Wisłok Środkowy z Dopływami PLH Kościół w Równem PLH Ostoja Czarnorzecka PLH Łąki w Komborni pow. 75,7 ha zajęcia pow. zajęcia 6,3 ha pow. zajęcia 0,71 ha pow. 39,9 ha zajęcia Odl. ok. 6,1 km pow. 3,11 ha pow. 30,1 ha zajęcia Odl. ok. 5,4 km zajęcia pow. zajęcia 7,29 ha, 3,8 km 3,8 km 1,8 km 3,2 km 3 km pow. zajęcia ok. 0,54 ha pow. 0,54 ha zajęcia pow. zajęcia ok. 0,54 ha pow. zajęcia ok.0,54 ha pow. zajęcia ok. 0,29 ha, 0,65 km 0,65 km 0,61 km 0,61 km 0,60 km, 1,5 km 1,5 km 1,5 km 1,5 km 2 km, 1,6 km 1,6 km 1,6 km 1,6 km 1,7 km, PLH Ladzin 2,2 km 2,2 km 2,2 km 2,2 km 2,7 km PLH Las Hrabeński 6,2 km 6,2 km 6,2 km 6,2 km 7 km PLH Mrowle Łąki 8 km 8 km 8 km 8 km 7,7 km PLH Osuwiska w Lipowicy PLB Beskid Niski Odl. ok. 0,41 km Odl. ok. 1,7 km Odl. ok. 3,37 km pow. zajęcia. 4,56ha pow. zajęcia pow. zajęcia. pow. zajęcia pow. zajęcia 149,7 ha 134,5 ha 122,0 ha 129,24 ha Odl. ok. 0,05 km, pow. zajęcia 98,6 ha 12

13 Obszar Natura 2000 Sumaryczna powierzchnia zajętości obszarów Natura 2000 Odl. od wariantów drogi (km) lub powierzchnia kolizji wariantów drogi z obszarem (ha) WA WA alt WB WB alt WB 1 alt 266,79ha 245,69ha 211,98ha 189,39ha 141,05ha W tabeli poniżej przedstawiono kilometraż kolizji planowanych przebiegów S19 z obszarami N2000. Tabela Kilometraż kolizji planowanych przebiegów S19 z obszarami Natura Wariant WA WA alt. WB WB alt. WB1 alt Beskid Niski PLB ; ; Łysa Góra PLH Ostoja Jaśliska PLH ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Kilometraż kolizji Trzciana PLH ; ; Wisłok Środkowy z Dopływami PLH ; ; ; ; Osuwiska w Lipowicy PLH Jasiołka PLH ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

14 Biorąc pod uwagę sumaryczną powierzchnię zajęcia obszarów Natura 2000 w poszczególnych wariantach, jest ona najmniejsza dla wariantu WB 1 alt a największa dla wariantu WA CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW I IDENTYFIKACJA ODDZIAŁYWAŃ Opis obszaru PLH WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI Obszar (o powierzchni 1064,64 ha), ma charakter linearny oparty na przebiegu rzeki Wisłok i jego dopływów w środkowej części zlewni tej rzeki, jego przekroczenie w każdym proponowanym wariancie przebiegu drogi wynika z zadanych punktów rozpoczęcia i zakończenia trasy, pomiędzy którymi znajduje się Ostoja (w części północnej w rejonie m. Wyżne ominięcie Ostoi nie było możliwe, natomiast w rejonie m. Domaradz przebieg S19 omija Ostoję, w części środkowej przebiegu S19 i dalej na południe w rejonie m. Iskrzynia ominięcie obszaru było nieuniknione ma tutaj przebieg równoleżnikowy). Ostoja ta przecinana jest przez wszystkie warianty drogi. Przedmiot ochrony obszaru - Siedliska Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru PLH Wisłok Środkowy z Dopływami i ocena znaczenia dla tych siedlisk. Kod Nazwa siedliska % pokrycia 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 91EO Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) Przedmiot ochrony obszaru - Ryby Zasoby siedliska w obszarze [ha] Stopieńr eprez. Względna powierzch nia Stan zachowa nia Ocena ogólna 4,34 46,2 B C B B 16,09 171,29 B C B B 7,39 78,67 A C A A 6,63 70,58 B C B B Tabela Przedmiot ochrony Obszaru PLH Wisłok Środkowy z Dopływami ryby Kod Nazwa gatunku Populacja Stan zachowania 1124 Kiełb białopłetwy Gobio albipinnatus Izolacja ocena ogólna Liczebność C C C C R 1130 Boleń Aspius aspius C A C B C 1145 Piskorz Misgurnus fossilis C A C B R 1163 Głowacz białopłetwy Cottus gobio C B C C V 2503 Brzanka Barbus meridionalis C B C C R (Barbus) 2511 Kiełb Kesslera Gobio kessleri C B C C R 14

15 Żaden z gatunków ryb wskazanych, jako przedmiot ochrony nie posiada statusu gatunku o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty Przedmiot ochrony obszaru - Bezkręgowce Tabela Przedmiot ochrony Obszaru PLH Wisłok Środkowy z Dopływami ryby Populacja Stan Izolacja ocenia Kod Nazwa gatunku zachowania znaczenia dla Liczebność obszaru 1059 Modraszek telejus (Maculinea teleius) C B B B P 1060 Czerwończyk nieparek (Lycaena dispar) C A C B P 1061 Modraszek nausitous (Maculinea nausithous) C B B B P Żaden z gatunków bezkręgowców wskazanych, jako przedmiot ochrony nie posiada statusu gatunku o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty Potencjalne oddziaływanie Droga na analizowanym odcinku przecina i koliduje we wszystkich wariantach z obszarem Natura 2000 PLH Wisłok Środkowy z Dopływami. Zajęcie powierzchni przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja potencjalnych form oddziaływania inwestycji: zajecie terenu niezbędne do realizacji inwestycji (oddz. bezpośrednie, długoterminowe), intensywny ruch ludzi, pojazdów i maszyn w miejscach prowadzenia prac budowlanych i remontowych (oddz. krótkoterminowe, bezpośrednie), lokalne zanieczyszczenie środowiska (emisja spalin i pyłów) związane z prowadzeniem prac budowlanych (oddz. pośrednie, długoterminowe), lokalna ingerencja w koryto rzeczne (oddz. bezpośrednie, krótkoterminowe), przemieszczanie i składowanie mas ziemnych, materiałów budowlanych itp. (tworzenie siedlisk ruderalnych i miejsc osiedlania się gatunków synantropijnych) (oddziaływanie pośrednie, krótkoterminowe), podział/fragmentacja siedlisk (oddz. długoterminowe, bezpośrednie), zaburzenia naturalnych procesów funkcjonowania siedlisk, wkraczanie gatunków inwazyjnych, neofityzacja siedlisk. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. 15

16 Opis obszaru PLH JASIOŁKA Kod E0 Obszar (o powierzchni 686,73ha), ma charakter linearny oparty na przebiegu rzeki Jasiołki, koliduje z każdym proponowanym wariantem przebiegu drogi. Obejmuje dolinę rzeki Jasiołki, która płynie po utworach fliszowych, w szerokiej, ale płytkiej dolinie. Rzeka charakteryzuje się dużym dynamizmem procesów transportowych, w wyniku, których powstają łachy żwirowe. Meandrowanie i zróżnicowanie prędkości wody w korycie sprzyja występowaniu skójki gruboskorupowej. W dolinie rzeki zlokalizowane są liczne żwirownie.. W obrębie doliny znajdują się też pola uprawne i łąki, w części użytkowane kośnie, w części zarastające krzewami. Przedmiot ochrony obszaru - Siedliska Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru PLH Jasiołka, ocena znaczenia dla tych siedlisk. Nazwa siedliska Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków Zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici- Myricarietum część- z przewagą wrześni) Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenionglutinoso-incanae, olsy źródliskowe) % pokrycia Zasoby siedliska w obszarze [ha] Stopień reprezentacyj ności Względna powierzchnia Stan zachow ania Ocena ogólna 1 6,9 C C B C 4 27,47 B B B B 0,1 0,69 A C B C 3 20,60 B C C C 10 68,67 A C B B 12 82,40 A C B B Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Jasiołka, ocena znaczenia dla obszaru Gatunki Grupa Kod Nazwa naukowa A B C D Populacja A B C Ocena obszaru Stan zachowania Izolacja Ogólne Przedmiot ochrony : ryby F 5094 Barbus pelopennesius (Brzana peloponeska) C B C B Przedmiot ochrony : płazy i gady A 1193 Bombina variegata (Kumak górski) C B C C 16

17 Gatunki Grupa Kod Nazwa naukowa A B C D Populacja A B C Ocena obszaru Stan zachowania Izolacja Ogólne Przedmiot ochrony : ssaki M 1337 Castor fiber (Bóbr europejski) C B C C I 1032 Unio crassus (Skójka gruboskorupowa) Przedmiot ochrony : bezkręgowce C B C B Żaden z gatunków ww. zwierząt nie stanowi gatunków o priorytetowym znaczeniu dla Wspólnoty. Potencjalne oddziaływanie Droga na analizowanym odcinku przecina i koliduje z obszarem PLH Jasiołka w każdym wariancie. Zajecie powierzchni przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji: zajecie terenu niezbędne do realizacji inwestycji, intensywny ruch ludzi, pojazdów i maszyn w miejscach prowadzenia prac budowlanych i remontowych, lokalne zanieczyszczenie środowiska (emisja spalin i pyłów) związane z prowadzeniem prac budowlanych, lokalna ingerencja w koryto rzeczne, przemieszczanie i składowanie mas ziemnych, materiałów budowlanych itp. (tworzenie siedlisk ruderalnych i miejsc osiedlania się gatunków synantropijnych), podział/fragmentacja siedlisk, zaburzenia naturalnych procesów funkcjonowania siedlisk, wkraczanie roślinności inwazyjnej, neofityzacja siedlisk. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. 17

18 PLH OSUWISKA W LIPOWICY Kod 8310 Opis obszaru Obszar ma charakter płatu o niewielkiej powierzchni 13,5 ha. Obszar przylega granicą zachodnią do Ostoi Trzciana, od strony wschodniej dzieli go pas o szerokości kilkunastu metrów od Ostoi Jasiołka, który graniczy z Ostoją Jaśliską. Obszar jest jednym z największych w Karpatach zgrupowaniem jaskiń pseudokrasowych, z których największa to Jaskinia Słowiańska-Drwali posiadająca rzadkie w jaskiniach fliszowych nacieki i zróżnicowany mikroklimat. Przedmioty ochrony obszaru -siedliska Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru PLH Osuwiska w Lipowicy, ocena znaczenia dla tych siedlisk. Nazwa siedliska Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania % pokrycia Zasoby siedliska w obszarze [ha] Stopień reprezentacyj ności Względna powierzchnia Stan zachow ania Ocena ogólna A C A A Przedmioty ochrony obszaru -ssaki Ssaki będące przedmiotem ochrony obszaru przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela Przedmiot ochrony Obszaru PLH Osuwiska w Lipowicy ssaki Kod Nazwa gatunku Populacja podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) nocek duży (Myotis myotis) Stan zachowania C B C B Izolacja Ogólnie Liczebność zimująca 64 przelotna 14 C B C C zimująca 11 Żaden z wymienionych gatunków nietoperzy nie stanowi gatunku priorytetowego dla Wspólnoty. Potencjalne oddziaływanie Warianty WA, WA alt, WB oraz WB1 alt nie przecinają obszaru, natomiast wariant WB alt przecina obszar. Odległość i kolizje z obszarem przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja potencjalnych form oddziaływania inwestycji, w przypadku poprowadzenia drogi w wariancie WB alt:: zajecie terenu niezbędne do realizacji inwestycji zniszczenie jaskiń, zniszczenie miejsc występowania nietoperzy, wycinka drzew i krzewów potencjalnych żerowisk nietoperzy, niepokojenie i wybudzanie nietoperzy w okresie hibernacji. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. 18

19 PLH OSTOJA JAŚLISKA Opis obszaru Obszar (o powierzchni ,1ha), obejmuje górne dorzecze Jasiołki i źródliska Wisłoka we wschodniej części Beskidu Niskiego, aż po Cergową Górę oraz Zawadkę Rymanowską i Królik Polski na północy. W dolinach i na zboczach występują tarasy i spłaszczenia erozyjne. Interesującą budowę geologiczną wykazują okolice wzgórza Piotruś (727 m n.p.m.) i Ostrej (687 m n.p.m.), gdzie Jasiołka tworzy malowniczy przełom. Na Górze Cergowej występują liczne jaskinie. Większą część obszaru pokrywają lasy o wysokim stopniu naturalności zbiorowisk roślinnych. Bogata jest sieć rzeczna, liczne źródliska i wysięki wody, wokół których formują się młaki Obszar posiada Plan Zadań Ochronnych zatwierdzony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia 16 kwietnia 2015 r. Przedmioty ochrony obszaru - Siedliska Tabela Siedliska przyrodnicze będące przedmiotami ochrony obszaru PLH Ostoja Jaśliska Kod Nazwa siedliska Powierzchnia siedliska na terenie Ostoi stopień reprezentat ywności Względna powierzchn ia Stan zachowania 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 2,93 ha B C B C 6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion płaty bogate 146,43 ha C C C C florystycznie 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie 1347,16 ha C C C C (Arrhenatherion elatioris) 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z 19,5 ha C C B C Scheuchzerio-Caricetea) 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Ok. 1 ha C C C C 8310 Jaskinie nieudostępnione do Długość jaskiń zwiedzania ok. 0,4 km B C(B) A B 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 2079,31 h B C(B) B C 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galioodorati ,97 ha A B B B Fagenion) 9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion 38,07 ha A C B B pseudoplatani 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenionglutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 322,15 ha A C B B Pogrubionym drukiem wyróżniono siedliska priorytetowe Ogólna 19

20 Przedmiot ochrony Ssaki Tabela Przedmiot ochrony obszaru PLH OSTOJA JASLISKA - ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Kod Nazwa gatunku Populacja Stan zachowania podkowiec mały 1303 (Rhinolophus C B C B hipposideros) 1321 nocek orzęsiony (Myotis emarginatus) C B B A 1323 nocek Bechsteina (Myotis bechsteini) C B B A 1324 nocek duży (Myotis myotis) C B C B 1337 bóbr europejski (Castor fiber) C A C C 1352 wilk (Canis lupus) B B C B 1354 niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) C B C C 1355 wydra (Lutra lutra) C B C C 1361 ryś (Lynx lynx) B B C B Izolacja Ogólnie Liczebność zimująca 100i rozrodcza 50i max. zimująca 64i max. zimująca 31 maksymalnie zimująca 170 Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Ostoja Jaśliska c.d. Gatunki Ocena obszaru Grupa Kod Nazwa naukowa Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólne Przedmiot ochrony : ryby F 1163 Cottus gobio (Głowacz białopłetwy) C B C B 5094 Berbus peloponnesius C A B B Przedmiot ochrony : płazy i gady A 1166 Triturus cristatus C B C C A 1193 Bombina variegata C A B B 2001 Triturus montandoni B B C B Przedmiot ochrony : rośliny P 1898 Elocharis carniolica (Ponikło kraińskie) C B C C Przedmiot ochrony : bezkręgowce I 1014 Unio crassus B B A B I 1086 Cucujus cinnaberinus (Zgniotek cynobrowy) B A A A I 1087 Rosalia alpina (Nadobnica alpejska) B C B B I 4014 I 4026 Carabus variolosus (Biegacz urozmaicony) Rhysodes sulcatus (Zagłębek bruzdkowany) B A C A B A A A 20

21 Potencjalne oddziaływanie: Droga na analizowanym odcinku przecina i koliduje z obszarem PLH Ostoja Jaśliska we wszystkich wariantach. Zajęcie powierzchni przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja potencjalnych form oddziaływania inwestycji: zajecie terenu niezbędne do realizacji inwestycji, intensywny ruch ludzi, pojazdów i maszyn w miejscach prowadzenia prac budowlanych i remontowych, lokalne zanieczyszczenie środowiska (emisja spalin i pyłów) związane z prowadzeniem prac budowlanych, lokalna ingerencja w koryto rzeczne, przemieszczanie i składowanie mas ziemnych, materiałów budowlanych itp. (tworzenie siedlisk ruderalnych i miejsc osiedlania się gatunków synantropijnych), wkraczanie roślinności inwazyjnej, podział/fragmentacja siedlisk, zaburzenia naturalnych procesów funkcjonowania siedlisk, neofityzacja siedlisk w tym siedlisk priorytetowych dla Wspólnoty, przecięcie szlaków migracji dużych ssaków, w tym gatunków priorytetowych, fragmentacja i utrata obszarów żerowiskowych zwierząt. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH TRZCIANA Obszar (o powierzchni 2 285,53 ha), położony jest na terenie Beskidu Niskiego nieopodal drogi Dukla - Barwinek. Obejmuje neogotycką murowaną kaplicę Pustelnię św. Jana z Dukli położoną na wzgórzu Zaśpit i otaczające ją lasy, będące terenem żerowiska nietoperzy. Na terenie obszaru znajduje się też 8 pseudokrasowych jaskiń o łącznej długości 25 m. Przedmioty ochrony siedliska: Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru PLH Trzciana i ocena znaczenia dla tych siedlisk na podstawie SDF Kod Nazwa siedliska % pokrycia 21 stopień reprezentatywno ści Względna powierzchni a Stan zachowania 8310 Jaskinie nieudostępnione do C A B 0,00 C zwiedzania 9110 Kwaśne buczyny 0,60 B C B C Ocena ogólna

22 Kod Nazwa siedliska % pokrycia stopień reprezentatywno ści Względna powierzchni a Stan zachowania 9130 Żyzne buczyny 50,8 B C B B Przedmiot ochrony obszaru - ssaki Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Trzciana - ssaki Kod Nazwa gatunku 1303 Rhinolophus hipposideros (podkowiec mały) 1324 Myotis myotis (nocek duży) Populacja Stan zachowania Izolacja C B C B ocenia znaczenia obszaru C B C B 14 dla Liczebność Żaden z wymienionych gatunków nie stanowi gatunku o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty. Potencjalne oddziaływanie Ocena ogólna Droga na analizowanym odcinku przecina i koliduje z obszarem Natura 2000 Trzciana w wariantach WB, WB alt i WB 1 alt. W wariantach WA i WA alt przebiega w odległości kilkuset metrów od obszaru. Zajecie powierzchni przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji: zajecie terenu niezbędne do realizacji inwestycji, intensywny ruch ludzi, pojazdów i maszyn w miejscach prowadzenia prac budowlanych i remontowych, lokalne zanieczyszczenie środowiska (emisja spalin i pyłów) związane z prowadzeniem prac budowlanych, podział/fragmentacja siedlisk, zaburzenia naturalnych procesów funkcjonowania siedlisk, wkraczanie roślinności inwazyjnej, fragmentacja i utrata obszarów żerowiskowych zwierząt, w tym nietoperzy. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej PLH ŁYSA GÓRA Opis obszaru Obszar (o powierzchni 2 743,79 ha), obejmuje masyw wzgórza Łysa Góra (641 m n.p.m.), położonego k. Nowego Żmigrodu. Teren porośnięty jest lasem - starodrzewiem jodłowo-bukowym z bardzo obfitym 22

23 występowaniem cisa pospolitego. W jarach, zwłaszcza po północnej stronie, zlokalizowane są płaty jaworzyn. Obszar łączy się z Ostoją Jaśliską i położony jest w niewielkiej odległości od Ostoi Trzciana. Przedmioty ochrony obszaru Siedliska Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru PLH Łysa Góra i ocena znaczenia dla tych siedlisk wg SDF. Kod Nazwa siedliska pokrycie w ha stopień reprezentatywności Względna powierzchnia Stan zachowani a 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 109,75 B C B C Żyzne buczyny (Dentario glandulosae- Fagenion, Galioodorati-Fagenion) Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis- Acerion pseudoplatani) Ocena ogólna 1097,52 B C A B 16,46 A C A B 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenionglutinosoincanae, olsy źródliskowe) 41,16 C CB C Pogrubionym drukiem wyróżniono siedliska priorytetowe Przedmioty ochrony obszaru płazy i bezkręgowce: Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Łysa Góra płazy i bezkregowce Kod Nazwa gatunku Populacja Stan zachowania Izolacja ocenia znaczenia dla obszaru Liczebność 1166 Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) 1193 Kumak górski (Bombina variegata) 1087 Nadobnica alpejska (Rosalia alpina ) C B C C C B B B C B B B Potencjalne oddziaływanie Droga na analizowanym odcinku koliduje z obszarem Natura 2000 Łysa Góra w wariancie WB. Pozostałe warianty przebiegają w odległości kilku kilometrów od obszaru. Zajecie powierzchni obszaru przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji, mogących wywierać skutki na przedmioty ochrony obszaru Łysa Góra: fragmentacja i niszczenie siedlisk przyrodniczych w tym siedliska priorytetowego dla Wspólnoty (w wariancie WB niszczenie łęgów), osłabienie kondycji siedlisk chronionych na terenie obszaru. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. 23

24 PLB BESKID NISKI Opis obszaru Obszar (o powierzchni ,61 ha), ciągnie się zwartym pasem wzdłuż południowej granicy województwa podkarpackiego (granica Państwa), w górach położonych w miejscu zwężenia i największego obniżenia łuku karpackiego. W Beskidzie Niskim znajdują się obszary źródliskowe Białej, Ropy, Wisłoki, Wisłoka, Jasiołki, które prowadząc swe wody ku północy płyną niekiedy obniżeniami równolegle do grzbietów lub przecinają je w poprzek głębokimi przełomami. Beskid Niski charakteryzuje się największą w Polsce, i prawdopodobnie w całej Unii Europejskiej, liczebnością orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego. Jest to jedna z najważniejszych w Polsce ostoi orła przedniego, bociana czarnego, dzięciołów - zielonosiwego, białogrzbietego, białoszyjego, trójpalczastego oraz muchołówki małej. Obszar jest przecinany przez wszystkie warianty przebiegu drogi S19. Przedmioty ochrony obszaru Tabela Gatunki objęte art.4 dyrektywy 2009/147/WE i gatunki wymienione w załączniku II do dyrektywy 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru PLB Beskid Niski dla tych gatunków wg. SDF Ocena znaczenia obszaru Kod Nazwa gatunku Rodzaj populacji Stan Populacja zachowania Izolacja Ogólnie A030 Ciconia nigra (bocian czarny), rozrodcza B B C B A168 Actitis hypoleucos (Brodziec Wydające potomstwo piskliwy) C C C C A072 Pernis apivorus (trzmielojad wydająca potomstwo zwyczajny) C C C C A089 Aquila pomarina (orlik Wydająca potomstwo krzykliwy), B B C B A091 Aquila chrysaetos (orzeł przedni), wydająca potomstwo 6 A B B A A103 Falco peregrinus (sokół wędrowny) wydająca potomstwo 1 C C C C A104 Bonasa bonasia (jarząbek) osiadła C C C C A122 Crex crex (derkacz), Rozrodcza C C C C A215 Bubo bubo (puchacz), Osiadła 2-3 B C B C A217 Glaucidium passerinum (sóweczka), Osiadła B C C B A122 Crex crex derkacz Wydająca potomstwo zwyczajny C C C C A220 Strix uralensis (puszczyk uralski), Osiadła A B C A A223 Aegolius funereus wydająca potomstwo (włochatka), C C C C A224 Caprimulgus europaeus Wydająca potomstwo (lelek kozodój) C C C C A229 Alcedo atthis (zimorodek wydająca potomstwo zwyczajny), C C C C A234 Picus canus (dzięcioł zielonosiwy), Osiadła B B C B A239 Dendrocopus leucotos (dzięcioł białogrzbiety), Osiadła A A C A A241 Picoides tridactylus (dzięcioł trójpalczasty), Osiadła B B C B A261 Motacilla cinerea Pliszka Wydająca potomstwo C C C C A264 A282 górska Cinclus cinclus Pluszcz zwyczajny Turdus torquatlus Wydająca Wydająca potomstwo potomstwo 24 C C C C C C C C

25 Kod Nazwa gatunku Rodzaj populacji A320 A321 A338 A429 Ficedula parva (muchołówka mała), Ficedula albicollis (muchówka białoszyja) Lanius collurio (gąsiorek) Dendrocopos syriacus (dzięcioł białoszyi) Wydająca potomstwo wydająca potomstwo wydająca potomstwo Populacja Ocena znaczenia obszaru Stan Izolacja zachowania Ogólnie B B C B C C C C C C C C Osiadła B C C C Potencjalne oddziaływanie Droga na analizowanym odcinku przecina i koliduje z obszarem Natura 2000 PLB Beskid Niski we wszystkich wariantach. Zajęcie powierzchni obszaru przez poszczególne warianty przedstawia Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji: płoszenie gatunków będących przedmiotami ochrony ostoi, niszczenie siedlisk, miejsc żerowania gatunków, niszczenie potencjalnych miejsc gniazdowania gatunków, kolizje z samochodami, zwiększona dostępność i penetracja terenu. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH RYMANÓW Obszar (o powierzchni 5 240,99ha), znajduje się w kontynentalnym regionie biogeograficznym. Obszar położony jest na Pogórzu, na północ od Jaśliskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje on dwie kolonie rozrodcze nietoperzy mieszczące się w kościele pw. Św. Stanisława Biskupa męczennika w Rymanowie Zdroju i kościele pw. MB Częstochowskiej w Sieniawie i obszary żerowiskowe tych kolonii. Przedmioty ochrony obszaru - Siedliska: Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Rymanów - siedliska Kod Nazwa siedliska % pokrycia Zasoby siedliska w obszarze [ha] Stopień reprez. Względna powierzchnia Stan Ocena ogólna zachowania E0 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 41, ,41 B C B B 0, ,55 B C B C 25

26 Przedmiot ochrony obszaru - ssaki Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Rymanów ssaki Kod Nazwa gatunku Populacja Rhinolophus hipposideros (podkowiec mały) Myotis myotis (nocek duży) Stan zachowania Izolacja C B B C C B C C ocenia znaczenia dla obszaru Potencjalne oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura 2000 Rymanów PLH Identyfikacja form oddziaływania inwestycji, mogących wywierać skutki dla celów ochrony obszaru Rymanów: możliwa fragmentacja terenów żerowiskowych, możliwe zmniejszenie terenów żerowiskowych, możliwe wystąpienie efektu barierowego. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH OSTOJA MAGURSKA Obszar (o powierzchni ,73 ha), znajduje się w alpejskim bioregionie geograficznym. Leży w środkowej części Beskidu Niskiego, w górnej części doliny Wisłoki. Ostoja tworzy jeden kompleks (głównie leśny), rozdzielony w części zachodniej doliną rzeki Wisłoki, natomiast w części wschodniej doliną potoku Wilsznia. Niewielkie powierzchnie zajmują enklawy zbiorowisk nieleśnych. Przez teren Beskidu Niskiego przebiegają granice zasięgów występowania wielu gatunków roślin naczyniowych, dlatego roślinność ostoi ma charakter przejściowy pomiędzy Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi. Przedmiot ochrony obszaru siedliska: Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Ostoja Magurska siedliska Kod Nazwa siedliska pokrycie w Stopień ha reprezentatywności 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 6,03 B 3230 Zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici- Myricarietum część- z przewagą wrześni) 2,01 B 3240 Zarośla wierzby siwej na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum) 20,08 B 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 100,42 A 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 602,54 B 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 241,01 A 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania 0,0 A 26

27 pokrycie w Stopień Kod Nazwa siedliska ha reprezentatywności 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 2410,14 A 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galioodorati- Fagenion) 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenionglutinoso-incanae, olsy źródliskowe) Pogrubionym drukiem wyróżniono siedliska priorytetowe Przedmioty ochrony obszaru -Ssaki: 9038,03 A 803,38 B 6,03 A 401,69 A Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Ostoja Magurska ssaki, płazy, bezkręgowce i ryby Kod Nazwa gatunku Populacja Stan zachowania Izolacja ocenia znaczenia dla obszaru Liczebność ssaki Rhinolophus hipposideros (podkowiec mały) C B C B Myotis emarginatus (nocek orzęsiony) C B C A Myotis bechsteini (nocek Bechsteina) C B C A 14 Myotis myotis (nocek duży) C B C B Castor fiber (bóbr europejski) C B B C 1352 Canis lupus (wilk) B B C A min 17; max 27 Ursus arctos 1354 (niedźwiedź brunatny) C B C C 1355 Lutra lutra (wydra) C B C B 1361 Lynx lynx (ryś) B B C B 10 płazy Triturus cristatus (traszka grzebieniasta) C B C C Bombina variegata (kumak górski) B B C B Triturus montandoni (traszka karpacka) B B C B bezkręgowce Vertigo angustior (poczwarówka zwężona) B B A B Osmoderma eremita (pachnica dębowa) C B C B 27

28 Kod Nazwa gatunku Populacja 1087 Stan zachowania Izolacja Rosalia alpina (nadobnica alpejska) A A B A ocenia znaczenia dla obszaru Liczebność Rhysodes sulcatus (zagłębek bruzdkowany) B B A B ryby Berbus peloponnesius Brzana peloponeska C A C B Potencjalne oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji, mogących wywierać skutki na przedmioty ochrony obszaru Ostoja Magurska: fragmentacja i izolacja populacji ssaków drapieżnych oraz ich obszarów siedliskowych, ograniczenie i zahamowanie migracji i wędrówek dalekiego zasięgu-zahamowanie ekspansji gatunków i kolonizacji nowych siedlisk możliwe wystąpienie efektu barierowego dla nietoperzy. Biorąc pod uwagę zasięg wędrówek nietoperzy oraz sąsiadujące z obszarem tereny leśne, możliwa jest fragmentacja terenów żerowiskowych nietoperzy oraz zmniejszenie terenów żerowiskowych. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH OSTOJA CZARNORZECKA Obszar (o powierzchni 1 946,6 ha), ma znaczenie dla ochrony populacji nietoperzy z załączników Dyrektywy Siedliskowej: nocka orzęsionego Myotis emarginatus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii, nocka dużego Myotis myotis i mopka Barbastella barbastellus. Znajdują się tu zimowiska nietoperzy zlokalizowane w nieczynnych wyrobiskach pokopalnianych (sztolniach), przy czym znaczenie tu ma sześć sztolni: cztery zlokalizowane w Paśmie Suchej Góry (Sztolnia w Suchej Górze I, Sztolnia w Suchej Górze II, Sztolnia nad Czają I i Sztolnia nad Czają II) oraz dwie położone na północnych stokach Królewskiej Góry (Sztolnia Jasna i Pustelnia). Kolonia rozrodcza nocka dużego mieści się również na strychu cerkwi w Rzepniku. 28

29 Przedmioty ochrony obszaru siedliska Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Ostoja Czarnorzecka siedliska Kod Nazwa siedliska % pokrycia Zasoby siedliska w obszarze [ha] Stopień reprez. Względna powierzchnia Stan zachowania Ocena ogólna E0 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania 0 0 B C B B Kwaśne buczyny (Luzulo- Fagenion) 13, ,05 B C B B Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion) 71, ,02 B C B B Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani) 0, ,1 B C B B Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 2, ,35 B C B B 91P0 Wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum) 5, ,41 C C B B Przedmioty ochrony obszaru Ssaki Tabela Przedmiot ochrony obszaru PLH Ostoja Czarnorzecka - ssaki Kod Nazwa gatunku Ocena znaczenia dla obszaru 1308 mopek Barbastella barbastellus populacja B 1324 nocek duży (Myotis myotis) populacja C 1323 nocek Bechsteina (Myotis bechsteini) populacja C Przedmioty ochrony obszaru - Płazy Liczebność zimująca 111 przelotna rozrodcza - 20 zimująca - 59 przelotna zimująca - 1 przelotna 20 Tabela Przedmiot ochrony obszaru PLH Ostoja Czarnorzecka - płazy Kod Nazwa gatunku Populacja Bombina variegata (kumak górski) Triturus montandoni (traszka karpacka) Stan zachowania Izolacja ocenia znaczenia dla obszaru C B C C C B C C Potencjalne oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji: możliwa fragmentacja terenów żerowiskowych, 29

30 możliwe zmniejszenie terenów żerowiskowych, możliwe wystąpienie efektu barierowego. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH KOŚCIÓŁ W RÓWNEM Obszar (o powierzchni 1,36 ha), obejmuje kościół pw. Św. Mikołaja Biskupa w Równem wraz najbliższym otoczeniem.. W ostoi znajduje się kolonia rozrodcza nocka dużego. Jej liczebność w ostatnich latach podlega dużym zmianom i waha się w granicach osobników. Przedmiot ochrony obszaru ssaki Tabela Przedmiot ochrony obszaru PLH Ostoja Czarnorzecka - ssaki Kod Nazwa gatunku Populacja Liczebność 1324 nocek duży (Myotis myotis), ocenia znaczenia dla obszaru C 210 C Potencjalne oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Identyfikacja form oddziaływania inwestycji, mogących wywierać skutki dla celów ochrony obszaru PLH Kościół w Równem: możliwa fragmentacja terenów żerowiskowych, możliwe zmniejszenie terenów żerowiskowych, możliwe wystąpienie efektu barierowego. Ze względu na możliwy wpływ inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi, należy przejść do Etapu II oceny właściwej. Opis obszaru PLH ŁĄKI W KAMBORNI Obszar (o powierzchni 13,14 ha), tworzy kompleks zarastających łąk zmiennowilgotnych z bardzo liczną populacją pełnika europejskiego oraz rośliny żywicielskiej dla dwóch rzadkich motyli (modraszków) krwiściągu lekarskiego. Przedmioty ochrony siedliska: 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) (reprezentatywność C) 30

31 Przedmiot ochrony bezkręgowce Tabela Przedmiot ochrony Obszaru bezkręgowce PLH Łąki w Kamborni Kod Nazwa gatunku Ocenia znaczenia dla obszaru 1059 Maculinea teleius modraszek teleius C P 1060 Lycaena dispar czerwończyk nieparek C P 1061 Maculinea nausithous modraszek nausitous C P Potencjalne oddziaływanie Liczebność populacja osiadła Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Odległość wariantów drogi od obszaru wynosi prawie 2km. Nie przewiduje się wystąpienia oddziaływań inwestycji na przedmioty ochrony obszaru. Nie zidentyfikowano wpływu inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi. Zakończono ocenę oddziaływania na ten obszar PLH LADZIN Opis obszaru Obszar (o powierzchni 50,14 ha), bardzo jednolity w swoim charakterze obejmuje łąki wypłaszczenia Kotliny Krośnieńskiej.. Stanowią one jeden z największych płatów tradycyjnie użytkowanych i bogatych w gatunki łąk we wschodniej części Karpat. Na uwagę zasługuje nie tylko ich dobry stan zachowania, ale i utrzymywanie się ekstensywnej gospodarki (wykaszanie), co zapewnia przetrwanie zbiorowiska. Na uwagę zasługuje występowanie populacji pełnika europejskiego (Trollius europaeus) i liczne występowanie rzadkich gatunków motyli (modraszek - Glaucopsyche) związanych z rośliną żywicielską - krwiściągiem lekarskim. Przedmioty ochrony siedliska Tabela Przedmiot ochrony Obszaru - typy siedlisk PLH Ladzin Kod 6510 Nazwa siedliska Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) stopień reprezentatywności pokrycie w ha B 50,1 Przedmioty ochrony obszaru bezkręgowce Tabela Przedmiot ochrony Obszaru bezkręgowce Kod Nazwa gatunku ocenia znaczenia dla Liczebność obszaru 1059 Maculinea teleius modraszek teleius C P 1060 Lycaena dispar czerwończyk nieparek C P 1061 Maculinea nausithous modraszek nausitous C P Potencjalne oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Obszar położony jest ponad 2km. od przebiegu wariantów. Nie zidentyfikowano form oddziaływań inwestycji na przedmioty ochrony obszaru. Nie zidentyfikowano wpływu inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi. Zakończono ocenę oddziaływania na ten obszar. 31

32 Opis obszaru PLH LAS HRABEŃSKI Obszar (o powierzchni 125,6 ha), położony jest w odległości ok. 6,2 km od wariantów przebiegu drogi S19. Jest niewielkim, ale zwartym kompleksem leśnym otoczonym krajobrazem kulturowym. Większość powierzchni stanowią dorodne drzewostany bukowo-grabowe z domieszką dębu, lipy, jawor i innych gatunków drzew liściastych. Przedmioty ochrony siedliska Tabela Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru i ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk Kod Potencjalne oddziaływanie Nazwa siedliska Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis- Acerion pseudoplatani) stopień reprezen. pokrycie w ha B 117,31 B 5,53 Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Obszar położony jest w odległości ponad 6km od przebiegu wariantów. Nie zidentyfikowano form oddziaływań inwestycji na przedmioty ochrony obszaru. Nie zidentyfikowano wpływu inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi. Zakończono ocenę oddziaływania na ten obszar. Opis obszaru PLH MROWIE ŁĄKI Obszar (o powierzchni 294,08 ha) położony jest w odległości ok. 8 km od wariantów przebiegu drogi S19. Obszar składa się z czterech enklaw koncentrujących się w większej części w dolinie rzeki Mrowla. Enklawy w całości są obszarami występowanie gatunków z listy załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Przedmioty ochrony siedliska Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Mrowie Łąki - siedliska Kod Nazwa siedliska Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe(molinion) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Stopień reprezen. pokrycie w ha B 11,76 B 64,7 Przedmioty ochrony - Bezkręgowce: Tabela Przedmioty ochrony obszaru PLH Mrowie Łąki bezkręgowce i ssaki 32

33 Kod Nazwa gatunku Populacja Stan zachowania bezkręgowce Izolacja ocenia znaczenia dla obszaru 1059 Maculinea Telesiu (modraszek telejus) 1061 Maculinea nausithous (modraszek nausitous) 1060 Lycaena dispar (czerwończyk nieparek) 4038 Lycaena Helle (czerwończyk fioletek) C B C B C B C B C B C C B B B B Prognozowane oddziaływanie Droga nr S19 na rozpatrywanym odcinku nie przecina obszaru Natura Odległość obszaru Natura 2000 Mrowie Łąki od poszczególnych wariantów drogi wynosi ok. 7-8km. Nie zidentyfikowano wpływu inwestycji na zachowanie kluczowych procesów ochrony siedlisk i gatunków, struktur i relacji warunkujących funkcjonowanie ostoi. Zakończono ocenę oddziaływania na ten obszar. 33

34 Na potrzeby niniejszej oceny przyjęto poniższy schemat postępowania ETAP II OCENA WŁAŚCIWA Rysunek Kolejne etapy oceny właściwej źródło Wytyczne metodyczne dotyczące przepisów Artykułu 6(3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 WISŁOK ŚRODKOWY Z DOPŁYWAMI PLH PLH Wisłok Środkowy z Dopływami informacje szczegółowe przedstawiono w załączniku tekstowym nr 19. Tabela Kolizje z obszarem PLH Wisłok Środkowy z Dopływami Wariant Kilometraż kolizji Powierzchnia zajęcia [ha] Wariant WA ; ,55 Wariant WA alternatywny Wariant WB Wariant WB alternatywny ; ; ; ,56 0,54 0,54 34

35 Wariant WB1 alt Wariant Kilometraż kolizji Powierzchnia zajęcia [ha] , ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - SIEDLISKA W miejscach przecięcia analizowanych wariantów przebiegu drogi S19 z obszarem nie występują siedliska stanowiące przedmiot ochrony Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Nie stwierdzono kolizji z siedliskiem 6410, w sąsiedztwie do ok. 600m od przebiegu wariantów nie stwierdzono tego siedliska. Potencjalne oddziaływania pośrednie związane będą ze zmian jakości i ilości wód w rzece Wisłok i jej dopływach oraz zasięgiem wylewów rzek. Nie są one związane z budowa przedmiotowej inwestycji. Zgodnie z wynikami analiz przeprowadzonych w tym zakresie w Tomie II raportu przy właściwych działaniach związanych projektowaniem obiektów inżynierskich, z właściwą organizacją prac budowalnych na etapie budowy oraz właściwymi rozwiązaniami w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych na etapie eksploatacji, nie występuje znaczące oddziaływanie na jakość i ilość wód w ciekach Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Nie stwierdzono kolizji z siedliskiem 6510, w sąsiedztwie do ok. 600m od przebiegu wariantów nie stwierdzono tego siedliska w obszarze. Rozwój i utrzymanie siedliska wymaga regularnego koszenia, wypasu i zapewnienia właściwego nawożenia. Działania te nie są związane z przedmiotowa inwestycją. W związku z brakiem kolizji oraz brakiem wpływu na siedlisko 6510, oddziaływanie drogi na to siedlisko w obszarze uznano za nieistotne Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) Nie stwierdzono kolizji z siedliskiem 9170, w sąsiedztwie do ok. 600m od przebiegu wariantów nie stwierdzono tego siedliska w obszarze. Inwestycja mogłaby oddziaływać pośrednio nawet na położone w dalszej odległości siedliska w przypadku zmiany w środowisku gruntowo-wodnym. Jednakże jak wynika z Tomu II raportu nie planuje się zmian w środowisku gruntowo-wodnym w konsekwencji realizacji inwestycji. 91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso--incanae, olsy źródliskowe) Występowanie Siedliska łęgów są szeroko rozpowszechnione w Karpatach. Zasięg wysokościowy dochodzi do około 900 m n.p.m. Łączna powierzchnia łęgów w regionie alpejskim szacowana jest na około ha. W pasie inwestycji i w jej sąsiedztwie, nie zinwentaryzowano siedliska 91E0. Zasoby w obszarze 70,58ha tj.6,63%. 35

36 Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring siedliska prowadzony był w 2013 roku tylko w obszarze kontynentalnym. Ocena ogólna tylko w jednym przypadku została oceniona jako właściwa. 7 stanowisk otrzymało ocenę niezadowalającą a 5 złą. Perspektywy zachowania w Polsce Wg monitoringu GIOŚ w 2013 roku (tylko region kontynentalny), perspektywy ochrony na wszystkich stanowiskach są właściwe. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko związane z dolinami rzek i potoków, źródliskami i miejscami o wysokim poziomie wód gruntowych oraz w miejscami, gdzie ukształtowanie terenu powoduje powstawanie zastoisk wód opadowych. Głównym czynnikiem ekologicznym decydującym o specyfice łęgów są warunki wodne w tym w szczególności związane z pionowym i poziomym ruchem wód. Główne zagrożenia Głównym zagrożeniem jest zabudowa przeciwpowodziowa i związana z nią wycinka lasów i roślin nadrzecznych. Kolejnym zagrożeniem jest synantropizacja roślinności siedlisk łęgowych i związany z nią problem gatunków inwazyjnych, w tym gatunków obcego pochodzenia. Zagrożeniem, które występuje powszechnie, choć z różnym nasileniem, jest zaśmiecanie łęgów. Prognozowane oddziaływanie Na analizowanym obszarze, pod budowę planowanej inwestycji nie stwierdzono występowania siedliska 91E0. Siedlisko zinwentaryzowano w odległości ok. 150m od Węzła Iskrzynia w ww. wariantach. Rysunek Płaty siedliska 91E0 (kolor niebieski) w obszarze PLH , na tle przebiegów wariantów WA, WB, WB1 alt. W pokazanym kilometrażu płaty siedliska 91E0 w obszarze, oddzielone są od inwestycji zabudową Iskrzyni i Krościenka Wyżne. Pośrednie, potencjalne oddziaływania inwestycji na siedlisko ograniczone zostaną do 36

37 wpływu etapu budowy na wody w prawostronnym dopływie Wisłoka Morwawa, przekraczanym przez poszczególne warianty: WB (km ), WB1 alt (57+900) i WA (km ). Zgodnie z wynikami analiz przeprowadzonych w tym zakresie w Tomie II raportu przy właściwych działaniach związanych projektowaniem obiektów inżynierskich, z organizacją prac budowalnych na etapie budowy oraz właściwymi rozwiązaniami w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych na etapie eksploatacji, nie występuje znaczące oddziaływanie na jakość i ilość wód w ciekach. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - RYBY 1124 Kiełb białopłetwy (Gobio albipinnatus) Występowanie Występuje w dorzeczu Wisły i Odry. Brak danych o liczebności populacji. Środowisko rzeki Wisłok może być siedliskiem bytowania kiełba, jednakże jego liczebność w SDF określono jako gatunek bardzo rzadki. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Ryba rzeczna. Żyje w rzekach nizinnych o piaszczystym dnie. Zajmuje w korycie głębokie siedliska w strefie nurtowej. Główne zagrożenia Gatunek adaptuje się do warunków przekształconej rzeki, o ile nie dochodzi do zmian morfologii dna rzeki, powstawania zastoisk oraz zamulania dna. Prawdopodobnie preferencje co do głębokości i szybkiego nurtu są tu czynnikiem sprzyjającym. Brak wystarczającej wiedzy dotyczącej zagrożeń.. Gatunek wymaga piaszczystego podłoża, więc regulacje rzek sprzyjające powstawaniu zastoisk są dla niego niekorzystne. Zagrożeniem jest również zarybianie drapieżnikami dla potrzeb wędkarstwa sportowego. Gatunek dość odporny na zanieczyszczenia organiczne i zamulanie dna. Potencjalne oddziaływania W ramach inwestycji nie będą prowadzone działania prowadzące do zmiany struktury substratu dna i zmniejszenia różnorodność siedlisk w korycie. Zagrożenia dla kiełba w etapie budowy może stanowić zanieczyszczenie organiczne wód. Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące Boleń (Aspius aspius) Występowanie W rzekach karpackich występuje marginalnie, jednak środowisko rzeki Wisłok może być siedliskiem bytowania bolenia. Jego liczebność w SDF określono jako gatunek często występujący. 37

38 Wymagania środowiskowe/abiotyczne Typowym siedliskiem bolenia są duże, nizinne rzeki, które w regionie Karpat nie występują. W rzekach przebywa w głównym korycie, często w pobliżu ujść dopływów. Główne zagrożenia Boleń to gatunek wędrujący w obrębie rzeki (na tarło i na zimowiska), dlatego główne zagrożenia wiążą się z zabudową poprzeczną rzek i regulacjami koryt. Zagrożenie stanowi też zanieczyszczenie rzek ściekami bytowymi i przemysłowymi. Potencjalne oddziaływania Dla bolenia. zagrożenie stanowi zanieczyszczenie rzek ściekami bytowymi i przemysłowymi. Istnieje również potencjalna możliwość zanieczyszczenia wód podczas prac budowlanych w pobliżu dolin rzecznych. Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące Piskorz (Misgurnus fossilis) Występowanie Środowisko rzeki może być siedliskiem bytowania piskorza, jego liczebność w SDF określono jako gatunek bardzo rzadki. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek preferuje siedliska niedostępne dla innych ryb. Żyje w pobliżu dna: rzek, niewielkich, zamulonych zbiorników wodnych a nawet rowów melioracyjnych, dzięki możliwości oddychania jelitowego jest odporny na małą zawartość tlenu w wodzie. Przy okresowym braku wody w zbiorniku zakopuje się w mule i wykorzystuje w celu oddychania powietrze atmosferyczne. Główne zagrożenia Piskorz jest zagrożonym gatunkiem ryb kozowatych Cobitidae, zanikającym, wymagającym ochrony polegającej głównie na ochronie naturalnych biotopów. Pomimo że, występuje w zdecydowanej większości systemów rzek nizinnych Polski, to rzadko kiedy jest liczny. Zniszczenie środowiska życia poprzez obwałowanie i kanalizację rzek oraz odcięcie starorzeczy od koryt uniemożliwia kontakty między lokalnymi populacjami i możliwości naturalnej restytucji. Grozi to powstaniem izolowanych populacji, które są bardziej podatne na wyginięcie. Potencjalne oddziaływania W miejscu przecięcia się trasy w z wodami rzek planuje się poprowadzenie trasy na obiektach mostowych (estakadach). W związku z powyższym nie przewiduje się, aby zachodziła konieczność regulacji rzeki lub jej umacniania, jednakże nie można tego całkowicie wykluczyć. Istnieje również potencjalna możliwość zanieczyszczenia wód podczas prac budowlanych w pobliżu doliny rzeki Wisłok. 38

39 Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) Występowanie Głowacz białopłetwy występuje w większości karpackich dopływów Wisły. Środowisko rzeki Wisłok może być siedliskiem bytowania głowacza, jego liczebność w SDF określono jako gatunek rzadki. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek preferuje środkowe biegi górskich i podgórskich rzek o kamienistym i żwirowo-kamienistym dnie i czystej, dobrze natlenionej wodzie. Główne zagrożenia Podstawowe zagrożenia to odprowadzanie ścieków i wód zanieczyszczonych do rzeki oraz zabudowa hydrotechniczna i pobór kruszywa. Potencjalne oddziaływania Istnieje również potencjalna możliwość zanieczyszczenia wód podczas prac budowlanych w pobliżu doliny rzeki Wisłok. Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące Brzanka barbus meridionalis Występowanie W Karpatach brzanka występuje w dorzeczu górnej Wisły, w zlewniach rzek: Wisły, Soły, Skawy, Raby, Czarnej Orawy, Dunajca, Wisłoki i Sanu oraz w dorzeczu Dniestru w zlewni Strwiąża. Środowisko rzeki Wisłok może być siedliskiem bytowania brzanki, jej liczebność w SDF określono jako gatunek bardzo rzadki. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek zasiedla górne biegi rzek o dość dużym spadku 2 10, żwirowym lub kamienistym dnie, o szerokości m i maksymalnej głębokości >0,5 m. Główne zagrożenia Główne zagrożenia dla gatunku to budowa zbiorników zaporowych, tam i progów, które tworzą bariery migracyjne i odcinają populacje ryb od położonych niżej odcinków rzek, a także zabudowa i regulacja cieków. Dodatkowe zagrożenie stanowią zarówno punktowe, jak i obszarowe źródła zanieczyszczeń wód. Potencjalne oddziaływania Umocnienie brzegów przekraczanych rzek może stanowić potencjalne zagrożenie dla brzanki, z uwagi wrażliwość na zmianę podłoża (preferuje podłoże kamieniste i żwirowate). Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące. 39

40 2511 Kiełb Kesslera (Gobio Kessleri) Występowanie Żyje w chłodnych rzekach, o szybkim nurcie. W Karpatach spotykany w Wiśle, Sanie, Wisłoku. Jego liczebność w SDF dla obszaru określono jako gatunek bardzo rzadki. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Rzeki szybko płynące, stosunkowo czyste i głębokie. Przebywa w pobliżu dna, na podłożu żwirowatym lub kamienistym, z dala od zastoisk i płycizn. Może odbywać krótkie wędrówki w ramach koryta rzecznego, w celach rozrodczych i w poszukiwaniu pokarmu. Główne zagrożenia Budowa i regulacja cieków, sprzyjająca tworzeniu się płycizn i zastoisk. Zanieczyszczenie wód. Potencjalne oddziaływania Potencjalne oddziaływania Kiełb K. jest wrażliwy na zmianę podłoża (preferuje podłoże kamieniste i żwirowate),.w celu zapobieżenia takim sytuacjom proponuje się działania minimalizujące. Prognozowane oddziaływanie na gatunki ryb będące przedmiotem ochrony obszaru Przewidziane prace budowlane w miejscach przecięcia rzeki z projektowaną drogą, nie będą ingerowały w koryta rzeki. Podpory obiektów będą zlokalizowane poza korytem a ewentualne umocnienia brzegów na odcinkach pod obiektami, będą budowane z materiałów naturalnych. Prowadzenie prac umocnieniowych może spowodować fragmentacje siedlisk występowania ryb, ich płoszenie oraz zamulenie strefy przybrzeżnej, jednak to oddziaływanie uznaje się za czasowe, krótkoterminowe i lokalne. Po pewnym czasie zostaną naturalnie (w drodze sukcesji naturalnej) odtworzone biotopy występowania organizmów żyjących w wodach. Również prace wykonywane w dolinie rzeki (poza jej korytem) np. posadowienie obiektów na palach wbijanych, mogą powodować hałas i drgania wpływające negatywnie na występujące gatunki ryb. Te oddziaływania również będą krótkoterminowe i lokalne. Nie wpłyną negatywnie na populacje gatunków. Na etapie eksploatacji nie przewiduje się negatywnego wpływu. Wybudowane obiekty nie przerwą ekologicznej ciągłości rzek, a tym samym korytarzy migracyjnych. Najpoważniejsze zagrożenie dla rzek wystąpić mogą w przypadku wystąpienia poważnej awarii w na obiektach mostowych lub w ich pobliżu w wyniku czego może nastąpić wyciek substancji szkodliwych i ich niekontrolowane przedostanie się do rzeki. Sytuacja taka może spowodować zniszczenie lub zaburzenie funkcjonowania ekosystemu wodnego na znacznym odcinku. Działania minimalizujące dla gatunków ryb - przedmiotów ochrony obszaru Proponuje się następujące działania minimalizujące negatywne skutki inwestycji na przedmioty ochrony obszaru - ryby: w każdym z przypadków przecięcia cieku obiektem mostowym/estakadą, nie dopuszczać do posadowienia przęseł obiektu w korycie cieku, ani w żadnym miejscu zmieniającym szybkość przepływu i rodzaj transportowanego przez ciek materiału; dla obszaru PLH są to: 40

41 Wariant WA i WA alt - km obiekt ES1/5 o długości 471m oraz km obiekt ES1/25 o długości 226m, Wariant WB i WB alt- km obiekt ES1/5 o długości 471m oraz w km obiekt ES1/24 o długości 201m, Wariant WB1 alt w km obiekt ES1/5 o długości 471m oraz w km obiekt ES1/25 o długości 226m. należy utrzymać krzaczaste zarośla wiklinowe wzdłuż brzegów rzek; jeśli istnieje konieczność umocnienia brzegów rzek, należy to wykonać z wykorzystaniem płotków łatwo faszynowych z narzutem kamiennym, co przyczyni się do zwiększenia różnorodności struktur brzegowych; w miarę możliwości prace budowlane w obrębie cieków, w których występują chronione gatunki ryb prowadzić poza okresem tarła (połowa marca połowa czerwca), gdyż prace budowlane mogą doprowadzić do pogorszenia warunków tarła, odrostu narybku i utrudnienia migracji. Z tego względu wskazane jest również prowadzenie prac pod nadzorem przyrodniczym w celu wskazania ewentualnych dodatkowych działań minimalizujących. Pozostałe działania minimalizujące pozostają takie same, jak dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. Ze względu na wrażliwość gatunków ryb na zanieczyszczenia wody, zaleca się, aby wody z trasy nie były bezpośrednio odprowadzane do rzeki Wisłok. Negatywne oddziaływanie może nastąpić w przypadku awarii niekontrolowanego spływu zanieczyszczeń do wód. Dlatego planuje się zastosowanie zbiorników retencyjnych z zasuwami na odpływie na wypadek takiego zagrożenia. Konieczne jest również ich wcześniejsze oczyszczenie w urządzeniach oczyszczających tj. separatorze i osadniku. Działanie to zapewni odpowiednią jakość wody w rzece Wisłok a tym samym nie przyczyni się do wzrostu eutrofizacji wody w rzece, wskazanej jako zagrożenie dla gatunków. W fazie budowy place magazynowe oraz miejsc postoju maszyn lokalizować należy w odległości min. 50 m od brzegów rzeki Wisłok, co przyczyni się do uniknięcia zanieczyszczenia rzeki wodami z placów postojowych. Prace wymagające wejścia w koryto Wisłoka i jego dopływów prowadzić poza okresem tarła ryb, będących przedmiotami ochrony obszaru tj. poza okresem od 1 kwietnia do 31 sierpnia. Drogi dojazdowe wytyczyć w miejscach najmniej kolidujących z ciekami i zapewnić swobodny przepływ wód w ciekach pod drogami dojazdowymi ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - BEZKRĘGOWCE 1059 Modraszek telejus (Maculinea teleius) Występowanie W Karpatach spotykany do wysokości około 800 m n.p.m., na pojedynczych, izolowanych stanowiskach, głównie w Beskidzie Niskim. Przez Polskę przebiega północna granica jego zasięgu. 41

42 W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej, na terenie obszaru nie stwierdzono występowania powyższego gatunku, W ramach monitoringu GIOŚ w 2012 roku, monitorowano stanowisko Ustrobna Bratkówka w obszarze PLH Oceniono: stan populacji U1, stan siedliska U1, perspektywy zachowania FV i ocena ogólna FV. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek związany jest z otwartymi terenami podmokłymi, m.in. zmiennowilgotnymi łąkami trzęślicowymi, torfowiskami niskimi i węglanowymi. W regionie alpejskim zasiedla tereny o niewielkim nachyleniu, najczęściej położone w dolinach rzek lub kotlinach śródgórskich, a także zbocza z lokalnymi wysiękami wody. Jego występowanie, nawet w dogodnym do tego siedlisku, uzależnione jest od obecności odpowiedniej rośliny żywicielskiej (krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis L.) oraz określonego gatunku mrówek (Myrmica scabrinodis Nyl., rzadziej Myrmica rubra L., Myrmica gallieni Bond.). Główne zagrożenia Podstawowym zagrożeniem dla karpackich populacji Maculinea teleius jest zaniechanie koszenia na ekstensywnie użytkowanych łąkach (co prowadzi do naturalnej sukcesji i stopniowego zarastania), a także zbyt intensywne użytkowanie obszarów łąkowych. Może to w konsekwencji doprowadzić do wyeliminowania rośliny żywicielskiej, wymaganego gatunku mrówek, jak i samego modraszka. Zagrożenie stanowi również m.in.: osuszanie terenów podmokłych, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, nadmierny wypas, zalesianie i zabudowywanie terenów łąkowych, a także fragmentacja siedlisk i związana z tym izolacja poszczególnych stanowisk. Prognozowane oddziaływanie Gatunek nie został zinwentaryzowany w pasie inwestycji i jej sąsiedztwie (do 250m od linii rozgraniczających). Monitorowane (GIOŚ) stanowisko w obszarze (Ustrobna Bratkówka), znajduje się ponad 8km od przebiegu wariantów inwestycji, na NW od Krosna. Nie nastąpi oddziaływanie bezpośrednie tj. związane ze zniszczeniem populacji. Ze względu na brak stanowisk w pasie do 250m od linii rozgraniczających inwestycji, nie nastąpią oddziaływania pośrednie prowadzące do rozdzielenia stanowisk. Oddziaływanie na przedmiot ochrony uznano za nie istotne. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na gatunek nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Czerwończyk nieparek (Lycaena dispar) Występowanie Gatunek pospolity w Polsce. W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie obszaru nie stwierdzono występowania powyższego gatunku. Wymagania środowiskowe/abiotyczne 42

43 Związany z siedliskami wilgotnymi podmokłe łąki oraz torfowiska niskie. Główne zagrożenia Zagrożeniem jest zmiana warunków siedliskowych miejsc występowania, w tym przede wszystkim melioracje i osuszanie terenów podmokłych. Prognozowane oddziaływanie Stanowiska gatunku nie zinwentaryzowano w pasie inwestycji. Mając na uwadze zachodzące obecnie w obrębie gatunku zmiany behawioralne i dostosowywanie się gatunku do siedlisk bardziej suchych, należy przyjąć, ze obecność gatunku warunkowana będzie wyłącznie dostępnością roślin pokarmowych szczawiu. Rośliny te preferują obrzeża rowów melioracyjnych, cieków itp. W perspektywie czasowej szczawie zasiedlą również rowy wybudowane w ramach inwestycji, stwarzając kolejne mikrosiedliska do rozwoju tego gatunku. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na gatunek, nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Modraszek nausitous (Maculinea nausithous) Występowanie Na obszarze Karpat polskich gatunek znany jest z pojedynczych, izolowanych stanowisk głównie w Beskidzie Niskim. Występuje do wysokości 800 m n.p.m. Przez Polskę przebiega północna granica zasięgu gatunku. W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie obszaru nie stwierdzono występowania powyższego gatunku. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Modraszek nausitous związany jest z terenami podmokłymi, m.in. zmienno-wilgotnymi łąkami trzęślicowymi, torfowiskami niskimi i węglanowymi. Gatunek unika miejsc otwartych, preferuje tereny nieco zakrzaczone, najczęściej spotykany na obrzeżach ekstensywnie użytkowanych łąk i trzcinowisk. Obecność motyla uzależniona jest od występowania odpowiedniej rośliny żywicielskiej (krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis L.) oraz określonego gatunku mrówek Myrmica rubra L. Główne zagrożenia Najpoważniejszym zagrożeniem dla populacji motyla, ze względu na zanik rośliny żywicielskiej, jest z jednej strony intensywne użytkowanie wilgotnych łąk, z drugiej zaprzestanie ich użytkowania, prowadzące do uruchomienia procesów sukcesji (zarastanie drzewami i krzewami). Inne zagrożenia to m.in.: osuszanie terenów podmokłych, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, nadmierny wypas, zalesianie terenów łąkowych oraz fragmentacja siedlisk i związana z tym izolacja poszczególnych stanowisk. Prognozowane oddziaływanie Gatunek nie został zinwentaryzowany w pasie inwestycji i jej sąsiedztwie (do 250m od linii rozgraniczających). Nie nastąpi oddziaływanie bezpośrednie tj. związane ze zniszczeniem populacji. Ze względu na brak stanowisk w pasie do 250m od linii rozgraniczających inwestycji, nie nastąpią oddziaływania pośrednie 43

44 prowadzące do rozdzielenia stanowisk. Prognozuje się, że dla tego gatunku poważniejszym zagrożeniem w skali regionu może być zaniechanie użytkowania łąk i wypieranie roślin żywicielskich przez gatunki inwazyjne np. nawłoć późna. Oddziaływanie inwestycji na przedmiot ochrony uznano za nieistotne. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na gatunek, nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 JASIOŁKA PLH PLH Jasiołka. Opis obszaru przedstawiono w i załączniku 19. W tabeli poniżej przedstawiono kolizje planowanych wariantów przebiegu S19 z obszarem PLH Jasiołka. Tabela Kolizje wariantów drogi S19 z obszarem PLH Jasiołka Wariant WA Wariant Wariant WA alternatywny Wariant WB Wariant WB alternatywny Wariant WB1 alt Kilometraż kolizji ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Powierzchnia zajęcia [ha] 27,5 22 6,7 11,9 9,97 W związku z inwentaryzacją siedlisk przy sporządzaniu Planu Zadań Ochronnych dla obszaru (zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia 4 lipca 2014r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru PLH ), w Raporcie posłużono się danymi zebranymi do celów sporządzenia Planu. Uznano, że są to dane najbardziej aktualne i najpełniej odzwierciedlające rozmieszczenie i powierzchnię siedlisk w obszarze. 44

45 Poniżej w tabeli zestawiono powierzchnię poszczególnych siedlisk będących przedmiotami ochrony obszaru PLH Jasiołka wg danych z SDF-u i PZO. Tabela Powierzchnia siedlisk będących przedmiotami ochrony obszaru PLH Jasiołka wg SDF-u oraz PZO dla obszaru. 686,73 ha Siedlisko Powierzchnia siedliska w obszarze wg SDF w ha % powierzchni obszaru Powierzchnia siedliska w obszarze wg inwentaryzacji do PZO obszaru w ha % powierzchni obszaru ,87 1,00% 14,83 2, ,47 4,00% 23,55 3, ,69 0,10% brak ,6 2,99% 16,70 2, ,67 9,99% 32,81 4,78 91E0 82,4 11,99% 152,24 22, ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - SIEDLISKA W poniższej tabeli, pokazano powierzchnię niszczonych i zagrożonych zniszczeniem siedlisk w poszczególnych wariantach przebiegu drogi. Tabela Powierzchnia zniszczonych siedlisk w obszarze PLH Jasiołka Warianty WA WA alt WB WB alt WB 1 alt Typy siedlisk (całkowita powierzchnia w obszarze NATURA 2000 wg SDF) powierzchnia [ha] udział [%] powierzchnia [ha] udział [%] powierzchnia [ha] udział [%] powierzchnia [ha] udział [%] powierzchnia [ha] udział [%] 3220 (23,55 ha) zniszczone 0,17 0,72 0,05 0, ,03 0, (16,70 ha) zniszczone 0,1 0,60 0,14 0,84 0,2 1,20 0,2 1, (32,81 ha) zniszczone E0 (152,24 zniszczone ha) 4,99 3,28 2,59 1,7 0,8 0,53 1,73 1,14 0,78 0, Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Występowanie Obszar występowania siedliska w obszarze Jasiołka wynosi 6,87ha, tj. 1,00%. W obszarze inwentaryzacji nie zlokalizowano siedliska

46 Stan zachowania siedliska wg. monitoringu GIOŚ Siedlisko było oceniane w ramach monitoringu GIOŚ w latach Nie badano stanowiska w obszarze Jasiołka. W rejonie kontynentalnym, w badanych obszarach N2000 (270 stanowisk), przyznano ocenę właściwą (FV) dla 21% monitorowanych stanowisk, stan niezadawalający (U1) dla 62%, stan zły (U2)dla 17% stanowisk. Zły stan związany był w dużej mierze ze spłyceniem i zarośnięciem stanowisk lub zanieczyszczeniami pochodzenia antropogenicznego. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko obejmuje grupę naturalnych zbiorników wodnych o różnym statusie troficznym oraz różnej genezie. Zasięg ich występowania obejmuje cała Polskę z wyjątkiem terenów górskich. Główne zagrożenia Niszczenie roślinności wodnej, zanieczyszczenia powierzchniowe, szczególnie z terenów rolnych, zabudowań. Prognozowane oddziaływanie W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie (pod planowaną inwestycję) nie stwierdzono występowania tego siedliska, w związku z powyższym nie przewiduje się bezpośredniego wpływu drogi na ten typ siedliska. Siedlisko to występuje poza obszarem możliwych pośrednich oddziaływań drogi, stąd też nie wskazuje się płatów siedliska zagrożonych w trakcie budowy lub eksploatacji drogi. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków Stopień reprezentacyjności wg SDF: B, powierzchnia względna B, stan zachowania B, ocena ogólna B. Występowanie Siedlisko zajmuje obszar o powierzchni 27,47ha, co stanowi 4,00% powierzchni obszaru. Kamieńce występują pospolicie nad rzekami i potokami karpackimi. Na badanym obszarze ten typ siedliska występuje sporadycznie w dolinach Jasiołki, Panny, a także ich dopływów. Wykształca się głównie w górnej części obszaru, powyżej miejscowości Lipowica. Rozległe kamieńce występują w miejscu, gdzie Jasiołka dopływa do podnóży góry Cergowej oraz w miejscu wpływu Panny. W pozostałej części kamieńce występują w postaci niezbyt szerokich pasów wzdłuż brzegu oraz na niewielkich zakrętach rzeki. Od miejsca ujścia Panny występują zarośla wrześniowe, również w większości znacznie uszkodzone przez powódź. W obszarze działalności kopalni żwiru od dopływu Panny, brzegi znacznie przekształcone, zajęte głównie przez zarośla wierzbowe. W górnej części skrawki łęgów, na stromych zboczach buczyny oraz łąki i pola uprawne dochodzące do rzeki. Stwierdzone płaty charakteryzują się dobrym stanem zachowania i typowym wykształceniem. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) 46

47 W biogeograficznym regionie alpejskim na terenie obszarów Natura 2000, w pięciu obszarach stan zachowania stanowiska oceniono jako właściwy FV, w trzech obszarach stan zachowania oceniono jako niezadawalający U 1 i zły U2. Siedlisko w obszarze było badane w latach Stan zachowania siedliska w obszarze oceniono jako U1. Zadecydował o tym wskaźnik perspektywy ochrony. Pozostałe wskaźniki: powierzchnia siedliska oraz specyficzna struktura i funkcje zostały ocenione, jako FV tj. właściwe. Perspektywy zachowania w Polsce Mimo istniejących zagrożeń i bardzo silnej presji ludzkiej na to siedlisko, w regionie alpejskim zaproponowano dla tego parametru ocenę stan niewłaściwy U1. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko zajmuje tereny o określonym reżimie wodnym pokryte kamienistym dnem. Konieczne dla jego występowania są powodzie. Główne zagrożenia Siedlisko odnawia się samoczynnie, a wobec pełnej zależności od naturalnych czynników, procesy te mogą być skuteczne i powtarzać się w czasie. Zagrożenie dla siedliska stanowi zagospodarowywanie potoków i rzek górskich, a w szczególności działania regulujące: prostowanie koryt, budowa progów i zbiorników retencyjnych, zwężanie koryta i jego obudowa betonowymi opaskami, przyspieszające przepływ wody, niepozwalające na kształtowanie się kamienisk, jak również na uzupełnianie zapasu materiału skalnego Zagrożenie dla siedliska stanowi również inwazja gatunków i sukcesja w kierunku zarośli i łęgów. Prognozowane oddziaływanie Siedlisko niszczone jest w wariantach WA, WA alt i WB. Powierzchnię niszczoną zestawiono w poniższej tabeli. Tabela Powierzchnia niszczonego siedliska 3220 w Wariant Kilometraż Powierzchnia opis WA m 2 (przy węźle Tylawa) niszczona jest środkowa część płata siedliska (ubytek ok. 30% tego płata) m 2, Niszczona jest krawędź wąskiego płata siedliska ciągnącego się na wschód od Tylawy w dolinie Jasiołki na odcinku ok. 300m. WA alt m 2 Niszczona jest krawędź wąskiego płata siedliska ciągnącego się na wschód od Tylawy w dolinie Jasiołki na odcinku ok. 300m. WB alt m 2 Niszczona jest krawędź niewielkiego płatu siedliska (o długości ok. 100m). Siedlisko nie jest zależne od zanieczyszczeń powietrza. Nie prognozuje się wpływu emisji komunikacyjnej na jego stan. W trakcie budowy mogą nastąpić także zanieczyszczenia związane z odpadami, incydentalne zanieczyszczenia wód, zrzuty ścieków i zanieczyszczenia powietrza i gruntu. Jednakże nie będą one miały znaczącego negatywnego wpływu na zachowanie siedliska. 47

48 W Tomie II niniejszego raportu stwierdzono, że przy właściwych rozwiązaniach w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych z terenu inwestycji, jakość wód cieków powierzchniowych nie zostanie zmieniona. W PZO jako istniejące zagrożenia dla siedliska wymienia się: pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych i obiektów rekreacyjnych (E03.01) oraz międzygatunkowe interakcje wśród roślin (K04.01). Zagrożenia E03.01, można uznać za niezwiązane z infrastrukturą komunikacyjną. Jako zagrożenia potencjalne wymienia się: regulowanie koryt rzecznych i zmianę przebiegu koryt rzecznych (J02.03), tamy i ochronę przeciwpowodziową w śródlądowych systemach wodnych (J ), wydobywanie piasku i żwiru (C01.01), międzygatunkowe interakcje wśród roślin (K04.01), zagrożenia J02.03 i J pośrednio mogą być związane z inwestycjami liniowymi, jednak w analizowanej inwestycji, nie planuje się regulacji koryt rzecznych ani ich prostowania. Niszczone będą niewielkie płaty siedliska w wariantach WA, WA alt i WBalt, nieprzekraczające 1% całkowitej powierzchni pokrycia obszaru przez siedlisko. Biorąc pod uwagę wysoką zdolność do regeneracji oraz ograniczoną ingerencją drogi w płaty siedliska (w wariantach WB i WB1 alt brak ingerencji), niski udział niszczonych płatów w całkowitej powierzchni siedliska na obszarze N2000 (od 0,11% w wariancie WB alt do 0,62% w wariancie WA), oddziaływanie przedsięwzięcia na siedlisko w obszarze Jasiołka należy uznać za nieznaczące. Ponieważ jednak budowa inwestycji w wariantach WA, WA alt i WB alt, stoi w sprzeczności do celu zadań ochronnych dla siedliska, zgodnie z PZO jest to: poprawa stanu ochrony zachowanie naturalnego charakteru koryta w miejscu występowania siedliska i na obszarze do niego przyległym, dla ww. trzech wariantów, zaproponowano działania minimalizujące. Działania minimalizujące W miejscu kolizji wariantów przebiegu drogi z płatami siedliska 3220 w celu zachowania naturalnego koryta rzeki nie należy umacniać brzegów rzeki Jasiołki, jak również nie należy budować stopni i regulować koryta rzeki. Ponadto, należy wprowadzić następujące działania minimalizujące (WA - km , WA alt - km , WB alt - km ): Ograniczenie powierzchni robót do niezbędnego minimum. Inwestycja powinna zamykać się w liniach rozgraniczających. Po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia należy usunąć wszystkie pozostałe po budowie zanieczyszczenia i niewykorzystane materiały. Tereny sąsiadujące z inwestycją, których powierzchnia została zmieniona należy przywrócić do stanu sprzed realizacji. Pod estakadą lub mostami teren powinien zostać oczyszczony i pozostawiony do samoistnej sukcesji. W sytuacji gdy droga przecina, doliny rzeczne, które pełnią rolę korytarza ekologicznego należy przeprowadzić drogę na estakadzie lub obiekcie mostowym, którego światło będzie obejmowało koryto rzeki oraz część doliny. Należy ograniczyć regulację koryt cieków w tych dolinach, a w 48

49 przypadku konieczności ich regulacji należy przeprowadzić je pod nadzorem przyrodniczym, naturalnymi materiałami. Ewentualne, projektowane nasadzenia powinny zostać wykonane tylko z wykorzystaniem rodzimych gatunków drzew i krzewów (występujących w danym regionie) Zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach potoków (Salici-Myricarietum część z przewagą wrześni) Występowanie W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie (pod planowaną inwestycję) nie stwierdzono występowania tego siedliska. Obszar Jasiołka znajduje się na wschodnim krańcu zasięgu występowania siedliska w Karpatach. Jest to niewielkie stanowisko, obecne są na nim gatunki ekspansywne i inwazyjne i słabo odnawiającą się wrześnią pobrzeżną. Stan zachowania siedliska w obszarze (wg. GIOŚ) Siedlisko w obszarze było badane w latach Stan zachowania siedliska w obszarze oceniono jako FV (U1). Zadecydował o tym wskaźnik specyficzna struktura i funkcje oceniony pomiędzy FV (U1). Pozostałe wskaźniki: perspektywy ochrony oraz powierzchnia siedliska zostały ocenione jako FV tj. właściwe. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko występujące na terenie Karpat. Rozwija się na żwirowym podłożu bogatym w drobne osady (namuły) mady górskie o odczynie obojętnym lub słabo alkaicznym. Obszar występowania charakteryzuje się znacznymi zmianami poziomu wody (wysokimi stanami wód w okresie letnim). Główne zagrożenia W PZO jako istniejące zagrożenia dla siedliska wymienia się: pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych i obiektów rekreacyjnych (E03.01) oraz międzygatunkowe interakcje wśród roślin (K04.01). Zagrożenia E03.01, można uznać za niezwiązane z infrastrukturą komunikacyjną. Jako zagrożenia potencjalne wymienia się: regulowanie koryt rzecznych i zmianę przebiegu koryt rzecznych (J02.03), tamy i ochronę przeciwpowodziową w śródlądowych systemach wodnych (J ), wydobywanie piasku i żwiru (C01.01), międzygatunkowe interakcje wśród roślin (K04.01). zagrożenia J02.03 i J pośrednio mogą być związane z inwestycjami liniowymi. Prognozowane oddziaływanie Nie przewiduje się bezpośredniego wpływu drogi na ten typ siedliska. Planowane warianty drogi nie kolidują z siedliskiem. Działania minimalizujące 49

50 W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Ziołorośla górskie Wg SDF (2014rok): stopień reprezentacyjności wg B, powierzchnia względna C, stan zachowania C, ocena ogólna C. Występowanie Siedlisko występuje w rozproszeniu na terenie całego regionu alpejskiego. Jest chronione w większości obszarów Natura Występuje w całym zasięgu wysokościowym, od podnóży po piętro subalpejskie, w którym ma swe optimum. Ponadto, pojawia się w położeniach azonalnych, wzdłuż górskich potoków. Na terenie obszaru zajmuje powierzchnię 20,6ha co stanowi 2,99% obszaru naturowego. Stan zachowania siedliska (wg. GIOŚ) Siedlisko na terenie obszaru nie zostało objęte monitoringiem GIOŚ. Monitoring siedliska na obszarach w rejonie alpejskim w Karpatach, w 2011r. wykazał: duże zasoby siedliska w Karpatach, około 30% badanych stanowisk wykazało niewłaściwą strukturę, dobrze ocenia się perspektywy ochrony obszaru, około 2/3 stanowisk otrzymało ocenę FV. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko tworzy niewielkie płaty zbudowane z eutroficznych, wysokich bylin. Sprzyja mu duża wilgotność podłoża, dostęp światła oraz gleby żyzne, płytkie, kamieniste, próchniczno-mineralne, o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym. Siedlisko wrażliwe na zmiany warunków. Siedlisko należy do siedlisk stabilnych i stosunkowo łatwo odnawialnych. Lokalnie mogą podlegać procesom naturalnym typu sukcesja w kierunku np. tworzenia się zarośli subalpejskich. Główne zagrożenia Niewłaściwe użytkowanie szlaków turystycznych, nartostrad i poprowadzenie szlaków zrywkowych w górskich lasach oraz drobne inwestycje rekreacyjno-sportowe lub prace hydrologiczne w potokach. Warunkiem utrzymania siedliska są stosunki wodne. Prognozowane oddziaływanie W poszczególnych wariantach zniszczone zostaną na powierzchni: WA 0,1 ha, WA alt 0,14 ha, WB i WB alt 0,2 ha: WA , pow. 120 m 2, WA alt km , pow. 374 m 2, WB km , WB alt , pow m 2, 50

51 WB km , WB alt km , pow m 2, WA km , WA alt , pow m 2, W wariancie WB1 alt siedlisko nie jest niszczone. W trakcie budowy zinwentaryzowane w pasie drogowym siedliska zostaną zniszczone. Na pozostałe płaty siedliska leżące poza pasami drogowymi planowanych wariantów przebiegu S19 droga także może oddziaływać na etapie budowy drogi. W trakcie budowy mogą nastąpić zanieczyszczenia związane z odpadami, incydentalne zanieczyszczenia wód, zrzuty ścieków i zanieczyszczenia powietrza i gruntu, zasypanie lub rozjechanie przez maszyny budowalne lub pojazdy obsługi budowy czy pojazdy dostarczające materiał na budowę. Biorąc pod uwagę cechy siedliska, łatwość jego odnawiania się oraz zależność od wykształconych stosunków wodnych, nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań na to siedlisko. Zidentyfikowane oddziaływania wymagają wprowadzenia działań minimalizujących. Działania minimalizujące: W miejscu kolizji wariantów przebiegu drogi z płatami siedliska 3220 w celu zachowania naturalnego koryta rzeki nie należy umacniać brzegów rzeki Jasiołki, jak również nie należy budować stopni i regulować koryta rzeki. W dolinie Jasiołki w miejscach przecięcia z planowanymi wariantami przebiegu S19, gdzie zinwentaryzowano płaty siedliska 6430 należy wprowadzić poniższe ograniczenia: Ograniczenie powierzchni robót do niezbędnego minimum. Inwestycja powinna zamykać się w liniach rozgraniczających. Po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia należy usunąć wszystkie pozostałe po budowie zanieczyszczenia i niewykorzystane materiały. Pod estakadą lub mostami teren powinien zostać oczyszczony i pozostawiony do samoistnej sukcesji. Ewentualne, projektowane nasadzenia powinny zostać wykonane tylko z wykorzystaniem rodzimych gatunków drzew i krzewów (występujących w danym regionie). Zakaz składowania materiałów budowlanych (w tym kruszywa) w pasie drogowym w pobliżu siedlisk wrażliwych na zmianę chemizmu podłoża Niżowe i górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie stopień reprezentacyjności A, powierzchnia względna C, stan zachowania B, ocena ogólna B. Występowanie Zasięg siedliska w regionie alpejskim jest ograniczony do terenów leżących poniżej 600 m n.p.m. Siedlisko nie jest niszczone w żadnym wariancie przebiegu S19 w obszarze N2000 Jasiołka. W obszarze N2000 Jasiołka, w dolinie Jasiołki brak dużych obszarów tego siedliska, ze względu na brak właściwego użytkowania. Istniejące łąki nie są bogate florystycznie i bardzo często ugorowane. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) 51

52 Siedlisko na obszarze Jasiołka było badane w 2013r. na stanowiskach Tylawa, Tylawa 2, Trzciana, Niżna Łąka. Poniżej przedstawiono wyniki oceny z poszczególnych stanowisk: Trzciana: powierzchnia siedliska FV, struktura i funkcje U1, perspektywy ochrony FV, ocena ogólna U1, Tylawa 1 i Tylawa 2: powierzchnia siedliska U1, struktura i funkcje U1, perspektywy ochrony FV, ocena ogólna U1, Niżna Łąka: powierzchnia siedliska FV, struktura i funkcje U1, perspektywy ochrony FV, ocena ogólna U1. Ocena ogólna dla obszaru Jasiołka: U2 (powierzchnia siedliska U2, struktura i funkcje U1, perspektywy ochrony FV). Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko rozwinęło się wtórnie na żyznych glebach o umiarkowanej wilgotności i obejmuje bujne, wielokośne, dobrze nawożone łąki. Główne zagrożenia Siedlisko reaguje na zmianę charakteru i intensywności użytkowania. Zagrożenie stanowi także urbanizacja, zwłaszcza dla płatów występujących w obrębie wsi, zamiana łąk na pola uprawne, regulacja rzek. Prognozowane oddziaływanie Nie przewiduje się bezpośrednich oddziaływań na etapie budowy inwestycji. Nie przewiduje się bezpośrednich oddziaływań na cel działań ochronnych siedliska, zgodnie z PZO jest to poprawa stanu ochrony utrzymanie obecnego użytkowania oraz przywrócenie użytkowania. Występować mogą oddziaływania pośrednie i wtórne na pozostałe płaty siedliska leżące poza pasami drogowymi planowanych wariantów przebiegu S19 droga. W trakcie budowy mogą nastąpić zanieczyszczenia związane z odpadami, incydentalne zanieczyszczenia wód, zrzuty ścieków i zanieczyszczenia powietrza i gruntu, zasypanie lub rozjechanie przez maszyny budowalne lub pojazdy obsługi budowy czy pojazdy dostarczające materiał na budowę. Na etapie eksploatacji siedlisko zagrożone w związku z potencjalnym wzrostem zanieczyszczenia powietrza, wód gruntowych i gleby. W Tomie II raportu stwierdzono, że na etapie eksploatacji zanieczyszczenie powietrza w rejonie drogi nie będzie przekraczało dopuszczalnych wartości. Jednocześnie, w Tomie II nie przewidziano istotnych zmian w środowisku gruntowo-wodnym. W trakcie prac projektowych należy wykluczyć lokalizację w pasie drogowym wybranego wariantu nieprzeźroczystych ekranów akustycznych lub innych nieprzeźroczystych urządzeń lub obiektów, które mogą zmienić oświetlenie siedliska. Działania minimalizujące: W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących. 91E0* Siedlisko priorytetowe Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso--incanae, olsy źródliskowe) Powierzchnia 52

53 Wg SDF, stopień reprezentacyjności A, powierzchnia względna C, stan zachowania B, ocena ogólna B. Posłużono się danymi zebranymi do celów sporządzenia Planu. Występowanie Występowanie siedliska w obszarze jest związane z rzeką Jasiołka i jej dopływami. W ramach inwentaryzacji dla PZO, wykazano występowanie w obszarze dwóch pod -typów siedliska 91E0: 91E0 1 nadrzeczny łęg wierzbowy Salicetum albae - występuje w całym kraju jako zbiorowisko azonalne we wszystkich płaskodennych dolinach rzek i potoków, posiadających płaskie koryto wód powodziowych, w obrębie którego zachodzi proces madotwórczy, a gleby mają odpowiednią wilgotność. Swym zasięgiem obejmuje cały niż, od wybrzeża Bałtyku po większe potoki górskie, mniej więcej do: 600 m n.p.m. w Bieszczadach Zachodnich i Paśmie Policy, 670 m w Beskidzie Wyspowym, 850 m w Gorcach, a na Podhalu do 880 m. W obszarze Natura 2000 Jasiołka, wg danych do PZO, podtyp 91E0-1 zajmuje powierzchnię - 133,600ha 91E0-5 podgórski łęg jesionowy odpowiadające zbiorowisko roślinne Carici remotae- Fraxinetum, wykształca się wzdłuż niewielkich górskich potoków, w ich dolinach i na terasach zalewowych, oraz u podstawy stoków, spod których wysącza się woda. Tworzy strefę ochronną dla ekosystemów wodnych. Podgórskie łęgi jesionowe występują dość pospolicie na Pogórzach i w niższej strefie gór, schodząc z jednej strony aż do podnóża gór, a z drugiej sięgając regla dolnego i wysokości m n.p.m., zarówno w Sudetach, jak i w Beskidach. Potencjalny areał lasów tego typu szacuje się na ok. 30 tys. ha. Płaty opisywanego ekosystemu notowano także na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a postaci przejściowej w Górach Świętokrzyskich. W obszarze Natura 2000 Jasiołka wg danych do PZO, podtyp 91E0-5 zajmuje powierzchnię 18,641ha. Płaty podtypu 91E0-5 w obszarze, pokazano na poniższym rysunku (kolor żółty). Potencjalny areał lasów tego typu w Polsce szacuje się na ok. 30 tys. ha. (wg. Poradnika ochrony siedlisk i gatunków). 53

54 Rysunek Platy siedliska 91E0-5 podgórski łęg jesionowy w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, na tle linii rozgraniczających inwestycji w wariancie WB1alt. (źródło RDOŚ, PZO Jasiołka) Płaty siedliska 91E0 zinwentaryzowane do celów Raportu (kilometraż kolizji z wariantami jest rózny dla każdego wariantu, dlatego posłużono się nazwami miejscowości w pobliżu płatów): Płaty k. Wietrzna - łęg w tym miejscu dobrze zachowany, w podszycie występuje dużo geofitów, w piętrze drzew dominuje wierzba krucha. Jest to podtyp siedliska 91E0-5 podgórski łęg jesionowy. Zasoby tego podtypu w obszarze PLH Jasiołka wynoszą 18,642ha. Powierzchnia płatów wynosi - 9,171ha (płat północny 6,006ha, płat południowy 3,165ha). Rysunek Platy siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, k. Wietrzna (k. brązowy płat wg. PZO dla Jasiołki, kolor żółty płat wg. inwentaryzacji do celów Raportu). Płat k. Równe wąski płat łęgu, w runie czosnek niedźwiedzi, w podszycie leszczyna, czeremcha zwyczajna, w najwyższym piętrze pojedyncze wiązy. Płat pokrywa się z płatem zinwentaryzowanym do celów Raportu. Powierzchnia płata wynosi 5,866ha. 54

55 Rysunek Platy siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, k. Równe (k. brązowy płat wg. PZO dla Jasiołki, kolor żółty płat wg. inwentaryzacji do celów Raportu). Płat k. Cergowej Góry klasyfikacja siedliska zinwentaryzowanego do celów niniejszego Raportu została zmieniona po wizji w terenie w maju 2015r. na siedlisko 9130 (żyzna buczyna). Brak siedliska 911E0 potwierdzają wyniki inwentaryzacji z PZO dla PLH Jasiołka. Wystepuje tylko niewielki płat przecinany w wariancie WB alt. Powierzchnia płatu wynosi 3,8463ha. Rysunek Platy siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, k. Cergowej Góry (k. brązowy płat wg. PZO dla Jasiołki, kolor żółty płat wg. inwentaryzacji do celów Raportu). Płaty k. Lipowicy 1 zinwentaryzowany do celów Raportu płat siedliska 91E0 jest mniej rozległy niż płat wykazany w PZO dla PLH Jasiołka. Powierzchnia płatów (wg PZO) wynosi 13,8366ha. Rysunek Platy siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, k. Lipowicy 1 (k. brązowy płat wg. PZO dla Jasiołki, kolor żółty płat wg. inwentaryzacji do celów Raportu). 55

56 Płat k. Lipowicy 2 jak wykazała wizja w terenie w maju 2015r., nastąpiła degradacja łęgu poprzez miejscowe wycięcie najwyższego pietra łęgu. Proponuje się usuniecie płatu z analiz oddziaływania. Płat nie został potwierdzony w PZO dla PLH Jasiołka. Rysunek Zdegradowane płaty siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 PLH Jasiołka, k. Lipowicy 2. Stan zachowania siedliska w Polsce i w obszarze (wg. GIOŚ) Siedlisko w obszarze było objęte monitoringiem GIOŚ w 2006 roku i uzyskało ocenę ogólną U1 tj. nieodpowiedni stan ochrony. Poszczególne wskaźniki uzyskały następujące oceny: powierzchnia siedliska w obszarze- U1, specyficzna struktura i funkcje FV w tym: gatunki charakt. FV (właściwy stan ochrony), gatunki inwazyjne w runie U1, naturalność koryta rzecznego FV, występowanie i częstość zalewów FV, wiek drzewostanu FV, gatunki obce w drzewost. FV, naturalne odnowienia FV, pozyskanie drewna i inne przekształcenia związane z użytkowaniem FV, perspektywy ochrony U1. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko charakteryzuje się występowaniem w pasach nadbrzeżnych cieków wodnych, znacznym bogactwem gatunkowym, wielopiętrowością oraz znaczną odpornością na degradację (z wyjątkiem zmiany stosunków wodnych) i znacznym potencjale regeneracji. Głównym czynnikiem ekologicznym decydującym o specyfice łęgów są warunki wodne w tym w szczególności związane z pionowym i poziomym ruchem wód gruntowych. Częstotliwość i długotrwałość zalewów powierzchniowych, a także ruch wód gruntowych, w tym wysiąkanie i wypływanie wód podziemnych, decydują o specyfice poszczególnych podtypów tego siedliska. Cechy i warunki zachowania siedliska 91E0 są następujące: niezbędne zachowanie naturalnych zalewów, wysoki poziom wód gruntowych, siedlisko azonalne (nie zależne od strefy roślinnej), dobrze wykształcona warstwa runa, wysoka podatność na neofityzację (wzrost gatunków obcego pochodzenia), podatność na zmianę warunków świetlnych i wilgotnościowych. Główne zagrożenia Główne zagrożenia to: 56

57 wycinka lasów i zarośli nadrzecznych, zabudowa przeciwpowodziowa, zaburzenie naturalnych zalewów i ruchów pionowych wód w dolinie rzecznej, synantropizacja roślinności, wkraczanie gatunków obcego pochodzenia w drzewostanie, gatunki inwazyjne w runie, zaśmiecanie, nieprawidłowe nasadzenia. Zagrożenia dla pod typu 91E0-5 siedliska: areał tych zbiorowisk w strefie Pogórza i niskich położeń górskich nie jest zagrożony (za Strategią zarządzania obszarem). Największym zagrożeniem jest regulacja potoków, nieprawidłowa gospodarka leśna. Cel działań ochronnych Cel działań ochronnych zgodnie z PZO to poprawa stanu ochrony poprawa składu gatunkowego poprzez usuwanie obcych gatunków inwazyjnych roślin; zachowanie areału i cech siedliska poprzez pozostawienie bez użytkowania lub użytkowanie łęgów zgodnie z ich wymaganiami ekologicznymi. Monitoring GIOŚ siedliska 91E0 w 2006r. w PLH Jasiołka Ocena ogólna U1 nieodpowiedni stan ochrony Poszczególne wskaźniki: powierzchnia siedliska w obszarze- U1, specyficzna struktura i funkcje w tym FV, gatunki charakt. FV (właściwy stan ochrony), gatunki inwazyjne w runie U1, naturalność koryta rzecznego FV, występowanie i częstość zalewów FV, wiek drzewostanu FV, gatunki obce w drzewostanie FV, naturalne odnowienia FV, pozyskanie drewna i inne przekształcenia związane z użytkowaniem FV, perspektywy ochrony U1. 57

58 Prognozowane oddziaływanie - założenia oceny Położenie zinwentaryzowanych płatów siedliska w dolinach cieków powoduje, że większość zinwentaryzowanych w pasach drogowych płatów siedliska zostanie przekroczona estakadami, gdzie można wprowadzić szereg dodatkowych działań minimalizujących ograniczających negatywne oddziaływania, a po etapie budowy, wprowadzając odpowiednie działania, można odtworzyć częściowo zbiorowisko. Powierzchnię siedliska 91E0, która ulegnie zniszczeniu w fazie budowy planowanej drogi S19, obliczono przy następujących założeniach: obiekty inżynieryjne (estakady, mosty), będące w kolizji z siedliskiem 91E0, będą budowane metodą nasuwania podłużnego, z maksymalnym ograniczeniem zajmowanej pod budowę powierzchni, założono maksymalną rozpiętość podpór 60m, zniszczony zostanie fragment siedliska bezpośrednio pod budowę podpory (ok. 3 x 6 metrów) jedna podpora w zasięgu płatu oraz 10 metrów od granic podpory pod prace sprzętu budowlanego, zniszczony zostanie fragment siedliska pod budowę drogi technologicznej o minimalnej szerokości 3m (podszyt i piętro drzew), runo zostanie przed nałożeniem drogi przykryte materacem np. geowłókniną w celu uniknięcia niszczenia materiału nasiennego, jeśli powierzchnia pozostałego płatu siedliska (po uwzględnieniu zniszczonej powierzchni) jest mniejsza niż 0,2ha, cały płat został zakwalifikowany jako zniszczony, pod budowę dróg dojazdowych wybrano w miarę możliwości istniejące drogi lub planowane drogi serwisowe, w przypadku braku istniejących dróg - droga technologiczna zlokalizowana będzie w świetle obiektu, wszystkie prace budowlane w obrębie siedliska, odbywać się będą z maksymalnym zaostrzeniem rygorów prowadzenia prac. W dalszej części przeanalizowano kolizję poszczególnych wariantów przebiegu drogi z siedliskiem 91E0. Posłużono się inwentaryzacją wynikającą z Planu Zadań Ochronnych dla obszaru Jasiołka, jak również wykonaną dla celów Raportu inwentaryzacją siedliska. W celu weryfikacji siedliska 91E0, inwentaryzację uaktualniono w maju 2015 roku. Wariant WA Km Wariant przecina dwa płaty siedliska 91E0 podtyp 91E0-5 w kilometrze Miedzy płatami przepływa rzeka Jasiołka. Droga w tym kilometrażu w wariancie WA przebiega po estakadzie długości 700,09m. Położenie wariantu na tle płatów siedliska 91E0-5 przedstawiono na poniższym rysunku. Zaznaczono również orientacyjną lokalizację podpór oraz proponowanych dróg dojazdowych. 58

59 Rysunek Płat siedliska 91E0-5 w wariancie WA w km i źródło PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Płaty położone są między m. Równe a m. Wietrzno. Zinwentaryzowane siedlisko to podtyp 91E0-5, łęg jesionowo - W obu wariantach droga przecina płaty siedliska biegnąc przez ich środkową część, przyczyniając się do ich fragmentacji. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WA wynosi 5 016m 2. Km Rysunek Płaty siedliska 91E0-1 niszczone w wariancie WA w km pomarańczowo) źródło warstw siedliska- PZO dla N2000 PLH Jasiołka. zaznaczoną (na 59

60 Płaty położone są na północny-wschód od Tylawy. Stanowią one fragment ciągnącego się wzdłuż doliny Jasiołki rozległego ciągu płatów siedlisk, stanowiącego główną część siedliska 91E0 2 obszarze. W wyniku budowy drogi w tym wariancie, płaty siedliska ulegną częściowemu zniszczeniu jak również fragmentacji oraz odsłonięciu na działanie warunków atmosferycznych. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WA wynosi m 2. Łączna powierzchnia siedliska 91E0 niszczona w wariancie WA wynosi: m 2 tj. 4,99ha, co stanowi 3,27% powierzchni siedliska w obszarze PLH Jasiołka. Wariant WA alt km Rysunek Płat siedliska 91E0-5 w wariancie WA alt w km z zaznaczoną powierzchnią niszczoną pod budowę estakady. Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Płaty położone są między m. Równe a m. Wietrzno. W obu wariantach droga przecina płaty siedliska biegnąc przez ich środkową część, przyczyniając się do ich fragmentacji. Z wizji w terenie przeprowadzanej w maju 2015r. wynika, że omawiany łęg jest dobrze zachowany, w podszycie występuje dużo geofitów, w piętrze drzew dominuje wierzba krucha. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WA alt wynosi 5 016m 2. 60

61 Km Rysunek Płat siedliska 91E0-1 w wariancie WAalt w km zaznaczoną (na czerwono) powierzchnią niszczoną pod budowę drogi w wariancie WA. Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Pokazane wyżej niszczone płaty położone są na północny-wschód od Tylawy. Stanowią one fragment ciągnącego się wzdłuż doliny Jasiołki rozległego ciągu płatów siedlisk, stanowiącego główną część siedliska 91E0 2 obszarze. W wyniku budowy drogi w tym wariancie, płaty siedliska ulegną częściowemu zniszczeniu jak również fragmentacji oraz odsłonięciu na działanie warunków atmosferycznych. Łącznie, w kolizji Wariantu WA w km z siedliskiem 91E0 zniszczeniu ulegnie ,51m 2 Łączna powierzchnia siedliska 91E0 niszczona w wariancie WA alt wynosi: ,51m 2 tj. 2,59ha, co stanowi 1,7% powierzchni siedliska w obszarze PLH Jasiołka. 61

62 Wariant WB Km Rysunek Płat siedliska 91E0-5 w wariancie WB w km z zaznaczoną powierzchnią zniszczenia. Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Płaty położone są między m. Równe a m. Wietrzno. W obu wariantach droga przecina płaty siedliska biegnąc przez ich środkową część, przyczyniając się do ich fragmentacji. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB wynosi 4831,69m 2. Km Rysunek Płat siedliska 91E0 w wariancie WB w km z zaznaczona powierzchnią, która ulegnie zniszczeniu. Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. 62

63 Niszczone są płaty siedlisk między m. Równe i m. Wietrzno. Warianty WB i WBalt biegną na tym odcinku po tym samym śladzie. Droga nad rzeką Jasiołka w ww. kilometrach przechodzi estakadą o długości 760m. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB wynosi 3141,04m 2. Łączna powierzchnia siedliska 91E0 niszczona w wariancie WB wynosi: 7 972,73m 2 tj. 0,8 ha, co stanowi 0,53% powierzchni siedliska w obszarze PLH Jasiołka. Wariant WB alt Km Rysunek Płaty siedliska 91E0-5 w wariancie WBalt z zaznaczoną powierzchnią, która ulegnie zniszczeniu. Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Płaty położone są między m. Równe a m. Wietrzno. W obu wariantach droga przecina płaty siedliska biegnąc przez ich środkową część, przyczyniając się do ich fragmentacji. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB alt wynosi 4831,69m 2. 63

64 Km Rysunek Płaty siedliska 91E0-1 niszczone w wariancie WBalt w km Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB alt wynosi 2864,99m 2. Km Rysunek Płaty siedliska 91E0-1 w wariancie WBalt w km Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB alt wynosi 9 637,01m 2. Łączna powierzchnia siedliska 91E0 niszczona w wariancie WB alt wynosi: ,69m 2 tj. 1,7ha, co stanowi 1,73% powierzchni siedliska w obszarze PLH Jasiołka. 64

65 Wariant WB1 alt Km Rysunek Płat siedliska 91E0-5 niszczony w wariancie WB 1 alt w km Źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Siedlisko znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów zabudowanych m. Wietrzno i Równe. Droga w tym kilometrażu przebiega po estakadzie ES-2/2 w km długość całkowita obiektu ES-2/2-310 m, szerokość całkowita obiektu ES-2/2-21,20 m, Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB 1 alt wynosi 409m 2. Km Rysunek Płat siedliska 91E0 niszczony w wariancie WB 1 alt w km źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. Droga w km do w wariancie WB1alt, biegnie nad Jasiołką estakadą ES-2/6: szerokość całkowita - 24,7m, 65

66 maksymalna wysokość podpór 9,0m. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB 1 alt wynosi 3 923m 2. Km Omawiany fragment łęgu stanowi północną część płata ciągnącego się dalej w kierunku południowym, wzdłuż doliny Jasiołki, poza pasem inwestycji. Wizja w terenie w maju 2015 roku wykazała częściową degradację tego łęgu, która nastąpiła w wyniku wycięcia najwyższego piętra łęgu, prawdopodobnie przez okolicznych mieszkańców. Siedlisko zlokalizowane jest w bezpośrednim sąsiedztwie drogi DK9, na zachód od m. Nowa Wieś, w odległości ok. 100m od najbliższej zabudowy. Rysunek Płat siedliska 91E0 niszczony w wariancie WB 1 alt w km źródło warstw siedliska PZO dla N2000 PLH Jasiołka. W km droga przebiegać będzie po estakadzie 2/7. szerokość całkowita - 24,7m, maksymalna wysokość podpór 15m. Zniszczona powierzchnia siedliska 91E0 w km ok w wariancie WB 1 alt wynosi 3246m 2. Łączna powierzchnia siedliska 91E0 niszczona w wariancie WB 1 alt wynosi 7847m 2 tj. 0,78ha, co stanowi 0,51% powierzchni siedliska w obszarze PLH Jasiołka. Podsumowując oddziaływanie drogi w poszczególnych wariantach na przedmiot ochrony obszaru PLH Jasiołka - siedlisko priorytetowe 91E0, należy stwierdzić: w wariancie WA zniszczeniu ulegnie 4,99ha siedliska, co stanowi 3,28% całkowitej powierzchni siedliska 91E0 w obszarze Natura 2000 Jasiołka. Ubytek siedliska w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru PLH Jasiołka uznano za znaczący. Przebieg wariantu, w większości 66

67 przypadków przez środkową część zinwentaryzowanych płatów siedlisk, szczególnie siedliska 91E0 podtyp 5 podgórski łęg jesionowy, uznano za mogące spowodować fragmentację tego siedliska. Biorąc pod uwagę powyższe, uznano, że w wariancie WA mogą wystąpić znaczące negatywne oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru siedlisko 91E0. w wariancie WA alt zniszczeniu ulegnie 2,59ha siedliska, co stanowi 1,70% całkowitej powierzchni siedliska w obszarze Natura 2000 Jasiołka. Ubytek siedliska w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru PLH Jasiołka, uznano za duży ale nie znaczący. Siedlisko jest powszechne w Polsce, zarówno w regionie kontynentalnym jak i alpejskim. Przebieg wariantu, w większości przypadków przez środkową część zinwentaryzowanych płatów siedlisk, szczególnie siedliska 91E0 podtyp 5 podgórski łęg jesionowy, uznano za mogące spowodować fragmentację tego siedliska. Biorąc pod uwagę powyższe, uznano, że w wariancie WA alt mogą wystąpić znaczące negatywne oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru siedlisko 91E0. w wariancie WB zniszczeniu ulegnie 0,80ha siedliska, co stanowi 0,53% całkowitej powierzchni siedliska w obszarze Natura 2000 Jasiołka, jednak ze względu na przebieg wariantu przez środkową część zinwentaryzowanych płatów zinwentaryzowanych siedlisk, szczególnie siedliska - 91E0 podtyp 5 podgórski łęg jesionowy, mogą wystąpić znaczące negatywne oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru w tym wariancie, w wariancie WB alt zniszczeniu ulegnie 1,73ha siedliska, co stanowi 1,14% całkowitej powierzchni siedliska w obszarze Natura 2000 Jasiołka. Ubytek siedliska w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru PLH Jasiołka, uznano za duży ale nie znaczący. Jednak ze względu na przebieg wariantu przez środkową część zinwentaryzowanych płatów rzadkiego siedliska - 91E0 podtyp 5 podgórski łęg jesionowy, którego występowanie ograniczone jest do obszaru Karpat, mogą wystąpić znaczące negatywne oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru w tym wariancie, w wariancie WB1 alt zniszczeniu ulegnie 0,78 ha siedliska, co stanowi 0,51% całkowitej powierzchni siedliska w obszarze Natura 2000 Jasiołka. Ubytek siedliska w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru PLH Jasiołka, uznano za duży ale nie znaczący. Trasa kolidując z siedliskiem nie powoduje przecięcia dużych dobrze zachowanych płatów siedliska 91E0-5 podgórski łęg jesionowy na mniejsze. Przebiega nad jego południowo-wschodnim skrajem, estakadą. W związku z tym nie zajdzie efekt przecięcia oraz inwestycja nie będzie zaburzała spójności siedliska. Ze względu na najmniejszy ubytek siedliska w tym wariancie i przebieg drogi po estakadach nad płatami siedlisk, wprowadzono środki łagodzące, w wyniku których bezpośrednie negatywne oddziaływanie drogi w tym wariancie zostanie znacząco ograniczone. Poza bezpośrednim oddziaływaniem projektowanej drogi na siedlisko 91E0, w każdym wariancie wystąpią oddziaływania pośrednie i wtórne na to siedlisko, których intensywność i zasięg związany jest m.in. z wielkością ingerencji w siedlisko, przebiegiem drogi względem zinwentaryzowanych płatów siedliska oraz przyjętymi rozwiązaniami technologicznymi. Zidentyfikowano następujące oddziaływania pośrednie i wtórne na siedlisko 91E0 występujące w fazie budowy i eksploatacji inwestycji: 67

68 1. poprzez bezpośrednie zniszczenie części powierzchni siedliska, pozostała cześć może ulec zubożeniu florystycznemu, a w dłuższej perspektywie czasu nawet całkowitemu zanikowi, 2. ze względu na zmianę warunków nasłonecznienia ekspozycji, zmienić się może kondycja płatów siedliska pod obiektami estakad, pogorszeniu może ulec stan ich zachowania, utrata gatunków charakterystycznych związana np. ze zmianą stosunków wodnych, świetlnych, zagęszczeniem gleby, wkraczaniem roślin o większej odporności na szkodliwe czynniki zewnętrzne itp., 3. ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo drogi, możliwa większa podatność siedlisk na wkraczanie warunków inwazyjnych i obcego pochodzenia, 4. może wystąpić zanieczyszczenie wód zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych, 5. zanieczyszczenie wód powierzchniowych, może wystąpić w czasie wykonywania prac budowlanych w sąsiedztwie cieków. Źródłem zanieczyszczeń mogą być niesprawne technicznie maszyny i środki transportu używane w trakcie budowy, jak również błędy i nieuwaga ekip budowlanych. Poniżej przeanalizowano zidentyfikowane oddziaływania: Ad.1 Siedlisko 91E0 jest siedliskiem, charakteryzującym się, w korzystnych dla jego istnieniu warunkach, dużą zdolnością do regeneracji i odtwarzania. Wynika to m.in. z biologii gatunków roślin, które je tworzą. Zgodnie z Prognozą oddziaływania na środowisko dla Projektu Programu Budowy Dróg Krajowych i Autostrad na lata , siedlisko to charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem i funkcjonować mogą nawet bardzo niewielkie płaty (rzędu 0,2 ha), ale jest to siedlisko o specyficznym reżimie wodnym stąd też przyjęto, że w sąsiedztwie potencjalnego źródła czynnika degradującego drogi powierzchnia ta powinna wynosić minimum 1 ha. Przeanalizowano powierzchnię płatów, które pozostaną po realizacji inwestycji: w wariancie WA: Km pozostały fragment po stronie zachodniej 3,3ha, po stronie wschodniej 1,3ha Km pozostały fragment po stronie zachodniej 2,1ha, po stronie wschodniej 0,5ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, Km bardzo silnie rozdrobnione siedlisko na tym odcinku, co wynika z przebiegu wzdłuż rzeki Jasiołki i bezpośredniego sąsiedztwa z obszarami zabudowanymi miedzy rz. Jasiołką a istniejąca DK 9. Pozostają płaty różnej wielkości mają powierzchnie między 0,5ha a 1,5ha. w wariancie WA alt: Km pozostały fragment po stronie zachodniej ma powierzchnię ok. 3,3ha, po stronie wschodniej ok. 1,3ha Km pozostały fragment po stronie zachodniej ma powierzchnię ok. 2,1ha, po stronie wschodniej 0,5ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, 68

69 Km pozostaje płat o powierzchni ok. 10ha, Km pozostaje płat o powierzchni ok. 3,2ha, pozostaje płat o powierzchni ok. 1,7ha, w wariancie WB: Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 1,8ha, po stronie wschodniej 0,4ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 3,3ha, po stronie wschodniej 0,3ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 1,2ha, po stronie wschodniej 3,6ha, w wariancie WB alt: Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 1,8ha, po stronie wschodniej ok. 0,4ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 3,3ha, po stronie wschodniej 0,3ha możliwość nieprzetrwania tego fragmentu płata, Km pozostały fragment po stronie zachodniej ok. 1,2ha, po stronie wschodniej 3,6ha, Km pozostały fragment o powierzchni ok. 2,2ha. W wariancie WB1alt: Km pozostały płat o powierzchni ok. 3,0ha, Km w opisanym kilometrażu znajdują się trzy płaty, co wynika z położenia nad rzeką Jasiołką drogi w tym wariancie. Pozostałe powierzchnie płatów wynoszą: 1,2ha, 0,2ha i 0,1ha. Droga w ww. kilometrażu przebiega po estakadzie. Km bardzo silnie rozdrobnione siedlisko na tym odcinku, co wynika z przebiegu wzdłuż rzeki Jasiołki, przecinany, istniejący płaty jest wielkości 0,5ha. Ze względu na najmniejsza kolizje i ingerencje, najkorzystniej przedstawia się sytuacja dla wariantu WB1alt. część przecinanego płatu o powierzchni ok. 0,5ha może się nie utrzymać, jednak pozostałe części najprawdopodobniej będą funkcjonować. Ad.2 W wyniku przekraczania siedliska 91E0 estakadą, może nastąpić zmiana warunków świetlnych i wilgotnościowych. Pod obiektami, dopływ promieni słonecznych będzie ograniczony o ok. 50%, ze względu na zabudowę powstaje również cień opadowy, prowadzący do utraty wilgotności i przesuszenia obszaru pod estakadą, ponadto charakterystycznym zjawiskiem jest silne przewietrzanie pod obiektami, dodatkowo sprzyjające przesuszaniu. Pomimo tych oddziaływań, po kilku latach następuje przynajmniej częściowe odtworzenie siedliska, co jest zauważalne pod istniejącymi mostami. 69

70 Na analizowanym obszarze PLH Jasiołka, w miejscach siedliska 91E0, zaprojektowano następujące estakady: w wariancie WA: Km droga przebiega estakadą ES 2/2, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega w nasypie, w wariancie WA alt: Km droga przebiega estakadą ES 2/2, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega w nasypie, Km droga przebiega estakadą ES 2/8, orientacja obiektu NE-SW, w wariancie WB: Km droga przebiega estakadą ES 2/2, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega po obiekcie WD 2/2, w wariancie WB alt: Km droga przebiega estakadą ES 2/2, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega estakadą ES 2/3, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega estakadą ES 2/5, orientacja obiektu NE-SW, w wariancie WB 1alt Km droga przebiega estakadą ES 2/2, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega estakadą ES 2/5, orientacja obiektu NE-SW, Km droga przebiega estakadą ES 2/6, orientacja obiektu NE-SW, Dodatkowo, w celu zminimalizowania ubytku siedliska pod obiektami estakady, obiekty te będą zbudowane w technologii nasuwowej, z maksymalnym ograniczeniem powierzchni pod plac budowy. Zajecie terenu zostanie ograniczone do miejsc budowy podpór oraz przyległego terenu pod pracę sprzętu budowlanego, co zostało opisane przy działaniach minimalizujących. Ad.3 Cechą siedliska 91E0 jest wysoka podatność na wkraczanie inwazyjnych gatunków obcego pochodzenia oraz rodzimych gatunków obcych dla siedliska. Dodatkowe osłabienie kondycji siedliska wynikające ze zmian ekspozycji, warunków nasłonecznienia i wilgotności itp. może zwiększyć tą podatność. Biorąc pod uwagę, że w najbardziej korzystnym dla siedliska wariancie WB1alt, zmiana ta będzie dotyczyć powierzchni ok. 0,78ha (tj. 0,51% powierzchni siedliska w obszarze), oddziaływanie to nie będzie znaczące. Po wybudowaniu drogi na odcinkach przebiegających przez ekosystemy leśne otaczające siedlisko 91E0, potencjalnie może dojść do zmian w strukturze pionowej i gatunkowej lasu w strefie kilkunastu metrów od linii rozgraniczających, co dodatkowo może ułatwić wnikanie gatunków obcych dla siedliska, w tym również gatunków inwazyjnych. Konieczne jest wprowadzenie działań minimalizujących to oddziaływanie. 70

71 Kolejnym oddziaływaniem będzie zmiana warunków przepływu wód wezbraniowych w gruncie, co wynika ze zmiany zagęszczenia gruntu pod obiektami inżynieryjnymi na skutek prowadzonych prac budowlanych (praca sprzętu, dojazd do placu budowy, budowa dróg tymczasowych). Bariera filtracji wody stworzona przez zagęszczoną warstwę mogłaby wpłynąć niekorzystnie na rozwój siedliska. Oddziaływanie wymaga wprowadzenia działań minimalizujących. Ad.4. Budowana droga potencjalnie może być źródłem zanieczyszczeń wód. Po wprowadzeniu odpowiednich środków minimalizujących, oddziaływanie to będzie nie istotne. Oddziaływania pośrednie są odziaływaniami długoterminowymi, o długofalowych skutkach. Ich efekt możliwy jest do zaobserwowania poprzez systematyczny monitoring. Działania minimalizujące: 1. W miejscach przejścia przez rzekę Jasiołka, które pokrywają się z wystąpieniem w obszarze N2000 Jasiołka siedliska 91E0, droga przebiegać będzie po estakadzie. W celu dostosowania obiektów do potrzeb hydrologicznych Jasiołki i zminimalizowania zniszczeń siedliska 91E0, prace związane z budową estakad prowadzić należy z uwzględnieniem następujących wymogów: estakady wykonać metodą jak najmniej inwazyjną w stosunku do środowiska tj. metodą nasuwania podłużnego; zaprojektować podpory w taki sposób, aby ich lokalizacje ingerowały w jak najmniejszym stopniu w siedlisko 91E0* - propozycję lokalizacji podpór pokazano na powyższych rysunkach, sposób budowy estakady powinien zapewnić maksymalną ochronę powierzchni ziemi terenu znajdującego się pod estakadą, przy budowie podpór wytyczyć drogi dojazdowe/technologiczne z uwzględnieniem minimalizacji zajęcia terenu i przekształcenia jego powierzchni, przy budowie i lokalizacji dróg dojazdowych/technologicznych w maksymalnym stopniu wykorzystać istniejącą infrastrukturę siedlisko w sąsiedztwie drogi zabezpieczyć na czas wykonywania prac budowlanych poprzez budowę ogrodzenia, nakrycie runa materacem z geowłókniny w celu ochrony materiału nasiennego, itp., zaplecza budowy zlokalizować poza obszarem Natura 2000 oraz poza terasą zalewową rzeki, tam gdzie drogi dojazdowe przecinały siedlisko 91E0, po zakończeniu robót zniwelować teren do naturalnej rzędnej, z przed budowy, jeżeli będzie konieczność budowy tymczasowego mostu na Jasiołce, należy zminimalizować zajęcie terenu pod budowę takiego mostu, most wykonać z gotowych elementów, bez ingerencji w koryto rzeki,. Poprowadzenie drogi w rejonach kolizji z siedliskiem 91E0* na estakadach odpowiednio dostosowanych do potrzeb hydrologicznych Jasiołki i lokalizacji siedliska 91E0 umożliwi zachowanie i ochronę stosunków wodnych w fazie eksploatacji, aby nie doszło do przesuszenia lub zbytniego zalania siedliska. Prace związane z budową estakad prowadzone będą w taki sposób, by pod 71

72 estakadą zachować maksymalna ilość istniejącej zieleni. Estakady zostały zaplanowane w taki sposób, aby światło obiektów obejmowało koryto rzeki oraz część doliny, w której występuje siedlisko 91E0. Lokalizacje podpór i dróg technologicznych wytyczono mając na uwadze jak najmniejsze zniszczenie w obrębie płatów siedliska 91E0*. Przedstawione powyżej lokalizacje przy uwzględnieniu cech siedliska tj. dużego rozdrobnienia oraz zdolności do funkcjonowania nawet bardzo niewielkich płatów (rzędu 0,2 ha) 3 są najbardziej optymalne pod kątem zachowania siedliska i zminimalizowania oddziaływania projektowanej drogi. Budowa estakad umożliwi maksymalne zachowanie areału powierzchni siedlisk pod obiektami. 2. Metoda nasuwania podłużnego polega na wykonywaniu za podporą skrajną żelbetowych segmentów o długości ok 20-30m. następnie, po uzyskaniu przez beton odpowiedniej wytrzymałości, następuje nasunięcie segmentów na podpory, za pomocą siłowników. Operację tą powtarza się aż do wypchnięcia całej długości obiektu. Na początku montuje się dodatkowy element stalowy, tzw. awanbek (dziób montażowy), umożliwiający wślizgnięcie się ugiętego ustroju nośnego na kolejne filary. Deskowanie jest wielokrotnego użytku i ustawione zazwyczaj za podporą skrajną. Literatura podaje zakres optymalnego stosowania tej metody dla rozpiętości 40 80m. W Raporcie przyjęto 60m. Należy pamiętać, że przy rozpiętościach rzędu 70-80m konieczne będzie zastosowanie podpór tymczasowych. Z punktu widzenia zminimalizowania destrukcyjnych wpływów na obszar pod obiektem, optymalna wydaje się rozpiętość w granicach 60m. Ingerencja w obszar pod obiektem związana będzie praktycznie z wykonywaniem podpór: wykonanie dróg dojazdowych i platform roboczych dla maszyn. 3. Na odcinkach przebiegających przez doliny cieków i w miejscach podmokłych, na których występuje siedlisko 91E0 nie należy ingerować w stosunki wodne. W przypadku konieczności ich regulacji oraz wykonania nowych rowów odwadniających prace te należy przeprowadzić pod nadzorem 3 Zgodnie z Załącznik B9. Metodyka analizy oddziaływania na rośliny i siedliska przyrodnicze do Prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy dróg Krajowych na lata

73 przyrodniczym. Umacnianie brzegów ograniczyć do niezbędnego minimum. Do umacniania brzegów cieków zaleca się zastosować metody / materiały naturalne, np. faszyny lub materiały kamienne. Siedlisko 91E0 jest silnie związane z wodą. Jego rozwój uzależniony jest od zmiany poziomu wód gruntowych i zmiany dynamiki przepływów w strumieniach źródliskowych. Kolejnym zagrożeniem jest regulacja rzek górskich i przyśpieszanie ich biegu, co wiąże się z zanikiem zalewów i podtopień, niezbędnych do rozwoju siedliska. Ochrona naturalnego charakteru rzeki Jasiołki zarówno morfologii jej koryta jak również naturalnego reżimu hydrologicznego, wraz z okresami wezbrań i stanów niskich, którą zapewniają podjęte działania minimalizujące, przyczyni się do zminimalizowania negatywnego wpływu inwestycji na to siedlisko. 4. Po zakończeniu robót, uprzątnąć teren i pozostawić go do naturalnej sukcesji i ewentualnego usuwania pojawiających się gatunków inwazyjnych. Ewentualne nasadzenia, po zakończeniu budowy estakad, w miejscach pod obiektami powinny zostać wykonane tylko z wykorzystaniem rodzimych gatunków drzew i krzewów charakterystycznych dla łęgów wierzbowo, topolowo olszowych i jesionowych, Niedopuszczalne jest stosowanie gatunków obcego pochodzenia w miejscach gdzie droga przecina lub sąsiaduje z ekosystemami naturalnymi i półnaturalnymi, zwłaszcza chronionymi typami siedlisk. Należy przestrzegać bezwzględnego zakazu stosowania gatunków inwazyjnych jak np. czeremcha amerykańska Padus serotina, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, dąb czerwony Quercus rubra oraz gatunków winobluszczu Partenocissus sp, a także ozdobnych odmian gatunków rodzimych (np. kaliny koralowej w odmianie "boule de naige" Viburnum opulus odm. Roseum. W przypadku siedliska 91E0 należy wprowadzić typowe dla siedliska gatunki drzew lub zaniechać nasadzeń ze względu na zdolność siedliska do spontanicznych odnowień. Przy budowie dróg dojazdowych, na warstwę runa należy nałożyć geowłókninę, a dopiero na to płyty betonowe. Po zakończeniu budowy, należy pod estakadę wprowadzić rodzime krzewy i byliny lub pozostawić teren do naturalnej sukcesji (poprzez zaprzestanie wycinki samosiejek drzew i krzewów), z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa obiektu estakady. W PZO dla obszaru, jako główne istniejące zagrożenie dla siedliska 91E0 wskazano ekspansję gatunków obcych, inwazyjnych roślin zielnych. Jest to szczególnie istotne dla tego siedliska, ze względu na jego trwałość. Łęgi są ekosystemem o wysokiej podatności na neofityzację, dlatego problem gatunków inwazyjnych jest istotny. Właściwy stan ochrony na stanowisku wymaga braku gatunków inwazyjnych gatunków obcych w runie. Biorąc pod uwagę łatwość siedliska do spontanicznych odnowień i szybkiego unaturalniania się struktury łęgu w warunkach bez ingerencji człowieka tzw. ochrona bierna, proponowane działanie, dotyczące nasadzeń i/lub naturalnej sukcesji, ograniczą negatywny wpływ inwestycji na to siedlisko. Dodatkowo wskazane będzie pozostawienie usuniętych drzew, gatunków typowych dla siedliska na terenie obszaru Natura 2000 Jasiołka do ich naturalnego rozkładu. Wycięte gatunki obce wskazane jest wywieźć poza tereny chronione łęgów, aby zapobiec ich rozprzestrzenianiu się. Rekomenduje się, w granicach inwestycji, usunięcie z łęgów gatunków obcych (szczególnie barszczu Sosnowskiego). Działanie to zapobiegnie rozprzestrzenianiu się tych gatunków i zmianie struktury 73

74 gatunkowej lasu łęgowego. Jest ono spójne z działaniami zawartymi w PZO usuwanie obcych gatunków inwazyjnych roślin. Utylizowanie odpadów roślinnych należy prowadzić poza obszarem N2000. W fazie budowy należy zapewnić właściwą organizację robót oraz przestrzegać zasad ogólnie obowiązujących przy tego typu pracach, mających na celu ochronę środowiska wodnego, w tym: Ograniczenie powierzchni robót do niezbędnego minimum. Maksymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury, oraz w miarę postępu robót budowanych pasów S19. Przed rozpoczęciem robót - przy udziale fitosocjologa - w sposób widoczny dla pracowników oznaczyć w terenie przylegające do obszaru przeznaczonego pod plac budowy granice siedlisk przyrodniczych wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej, poprzez wygradzanie terenu budowy metalową siatką. Po zakończeniu prac, takie ogrodzenie musi zostać bezwzględnie rozebrane i usunięte Po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia należy usunąć wszystkie pozostałe po budowie zanieczyszczenia i niewykorzystane materiały. Tereny sąsiadujące z inwestycją, których powierzchnia została zmieniona należy przywrócić do stanu sprzed realizacji. Pod estakadą teren powinien zostać oczyszczony i pozostawiony do samoistnej sukcesji. Prace budowlane realizowane w nurcie rzeki Jasiołki oraz na terasach zalewowych rzeki, należy prowadzić zgodnie z odpowiednim harmonogramem, uwzględniającym potencjalny, sezonowy stan rzeki w danym okresie. W miejscach, gdzie podpory zlokalizowane będą w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, należy pozostawić brzeg bez dodatkowych umocnień (naturalna linia brzegowa). W okresie 5 lat po zakończeniu budowy prowadzić monitoring regeneracji łęgów w pasie drogowym. W tym czasie usuwać pojawiające się gatunki inwazyjne i prowadzić inne wskazane działania, które pomogą kształtować kierunek regeneracji łęgów ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY PŁAZY I GADY 1193 Bombina variegata (kumak górski) Występowanie Gatunek zinwentaryzowano w całym obszarze N2000, na licznych stanowiskach, na terenach położonych wzdłuż rzeki Jasiołki i Panny. Szczegółowa lokalizacja pokazana w załączniku graficznym 2b. Zagrożenia W PZO nie stwierdzono istniejących zagrożeń na populacje gatunku, określono zagrożenia potencjalne: E03.01 wyrzucanie odpadów do drobnych zbiorników wodnych stanowiących siedliska rozrodu kumaka, J02.01 melioracje i osuszanie terenów podmokłych prowadzące do utraty siedlisk rozrodu, J03.02, J budowa planowanego zbiornika wodnego i związana z tym regulacja koryta rzecznego, możliwe jest także wystąpienie zagrożeń związanych z innymi pracami, np. wynikające z inwestycji liniowych i zabezpieczenia przeciwpowodziowego: regulacja rzeki Jasiołki i Panny mogłaby grozić utratą miejsc rozrodu rozlewisk tych rzek. 74

75 Prognozowane oddziaływanie W miejscach gdzie inwestycja przecina cieki wodne oraz tereny podmokłe następuje kolizja z potencjalnymi szlakami migracji kumaka górskiego i miejscami jego bytowania. Tam tez będzie występować najsilniejsze oddziaływanie inwestycji na populację płazów. Ww. miejsca przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela Kilometraż miejsc istotnych dla kumaka górskiego w obszarze PLH Jasiołka w kolizji z przebiegiem wariantów inwestycji. Wariant Kilometraż miejsc istotnych dla populacji kumaka w obszarze WA , , , , , , WA alt WB , , oraz w km , WB alt , km , km , km , km oraz , Długość kolizji z obszarem przedstawiono w tabeli Tabela Kolizje wariantów drogi S19 z obszarem PLH Jasiołka. Oddziaływanie inwestycji w ww. kilometrażach, potencjalnie doprowadzi do likwidacji siedlisk kumaka górskiego, przecięcia naturalnych tras migracji gatunku, stworzenia miejsc niebezpiecznych dla gatunku: studzienki spływowe, osadniki itp. Wymienione czynniki będą w istotny sposób ograniczone przez rozwiązania projektowe oraz wprowadzone działania minimalizujące. W wariancie WA, wzdłuż Jasiołki i Panny na odcinku około 17 km, zaprojektowano szereg estakad i tuneli. Łączna ich długość wynosi około 2,9 km, uwzględniają estakady i mosty nad potokami, rzekami i kotlinami. Stanowi to około 17% długości odcinka przecięcia wariantu WA z tym obszarem. W wariancie WA alt, w km (2,8 km) zlokalizowane są w drodze: estakada o długości 268 m oraz cztery mosty: jeden nad rz. Jasiołka o długości 52 m oraz trzy nad ciekami górskimi o szerokości 6 m. W wariancie WB zaplanowano 8 mostów oraz jedną estakadę. Łącznie obiekty te mają długość 563 m około 10%. Zaplanowane obiekty zlokalizowane są w dużej części w rejonach szlaków migracji kumaka górskiego. Wariant WB alt przecina cały obszar Jasiołka-Panna, łącznie 17,1 km. W ciągu przebiegu tego wariantu zaplanowano 8 estakad, 2 tunele i 7 mostów o łącznej długości 7,3 km około 43%. Wariant WB1 alt przecina cały obszar Jasiołka-Panna, łącznie 17,2 km. W ciągu wariantu zaplanowano 15 estakad, 5 mostów i jeden wiadukt łącznie ok. 5,3 km 30 % przecinanej przez wariant drogi. Obiekty inżynierskie w konstrukcji drogi ograniczają negatywne działanie barierowe drogi. Nie dojdzie do fragmentacji populacji a estakada nad doliną umożliwi zachowanie szlaku migracji gatunku wzdłuż Jasiołki. Eksploatacja drogi wiąże się z ryzykiem wystąpienia zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych w wyniku awarii. Zanieczyszczenia (substancje ropopochodne, chemikalia, itp.), w sytuacji awaryjnej mogą być 75

76 znaczne i mogą zostać przeniesione ciekami na większe odległości. Prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest trudne do oszacowania, ale jego realność musi być brana pod uwagę. Z tego powodu konieczne jest uwzględnienie w projekcie odpowiedniego systemu zabezpieczeń zdolnego zneutralizować skutki awarii, co może zminimalizować jej konsekwencje przyrodnicze. Należy stwierdzić, że pomimo, że obszar N2000 jest cenny dla kumaka górskiego to obecność drogi ekspresowej nie będzie stanowiła istotnego zagrożenia. Obecnie na tym terenie znajduje się niezwykle ruchliwa droga DK9, co nie wpływa na spadek liczebności gatunku na stanowiskach. Działania minimalizujące Faza budowy Występowanie kumaka górskiego gatunku o specyficznej biologii (przystępowanie do rozmnażania w ciepłe dni, po każdym opadzie deszczu), może skutkować tym, iż w każdej koleinie i każdym zastoisku, osobniki tego gatunku pojawią się nagle i niespodziewanie. Niezbędne jest kontrolowanie terenu budowy a ewentualne stwierdzone w zastoiskach/koleinach osobniki i skrzek, należy niezwłocznie przemieścić poza rejon inwestycji. Dużą ostrożność w czasie budowania dróg należy zachować na terenach przylegających do stałych zbiorników wodnych. Płazy, w tym kumak górski, zasiedlające zbiorniki znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanej drogi i zagrożone wskutek jej realizacji należy przenosić (po uzyskaniu zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska), do stawów najbliższych lokalizacji zbiorników zagrożonych. Lokalizację stałych zbiorników wodnych, w odniesieniu do kilometrażu oraz wariantów dróg przedstawiono w tomie 3.1. W pierwszej kolejności należy dążyć do zachowania zbiorników wodnych sąsiadujących z projektowaną drogą oraz znajdujących się w niewielkiej odległości od drogi, zabezpieczyć je przed utratą wody oraz podejmować działania minimalizujące tj. na etapie budowy wygrodzenie ogrodzeniem ochronnym (zaleca się stosowanie w tym celu materiału innego niż siatka ponieważ małe osobniki, bezpośrednio po przeobrażeniu, mogą przechodzić przez oczka lub się w nich klinować). Lokalizacja nowych zbiorników, została przedstawiona w tomie 3.1. w rozdziale Pozostałe działania minimalizujące zostały szczegółowo opisane w tomie 3.1. Są to: Zastosowanie tymczasowych ogrodzeń ochronnych Zabezpieczenie należy zastosować na odcinkach planowanej drogi przebiegających w pobliżu najcenniejszych zinwentaryzowanych terenów bytowania płazów, w tym kumaka górskiego, pozostałe zalecenia zgodne z zapisami rozdziału tom 3.1. Szczelne wygrodzenie stawów/zbiorników wodnych znajdujących się w niewielkiej odległości od terenu prac budowlanych. W przypadku konieczności zasypania okresowego zbiornika lub osuszenia terenów podmokłych z zastoiskami wody, w których mogą lub występują płazy, postępowanie zależy od harmonogramu prac. Prace należy przeprowadzić w obecności osoby z nadzoru herpetologicznego. Optymalnym terminem jest wrzesień. Wszelkie wykopy pod konstrukcje nośne należy wygrodzić celem uniemożliwienia wpadania osobników kumaka górskiego do pułapek. 76

77 Na terenie budowy znajdą się też studzienki, dreny odwadniające i inne ew. pułapki, do których mogą wpadać płazy. Muszą one być tak zabezpieczone, przed dostaniem się do nich płazów. Należy również zwracać uwagę na tworzenie się szczelin w konstrukcji i nawet niewielkich pułapek, do których mogą dostać się szczególnie małe osobniki kumaka górskiego. Każdy osobnik, stwierdzony na terenie prowadzonych robót, powinien być odłowiony i wyniesiony w bezpieczne miejsce. Faza eksploatacji: Na analizowanych wariantach kolidujących z obszarem Jasiołka zaprojektowano przejścia, które będą mogły spełniać funkcję przejścia dla płazów. W miejscach przecięcia wariantów z rzeką Jasiołka zaprojektowano estakady, które zapewnią migrację płazów. w wariancie WA w miejscach kolizji z obszarem zaplanowano 7 obiektów, które będą pełnić funkcję przejścia dla płazów 1 obiekt dla dużych zwierząt (estakada ES 2/1), 3 przejścia dla średnich zwierząt oraz 3 przejścia dla małych zwierząt w wariancie WA alt w miejscach kolizji z obszarem zaplanowano 4 obiekty, które będą mogły pełnić funkcję przejścia dla płazów 1 przejście dolne dla dużych zwierząt(estakada ES 2/1), 2 przejścia dla średnich zwierząt oraz 1 przejście dla małych zwierząt w wariancie WB w miejscach kolizji z obszarem zaplanowano 4 obiekty, które będą mogły pełnić funkcję przejścia dla płazów - 2 przejścia dolne dla dużych zwierząt (estakada ES 2/2 i ES 2/3), 2 przejścia dla małych zwierząt w wariancie WB alt w miejscach kolizji z obszarem zaplanowano 6 obiektów, które będą mogły pełnić funkcję przejścia dla płazów - 3 przejścia dolne dla dużych zwierząt (estakada ES 2/2 i ES 2/3 ES 2/5), 1 przejście dla średnich zwierząt (estakada) oraz 2 przejścia dla małych zwierząt. W większości trasa nad obszarem poprowadzona jest za pomocą estakad. w wariancie WB1 alt w miejscach kolizji z obszarem zaplanowano 7 obiektów, które będą mogły pełnić funkcję przejścia dla płazów - 5 przejść dolnych dla dużych zwierząt (estakady ES 2/3 ES 2/4, ES2/5, ES 2/6 ES2/7), 2 przejścia dla średnich zwierząt (PZDs 2/7 oraz estakada ES2/2). W większości trasa nad obszarem poprowadzona jest za pomocą estakad. Dodatkowo w miejscach wzmożonego występowania płazów zaprojektowano następujące przejścia dla zwierząt w tym płazów. Wariant WA - przejścia PZDs w km i , Wariant WA alternatywny - przejście PZM w km i PZDs w km Zaproponowane przejścia zapewnią swobodną migrację kumaka górskiego. Ze względu na potencjalnie mogące wystąpić zanieczyszczenie wód powierzchniowych konieczne jest uwzględnienie w projekcie odpowiedniego systemu zabezpieczeń zdolnego zneutralizować skutki awarii, co może zminimalizować jej konsekwencje przyrodnicze. 77

78 Zaleca się zastosowanie systemu odwodnienia zapewniającego ochronę drobnych zwierząt przed przedostaniem się do systemu odwadniającego drogę bez możliwości jego opuszczenia, np. rowów otwartych: umocnionych, szczelnych, o dnie z korytek betonowych płytkich h=12cm. Nie zaleca się stosowania korytek krakowskich. Szczegółowe informacje w tomie 3.1 w rozdziale ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY - RYBY Przedmiotem ochrony jest: 5094 Brzana peloponeska Barbus peloponnesius populacja C, stan zachowania B, Izolacja C, ogólna ocena B. Występowanie W Karpatach brzanka występuje w dorzeczu górnej Wisły, w zlewniach rzek: Wisły, Soły, Skawy, Raby, Czarnej Orawy, Dunajca, Wisłoki i Sanu oraz w dorzeczu Dniestru w zlewni Strwiąża. W 2007 roku liczebność populacji w rzekach regionu alpejskiego w Polsce szacowana była na około osobników. W niektórych karpackich rzekach (np. Wisłoce) brzanka występuje jeszcze licznie. W Wisłoku populacja brzanki uległa zmniejszeniu po powstaniu zbiornika Besko. W obszarze Jasiołka, w ramach inwentaryzacji dla potrzeb sporządzenia PZO obszaru, na stanowisku w miejscowości Nowa Wieś - złowiono tu 85 brzanek o łącznej masie 3,2 kg. Wszystkie złowione osobniki brzanki miały długość większą niż 10 cm (ryby dorosłe). Zagęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,069 ind. m 2. Na stanowisku w miejscowości Równe - złowiono tu 43 brzanki o łącznej masie 2,1 kg. Osobniki juwenilne brzanki stanowiły mniej niż 5% populacji. Zagęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,072 ind. m -2. Na stanowisku w miejscowości Wrocanka - złowiono tu 15 brzanek o łącznej masie 0,65 kg. Osobniki juwenilne stanowiły 6,7%, pozostałe to ryby dorosłe. Zagęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,021 ind. m -2. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek zasiedla górne biegi rzek o dość dużym spadku 2 10, żwirowym lub kamienistym dnie, o szerokości m i maksymalnej głębokości >0,5 m. Główne zagrożenia Istniejące zagrożenia dla brzanki, wskazane w PZO to: C01.01 duże zniszczenie koryta w dolnym odcinku potoku Panna i degradacja niektórych fragmentów Jasiołki powyżej Dukli znacząco obniżają jakość siedliska dla Brzanki, w tym dostępność potencjalnych tarlisk, E01.03 rozproszona zabudowa i zabudowa wkraczająca do terasy zalewowej bezpośrednio zagraża rzece na całym odcinku Jasiołki, szczególnie zabudowa rekreacyjna, E03.01 zaśmiecanie przez odpady organiczne z gospodarstw domowych, F01.01 wprowadzanie do zbiorników obcych gatunków ryb, J02.03, J istniejące budowle w Jedliczu i Szczepańcowej wpływają negatywnie na integralność ekologiczną korytarza ekologicznego. 78

79 Jako potencjalne zagrożenie dla gatunku, zgodnie z PZO, wymienia się: C01.01 zwiększenie obecnego poboru żwiru w ramach działalności przemysłowej, F wyławianie przez wędkarzy i kłusownictwo, J02.03, J budowa planowanego zbiornika wodnego i związana z tym regulacja koryta rzecznego. Zinwentaryzowane zagrożenia, nie są bezpośrednio związane z inwestycja liniową jaką jest budowa drogi ekspresowej S19. Prognozowane oddziaływanie Brzanka jest wrażliwa na zmianę podłoża (preferuje podłoże kamieniste i żwirowate), w związku z powyższym proponuje się dedykowane działania minimalizujące. Działania minimalizujące Proponuje się następujące działania minimalizujące negatywne skutki inwestycji: w każdym z przypadków przecięcia cieku obiektem mostowym/estakadą, nie dopuszczać do posadowienia przęseł obiektu w korycie cieku, ani w żadnym miejscu zmieniającym szybkość przepływu i rodzaj transportowanego przez ciek materiału; należy utrzymać krzaczaste zarośla wiklinowe wzdłuż brzegów rzek; jeśli istnieje konieczność umocnienia brzegów rzek, należy to wykonać z wykorzystaniem płotków łatowo faszynowych z narzutem kamiennym, co przyczyni się do zwiększenia różnorodności struktur brzegowych; w miarę możliwości prace budowlane w obrębie cieków, w których występują chronione gatunki ryb prowadzić poza okresem tarła (połowa marca połowa czerwca), gdyż prace budowlane mogą doprowadzić do pogorszenia warunków tarła, odrostu narybku i utrudnienia migracji. Z tego względu wskazane jest również prowadzenie prac pod nadzorem przyrodniczym w celu wskazania ewentualnych dodatkowych działań minimalizujących. Pozostałe działania minimalizujące pozostają takie same, jak dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -BEZKRĘGOWCE 1032 Unio crassus (skójka gruboskorupowa) - ocena znaczenia obszaru - populacja C, stan zachowania B, izolacja C, ocena ogólna B. Występowanie Zasięg geograficzny skójki gruboskorupowej w Polsce obejmuje niemal cały kraj, z wyjątkiem wyższych położeń górskich. W polskich Karpatach stanowiska tego małża występują do wysokości 700 m n.p.m. Najobfitsze i najlepiej zachowane stanowiska skójki są we wschodniej części Pogórza Karpackiego i Karpat. Jako siedlisko skójki gruboskorupowej w trakcie inwentaryzacji wskazano cały przebieg Jasiołki i jej dopływów w rejonie planowanych przebiegów S19. Wariant WA 79

80 Jasiołka przepływająca na dużej długości w bezpośrednim sąsiedztwie bufora; stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , i , Panna stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , Mszanka uchodząca do rzeki Panny w km w odległości 180 m od osi wariantu, Ostręż stanowisko w odległości m po lewej stronie osi wariantu; Wariant WA alt Jasiołka przepływająca na dużej długości w bezpośrednim sąsiedztwie bufora; stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , i , Panna stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , Mszanka uchodząca do rzeki Panny w km w odległości 180 m od osi wariantu, Ostręż stanowisko w odległości m po lewej stronie osi wariantu; Wariant WB Jasiołka przepływająca na dużej długości w bezpośrednim sąsiedztwie bufora; stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , i , Mszanka stanowisko gatunku w odległości m po lewej stronie osi wariantu. Wariant WB alt Jasiołka przepływająca na dużej długości w bezpośrednim sąsiedztwie bufora; stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , , , , , , , Panna stanowisko gatunku zlokalizowane w odległości 500 m wzdłuż osi wariantu, Mszanka - stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , Wariant WB1 alt Jasiołka przepływająca na dużej długości w bezpośrednim sąsiedztwie bufora; stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km , , , , , Panna stanowisko gatunku w odległości 500 m od osi wariantu po jego lewej stronie, Mszanka - stanowisko gatunku przecięte przez wariant w km Wymagania środowiskowe/abiotyczne Skójka gruboskorupowa występuje na dnie dużych potoków, strumieni i rzek charakteryzujących się czystą wodą. Jest gatunkiem wrażliwym na zanieczyszczenia. Preferuje koryto naturalnie ukształtowane przez rzekę, bez oznak regulacji oraz dno o drobniejszej granulacji, piaszczyste lub piaszczysto-żwirowe. Główne zagrożenia Gatunek zagrożony wyginięciem. Najistotniejszym zagrożeniem dla skójki gruboskorupowej to: 80

81 degradacja i niszczenie siedlisk poprzez regulacje i zabudowę cieków, działania zmieniające strukturę koryta cieku, takie jak np. pogłębianie czy pobór kruszywa z koryta, zmiana składu gatunkowego ryb, zmiana chemizmu wód skójki pobierają pokarm przez filtrowanie wody. Prognozowane oddziaływania Pomimo że zinwentaryzowane w PZO zagrożenia, nie są bezpośrednio związane z inwestycją liniową jaką jest budowa drogi ekspresowej S19, przebieg drogi w bezpośrednim sąsiedztwie zinwentaryzowanych stanowisk gatunku, może potencjalnie negatywnie oddziaływać na ten gatunek. Oddziaływanie na skójkę gruboskorupową w każdym wariancie przebiegu drogi wystąpi szczególnie w zakresie izolacji poszczególnych grup, co stanowi jedno z zagrożeń dla zachowania tego gatunku. Planowana inwestycja przecina siedliska tego gatunku w formie mostów i estakad, w ograniczonym zakresie ingerując w koryta rzek i cieków, co w znaczącym stopniu ograniczy bezpośrednie oddziaływanie: wariant WA km i estakada ES2/1 o długości 706m, km obiekt PZDs (przejście dolne dla średnich zwierząt) o długości 37m, km obiekt PZM (przejście dla małych zwierząt) od długości 100m, Wariant WA alt km i estakada ES2/1 o długości 706m, km przejście dla małych zwierząt (nad rz. Panna) o długości 100m, Wariant WB w km i estakada ES 2/2 o długości 760m, km estakada ES2/3 o długości 450m. Wariant WBalt w km i estakada ES 2/2 o długości 760m, km estakada ES2/3 o długości 450m, km estakada ES2/4 o długości 622m, km , i estakada ES2/5 o długości 2 378m, Wariant WB1alt w km estakada ES2/3 o długości 226m, km estakada ES2/4 o długości 583m, km estakada ES2/6 o długości 400m, km estakada ES2/7 o długości 550m. W ramach realizacji inwestycji nie planuje się przebudowy koryt rzek. Projekt zakłada budowę mostów i estakad bez ingerencji w koryto cieku. Jedyne oddziaływanie może wystąpić w fazie budowy, i być związane z nieumyślnym wjazdem maszyn budowlanych w koryto rzeki. Na etapie eksploatacji, zagrożeniem potencjalnym jest ryzyko związane z niekontrolowanym (w przypadku awarii) zrzutem wód opadowych i roztopowych. Ryzyko takie może wystąpić jedynie w przypadku kradzieży elementów systemu odwodnienia. Zaproponowano dedykowane środki minimalizujące. Działania minimalizujące Niezależnie od wariantu wytypowanego do realizacji należy podjąć działania mające na celu minimalizację wpływu inwestycji na gatunek skójka gruboskorupowa: 81

82 Zanieczyszczenie wód utrzymywanie w sprawności technicznej urządzeń ochrony środowiska (np. separatory) zabezpieczających przed uwolnieniem do lokalnej sieci hydrologicznej zanieczyszczeń z pasa drogowego. Zmiany w obrębie stref nadbrzeżnych cieków - należy dążyć do eliminacji gabionów oraz tzw. ekokrat betonowych na rzecz geokrat z HDPE, kiszek faszynowych, kaszyc, namulaczy, gruntu zbrojonego z nasadzeniami, umocnień karpinowych. W szczególności dotyczy to małych cieków (kanały, rzeki, rowy, strumienie). Brzegi w ciągu kilku lat ulegną renaturalizacji - powstaną mikrosiedliska zapewniające korzystne warunki dla życia wielu gatunków. Prace ziemne zabezpieczanie wkopów w pochylnie umożliwiające wyjście owadom i innym gatunkom np. płazom. Ponadto właściwe planowanie miejsca składowania mas ziemnych, materiałów oraz sprzętu, lokalizację dróg dojazdowych omijającą cenne siedliska bezkręgowców. Ponadto: - zaniechanie koszenia samoistnie pojawiającej się roślinności nadbrzeżnej, w obrębie przejść tworzenie zielonych enklaw. Ponadto w odniesieniu do poszczególnych wariantów należy: zrezygnować ze zmiany morfologii cieków, wykluczyć na etapie projektu budowlanego lokalizację skarp i nasypów, wykluczyć na etapie projektu budowlanego lokalizację podpór mostów, zastosować zabezpieczenia wykluczające możliwość zanieczyszczenia wód powierzchniowych w przypadku awarii, kradzieży itp. wykluczyć lokalizację odległości minimum 100 m od doliny cieku zaplecza budowy, składowisk materiałów, dróg dojazdowych itp. wykluczyć tymczasowe przegradzanie cieków ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -SSAKI 1337 Castor fiber (bóbr europejski) Występowanie W Karpatach bóbr występuje głównie na pogórzu, w kotlinach śródgórskich oraz w niższych pasmach Karpat (Bieszczady, Beskid Niski). W obszarze prowadzonej inwentaryzacji na terenie obszaru Jasiołka nie stwierdzono występowania bobra. Zidentyfikowane stanowiska znajdują się poza obszarem Natura 200 Jasiołka na ciekach Smerczanak i Wardennik (wariant WB km i wariant WB1alt km ) oraz na cieku Stawliniec na wysokości m. Barwinek oraz w rzece Jasiołka w rejonie rezerwatu Przełom Jasiołki Wymagania środowiskowe/abiotyczne Gatunek związany przede wszystkim z dużymi rzekami, zalewami i jeziorami o względnie stałym poziomie wody. Optymalnym środowiskiem są naturalne, kręte cieki wodne, mające powyżej 10 m szerokości, 82

83 głębokość 2-4 m, o niewielkim tempie przepływu wody i niewielkim stopniu nachylenia, tereny bagienne, torfowiska, obniżenia terenu. Główne zagrożenia Populacja Karpacka nie jest zagrożona. Do negatywnych czynników należą: prace związane z regulacją rzek i potoków, likwidacja zadrzewień w dolinach rzecznych oraz intensyfikacja gospodarki leśnej i rybackiej. Bobry bywają też ofiarami wypadków drogowych. Prognozowane oddziaływanie Żaden z wariantów nie koliduje bezpośrednio ze stanowiskami bobra. Nie ma bezpośredniego zajęcia siedlisk bobra. Wystąpi ryzyko niepokojenia w trakcie budowy odcinka drogi S19 według wariantu WB1alt dla stanowisk zlokalizowanych w cieku Wardennik ze względu na bezpośrednią bliskość siedliska. Jest to oddziaływanie krótkookresowe i w odniesieniu do populacji bobra w Polsce nieznaczące. Planowane przedsięwzięcie w sposób bezpośredni zmniejszy potencjalny areał żerowiskowy. Jednak będzie do działanie przemijające. Bobry żerują zwykle w pasie 20 metrów od brzegu cieku wodnego, ale podczas nocnych aktywności ruszają na badanie sąsiednich terenów. W ciągu nocy potrafią przepłynąć dystans 20 kilometrów. Aktywne są głównie w nocy. Istnieje również ryzyko zanieczyszczenia wód rzeki w wyniku awarii, co będzie miało bezpośredni wpływ na warunki bytowania. Jednak zdarzenie takie wydaje się być mało prawdopodobne, dodatkowo wprowadzono odpowiednie środki minimalizujące. W związku z powyższym nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na ten gatunek na terenie obszaru Natura 2000 Jasiołka. W trakcie eksploatacji drogi istnieje potencjalna możliwość kolizji z samochodem, jest jednak ono minimalizowane przez zastosowanie ogrodzeń ochronnych. Gatunek jest związany z ciekami i główne przemieszcza się wzdłuż nich. Ciągłość migracji zapewnią zaproponowane przejścia dla zwierząt. Potencjalnie, w przypadku katastrowy i wycieku znaczącej ilości substancji chemicznych do wód powierzchniowych, może dojść do pogorszenia warunków siedliskowych gatunku poprzez uszczuplenie bazy żerowej na skutek wymarcia degradacji roślinności. Działania minimalizujące Potencjalne oddziaływania będą minimalizowane poprzez: zastosowanie szerokich mostów i estakad nad rzeką Jasiołka oraz na innych ciekach (tom 3.1.), zastosowanie zbiorników retencyjnych przechwytujących wody opadowe i odprowadzanie ich do środowiska po oczyszczeniu. Działanie te minimalizują potencjalne oddziaływanie do poziomu nieistotnego. 83

84 WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 OSUWISKA W LIPOWICY PLH Opis obszaru załączono w Załączniku tekstowym nr 19. Warianty WA, WA alt, WB oraz WB1 alt nie przecinają obszaru, natomiast wariant WB alt przecina obszar w kilometrze Zestawienie odległości obszaru od wariantów drogi przedstawiono w Tabela Odległości lub kolizje z obszarami Natura ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -SIEDLISKA 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania Występowanie Jaskinie w Polsce występują w pasmie Sudetów i Karpat, jak również na jurze Krakowsko Częstochowskiej, w Niecce Nidziańskiej oraz Górach Świętokrzyskich. W obszarze Natura 2000 Osuwiska w Lipowicy, stwierdzono 69 jaskiń nieudostępnionych do zwiedzania z czego 10 jest zasiedlonych przez gatunki nietoperzy: 1324 nocek duży (Myotis myotis) oraz 1303 Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) (na podstawie raportu z ekspertyzy wykonanego przez Wojewódzki Zespół Specjalistyczny w Rzeszowie w 2008r). Położenie trasy drogi w wariancie kolizyjnym WB alt oraz w wariancie najbliżej przebiegającym od obszaru Osuwiska w Lipowicy WB1 alt oraz rozmieszczenie jaskiń ilustrują rysunki poniżej. Rysunek Kolizja wariantu WB alternatywny z obszarem Natura 2000 PLH Osuwiska w Lipowicy 84

85 Rysunek Lokalizacja wariantu WB1 alt na tle obszaru Natura 2000 PLH Osuwiska w Lipowicy Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) FV tj. właściwy Dla 59% jaskiń jest właściwy. 35% stanowisk otrzymało ocenę niezadowalającą, a jedno stanowisk ocenę złą. Perspektywy zachowania w Polsce Wyniki monitoringu GIOŚ za 2013r. pokazały, że w rejonie biogeograficznym alpejskim, ocenę właściwą FV otrzymały 22 stanowiska, 5 stanowisk otrzymało ocenę niezadawalającą U1. Ogólnie, perspektywy ochrony w 71% stanowisk są właściwe. Jaskinie są chronione i w wielu występuje zakaz penetracji. Pozostałych jaskiń perspektywy ochrony są niezadowalające. Taka ocena wynika z atrakcyjności jaskiń, co powoduje częstsze penetracje przez ludzi i większe zniszczenia. Brak zróżnicowania geograficznego parametru. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko powstaje w wyniku procesów krasowych, głównie w skałach wapiennych. Tworzy się także w trzeciorzędowych piaskowcach i łupkach fliszowych w wyniku procesów pseudo krasowych, przeważnie powstają wtedy szczeliny skalne powiększone wskutek ruchów osuwiskowych, Główne zagrożenia Środowisko jaskiniowe jest szczególnie wrażliwe na destrukcję wskutek słabej zdolności do samoistnej naprawy. Zagrożeniem dla siedliska jest rabunkowa gospodarka leśna (ścinka drzew i prowadzenie szlaków zrywkowych), która może powodować zasypywanie otworów jaskiń i ich partii przyotworowych. Zagrożeniem są również inwestycje związane z przemieszczaniem znacznych mas gruntu, np. podczas budowy dróg. Działania takie mogą powodować zniszczenie jaskiń. Zagrożenie może też wywołać nadmierny ruch turystyczny, który doprowadza do zanieczyszczenia jaskini materiałem biologicznym lub innym nieulegającym biologicznej degradacji (np. tworzywa sztuczne), zmiany niektórych elementów konfiguracji korytarzy jaskiniowych, niepokojenia zwierząt (w szczególności nietoperzy), jak również może wpłynąć na ekoklimat jaskini. 85

86 Zagrożeniem dla siedliska są również zanieczyszczenia dostające się w głąb jaskini w ciekach wodnych lub z przenikającej z powierzchni wody. Drugim źródłem dopływu zanieczyszczeń jest powietrze. Prognozowane oddziaływanie W przypadku wyboru wariantu WB alt., zostanie zniszczone 20 jaskiń, w tym 9 jaskiń zostanie zniszczonych pod budowę wykopu drogi, a kolejne 11 znajdzie się w liniach rozgraniczających trasy poza wykopem. Poniżej w tabelach przedstawiono dwa odrębne zestawienia jaskiń: (1) pod wykopy drogi i (2) w pasie drogowym poza wykopem, ze wskazaniem zasiedlenia jaskiń przez nietoperze. Tabela Jaskinie, które ulegną zniszczeniu pod planowany wykop drogi dla wariantu WB alt. Lp. Nazwa stanowiska Długość siedliska [m] Stopień zachowania struktury Stan zachowania 1. Jaskinia Bodzioch Wielki 12,0 I A 2. Jaskinia Bodzioch Mały 7,0 I A 3. Dziura z Czaszkami 18,0 I A 4. Schronisko przy Drodze do Barwinka 4,0 I A 5. Studnia Lotników 20,0 I A 6. Mała Studnia Lotników 3,0 I A 7. Jaskinia Słowiańska-Drwali 601,0 II A 8. Jaskinia Stalaktytowa 6,0 I A 9 Dziura przy Drodze 2,0 I A Stanowiska nocka dużego i podkowca małego w obszarze Osuwiska w Lipowicy A stan zachowania doskonały Tabela Jaskinie zlokalizowane w liniach rozgraniczających poza wykopem Lp. Nazwa stanowiska Długość siedliska [m] Stopień zachowania struktury Stan zachowania 1 Gangusiowa Jama NE 190,0 I A 2 Jaskinia Pokornego 10,0 I A 3 Schronisko Gangusiowe III 3,0 I A 4 Schronisko Gangusiowe IV 6,0 I A 5 Gangusiowa Koleba Górna 1,5 I A 6 Gangusiowa Koleba Dolna 3,5 I A 7 Jaskinia Klubowa 9,0 I A 8 Szczelina Lipowicka SW 105,0 I A 9 Jaskinia Ekologów 30,0 I A 10 Lodowa Szczelina E 200,0 I A 11 Schronisko Szparowe VI 3,0 I A Stanowiska nocka dużego i podkowca małego w obszarze Osuwiska w Lipowicy A stan zachowania doskonały Jak wynika z powyższych zestawień w liniach rozgraniczających przebiegu wariantu WB alt przez N2000 Osuwiska w Lipowicy znajdują się cztery jaskinie zasiedlane przez nietoperze, które ulegną zniszczeniu w trakcie budowy drogi. 86

87 Tabela Niszczone jaskinie ze stanowiskami nocka dużego i podkowca małego Lp. Nazwa stanowiska Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros Populacja zimująca Populacja migrująca Nocek duży Myotis myotis Populacja zimująca Stan zachowania 1. Jaskinia Słowiańska- Drwali 64 9 B 2. Szczelina Lipowicka 3 B 3. Gangusiowa Jama 2 B 4. Studnia Lotników 2 B Podsumowując, w wyniku budowy drogi w wariancie WB alt, zniszczeniu ulegnie 20 jaskiń z 69 zinwentaryzowanych w terenie, stąd też udział zniszczonego siedliska wyniesie ok. 29%. Budowa trasy w wariancie WB alt. spowoduje również zniszczenie 4 jaskiń zasiedlonych przez nocka dużego i podkowca małego z 10 zajmowanych przez nietoperze w obszarze osuwisk. Analizując dostępne dane, można stwierdzić, iż zniszczenie ww. jaskiń, spowoduje znaczące negatywne oddziaływanie na przedmioty ochrony obszaru zniszczenie jaskiń będących miejscami bytowania gatunków ssaków będących przedmiotami ochrony w obszarze. Ze względu na znacząco negatywne oddziaływanie inwestycji w wariancie WB alt, na przedmiot ochrony obszaru -8310, wyklucza się realizację drogi w tym wariancie. Nie jest możliwa minimalizacja znacząco negatywnego oddziaływania drogi w tym wariancie. Działania minimalizujące Wariant zostaje wykluczony z analizy oddziaływania na pozostałe przedmioty ochrony obszaru N2000 Osuwiska w Lipowicy ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -SSAKI 1303 podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) - populacja C zimująca 64, przelotna 14 Występowanie Rysunek Rozmieszczenie stanowisk monitoringu podkowca małego w Polsce na tle jego zasięgu geograficznego 87

88 W polskich Karpatach zasięg gatunku pokrywa się z występowaniem jaskiń krasowych i fliszowych do wysokości około 1100 m n.p.m. Na podstawie danych przekazanych przez Zespół badający trasy przelotu nietoperzy w rejonie planowanej drogi S19 liczebność podkowca małego na terenie Osuwisk w Lipowicy (zimowiska) kształtowała się następująco: Tabela Liczebność podkowca małego na zimowiskach w obszarze Osuwiska w Lipowicy - (2012/2013) Stanowisko Gangusiowa Jama Jaskinia Kacza Jaskinia Słowiańska- Drwali Jaskinia Św. Jana Jaskinia Wilgotna Podkowiec mały x x 82 x W trakcie badań nasłuchowych prowadzonych na wysokości Osuwisk w Lipowicy stwierdzono przeloty nocków, których nie zdołano oznaczyć, co do gatunku oraz podkowca małego (punkty 2 i 3). Ogólna charakterystyka gatunku ŚRODOWISKO ŻEROWANIA Lasy PODKOWIEC MAŁY MIGRACJE KRYJÓWKI LETNIE KRYJÓWKI ZIMOWE WYSOKOŚĆ PRZELOTÓW Gatunek krótkodystansowy; żeruje ok 2-3 km od schronienia Strychy budynków, rzadziej jaskinie, tunele Jaskinie, sztolnie, piwnice, bunkry ECHOLOKACJA Krótka; wykrywany a ok 5m Główne zagrożenia Niepokojenie nietoperzy w hibernakulum. Utrata obecnych miejsc żerowiskowych. Zaburzenie obecnych tras przelotów, poprzez zamianę istniejącego krajobrazu. Kolizje z samochodami, z uwagi na sposób echolokacji. Utrata istniejących schronień letnich, poprzez wycinkę drzew dziuplastych lub zniszczenie strychów i piwnic w ramach prowadzonych wyburzeń. Prognozowane oddziaływanie: 88

89 Nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na podkowca małego wynikającego z realizacji drogi. Funkcjonowanie na przestrzenie lat istniejącej drogi nr 9, w obecnym jej przebiegu położonym znacznie bliżej zimowiska, nie spowodował negatywnych zmian w populacji nietoperza. Ewentualne fluktuacje liczebności, są naturalne lub wynikają z innych przyczyn niż sąsiedztwa drogi. Obserwacje prowadzone na tym terenie przez chiropterologa nie wskazują, aby występowała znacząca śmiertelność na istniejącej sieci dróg, pomimo krótkiej echolokacji tego gatunku. Nowa droga, przez pierwszy rok funkcjonowania, może spowodować śmiertelność kilku osobników, lecz nie należy traktować tego okres jako miarodajnego, gdyż zwierzęta muszą nauczyć się nowego elementu w krajobrazie. Pomimo stałego zajęcia terenu i tym samym zajęcia obszarów, które obecnie mogą być wykorzystywane jako teren żerowiskowy, nie dojdzie do zaburzeń w obszarze żerowania. Podkowiec wykorzystuje żerowiska w promieniu do 3 km od miejsca bytowania, w zależności od rozmieszczenia dostępnego pokarmu. Biorąc pod uwagę, że w składzie pokarmowym znajdują się przede wszystkim owady należące do muchówek, motyli nocnych i siatkoskrzydłych, oczywistym jest też fakt, że miejsca żerowania nie są stałe. Dodatkowo trzeba wspomnieć, że polują zwykle pojedynczo, tylko w miejscach masowego pojawu owadów w małych grupach. Powoduje to, że obszary żerowiskowe dla poszczególnych osobników mogą być w różnych miejscach. Na etapie budowy, może dojść do zakłócenia hibernacji osobników zimujących w jaskiniach, dlatego też zaproponowano odpowiednie działania minimalizujące. Wycinka lub przerwanie ciągłości obecnością drogi szpalerów drzew lub liniowo ułożonych zakrzewień, może spowodować znaczne utrudnienia w przemieszczaniu się podkowców. Po wybudowaniu drogi nietoperze będą mogły korzystać ze wszystkich przejść realizowanych dla zwierząt naziemnych. Biorąc pod uwagę, sposób poruszania się tego gatunku, niezbędnym jest aby na najściach przejść, usytuowanych w rejonie stwierdzonej obecności podkowców, zapewnić obecność liniowych nasadzeń naprowadzających na obiekt. Zaleca się, aby na etapie ponownej oceny, przy obecności chiropterologa, dokonać szczegółowej analizy przecinanych drogą na wysokości obszaru szpalerów drzew i innych struktur, które mogą ulegać zmianom lokalizacji, na skutek np. gospodarki leśnej. Na etapie budowy, może też dojść do chwilowego wpływu oświetlenia, z uwagi na odstraszanie nietoperzy. Działania minimalizujące: Przed rozpoczęciem budowy należy w wyraźny sposób oznaczyć i zabezpieczyć wlot do jaskini Słowiańskiej- Drwali. Roboty budowlane w rejonie obszaru należy prowadzić poza okresem hibernacji nietoperzy. Przed rozpoczęciem wycinki drzew dziuplastych oraz wyburzeń budynków, należy przy udziale chiropterologa sprawdzić, czy nie są zasiedlone przez podkowca. Ze względu na podkowca małego, przed rozpoczęciem robót należy zinwentaryzować przecinane przez planowaną drogę liniowe zadrzewienia i zakrzaczenia, mogące stanowić trasy jego przelotów. W przypadku, gdy w takim miejscu nie jest planowany obiekt umożliwiający nietoperzom przekroczenie drogi, zaleca się przeprowadzenie obserwacji czy nie następuje zwiększona śmiertelność osobników tego gatunku. Na podstawie wyników obserwacji podjąć należy decyzję o wprowadzeniu dodatkowych środków minimalizujących, np. ekranów podnoszących lot. 89

90 Z uwagi na brak danych o śmiertelności podkowców na drogach szybkiego ruchy (autostrady i drogi ekspresowe), zaleca się prowadzenie monitoringu śmiertelności, na odcinku drogi przebiegającym w sąsiedztwie jaskiń dwa lata po oddaniu drogi do użytkowania. Szczegółowe zalecenia zawarto w tomie 4 Raportu. Oświetlenie na placu budowy powinno być jak najmniej intensywne, wskazane jest światło o możliwie najniższej emisji barw niebieskich i promieniowania UV oraz o temperaturze barwowej < 3000 K i skierowane wyłącznie w stronę placu nocek duży (Myotis myotis) Występowanie Zasięg występowania gatunku pokazano na poniższej mapie. Rysunek Zasięg występowania nocka dużego w Polsce wg. Raportu do Komisji Europejskiej Tabela Liczebność nocka dużego na zimowiskach w obszarze Osuwiska w Lipowicy - (2012/2013) stanowisko Nocek duży Gangusiowa Jama Jaskinia Kacza Jaskinia Słowiańska- Drwali Jaskinia Św. Jana Jaskinia Wilgotna 14 Ogólna charakterystyka gatunku: NOCEK DUŻY ŚRODOWISKO ŻEROWANIA Lasy o ubogim podszycie, tereny otwarte i półotwarte, kośne łąki, pastwiska 90

91 MIGRACJE Gatunek średnio lub długodystansowy (nawet do 400km) Żeruje do 25km od schronienia KRYJÓWKI LETNIE KRYJÓWKI ZIMOWE Strychy budynków Jaskinie, sztolnie, piwnice, bunkry WYSOKOŚĆ PRZELOTÓW 10-15m ECHOLOKACJA Krótka; wykrywany a ok 5m Potencjalne zagrożenia: Niepokojenie nietoperzy w hibernakulum Utrata obecnych miejsc żerowiskowych Zaburzenie tras obecnych przelotów, poprzez zamianę istniejącego krajobrazu Degradacja obecnych miejsc żerowiskowych poprzez wpływ hałasu Odstraszanie poprzez oświetlenie Prognozowane oddziaływanie: Na etapie budowy, może dojść do zakłócenia hibernacji osobników zimujących w jaskiniach, dlatego też zaproponowano odpowiednie działania minimalizujące. Wprowadzenie nowego elementu w istniejącym krajobrazie wymusi na nietoperzach zmianę dotychczasowych tras przelotów z i do zimowiska. Zmiana ta jednak, nie będzie wpływała na kondycję całej populacji. Zwierzęta nauczą się nowopowstałych struktur w krajobrazie lub zaczną korzystać z wcześniej wykorzystywanych sporadycznie. Do nowych elementów, które będą mogły być wykorzystywane przez nietoperze do przekraczania drogi będą przejścia dla zwierząt. Obserwacje wykorzystania przejść przez nietoperze wykazują, że zarówno dolne jak i górne obiekty są akceptowane przez nietoperze, jako trasy przelotów. Biorąc też pod uwagę obecne lokalizacje zimowisk i kolonii rozrodczych chiropterofauny, można stwierdzić, że droga nie powoduje wyraźnej bariery dla przemieszczenia się nietoperzy. Na przykład coroczne liczenia nocka dużego w największym zimowisku w Polsce (MRU), który od zawsze był zlokalizowany w sąsiedztwie dróg o bardzo dużym natężeniu ruchu (m.in. dk 3, obecnie S-3), nie wykazały znacznego spadku liczebności populacji, który związany byłby z istniejącymi drogami. Prowadzone obecnie (od roku 2012) badania, nad faktycznym wpływem dróg szybkiego ruchu na zachowania nietoperzy będących przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Nietoperek i innych położonych w woj. lubuskim, nie wykazują też wzmożonej śmiertelności. Na badanym 15 kilometrowym odcinku autostrady A2 śmiertelność nietoperzy była zaskakująco niska i wynosiła 0,7 osobnika na km/rok (Cichocki J., et al. 2013). Niska obserwowana śmiertelność, jak stwierdzają prowadzący badania, może być związana z wieloma czynnikami. Głównym powodem jest zapewne duże natężenie ruchu. Światła pojazdu i hałas działają odstraszająco, a odstępy pomiędzy pojazdami są bardzo niewielkie. Co ciekawe, obserwacje wskazują, że 91

92 najwięcej nietoperzy ginie nie w zwartym kompleksie leśnym, jak by się mogło wydawać, lecz w miejscach gdzie do drogi dochodzą linearne elementy krajobrazu takie jak aleje drzew, krzewy, rowy melioracyjne czy ściany lasu (Cichocki J., et al. 2013), co w przypadku autostrad i dróg ekspresowych jest bardzo rzadkim przypadkiem. Na etapie eksploatacji, hałas generowany przez przejeżdżające pojazdy może zaburzać żerowania nocków dużych, w bezpośrednim sąsiedztwie drogi. Obecnie nie ma badań wskazujących graniczny poziom hałasu pozostający bez wpływu na nietoperze. Jednak, biorąc pod uwagę, że żerowiska nie są stałe i tak jak w przypadku innych gatunków nietoperzy, ich lokalizacja jest w dużej mierze uzależniona od miejsc koncentracji owadów stanowiących ich pokarm (w przypadku nocków dużych, są to głównie chrząszcze biegaczowate), nie przewiduje się negatywnego wpływu na żerowiska tego gatunku. Na etapie budowy, może dojść do płoszenia lecz będzie to oddziaływanie krótkoterminowe i nieznaczące. Na etapie budowy, może też dojść do chwilowego wpływu oświetlenia, ze względu na odstraszanie nietoperzy. Działania minimalizujące: Z uwagi na brak prognozowanego negatywnego oddziaływania nie proponuje się działań dedykowanych nockowi dużemu. Nie mniej jednak, należy pamiętać, że działania skierowane dla podkowca małego i innych grup zwierząt, ograniczą także wpływ na nocka; i tak np. proponowane dla podkowca oświetlenie będzie także minimalizować wpływ na nocka dużego. Należy także wymienić realizację przejść dla ssaków naziemnych i płazów oraz zbiorniki dla płazów, które będą stanowić potencjalne miejsca żerowiskowe i wodopoje dla nietoperzy WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 SOO OSTOJA JAŚLISKA PLH PLH Ostoja Jaśliska Szczegółowy opis obszaru został przedstawiony w załączniku nr 19. Obszar posiada Plan Zadań Ochronnych zatwierdzony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia 16 kwietnia 2015 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego z dnia 17 kwietnia 2015r. poz. 1332). Tabela Kolizje z obszarem PLH Ostoja Jaśliska Wariant WA Wariant Wariant WA alternatywny Wariant WB Kilometraż kolizji ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Powierzchnia zajęcia obszaru [ha] 88,8 88,5 75,7 92

93 Wariant Wariant WB alternatywny Wariant WB1 alt Kilometraż kolizji ; ; ; ; Powierzchnia zajęcia obszaru [ha] 39,9 30, ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -SIEDLISKA W przebiegu linii rozgraniczających poszczególnych wariantów przebiegu S19 niszczone lub zagrożone pozostają następujące powierzchnie płatów siedlisk stanowiących cel ochrony obszaru PLH Ostoja Jaśliska: Tabela Powierzchnia zniszczenia siedlisk w obszarze PLH Ostoja Jaśliska Warianty WA WA alt WB WB alt WB 1 alt Typy siedlisk (całkowita powierzchnia w obszarze NATURA 2000 wg SDF) powierzchnia[ha] udział [%] powierzchnia[ha] udział [%] powierzchnia[ha] udział [%] powierzchnia[ha] udział [%] powierzchnia[ha] udział [%] 3220 (63,6) zniszczone (2 612,84) zniszczone 6,06 0,23 8,99 0,34 19,26 0,73 2,77 0,11 4,25 0,16 91E0 (290,18 ha) zniszczone 8,85 3,04 2,72 0,93 1,17 0,40 2,10 0,72 0,49 0, (15 235,13) zniszczone 8,46 0,06 1,90 0, ,07 0, (36,57) zniszczone 0,28 0, * - siedlisko nie jest celem ochrony obszaru Natura 2000 Czcionką pogrubioną wskazano siedliska o priorytetowym znaczeniu dla WE W związku z inwentaryzacją siedlisk przy sporządzaniu Planu Zadań Ochronnych dla obszaru, w Raporcie posłużono się również danymi zebranymi do celów sporządzenia Planu. Uznano, że są to dane najbardziej aktualne i najpełniej odzwierciedlające rozmieszczenie i powierzchnię siedlisk w obszarze. Poniżej w tabeli zestawiono powierzchnię poszczególnych siedlisk będących przedmiotami ochrony obszaru PLH Jasiołka wg danych z SDF-u i PZO. Tabela Zestawienie typów siedlisk w obszarze PLH Ostoja Jaśliska wg SDF-u oraz PZO dla obszaru. Typ siedliska Powierzchnia siedliska w obszarze wg SDF [ha] %powierzchni obszaru siedliska w obszarze 93 Powierzchnia siedliska w obszarze wg inwentaryzacji do PZO obszaru [ha] %powierzchni obszaru w obszarze ,93 0,01 63,6 0, ,63 0,50 22,35 0,08

94 Typ siedliska Powierzchnia siedliska w obszarze wg SDF [ha] %powierzchni obszaru siedliska w obszarze Powierzchnia siedliska w obszarze wg inwentaryzacji do PZO obszaru [ha] %powierzchni obszaru w obszarze ,93 0,01 2,71 0, ,19 4, ,84 8, ,29 0,00 brak pozycji brak pozycji ,86 0,02 brak pozycji brak pozycji ,64 0,05 1,64 0, ,79 0,03 12,1 0, ,93 0,01 0,22 0, ,36 7,11 23,74 0, ,29 39, ,13 52, ,93 0,01 34,64 0, ,07 0,13 36,57 0,13 91E0 322,15 1,10 290,18 0, Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków Występowanie Powierzchnia siedliska w obszarze PLH Ostoja Jaśliska wynosi 63,6ha, co stanowi 0,22% powierzchni tego obszaru. Siedlisko nie jest niszczone w żadnym wariancie przebiegu drogi S19. Wskazana jest powierzchnia około 1000 m 2 w rejonie węzła Tylawa na wariancie WA, jako zagrożona. Siedlisku na obszarze Ostoja Jaśliska przypisano reprezentatywność i stan zachowania B, powierzchnię względną C. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Wg monitoringu GIOŚ U1/U2. Perspektywy zachowania w Polsce Nieznane, trudne do oceny. W ciągu kilku lat zwiększyła się powierzchnia siedliska w obszarze PLH Ostoja Jaśliska. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko obejmuje nieuregulowane fragmenty koryt górskich potoków i rzek wraz ze żwirowiskami i kamieńcami odkładającymi się w zakolach i wzdłuż koryta, do rozwoju siedliska konieczne są: okresowe zalewy i zmiany poziomu wód naturalny rytm zalewów rzeki, niestabilny, naniesiony, przemieszczający się materiał skalny, zmienna wilgotność, duże nasłonecznienie. Główne zagrożenia Główne zagrożenia dla siedliska stanowią: zmiana stosunków wodnych, zagospodarowywanie potoków i rzek górskich oraz działania regulujące, zwężanie koryta i jego obudowa betonowymi opaskami, przyspieszające przepływ wody niepozwalające na kształtowanie się kamienisk, jak również na uzupełnianie zapasu materiału skalnego, inwazja gatunków obcych. Prognozowane oddziaływanie 94

95 Obszary korzystne dla rozwoju zbiorowiska występują w korytach rzek. Są one przekraczane przez drogę w formie estakad i mostów. Minimalizuje to bezpośredni wpływy na etapie budowy i eksploatacji drogi na to siedlisko. W Tomie II niniejszego Raportu stwierdzono, że nie planuje się zmiany morfologii rzek, które krzyżują się z planowanym przedsięwzięciem. Może nastąpić krótkotrwałe zamulenie dna w związku z robotami budowlanymi na etapie budowy, ale uwzględniając dynamikę zmian przepływu w tych odcinkach rzek, materiał ten, jako lżejszy szybko zostanie wyniesiony w dół rzeki. Prace prowadzone w bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzeki w wariancie WA, będą wymagały karczowania roślinności nadbrzeżnej, co potencjalnie będzie sprzyjać inwazji gatunków obcego pochodzenia. Na etapie eksploatacji pas siedliska zagrożony negatywnym oddziaływaniem, zgodnie z Prognozą oddziaływania ( ) GDDKiA, wynosi 100m. Dla potrzeb Raportu, przeanalizowano pas 250m. po obu stronach wariantów drogi. Nie zidentyfikowano bezpośredniej kolizji żadnego z wariantów z siedliskiem 3220 w obszarze PLH Ostoja Jaśliska. Zanieczyszczenie powietrza w pasie bezpośrednio przylegającym do drogi ma nieistotne znaczenie dla tego siedliska. Siedlisko to jest w pełni zależne od okresowych wezbrań wody a charakterystyczne dla niego gatunki wierzby są odporne na zanieczyszczenia. W związku z wysoką zdolnością do regeneracji oraz brakiem ingerencji drogi w płaty siedliska, oddziaływanie przedsięwzięcia na siedlisko w obszarze PLH Ostoja Jaśliska należy uznać za nieznaczne. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska, nie zachodzi potrzeba podjęcia działań minimalizujących lub kompensujących Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion płaty bogate florystycznie) W pasach drogowych planowanych przebiegów S19 oraz w ich sąsiedztwie nie stwierdzono występowania tego siedliska. Występowanie siedliska w sąsiedztwie drogi nie zostało potwierdzone w PZO dla obszaru. Uwzględniając wymagania abiotyczne zbiorowiska i analizując te uwarunkowania w pasach drogowych planowanych przebiegów S19 oraz ich sąsiedztwie należy stwierdzić, że w rejonie inwestycji nie występują warunki dla rozwoju tego zbiorowiska roślinnego. Nie zachodzi potrzeba podjęcia dedykowanych działań minimalizujących Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio Caricetea) W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie oraz w jego sąsiedztwie, nie stwierdzono występowania tego siedliska. Występowanie siedliska w sąsiedztwie drogi nie zostało potwierdzone w PZO dla obszaru. Uwzględniając wymagania abiotyczne zbiorowiska i analizując te uwarunkowania w pasach drogowych planowanych przebiegów S19 oraz ich sąsiedztwie należy stwierdzić, że w rejonie inwestycji nie występują warunki dla rozwoju tego zbiorowiska roślinnego. 95

96 Nie zachodzi potrzeba podjęcia dedykowanych działań minimalizujących Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie oraz w jego sąsiedztwie, nie stwierdzono występowania tego siedliska. Występowanie siedliska w sąsiedztwie drogi nie zostało potwierdzone w PZO dla obszaru. Uwzględniając wymagania abiotyczne zbiorowiska i analizując te uwarunkowania w pasach drogowych planowanych przebiegów S19 oraz ich sąsiedztwie należy stwierdzić, że w rejonie inwestycji nie występują warunki dla rozwoju tego zbiorowiska roślinnego. Nie zachodzi potrzeba podjęcia dedykowanych działań minimalizujących Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania Występowanie Na terenie Ostoi Jaśliskiej znajduje się 29 jaskiń nieudostępnionych do zwiedzania o łącznej długości 371 m. Największe skupisko jaskiń w obszarze znajduje się w osuwiskach na wschodnim i zachodnim ramieniu Cergowej (716 m), jaskinie ponadto występują w Piotrusiu (728 m) oraz rezerwacie przyrody Kamień nad Jaśliskami (857 m). W wariancie WA jaskinie występują w: km Jaskinia przy Szkółce bezpośrednia kolizja z wariantem km , Jaskinia przy Wierzchowinie I I i Jaskinia przy Wierzchowinie II odległość około 30 m od wariantu, km Jaskinia pod Lasem odległość około 100 m od wariantu,,km Jaskinia pod Bukiem odległość około 140 m od wariantu. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring prowadzony był w 2013 roku. Stan zachowania siedliska oceniono jako FV tj. właściwy. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony siedliska są właściwe. Jaskinie są chronione i w wielu występuje zakaz penetracji. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Jaskinie te powstają w wyniku procesów krasowych, głównie w skałach wapiennych. Tworzą się również w trzeciorzędowych piaskowcach i łupkach fliszowych w wyniku procesów pseudo krasowych, przeważnie, jako szczeliny skalne powiększone wskutek ruchów osuwiskowych, Główne zagrożenia Siedlisko szczególnie wrażliwe na zniszczenie ze względu na brak zdolności do samoistnej naprawy. Głównym źródłem zagrożenia jest nadmierny ruch turystyczny. Prognozowane oddziaływanie 96

97 W rejonie jaskiń wg wariantu WA planowane jest poprowadzenie drogi w tunelu. Wstępne rozpoznanie struktur geologicznych, wskazuje, iż w trakcie prowadzenia prac budowlanych w wyniku wibracji, drgań, odwodnienia może dojść do zawału jaskiń i bezpowrotnej zniszczenia tych obiektów. W związku z powyższym wyklucza się wariant WA z dalszych analiz, uznając je wobec stwierdzenia znaczącego negatywnego wpływu za bezzasadne Niżowe i górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie Występowanie Na obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska reprezentatywność siedliska, powierzchnia względna i stan zachowania zostały ocenione, jako C. Siedlisko koliduje ze wszystkimi wariantami przebiegu drogi. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Wg monitoringu GIOŚ - U1 tj. stan niewłaściwy. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy na utrzymanie siedliska w stanie niepogorszonym są dobre dla Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko rozwija się na glebach świeżych, brunatnych, kwaśnych, średnio głębokich, kamienistych, konieczne regularne wykaszanie lub wypas, cechy wrażliwe: spontaniczne zmiany sukcesyjne, żyzność gleby, Główne zagrożenia Zaniechanie koszenia, wypasu, tradycyjnej gospodarki pastersko-leśnej, działania zmieniające żyzność, wilgotność i ph gleby. Prognozowane oddziaływanie Siedlisko jest niszczone we wszystkich wariantach przebiegu S19 w obszarze PLH Ostoja Jaśliska. Tabela Powierzchnia siedliska 6510 niszczona w poszczególnych wariantach przebiegu S19. Wariant Kilometraż Niszczona powierzchnia w m 2 WA alt SUMA WA alt 8,99 ha WB

98 Wariant Kilometraż Niszczona powierzchnia w m , 4700 SUMA WB 19,26 ha WB alt SUMA WB alt 2,77 ha WB1alt: , SUMA WB 1 alt 4,25 ha Jak wynika z powyższego, oddziaływanie wariantów na siedlisko 6510 w obszarze PLH Ostoja Jaśliska jest zróżnicowane w zakresie intensywności, co związane jest z powierzchnią niszczoną w pasach drogowych poszczególnych wariantów, ale także z faktem, że wariant WB przecina zwarte kompleksy tego siedliska o znacznej powierzchni. Stąd też oddziaływanie wariantu WB należy uznać za najbardziej negatywne, ponieważ zagrożone są znaczne płaty siedliska. Jednakże w żadnym wariancie oddziaływania nie należy uznawać za znacząco negatywne ze względu na fakt, że zasoby tego siedliska w N2000 Ostoja Jaśliska wynoszą około 1344 ha. Siedliska tego rodzaju są siedliskami stosunkowo trwałymi, a jednocześnie mogącymi występować w bardzo niewielkich płatach. W wariancie preferowanym WB1alt niszczone jest 0,16% tego siedliska. Czynniki istotne dla rozwoju siedliska, jego bioróżnorodności oraz funkcjonowania, na które pośrednio będzie oddziaływać droga to: wilgotność i żyzność gleby, stopień nasłonecznienia W trakcie budowy mogą nastąpić zanieczyszczenia związane z odpadami, incydentalne zanieczyszczenia wód, zrzuty ścieków i zanieczyszczenia powietrza i gruntu, zasypanie lub rozjechanie przez maszyny budowalne lub pojazdy obsługi budowy czy pojazdy dostarczające materiał na budowę. Jednakże nie będą one miały znaczącego negatywnego wpływu na zachowanie siedlisk, przy zastosowaniu właściwych środków minimalizujących, które mogą znacznie ograniczyć negatywne oddziaływania. Na etapie eksploatacji siedlisko może być narażone na zwiększone zanieczyszczenie powietrza, wód gruntowych i gleby. W Tomie II raportu stwierdzono, że na etapie eksploatacji zanieczyszczenie powietrza w rejonie drogi nie będzie przekraczało dopuszczalnych wartości. Jednocześnie, w Tomie II nie przewidziano istotnych zmian w środowisku gruntowo-wodnym. Działania minimalizujące: W trakcie prac projektowych należy wykluczyć lokalizację w pasie drogowym wybranego wariantu nieprzeźroczystych ekranów akustycznych lub innych nieprzeźroczystych urządzeń lub obiektów, które mogą zmienić oświetlenie siedliska. 91E0* Siedlisko priorytetowe - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo fragilis, Populetum albae, Alnenionglutinoso-incanae) 98

99 Występowanie Siedlisko pospolite w Polsce. Reprezentatywność siedliska na obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska oceniono, jako A, powierzchnię względną, jako C, stan zachowania, jako B (ocena ogólna B). Droga koliduje z siedliskiem w obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska, w każdym wariancie przebiegu. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring GIOŚ prowadzony był w latach Ocena ogólna dla obszaru alpejskiego U1. W całym kraju, we wszystkich badanych obszarach Natura 2000, siedlisko znajdowało się w niewłaściwym lub złym stanie ochrony. Nie stwierdzono obszaru, w którym oceniono by jego stan jako FV. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony siedliska oceniane są różnie, w zależności od obszaru. Dominuje ocena U1. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Kluczowy dla różnorodności biologicznej element struktury ekosystemu leśnego w siedlisku to zasoby rozkładającego się drewna w ekosystemie. Okresowe zalewy są typowe dla łęgów, ale nie są warunkiem koniecznym: płaty siedliska spotyka się także w miejscach niezalewanych, a pozostających pod wpływem ruchu wód gruntowych. Częstotliwość i długotrwałość zalewów powierzchniowych, a także ruch wód gruntowych, w tym wysiąkanie i wypływanie wód podziemnych, decydują o specyfice poszczególnych podtypów tego siedliska. Główne zagrożenia Głównymi zagrożeniami dla siedliska jest wycinanie lasów w celu zakładania łąk oraz pastwisk, usuwanie drzewostanów utrudniających spływ wód powodziowych i tworzących zatory lodowe, a także regulacje rzek i odcięcie wałami od wpływu powodzi, zmiana stosunków wodnych. Oprócz zmiany reżimu wodnego, istotne zagrożenie dla właściwego stanu zachowania stanowi pojawianie się gatunków inwazyjnych drzew obcych w piętrze górnym oraz inwazyjnych gatunków roślin zielnych w runie, a także pozyskanie drewna w formie rębni zupełnej. Zgodnie ze Strategią zarządzania obszarem zagrożeniem jest przerwanie ciągłości ekosystemów leśnych poprzez lokalizacje inwestycji liniowych. Prognozowane oddziaływania W czasie realizacji inwestycji, w obszarze PLH Ostoja Jaśliska, zostaną zniszczone płaty siedliska o następującej, łącznej powierzchni: w wariancie WA 8,99 ha, WA alt 2,56 ha, WB 1,17 ha, WB alt 2,47 ha, WB1 alt 0,49 ha. \Wariant WA alt: , pow m 2 - wariant przecina wschodnią krawędź płatu siedliska, płat nie został potwierdzony w PZO, 99

100 92+000, pow m 2 - wariant przecina środkową część płatu siedliska, płat częściowo został potwierdzony w PZO obszaru, droga przebiega przez środkową część obszaru PLH Ostoi Jaśliskiej, przyczyniając się do jego fragmentacji, droga przecina fragmenty płatów siedliska 91E0, biegnąc po ich skraju, w wyniku realizacji wariantu, bezpośredniemu zniszczeniu ulegnie 2,56ha siedliska 91E0 tj. 0,93% siedliska w obszarze; biorąc pod uwagę właściwości siedliska, jego zdolność do odnawiania się, rozpowszechnienie siedliska na terenie Polski, przy odpowiednim doborze środków minimalizujących oraz wprowadzeniu i przestrzeganiu reżimu prowadzenia robót budowlanych, jak również uwzględniając procent zniszczenia powierzchni siedliska w obszarze (0,93%), prognozuje się wystąpienie negatywnych oddziaływań, dla których konieczne jest wdrożenie działań minimalizujących, po ich wprowadzeniu negatywne oddziaływania zostaną w znaczący sposób ograniczone, Wariant WB: , pow.6119 m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, płat częściowo został potwierdzony w PZO obszaru, , pow m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, płat częściowo został potwierdzony w PZO obszaru, , pow m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, płat nie został potwierdzony w PZO obszaru, w wyniku realizacji wariantu, bezpośredniemu zniszczeniu ulegnie 1,17ha siedliska 91E0 tj. 0,40% siedliska w obszarze; droga w wariancie WB, w miejscu występowania siedliska w km i przebiega po estakadzie (obiekt ES2/7) długości 381m nad wschodnią krawędzią ciągnącego się na długości ok. 400m w kierunku N-S, nad potokiem Barwinek płatu siedliska, przy zastosowaniu technologii nasuwowej budowy obiektu, oraz odpowiedniego reżimu budowy, możliwe będzie złagodzenie negatywnych oddziaływań na ww. płat siedliska, w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru Ostoja Jaśliska droga w ww. km w wariancie WB nie doprowadzi do znaczącej utraty jego powierzchni w obszarze, w km w wariancie WB droga przecina północną część płatu siedliska o długości ok. 600m ciągnącego się w kierunku N-S. Ze względu na przebieg drogi po północnej krawędzi płatu siedliska, nie ulegnie ono fragmentacji. Przebieg kolizji pokazano w załączniku graficznym 2c. budowa drogi potencjalnie może doprowadzić do obniżenia wartości stanu ochrony siedliska, dlatego konieczne jest wprowadzenie środków minimalizujących wpływ na siedlisko 91E0 w wariancie WB. Wariant WB alt: , pow. 1,85 ha - wariant przecina płat siedliska, płat częściowo został potwierdzony w PZO obszaru, 100

101 92+100, pow m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, płat nie został potwierdzony w PZO obszaru, w wyniku realizacji wariantu, bezpośredniemu zniszczeniu ulegnie 2,09ha siedliska 91E0 tj. 0,85% siedliska w obszarze; w km droga centralnie przecina zinwentaryzowany do celów Raportu płat siedliska 91E0 jest to największy niszczony w tym wariancie jednolity obszar siedliska, o powierzchni m 2, co pokazano na poniższym rysunku. Droga we wskazanym kilometrażu przebiega w nasypie. Przebieg kolizji pokazano w załączniku graficznym 2c. droga w wariancie WB alt, w miejscu występowania siedliska w km przebiega po obiekcie inżynieryjnym nad płatem siedliska. Przy zastosowaniu odpowiedniej technologii budowy obiektu, oraz odpowiedniego reżimu budowy, możliwe będzie złagodzenie negatywnych oddziaływań na ww. płat siedliska i ograniczenie powierzchni jego zniszczenia, biorąc pod uwagę powszechność siedliska w Polsce oraz w regionie alpejskim, cechy biologiczne siedliska (przede wszystkim łatwość jego odnawiania się), w odniesieniu do zasobów siedliska w skali obszaru Ostoja Jaśliska droga w wariancie WB nie doprowadzi do znaczącej utraty jego powierzchni w obszarze, zgodnie z zasadą przezorności, budowa drogi potencjalnie może doprowadzić do obniżenia wartości stanu ochrony siedliska, dlatego konieczne jest wprowadzenie środków minimalizujących wpływ na siedlisko 91E0 w wariancie WB alt. Wariant WB1 alt: , pow.1247,19 m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, , pow.3722,53 m 2 - wariant przecina krawędź płatu siedliska, płat częściowo został potwierdzony w PZO obszaru. Położenie płatu, na który wariant WB1alt potencjalnie będzie oddziaływał, pokazano na poniższym rysunku. W kolorze żółtym zaznaczono wyniki inwentaryzacji siedlisk dla potrzeb Raportu, w kolorze czerwonym wyniki inwentaryzacji dla potrzeb PZO obszaru. Rysunek Położenie płatu 91E0 w Ostoi Jaśliskiej w wariancie WB1alt, km

102 W km droga przebiegać będzie po estakadzie. Ze względu na podłużny kształt płatu siedliska 91E0 w opisywanym kilometrażu, (patrz rysunek poniżej) oraz przebieg drogi nad ciekiem Ostręż po estakadzie, przy wprowadzeniu odpowiednich założeń projektowych i technologicznych obiektu (budowa techniką nasuwową), założono, że zniszczeniu ulegnie część płatu w świetle projektowanych podpór i placu budowy niezbędnym do ich postawienia. W km , niszczony płat położony jest w pasie drogi i nasypów. Nie ma mozliwości jego ominięcia. Ze względu na to, że jest to fragment rozległego płatu (dane z PZO i dane z inwentaryzacji do celów Raportu tylko częściowo się pokrywają), w czasie budowy konieczne jest wprowadzenie i przestrzeganie rygorystycznych zasad. Poza bezpośrednim oddziaływaniem projektowanej drogi na siedlisko 91E0, w każdym wariancie wystąpią oddziaływania pośrednie i wtórne na to siedlisko, których intensywność i zasięg związany jest m.in. z wielkością ingerencji w siedlisko, przebiegiem drogi względem zinwentaryzowanych płatów siedliska oraz przyjętymi rozwiązaniami technologicznymi. Zidentyfikowano następujące oddziaływania pośrednie i wtórne na siedlisko 91E0 występujące w fazie budowy i eksploatacji inwestycji: 1. poprzez bezpośrednie zniszczenie części powierzchni siedliska, pozostała cześć może ulec zubożeniu florystycznemu, a w dłuższej perspektywie czasu dojdzie do wykształcenia się siedliska kadłubowego, 2. ze względu na zmianę warunków nasłonecznienia ekspozycji, zmienić się może kondycja płatów siedliska pod obiektami estakad, pogorszeniu może ulec stan ich zachowania, utrata gatunków charakterystycznych związana np. ze zmianą stosunków wodnych, świetlnych, zagęszczeniem gleby, wkraczaniem roślin o większej odporności na szkodliwe czynniki zewnętrzne itp., 3. ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo drogi, możliwa większa podatność siedlisk na wkraczanie warunków inwazyjnych i obcego pochodzenia, 4. zanieczyszczenie wód powierzchniowych, może wystąpić w czasie wykonywania prac budowlanych w sąsiedztwie cieków; źródłem zanieczyszczeń mogą być niesprawne technicznie maszyny i środki transportu używane w trakcie budowy, jak również błędy i nieuwaga ekip budowlanych. w sytuacjach awaryjnych, może wystąpić zanieczyszczenie wód. Poniżej przeanalizowano zidentyfikowane oddziaływania: Ad.1 Siedlisko 91E0 jest siedliskiem, charakteryzującym się, w korzystnych dla jego istnieniu warunkach, dużą zdolnością do regeneracji i odtwarzania. Wynika to m.in. z biologii gatunków roślin, które je tworzą. Zgodnie z Prognozą oddziaływania na środowisko dla Projektu Programu Budowy Dróg Krajowych i Autostrad na lata , siedlisko to charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem i funkcjonować mogą nawet bardzo niewielkie płaty (rzędu 0,2 ha), ale jest to siedlisko o specyficznym reżimie wodnym stąd też przyjęto, że w sąsiedztwie potencjalnego źródła czynnika degradującego drogi powierzchnia ta powinna wynosić minimum 1 ha. 102

103 Przeanalizowano powierzchnię płatów, które pozostaną po realizacji inwestycji: w wariancie WA alt: km pozostałe powierzchnie podzielonego płatu powyżej 3ha i powyżej 9ha, km pozostałe powierzchnie podzielonego płatu powyżej 3ha i powyżej 9ha, w wariancie WB: km pozostałe powierzchnie podzielonego płatu powyżej 0,5ha ta część płatu może się nie utrzymać i powyżej 9ha, km pozostałe powierzchnie podzielonego płatu powyżej 1,5ha. w wariancie WBalt: km pozostałe dwie powierzchnie podzielonego płatu ok.0,5ha ta część płatu może się nie utrzymać, km pozostały płat o powierzchni ok. 1,5ha, W wariancie WB1alt: km , pow.1247,19 m 2 - pozostałe dwie powierzchnie podzielonego płatu ok.0,5ha ta część płatu może się nie utrzymać, pozostały płat ok. 3ha. Ze względu na najmniejsza kolizje i ingerencje, najkorzystniej przedstawia się sytuacja dla wariantu WB1alt. część przecinanego płatu o powierzchni ok. 0,5ha może się nie utrzymać, jednak pozostała część o powierzchni ok. 3ha będzie funkcjonować. Ad.2 W wyniku przekraczania siedliska 91E0 estakadą, może nastąpić zmiana warunków świetlnych i wilgotnościowych. Pod obiektami, dopływ promieni słonecznych będzie ograniczony o ok. 50%, ze względu na zabudowę powstaje również cień opadowy, prowadzący do utraty wilgotności i przesuszenia obszaru pod estakadą, ponadto charakterystycznym zjawiskiem jest silne przewietrzanie pod obiektami, dodatkowo sprzyjające przesuszaniu. Pomimo tych oddziaływań, po kilku latach następuje przynajmniej częściowe odtworzenie siedliska, co jest zauważalne pod istniejącymi mostami. Na analizowanym obszarze PLH Ostoja Jaśliska, w miejscach siedliska 91E0, zaprojektowano następujące estakady: w wariancie WA alt: km droga przebiega w nasypie, nad ciekiem Barwinek obiekt mostowy, km droga przebiega po estakadzie ES 2/9, orientacja obiektu NE SW jest dogodna ze względu na dostęp światła pod obiektem, w wariancie WB: km droga przebiega po estakadzie ES 2/7, orientacja obiektu N-S, km obiekt mostowy nad ciekiem Barwinek, w wariancie WBalt: 103

104 km droga przebiega w nasypie, km , pow m 2 obiekt mostowy nad ciekiem Barwinek, W wariancie WB1alt: droga przebiega po estakadzie ES2/17, orientacja obiektu NW-SE, jest dogodna ze względu na dostęp światła pod obiektem. Dodatkowo, w celu zminimalizowania ubytku siedliska pod obiektami estakady, obiekty te będą zbudowane w technologii nasuwowej, z maksymalnym ograniczeniem powierzchni pod plac budowy. Zajecie terenu zostanie ograniczone do miejsc budowy podpór oraz przyległego terenu pod pracę sprzętu budowlanego, co zostało opisane przy działaniach minimalizujących. Ad.3 Cechą siedliska 91E0 jest wysoka podatność na wkraczanie inwazyjnych gatunków obcego pochodzenia oraz rodzimych gatunków obcych dla siedliska. Dodatkowe osłabienie kondycji siedliska wynikające ze zmian ekspozycji, warunków nasłonecznienia i wilgotności itp. może zwiększyć tą podatność. Biorąc pod uwagę, że w najbardziej korzystnym dla siedliska wariancie WB1alt, zmiana ta będzie dotyczyć powierzchni ok. 0,12ha (tj. 0,04% powierzchni siedliska w obszarze), oddziaływanie to nie będzie znaczące. Po wybudowaniu drogi na odcinkach przebiegających przez ekosystemy leśne otaczające siedlisko 91E0, potencjalnie może dojść do zmian w strukturze pionowej i gatunkowej lasu w strefie kilkunastu metrów od linii rozgraniczających co dodatkowo może ułatwić wnikanie gatunków obcych dla siedliska, w tym również gatunków inwazyjnych. Konieczne jest wprowadzenie działań minimalizujących to oddziaływanie. Kolejnym oddziaływaniem będzie zmiana warunków przepływu wód wezbraniowych w gruncie, co wynika ze zmiany zagęszczenia gruntu pod obiektami inżynieryjnymi na skutek prowadzonych prac budowlanych (praca sprzętu, dojazd do placu budowy, budowa dróg tymczasowych). Bariera filtracji wody stworzona przez zagęszczoną warstwę mogłaby wpłynąć niekorzystnie na rozwój siedliska. Dlatego zaproponowano budowę obiektu estakady metodą nasuwową, co w znaczący sposób ograniczy zagęszczenie gruntu pod obiektem i nie spowoduje tworzenia się bariery filtracyjnej dla pionowego ruchu wód gruntowych. Oddziaływanie wymaga wprowadzenia działań minimalizujących. Ad.4. Budowana droga potencjalnie może być źródłem zanieczyszczeń wód. po wprowadzeniu odpowiednich środków minimalizujących, oddziaływanie to będzie nie istotne. Oddziaływania pośrednie są odziaływaniami długoterminowymi, o długofalowych skutkach. Ich efekt możliwy jest do zaobserwowania poprzez systematyczny monitoring. Działania minimalizujące: 1. W miejscach przejścia przez rzekę Ostręż i siedlisko 91E0, droga przebiegać będzie po estakadzie. W celu zminimalizowania zniszczeń siedliska 91E0, prace związane z budową estakady prowadzić należy z uwzględnieniem następujących wymogów: 104

105 estakadę wykonać metodą jak najmniej inwazyjną w stosunku do środowiska tj. metodą nasuwania podłużnego; zaprojektować podpory w taki sposób, aby ich lokalizacje ingerowały w jak najmniejszym stopniu w siedlisko 91E0*, sposób budowy estakady powinien zapewnić maksymalną ochronę powierzchni ziemi terenu znajdującego się pod estakadą, przy budowie podpór wytyczyć drogi dojazdowe/technologiczne z uwzględnieniem minimalizacji zajęcia terenu i przekształcenia jego powierzchni, przy budowie i lokalizacji dróg dojazdowych/technologicznych w maksymalnym stopniu wykorzystać istniejącą infrastrukturę siedlisko w sąsiedztwie drogi zabezpieczyć na czas wykonywania prac budowlanych poprzez budowę ogrodzenia, nakrycie runa materacem z geowłókniny w celu ochrony materiału nasiennego, itp., zaplecza budowy zlokalizować poza obszarem Natura 2000 oraz poza terasą zalewową rzek; tam gdzie drogi dojazdowe przecinały siedlisko 91E0, po zakończeniu robót zniwelować teren do naturalnej rzędnej, z przed budowy, Poprowadzenie drogi w rejonach kolizji z siedliskiem 91E0* na estakadzie umożliwi zachowanie i ochronę stosunków wodnych w fazie eksploatacji, aby nie doszło do przesuszenia lub zbytniego zalania siedliska. Prace związane z budową estakady prowadzone będą w taki sposób, by pod estakadą zachować maksymalną ilość istniejącej zieleni. Estakada została zaplanowane w taki sposób, aby światło obiektów obejmowało koryto rzeki oraz część doliny, w której występuje siedlisko 91E0. Podpory obiektów nie będą lokalizowane w korycie rzeki, co dodatkowo ograniczy oddziaływanie na siedlisko 91E0 związane bezpośrednio z ciekiem Ostręż. 2. Po zakończeniu robót, uprzątnąć teren i pozostawić go do naturalnej sukcesji i ewentualnego usuwania pojawiających się gatunków inwazyjnych. 3. Po zakończeniu budowy, teren należy uprzątnąć i pozostawić do naturalnej sukcesji i ewentualnego usuwania pojawiających się gatunków inwazyjnych. Biorąc pod uwagę łatwość siedliska do spontanicznych odnowień i szybkiego unaturalniania się struktury łęgu w warunkach bez ingerencji człowieka tzw. ochrona bierna, proponowane działanie, dotyczące naturalnej sukcesji, ograniczą negatywny wpływ inwestycji na to siedlisko. Dodatkowo wskazane będzie pozostawienie usuniętych drzew, gatunków typowych dla siedliska na terenie obszaru Natura 2000 Jasiołka do ich naturalnego rozkładu. Wycięte gatunki obce wskazane jest wywieźć poza tereny chronione łęgów, aby zapobiec ich rozprzestrzenianiu się. Rekomenduje się, w granicach inwestycji, usunięcie z łęgów gatunków obcych (szczególnie barszczu Sosnowskiego). Działanie to zapobiegnie rozprzestrzenianiu się tych gatunków i zmianie struktury gatunkowej lasu łęgowego. Jest ono spójne z działaniami zawartymi w PZO usuwanie obcych gatunków inwazyjnych roślin. Utylizowanie odpadów roślinnych należy prowadzić poza obszarem N W fazie budowy należy zapewnić właściwą organizację robót oraz przestrzegać zasad ogólnie obowiązujących przy tego typu pracach, mających na celu ochronę środowiska wodnego, w tym: 105

106 Ograniczenie powierzchni robót do niezbędnego minimum. Maksymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury, oraz w miarę postępu robót budowanych pasów S19. Przed rozpoczęciem robót - przy udziale fitosocjologa - w sposób widoczny dla pracowników oznaczyć w terenie przylegające do obszaru przeznaczonego pod plac budowy granice siedlisk przyrodniczych wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej. W tych miejscach nie lokalizować zapleczy budowy, dróg dojazdowych ani składowisk materiałów, a prace prowadzić w sposób gwarantujący jak najmniejsze zmiany w tych siedliskach. Po zakończeniu prac, takie ogrodzenie musi zostać bezwzględnie rozebrane i usunięte Po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia należy usunąć wszystkie pozostałe po budowie zanieczyszczenia i niewykorzystane materiały. Tereny sąsiadujące z inwestycją, których powierzchnia została zmieniona należy przywrócić do stanu sprzed realizacji. Pod estakadą teren powinien zostać oczyszczony i pozostawiony do samoistnej sukcesji. 5. Prace budowlane realizowane w nurcie rzeki Ostrąż oraz na terasach zalewowych rzeki, należy prowadzić zgodnie z odpowiednim harmonogramem, uwzględniającym potencjalny, sezonowy stan rzeki w danym okresie. 6. W miejscach, gdzie podpory zlokalizowane będą w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, należy pozostawić brzeg bez dodatkowych umocnień (naturalna linia brzegowa). 7. Po zakończeniu budowy prowadzić monitoring regeneracji łęgów w pasie drogowym ok. 5 lat. W tym czasie usuwać pojawiające się gatunki inwazyjne i prowadzić inne wskazane działania, które pomogą kształtować kierunek regeneracji łęgów Kwaśne buczyny Występowanie Kwaśna buczyna górska jest szeroko rozpowszechniona w Karpatach Polskich. Występuje w całej strefie regla dolnego na wysokości m n.p.m. oraz częściowo w strefie pogórza. Powierzchnia siedliska w obszarze Ostoja Jaśliska wynosi 2079,36 ha, co stanowi 7,71% powierzchni tego obszaru. W żadnym z wariantów droga nie koliduje z siedliskiem. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring siedliska prowadzony był w 2013roku. W regionie biogeograficznym alpejskim stan zachowania siedliska oceniony został jako niezadowalający - U1 w 16 tu obszarach i zły - U2 w 15-tu obszarach. Stan właściwy FV przyznano 4-em obszarom. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony siedliska oceniono jako właściwe w 23 obszarach i niezadowalające w 7 obszarach. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Zajmuje szczytowe partie grzbietów, wierzchołki wzniesień i bardziej strome stoki. Miejsca te cechują się wzmożonymi procesami przemywania gleby przez wody opadowe, wywiewaniem ściółki i okresowym przesuszeniem. Siedlisko odznacza się ubogim składem gatunkowym, zarówno warstwy drzewostanu, jak i runa. 106

107 Główne zagrożenia Fragmentacja rozległych kompleksów leśnych. Intensywne użytkowanie w ramach gospodarki leśnej. Prognozowane oddziaływanie W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie nie stwierdzono występowania tego siedliska. Występowanie siedliska nie potwierdza PZO dla obszaru. W związku z powyższym nie przewiduje się wpływu drogi na ten typ siedliska. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Żyzne buczyny górskie Występowanie Reprezentatywność siedliska na obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska określono, jako A, powierzchnię względną i stan zachowania jako B. Powierzchnia pokrycia obszaru przez siedlisko wynosi 11568,29ha tj. 39,54% obszaru. Żyzna buczyna karpacka jest najszerzej rozprzestrzenioną formacją roślinną w polskich Karpatach. Żyzna buczyna karpacka spotykana jest zarówno na siedliskach żyznych, średnio zasobnych, jak i uboższych. Porasta stoki i grzbiety górskie oraz zbocza dolin i wąwozów, nie wykazując przywiązania do określonej ekspozycji. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring siedliska prowadzony był w 2013r. W regionie alpejskim, w obszarach Natura 2000, stan siedliska został oceniony jako niezadawalający (U1), w większości badanych obszarów. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony zostały ocenione jako FV tj. właściwe. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Żyzna buczyna górska porasta stoki gór piętra regla dolnego, na glebach brunatnych właściwych i glebach brunatnych kwaśnych. Stanowi naturalny typ ekosystemu leśnego, który w niezakłóconych warunkach siedliskowych może funkcjonować bez pomocy człowieka. Drzewostan zdominowany przez buka w terenie Karpat gatunkiem dominującym może być lokalnie jodła pospolita. Siedlisko bardzo wrażliwe na formy ingerencji zewnętrznej, szczególnie jodła pospolita Albies alba gatunek szczególnie wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza. Główne zagrożenia Jako główne zagrożenia dla siedliska należy uznać: nieprawidłową gospodarkę leśną, sadzenie drzew iglastych na siedlisku żyznej buczyny, nadmierne wycinanie drzew, powodujące zbytnie naświetlenie dna lasu; protegowanie dębu w żyznej buczynie (powoduje to upodobnienie się buczyny do grądu); ponadto siedlisko wrażliwe jest na takie formy antropopresji jak zagospodarowywanie lasu, rozbudowę sieci dróg leśnych, uszkodzenia drzewostanów i uruchomienie procesów erozyjnych na stokach. 107

108 Prognozowane oddziaływanie W poszczególnych wariantach powierzchnia zniszczonych płatów siedliska w N2000 Ostoja Jaśliska jest zróżnicowana: WA 8,46 ha tj. 0,07%, WA alt 1,9ha tj. 0,02%, WB 0 ha, WB alt 0 ha i WB1 alt 1,07 ha tj. 0,01%. W żadnym wariancie powierzchnia zniszczenia nie przekracza 1% powierzchni siedliska w obszarze Natura 2000:. Wariant WA alt: , pow m 2, , pow.3791 m 2, Wariant WB1 alt: , pow m 2, W wariancie WA alt w km droga przebiega wzdłuż rozległego płatu siedliska niszcząc jego zachodnią krawędź na odcinku , wielkości m 2. W skali obszaru jest to znikomy procent. Podobnie w km zniszczeniu ulegnie niewielki fragment płatu siedliska, ciągnącego się równolegle do projektowanego wariantu na odcinku W wariancie WB1 alt droga przebiega po krawędzi rozległego płatu siedliska 9130, niszcząc jego północnowschodni, niewielki fragment wielkości m 2. W skali obszaru N2000, daje to 0,01%. Droga w tym wariancie nie powoduje fragmentacji siedliska. Ponadto, stopień zniszczenia siedliska wynoszący 0,01% w stosunku do całego obszaru Natura 2000 jest bardzo niski stąd stwierdzono brak wystąpienia negatywnych oddziaływań. Dodatkowo, droga na tym odcinku przebiega po estakadzie ES2/5 o długości 445m, co znacznie ogranicza negatywne oddziaływanie drogi. Zasoby siedliska w Ostoi Jaśliskiej wynoszą około ha. Uwzględniając udział niszczonych płatów w powierzchni zajmowanej w Ostoi przez siedlisko 9130 należy uznać wpływ za nieistotny. Wyklucza się realizację inwestycji w wariancie WA. W dalszej analizie wariant zostaje pominięty. Działania minimalizujące W przypadku pozostałych wariantów, w związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących. 9180* - Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani) - Siedlisko priorytetowe Występowanie Reprezentatywność siedliska na obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska określono, jako A, powierzchnie względną i stan zachowania, jako C. Powierzchnia pokrycia obszaru przez siedlisko wynosi 38,07ha tj. 0,13%. Jaworzyny ziołoroślowe w Karpatach zajmują bardzo mały areał. Występują w postaci niewielkich, rozproszonych płatów w całych Beskidach Zachodnich, Tatrach, Pieninach i Bieszczadach Zachodnich, najczęściej w granicach obszarów sieci Natura Stosunkowo luźny drzewostan tworzą buk i jawor (w wyższych położeniach wykształcają one specyficzny, krzywulcowy pokrój) strefy przejściowej między reglem dolnym, a górnym w przedziale wysokości m n.p.m. 108

109 Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Wg monitoringu, stan siedliska w regionie biogeograficznym alpejskim uznano, jako właściwy. Stan ten uległ poprawie w stosunku do wcześniejszych lat. W 2013r. prowadzony był monitoring GIOŚ na obszarze Ostoi Jaśliskiej na stanowisku Góra Piotruś 2. Wskaźniki oceny: powierzchnia, specyficzna struktura i funkcje zostały oceniane, jako właściwe FV, wskaźnik perspektywy ochrony, jako niezadawalający U1. Ocena ogólna U1. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony siedliska oceniono, jako właściwe FV. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Preferują strome, urwiste stoki o północnych lub zbliżonych ekspozycjach oraz rumoszowate, ale bardzo żyzne podłoże, w składzie dominują gatunki: buk, jawor, klon zwyczajny, lipa szerokolistna, wiąz górski, jarząb pospolity, jodła pospolita. Siedlisko o wysokiej wartości przyrodniczej, naturalnym charakterze oraz wyjątkowej rzadkości występowania, pełni funkcje glebochronne. Zajmują stanowiska na zboczach o północnej ekspozycji, na glebach o różnej wilgotności i żyzności, przeważnie płytkich, rumoszowatych Główne zagrożenia Działalność gospodarcza, presja ze strony szlaków pieszych, turystyki, szlaków komunikacyjnych, budowa dróg przecinających stoki gór, budowa zbiorników zaporowych. Prognozowane oddziaływanie Inwestycja w wariancie WA alt, bezpośrednio graniczy z płatami jaworzyny, możliwe są dodatkowe negatywne oddziaływania: poza powierzchniami zniszczonymi przez budowę drogi planowana inwestycja będzie miała wpływ na pozostałe powierzchnie zajęte przez siedliska bezpośrednio graniczące z inwestycją. W strefach kontaktu po wybudowaniu drogi dojdzie do zmian w strukturze pionowej i gatunkowej lasu. ułatwione zostanie wnikanie gatunków obcych dla siedliska, w tym również inwazyjnych, co ma istotne znaczenie dla funkcjonowania rezerwatu przyrody Rezerwat Tysiąclecia na Górze Cergowej, który planowana droga przecina na odcinku ok. 600 m. w wariancie WA. zniszczeniu ulec mogą większe płaty siedlisk chronionych przylegające do linii rozgraniczających, o ile technologia budowy drogi wymagała będzie wybudowania dodatkowych dróg dla pojazdów budowy, miejsc postojowych dla sprzętu budowlanego lub też magazynów materiałów budowlanych i eksploatacyjnych. W pasach drogowych planowanych wariantów S19 znajdują się następujące powierzchnie tego siedliska: Wariant WA alt w km 91,600 do 91,700 przebiega w odległości ok. 50 m od płatu siedliska W wyniku prowadzonych robót budowlanych, ze względu na bliskie sąsiedztwo, zniszczeniem, zagrożona jest powierzchnia ok. 2,53ha co stanowi 6,6% całkowitej powierzchni siedliska na obszarze N2000 Ostoja Jaśliska. Biorąc pod uwagę reprezentatywność siedliska A na tym obszarze, może wystąpić potencjalne negatywne oddziaływanie na siedlisko. Przedmiotowy płat siedliska pokazano w załączniku graficznym 2c. 109

110 Siedlisko chronione w obszarze Natura 2000 Ostoja Jaśliska zajmuje powierzchnię 38 ha. Uwzględniając wielkość niszczonego siedliska oraz reprezentatywność siedliska w obszarze A (tj. reprezentatywność doskonała), należy stwierdzić, potencjalną możliwość wystąpienia negatywnego oddziaływania dla wariantu WA alt. Wyklucza się realizację inwestycji w wariancie WA alt na terenie obszaru. Wyklucza się realizację inwestycji w wariancie WA alt. W dalszej analizie dla obszaru, wariant zostaje pominięty. Pozostałe warianty nie będą oddziaływały na siedlisko i nie proponuje się dla nich środków minimalizujących. Działania minimalizujące 1. Mimo, że siedlisko nie jest w bezpośredni sposób zależne od warunków wodnych, na odcinkach przebiegających w sąsiedztwie 9180 nie należy ingerować w stosunki wodne. W przypadku konieczności ich regulacji oraz wykonania nowych rowów odwadniających prace te należy przeprowadzić pod nadzorem przyrodniczym. 2. Ewentualne, projektowane nasadzenia powinny zostać wykonane tylko z wykorzystaniem rodzimych gatunków drzew i krzewów (występujących w danym regionie). 3. W fazie budowy należy zapewnić właściwą organizację robót oraz przestrzegać zasad ogólnie obowiązujących przy tego typu pracach, mających na celu ochronę środowiska wodnego, w tym: ograniczenie powierzchni robót do niezbędnego minimum, w trakcie przygotowania terenu do budowy należy w możliwie największym stopniu pozostawić karpy wyciętych drzew, po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia należy usunąć wszystkie pozostałe po budowie zanieczyszczenia i niewykorzystane materiały. 4. Na etapie realizacji przedsięwzięcia: w rejonie cieku, którego dolina stanowi część siedliska, prace budowlane powinny być prowadzone przez pojazdy sprawne technicznie (bez wycieków paliwa), nawierzchnia placów postojowych maszyn budowlanych i środków transportu ma być szczelna. w przypadkach wystąpienia poważnych awarii na terenie budowy postępować ściśle zgodnie z odpowiednimi zarządzeniami i instrukcjami ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY -ROŚLINY 1898 Eleocharis carniolica (ponikło kraińskie) populacja 500, ocena znaczenia obszaru - populacja B, stan zachowania B, izolacja B, ocena ogólna A 110

111 Występowanie W trakcie inwentaryzacji gatunek ten nie został stwierdzony w analizowanym pasie drogi. Wg monitoringu GIOŚ z 2009 roku, na stanowisku Moszczaniec Jasiel w Ostoi Jaśliskiej, populację oceniono, jako: U2 ze względu na liczbę osobników, FV ze względu na liczbę osobników i stan zdrowotny, siedlisko oceniono jako U1 ze względu na powierzchnię, FV ze względu na gatunki inwazyjne i U2 dla pozostałych wskaźników (m.in. powierzchnie siedliska, uwodnienie terenu, wysokość i zwarcie runi). Wymagania siedliskowe Ponikło kraińskie rośnie w miejscach silnie przekształconych antropogenicznie, takich jak stale mokre drogi leśne i dawne składy drewna. Najliczniej występuje w starych, zalanych wodą koleinach wyjeżdżonych przez ciężki sprzęt służący do wywozu drewna. Zagrożenia Zidentyfikowane zagrożenia dla gatunku: przemiany sukcesyjne prowadzące do zarastania otwartych, mulistych siedlisk przez roślinność ekspansywną otaczającą o charakterze wilgotnych i świeżych łąk i ziołorośli. Bardzo ważną, choć nie wyłączną, rolę w tym procesie odegrać może odwodnienie siedliska wyrażające się zanikiem znacznych wahań poziomu wody, obejmującym przejściowe całkowite zanurzenie roślin ponikła) skutkujące brakiem odnawiania otwartych, odsłanianych periodycznie fragmentów dna i brzegów astatycznych zbiorników wodnych, będących właściwym siedliskiem gatunku i umożliwiających jego odnawianie. Ponadto, regulacja cieków wodnych oraz deficyt wody w obszarze. Prognozowane oddziaływanie W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej, na terenie obszaru nie stwierdzono występowania ponikła kraińskiego, w związku z powyższym nie stwierdza się wpływu planowanej inwestycji na powyższy gatunek. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na ponikło nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY PŁAZY 1166 Triturus cristatus (traszka grzebieniasta) Występowanie W Karpatach ma górną granicę pionowego zasięgu. Spotykana do wysokości około 850 m n.p.m. Najwyżej położone krajowe stanowiska znane są z Bieszczadów (850 m n.p.m.) oraz Babiej Góry (800 m n.p.m.). Najczęściej obserwowana jest w położeniach niższych, nie przekraczających 500 m n.p.m. Gatunek został stwierdzony w sąsiedztwie analizowanych wariantów. Szczegółowe dane nt. rozmieszczenia podano w tomie 3.1. w rozdziale i załączniku graficznym 2b. Wymagania środowiskowe/abiotyczne 111

112 Preferuje zbiorniki głębsze (>0,5 m) i większe (>150 m2) niż pozostałe krajowe gatunki traszek. Występuje w zarastających stawach, sadzawkach, zbiornikach po wyrobiskowych i innego typu zbiornikach z wodą stojącą; charakteryzujących się dobrze rozwiniętą roślinnością, nasłonecznionych i zróżnicowanym, bogatym w kryjówki dnem. Główne zagrożenia Główne zagrożenia to zanikanie i niszczenie dogodnych do rozrodu zbiorników wodnych i pogłębiająca się przez to izolacja lokalnych populacji, zanieczyszczenie stanowisk oraz straty powodowane przez ruch kołowy pojazdów Bombina variegata (kumak górski) - Występowanie Zasięg występowania kumaka górskiego na terenie kraju ogranicza się do obszaru Pogórza Karpackiego i Karpat z centrum w Bieszczadach, Beskidzie Niskim i na Pogórzu Przemysko-Dynowskim. Gatunek został stwierdzony w sąsiedztwie analizowanych wariantów. Szczegółowe dane nt. rozmieszczenia podano w tomie 3.1. w rozdziale I załączniku graficznym 2b. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Kumak górski najchętniej zasiedla niewielkie, okresowe zbiorniki wodne, nierzadko całkowicie pozbawione roślinności; o płytkiej i szybko nagrzewającej się wodzie (np. kałuże, wypełnione wodą zagłębienia na drogach gruntowych czy też przydrożne rowy). Równie często występuje w rozlewiskach górskich potoków i otaczających je młakach, nadrzecznych żwirowiskach, starorzeczach i rozmaitych stawkach. Kumak górski większość czasu spędza w wodzie lub jej pobliżu; zimuje jednak zawsze na lądzie w różnego rodzaju kryjówkach ziemnych. Główne zagrożenia Zagrożenie dla gatunku stanowi: zanieczyszczenie wód powierzchniowych, utrata miejsc rozrodu na skutek utwardzania dróg leśnych, zasypywanie terenu będącego potencjalnym miejscem rozrodu, regulacja koryt rzecznych, zmniejszenie lub utrata cech siedliska Triturus montandoni (traszka karpacka) Występowanie Gatunek górski, endemit subkarpacki. Zasięg rozmieszczenia na terenie kraju obejmuje cały łuk Karpat. Główne obszary występowania w rejonie alpejskim to Beskid Niski i Bieszczady. Gatunek został stwierdzony w sąsiedztwie analizowanych wariantów. Szczegółowe dane nt. rozmieszczenia podano w tomie 3.1. w rozdziale i załączniku graficznym 2b. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedliskiem przystępujących do rozrodu traszek karpackich, jak również siedliskiem rozwoju ich jaj i larw, są płytkie, niewielkie, często nietrwałe zbiorniki wodne, w tym wypełnione wodą koleiny i zagłębienia na drogach gruntowych i szlakach zrywkowych. Siedliskiem rozrodu mogą być też przydrożne rowy, żwirownie, rozlewiska strumieni i młaki. W lądowym okresie życia gatunek związany z lasami mieszanymi bądź iglastymi o wilgotnym 112

113 podłożu i bogatym podszycie. Traszka karpacka może też pojawiać się na terenach półotwartych i otwartych, jeśli są w pobliżu różne źródła wody oraz odpowiednie kryjówki. Główne zagrożenia Zagrożenia dla traszki karpackiej wynikają z zanikania miejsc rozrodu na skutek intensyfikacji gospodarki leśnej i rolnej, melioracji, regulacji rzek i potoków. Zagrożeniem jest też tworzenie barier uniemożliwiających migrację traszek: dróg o dużym natężeniu ruchu, obszarów rolniczych bez zadrzewień i zbiorników wodnych. Prognozowane oddziaływanie W miejscach gdzie inwestycja przecina cieki wodne oraz tereny podmokłe następuje kolizja z potencjalnymi szlakami migracji płazów będących przedmiotami ochrony obszaru. Tam tez będzie występować najsilniejsze oddziaływanie inwestycji na populację płazów. Ww. miejsca przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela Kilometraż kolizji wariantów z miejscami występowania siedlisk dogodnych dla płazów WB Wariant Kilometraż miejsc istotnych dla populacji kumaka w obszarze , , , oraz , , , , , WB alt , , , , , WB1 alt , , , , , Oddziaływanie inwestycji w ww. kilometrażach, potencjalnie doprowadzi do likwidacji siedlisk kumaka górskiego, przecięcia naturalnych tras migracji gatunku, stworzenia miejsc niebezpiecznych dla gatunku: studzienki spływowe, osadniki itp. Wymienione czynniki będą w istotny sposób ograniczone przez rozwiązania projektowe oraz wprowadzone działania minimalizujące. Wariant WB przecina teren Jasiołka- Panna w km ,2 km. W tej części przebiegu S19 w wariancie WB zaplanowano 8 mostów oraz jedną estakadę. Łącznie obiekty te mają długość 563 m około 10%. Zaplanowane obiekty zlokalizowane są w dużej części w rejonach szlaków migracji płazów i gadów, stąd efekt barierowy jest ograniczony. W rejonie przebiegu wariantu WB znajdują się stawy w km , , oraz w km Wszystkie z wyjątkiem ostatnich położone są w rejonie mostów lub estakad. W km w pasie drogowym WB znajduje się staw, należy rozważyć budowę nowego stawu, w sąsiedztwie istniejącego stawu lub powiększenie istniejącego stawu. Płazy zasiedlające zbiorniki znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanej drogi i zagrożone wskutek jej realizacji należy przenosić (po uzyskaniu zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) do stawów najbliższych lokalizacji zbiorników zagrożonych. W przebiegu wariantu WB poza terenem Jasiołka-Panna w obszarze Ostoi Jaśliskiej (km ) stwierdzono liczne występowanie kumaka górskiego, nie stwierdzono pozostałych gatunków stanowiących 113

114 przedmiot ochrony. Na tym odcinku przebiegu wariantu WB stwierdzono ciągi migracji płazów i gadów w km: , , , oraz Wariant WB alt przecina cały teren Jasiołka-Panna od km do (łącznie 17,1 km). W ciągu przebiegu tego wariantu zaplanowano znaczną liczbę obiektów inżynierskich (8 estakad, 2 tunele i 7 mostów o łącznej długości 7,3 km około 43), które będą powodowały, że drogą nie będzie stanowiła znacznej bariery dla płazów i gadów. W rejonie przebiegu wariantu WB alt, gdzie zlokalizowano estakady, mosty lub tunele, znajdują się następujące pojedyncze stawy lub grupy stawów istotnych dla populacji płazów: km , km , km , km , km oraz Szlaki migracyjne do tych stawów nie są zagrożone zablokowaniem przez drogę. Wariant WB1 alt przecina cały teren Jasiołka-Panna od km do (łącznie 17,2 km). W obszarze tym w ciągu wariantu WB1 alt S19 zaplanowano 15 estakad, 5 mostów i jeden wiadukt łącznie ok. 5,3 km 30 %. Obiekty te ograniczą możliwy efekt barierowy drogi. W rejonie wariantu WB1 alt znajdują się stawy lub kompleksy stawów w: km przy estakadzie nad Jasiołką, , , , , w rejonie innych estakad, które umożliwiają przemieszczanie się swobodne gatunków do stawów. Stawy w km , oraz położone są w rejonach, gdzie nie planuje się tuneli, estakad lub mostów. Obiekty inżynierskie w konstrukcji drogi ograniczają negatywne działanie barierowe drogi, nie dojdzie do fragmentacji populacji a estakada nad doliną umożliwi zachowanie szlaku migracji gatunku wzdłuż cieków. Eksploatacja drogi wiąże się z ryzykiem wystąpienia zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych w wyniku awarii. Zanieczyszczenia (substancje ropopochodne, chemikalia, itp.), w sytuacji awaryjnej mogą być znaczne i mogą zostać przeniesione ciekami na większe odległości. Prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest trudne do oszacowania, ale jego realność musi być brana pod uwagę. Z tego powodu konieczne jest uwzględnienie w projekcie odpowiedniego systemu zabezpieczeń zdolnego zneutralizować skutki awarii, co może zminimalizować jej konsekwencje przyrodnicze. Należy stwierdzić, że pomimo, że obszar N2000 jest cenny dla kumaka górskiego to obecność drogi ekspresowej nie będzie stanowiła istotnego zagrożenia. Obecnie na tym terenie znajduje się niezwykle ruchliwa droga DK9, co nie wpływa na spadek liczebności gatunku na stanowiskach. Działania minimalizujące: Faza budowy Dużą ostrożność w czasie budowania dróg należy zachować na terenach przylegających do stałych zbiorników wodnych. Płazy zasiedlające zbiorniki znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanej drogi i zagrożone wskutek jej realizacji należy przenosić (po uzyskaniu zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) do stawów najbliższych lokalizacji zbiorników zagrożonych. W trakcie realizacji inwestycji część stawów, będących potencjalnie miejscem rozrodu płazów, znajdujących się na analizowanym terenie może zostać zasypanych. 114

115 Poniżej przedstawiono lokalizację stałych zbiorników wodnych, w odniesieniu do kilometrażu oraz wariantów dróg w rejonie Ostoi Jaśliskiej: 1) Odcinki dróg które przecinają bezpośrednio powierzchnie stawów: (wariant WB1 alt, WA) (wariant WA alt) 2) Odcinki dróg oddalone o ok. 100 m od zbiorników wodnych: (wariant WB alt); (wariant WA, WB1 alt); (wariant WB) (wariant WA alt) 3) Odcinki dróg oddalone o ok. 500 m od zbiorników wodnych , , (wariant WB alt) , , , , (wariant WB) , , , (warianty WB1 alt, WA) , (wariant WA alt) (warianty WB1 alt, WA) , , (wariant WA alt) , (wariant WB alt) W pierwszej kolejności należy dążyć do zachowania zbiorników wodnych sąsiadujących z projektowaną drogą oraz znajdujących się w niewielkiej odległości od drogi, zabezpieczyć je przed utratą wody oraz podejmować działania minimalizujące tj. na etapie budowy wygrodzenie ogrodzeniem ochronnym (zaleca się stosowanie w tym celu materiału innego niż siatka, ponieważ małe osobniki, bezpośrednio po przeobrażeniu, mogą przechodzić przez oczka lub się w nich klinować). Lokalizacja nowych zbiorników, została przedstawiona w tomie 3.1. w rozdziale Pozostałe działania minimalizujące zostały szczegółowo opisane w tomie 3.1. Są to: Zastosowanie tymczasowych ogrodzeń ochronnych Zabezpieczenie należy zastosować na odcinkach planowanej drogi przebiegających w pobliżu najcenniejszych zinwentaryzowanych terenów bytowania płazów, w tym kumaka górskiego, pozostałe zalecenia zgodne z zapisami rozdziału tom 3.1. Szczelne wygrodzenie stawów/zbiorników wodnych znajdujących się w niewielkiej odległości od terenu prac budowlanych. W przypadku konieczności zasypania okresowego zbiornika lub osuszenia terenów podmokłych z zastoiskami wody, w których mogą lub występują płazy, postępowanie zależy od harmonogramu 115

116 prac. Prace należy przeprowadzić w obecności osoby z nadzoru herpetologicznego. Optymalnym terminem jest wrzesień. Wszelkie wykopy pod konstrukcje nośne należy wygrodzić celem uniemożliwienia wpadania osobników kumaka górskiego do pułapek. Na terenie budowy znajdą się też studzienki, dreny odwadniające i inne ew. pułapki, do których mogą wpadać płazy. Muszą one być tak zabezpieczone, przed dostaniem się do nich płazów. Należy również zwracać uwagę na tworzenie się szczelin w konstrukcji i nawet niewielkich pułapek, do których mogą dostać się szczególnie małe osobniki kumaka górskiego. Każdy osobnik, stwierdzony na terenie prowadzonych robót, powinien być odłowiony i wyniesiony w bezpieczne miejsce. Faza eksploatacji: Na analizowanych wariantach kolidujących z obszarem Jasiołka zaprojektowano przejścia, które będą mogły spełniać funkcję przejścia dla płazów. W miejscach przecięcia wariantów z rzeką Jasiołka zaprojektowano estakady, które zapewnią migrację płazów. Wariant WB - (dł. kolizji z obszarem wynosi około 12 km) 20 dolnych przejść dla zwierząt (w tym przejścia dla dużych, średnich i małych zwierząt) które będą spełniały funkcję przejścia dla płazów Wariant WB alt - (dł. kolizji z obszarem wynosi około 5 km) 8 dolnych przejść dla zwierząt (w tym przejścia dla dużych, średnich i małych zwierząt) które będą spełniały funkcję przejścia dla płazów Wariant WB1 alt - (dł. kolizji z obszarem wynosi około 5,5 km) 6 dolnych przejść dla zwierząt (w tym przejścia dla dużych, średnich i małych zwierząt) które będą spełniały funkcję przejścia dla płazów Dodatkowo w miejscach wzmożonego występowania płazów zaprojektowano następujące przejścia dla zwierząt w tym płazów. Zaproponowane przejścia zapewnią swobodną migrację kumaka górskiego, traszki grzebieniastej i traszki karpackiej.. Ze względu na potencjalnie mogące wystąpić zanieczyszczenie wód powierzchniowych konieczne jest uwzględnienie w projekcie odpowiedniego systemu zabezpieczeń zdolnego zneutralizować skutki awarii, co może zminimalizować jej konsekwencje przyrodnicze. Zaleca się zastosowanie systemu odwodnienia zapewniającego ochronę drobnych zwierząt przed przedostaniem się do systemu odwadniającego drogę bez możliwości jego opuszczenia, np. rowów otwartych: umocnionych, szczelnych, o dnie z korytek betonowych płytkich h=12cm. Nie zaleca się stosowania korytek krakowskich. Zalecenia ochronne: Na analizowanych wariantach kolidujących z obszarem Ostoi Jaśliskiej zaprojektowano przejścia, które będą mogły spełniać funkcję przejścia dla płazów. W miejscach przecięcia wariantów z ciekami zaprojektowano estakady, które zapewnią migrację płazów. 116

117 ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY RYBY Opis i wymagania siedliskowe gatunków przedstawiono w rozdziale Oddziaływanie na przedmioty ochrony - ryby Brzanka Berbus peloponnesius Prognozowane oddziaływanie Planowana inwestycja we wszystkich wariantach, koliduje bezpośrednio z miejscami potencjalnego występowania brzanki na rzece Jasiołka stwierdzono występowanie tego gatunku na stanowisku Jasiołka Stasiana (dla wszystkich wariantów drogi). Umocnienie brzegów przekraczanych rzek może stanowić potencjalne zagrożenie dla brzanki, z uwagi wrażliwość na zmianę podłoża (preferuje podłoże kamieniste i żwirowate). Ze względu na potencjalną możliwość oddziaływania na gatunek zaproponowano dedykowane działania minimalizujące Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) Prognozowane oddziaływanie Planowana inwestycja nie koliduje bezpośrednio z miejscami występowania głowacza. Nie stwierdzono tego gatunku w trakcie odłowów wykonywanych dla potrzeb opracowania PZO oraz Raportu. Zagrożenia dla głowacza to głównie zanieczyszczenia, regulacje oraz brak drożności cieków. W miejscu przecięcia się trasy w z wodami rzeki Jasiołka planuje się poprowadzenie trasy na obiektach mostowych (estakadach). W związku z powyższym nie przewiduje się, aby zachodziła konieczność regulacji rzeki lub jej umacniania. Nie przewiduje się, aby inwestycja miała negatywny wpływ na populacje ryb. Niemniej jednak nie można wykluczyć wpływu, dlatego zaproponowano dedykowane działania minimalizujące. Działania minimalizujące dla Brzanki i Głowacza białopłetwego Faza budowy Proponuje się następujące działania minimalizujące negatywne skutki inwestycji na przedmioty ochrony obszaru - ryby: w każdym z przypadków przecięcia cieku obiektem mostowym/estakadą, nie dopuszczać do posadowienia przęseł obiektu w korycie cieku, ani w żadnym miejscu zmieniającym szybkość przepływu i rodzaj transportowanego przez ciek materiału; należy utrzymać krzaczaste zarośla wiklinowe wzdłuż brzegów rzek; 117

118 jeśli istnieje konieczność umocnienia brzegów rzek, należy to wykonać z wykorzystaniem płotków łatwo faszynowych z narzutem kamiennym, co przyczyni się do zwiększenia różnorodności struktur brzegowych; w miarę możliwości prace budowlane w obrębie cieków, w których występują chronione gatunki ryb prowadzić poza okresem tarła (połowa marca połowa czerwca), gdyż prace budowlane mogą doprowadzić do pogorszenia warunków tarła, odrostu narybku i utrudnienia migracji. Z tego względu wskazane jest również prowadzenie prac pod nadzorem przyrodniczym w celu wskazania ewentualnych dodatkowych działań minimalizujących. Pozostałe działania minimalizujące pozostają takie same, jak dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. Ze względu na wrażliwość gatunków ryb na zanieczyszczenia wody, zaleca się, aby wody z trasy nie były bezpośrednio odprowadzane do rzeki Wisłok. Negatywne oddziaływanie może nastąpić w przypadku awarii niekontrolowanego spływu zanieczyszczeń do wód. Dlatego planuje się zastosowanie zbiorników retencyjnych z zasuwami na odpływie na wypadek takiego zdarzenia. Konieczne jest również ich wcześniejsze oczyszczenie w urządzeniach oczyszczających tj. separatorze i osadniku. Działanie to zapewni odpowiednią jakość wody w rzece Wisłok a tym samym nie przyczyni się do wzrostu eutrofizacji wody w rzece, wskazanej jako zagrożenie dla gatunków. W fazie budowy place magazynowe oraz miejsc postoju maszyn lokalizować należy w odległości min. 50 m od brzegów rzeki Wisłok, co przyczyni się do uniknięcia zanieczyszczenia rzeki wodami z placów postojowych. Prace w bezpośrednim sąsiedztwie Wisłoka i jego dopływów prowadzić poza okresem tarła ryb, będących przedmiotami ochrony obszaru tj. poza okresem od 1 kwietnia do 31 sierpnia. Drogi dojazdowe wytyczyć w miejscach najmniej kolidujących z ciekami i zapewnić swobodny przepływ wód w ciekach pod drogami dojazdowymi ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY BEZKRĘGOWCE 1014 Vertigo angustior (poczwarówka zwężona) Charakterystyka gatunku Istotna cecha poczwarówki zwężonej to zależność od warunków hydrogeologicznych, klimatycznych, położenia geograficznego oraz morfogenezy siedliska. Temperatura otoczenia, stanowi podstawowy czynnik decydujący o rozwoju zwierzęcia, a zasadniczym czynnikiem wpływającym na zmiany pojemności cieplnej gleby jest wilgotność. Występowanie Występuje w całym kraju. W ostatnich latach odkryto wiele nowych stanowisk tego gatunku w Polsce, głównie w ramach inwentaryzacji siedlisk i gatunków Natura 2000 prowadzonej w 2007 przez administrację Lasów Państwowych. Obecnie, na terenie kraju znanych jest ponad 100 stanowisk poczwarówki zwężonej (wg. GIOŚ). 118

119 Znaleziono dwa stanowiska poczwarówki zwężonej (Vertigo angustior) na terenie Ostoi Jaśliskiej: w pobliżu miejscowości Tylawa i w pobliżu wsi Zyndranowa. W przybliżeniu przyjęto (ocena autora ekspertyzy), że w Zyndranowej występuje ok osobników, a w Tylawie ok Podane liczebności szacowane są bardzo z grubsza i świadczą jedynie o skali zjawiska. Nie mogą być traktowane, jako rzeczywista ocena zasobów populacji. Zajmowana powierzchnia i zagęszczenie populacji: Zyndranowa: powierzchnia ok. 0,6 ha, zagęszczenie populacji: 1 os/m 2 Tylawa: powierzchnia ok. 0,25 ha, zagęszczenie populacji: 7 os/m 2 Na obu stanowiskach występują skupiska krzewów, które w wyniku sukcesji naturalnej, mogą stać się zagrożeniem dla siedlisk ślimaka. Ekspertyza zaleca coroczne kontrole na stanowiskach i sukcesywne usuwanie pojawiających się krzewów i/lub drzew. 119

120 W ekspertyzie oceniono populację w pobliżu miejscowości Tylawa jest dość dobrze zachowaną. Natomiast stanowisko w pobliżu miejscowości Zyndranowa zachowane jest słabo. Rysunek Stanowisko poczwarówki zwężonej w m. Tylawa Monitoring GIOŚ Wg monitoringu GIOŚ w 2009 roku, na stanowisku w Tylawie: wskaźnik zagęszczenia populacji oceniono jako właściwy FV, 120

121 strukturę wiekową oceniono na FV, izolacja przestrzenna nie izolowane, odległość stanowiska do najbliższych (potencjalnych) stanowisk jest duża, jednak stanowisko leży w centrum zasięgu gatunku i ma bezpośrednią styczność z ciekami, mogącymi stanowić korytarze ekologiczne. stan siedliska właściwy, ocena ogólna FV właściwa. Wg monitoringu w 2013 roku na stanowisku w Tylawie: populacja - FV, siedlisko U1 ze względu na zwiększone zarastanie ok. 50% powierzchni siedliska, perspektywy ochrony U1, ocena ogólna - U1. Prognozowane oddziaływanie Stanowisko w m. Żynadrowa znajduje się poza potencjalnym zasięgiem planowanej drogi w odległości ok m od analizowanych wariantów przebiegu drogi S19. Z tego względu nie prognozuje się wpływu inwestycji na to stanowisko. Stanowisko w m. Tylawa znajduje się w odległości ok. 96m od granic planowanego wariantu WB1 alt, w odległości ok. 320 m od wariantu WB alt, w odległości 280 m od wariantu WB i w odległości 920 m od wariantów WA i WA alt. Szczegółowe położenie stanowiska na tle przebiegu preferowanego wariantu, pokazano na poniższych rysunkach. Rysunek Stanowisko poczwarówki zwężonej w m. Tylawa w km

122 Rysunek Stanowisko poczwarówki zwężonej w m. Tylawa w km Budowa drogi może potencjalnie wpłynąć na stanowisko w Tylawie poprzez: eutorfizację siedliska (ekosystem wodny) związkami azotu (NOx, NH3), pochodzącymi z zanieczyszczeń komunikacyjnych wymywanych w powietrzu, wzrost zasolenia gleby powodująca zmniejszenie dostępności wody dla roślin, zwiększenie dostępności terenu co wiąże się z wydeptywaniem, pozyskiwaniem gatunków roślin i grzybów, niszczenie gleb, zaśmiecaniem zmianę stosunków wodnych. Zanieczyszczenia mogą docierać do gleb wraz ze spływem powierzchniowym lub poprzez osiadanie zanieczyszczeń rozprzestrzeniających się w powietrzu. Biorąc pod uwagę fakt, że stanowisko w miejscowości Tylawa znajduje się powyżej przebiegu planowanej drogi można uznać, że nie jest ono zagrożone ew. spływami z drogi w trakcie eksploatacji i w trakcie budowy drogi. Ze względu na ukształtowanie terenu i przebieg lokalnych działów wodnych, nie wystąpi również zjawisko migracji zanieczyszczeń w glebie w kierunku omawianego stanowiska. Jednak ze względu na nieznaczną odległość od drogi najmniej korzystną w wariancie WB1 alt tj. 96m.od granic węzła, wzrost zanieczyszczenia środowiska związany z infrastrukturą drogową, może powodować zakwaszenie gleb, z powodu osiadania zanieczyszczeń. Podstawowe zanieczyszczenia, które dostają się do gleby w fazie eksploatacji drogi to: metale ciężkie: Pb, Cd, Cu, Ni, WWA, w tym benzo-a-piren, czerń węglowa (pochodząca ze ścieru opon), zakwaszające związki siarki, azotu i węgla, związki ropopochodne, 122

123 środki zwalczania śliskości: NaCl, CaCl 2, MgCl 2. Pomimo akumulacji zanieczyszczeń w glebie, nie przewiduje się przekroczenia ich wartości dopuszczalnych poza liniami rozgraniczającymi planowanej drogi. Ma to związek z profilem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń komunikacyjnych niewielką ich depozycją w odległości powyżej 50 metrów od drogi oraz naturalną zdolnością niezdegradowanych gleb do samooczyszczania. Zgodnie z literaturą (spis literatury), największy wzrost koncentracji zanieczyszczeń (w tym metali ciężkich) obserwowany jest w wierzchniej (2cm) warstwie gleby, w odległości do 4m od krawędzi jezdni. Aby stwierdzić potencjalny wpływ wariantu WB1 alt na zmianę stosunków wodnych, przeanalizowano topografię i hydrografię terenu, gdzie położone jest stanowisko. Wyznaczono lokalne działy wodne i kierunek spływu wód powierzchniowych. Sytuacje przedstawiono na poniższym rysunku. Rysunek Analiza topografii terenu, w którym zinwentaryzowano stanowisko poczwarówki zwężonej. Kolorem żółtym zaznaczono stanowisko gatunku. Kolorem niebieskim zaznaczono orientacyjny kierunek spływu wody. Skala 1:5000 Z analizy wyciągnięto następujące wnioski: kierunek spływu wody powierzchniowej wynika z topografii terenu i spływu wody z góry Wierch do cieku Wadernik, woda z północnych stoków góry spływa do cieku Wadernik, płynącego na zachód i północ od stanowiska, 123

124 warunki jakie powstały na terenie występowania siedliska związane są z dużą wilgotnością, możliwym występowaniem utrudnień w odpływie (wododział miedzy spływem wód w kierunku wschodnim i zachodnim). planowany przebieg drogi w żadnym wariancie nie zakłóci stosunków wodnych analizowanego terenu, położenie MOP na terenie płaskim (nie w nasypie czy też w wykopie) nie spowoduje zakłócenia warunków hydrologicznych siedliska. Z danych z monitoringu GIOŚ wynika, że najistotniejszym zagrożeniem jest zarastanie tych siedlisk. Zagrożenie takie może wystąpić niezależnie od planowanej budowy drogi. Dodatkowo istotnym zagrożeniem dla siedliska mogłoby być zwiększony ruch ludzi na tych terenach związany np. z pozyskiwaniem runa czy też ruchem turystycznym. Jednakże cały odcinek planowanej drogi będzie wygrodzony, w tym także MOP. Dostęp do siedliska mógłby być jedynie ze strony drogi dojazdowej zlokalizowanej po zachodniej stronie MOP. W związku z tym należy wprowadzić działania minimalizujące. Podsumowanie oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru poczwarówkę zwężoną - stanowisko w m. Tylawa w km przedstawia poniższa tabela. Rodzaj oddziaływania eutorfizacja siedliska związkami azotu z mokrej depozycji wzrost zasolenia gleb Istotność oddziaływania Ze względu na przeważające kierunki wiatrów W i SW (feny) oddziaływanie mało prawdopodobne. Ze względu na ukształtowanie terenu, lokalny dolinny topoklimat oraz dobre przewietrzanie charakterystyczne dla dolin górskich oddziaływanie mało prawdopodobne. Odziaływanie nieistotne Zgodnie z dostępną literaturą do ok. 20m. od pasa drogi. Ze względu na kierunek spływu wód i sposób odprowadzania wód - oddziaływanie mało prawdopodobne. Odziaływanie nieistotne zwiększenie dostępności terenu Oddziaływanie istotne konieczne wprowadzenie środków minimalizujących. zmiana stosunków wodnych. Kierunek spływu wody powierzchniowej - do cieku Wadernik zostanie zachowany. Działania minimalizujące Planowany przebieg drogi w żadnym wariancie nie zakłóci stosunków wodnych analizowanego terenu. Oddziaływanie nieistotne Ze względu na obecność poczwarówki zwężonej w bliskim sąsiedztwie pasa drogowego i MOP ewentualną drogę dojazdową należy wygrodzić od strony zachodniej od km do km (kilometraż S19) w celu zmniejszenia dostępności siedliska poczwarówki zwężonej od strony drogi dojazdowej Cucujus cinnaberinus (zgniotek cynobrowy) Występowanie W rejonie planowanej inwestycji nie stwierdzono występowania tego gatunku dogodne siedlisko tworzą różne zbiorowiska roślinne, także w lasy gospodarcze, jednak warunkiem jego utrzymywania się w środowisku leśnym jest obfite występowanie obumierających i obumarłych drzew o większych pierśnicach, powyżej

125 cm, będących już w ostatnim stadium rozkładu (gatunek rozwija się pod korą). Roślinami żywicielskimi są głównie: topole osiki, dęby, klony, jesiony, wiązy. W Karpatach spotykany był również pod korą starych, martwych jodeł, sosen i świerków. Prognozowane oddziaływanie Nie prognozuje się bezpośredniego wpływu inwestycji na gatunek. Pośrednio, planowana inwestycja może przyczynić się do zmniejszenia bazy pokarmowej w wyniku wycinki starych drzew oraz do izolacji stanowisk a przez to, do osłabienie populacji. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na gatunek nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących Rosalia alpina (nadobnica alpejska) Występowanie W trakcie inwentaryzacji potwierdzono występowanie gatunku, w km wariantu WA alt., w lesie bukowym w bezpośrednim sąsiedztwie osi wariantu. Prognozowane oddziaływanie Realizacja inwestycji oraz jej eksploatacja nie będzie zagrażała temu gatunkowi. Pośrednio planowana inwestycja może przyczynić się do: uszczuplenie bazy pokarmowej (wycinka drzew), nielegalnego pozyskiwanie do celów kolekcjonerskich. Podczas wycinki drzew i wywiezieniu złoża jaj mogą zostać zniszczone Działania minimalizujące W wariancie preferowanym WB1 alt nie zinwentaryzowano stanowiska nadobnicy alpejskiej. Nie proponuje się działań minimalizujących Carabus variolosus (biegacz urozmaicony) Występowanie Żyje na moczarowatych łąkach i w wilgotnych lasach, zwłaszcza nad potokami; żeruje nawet bezpośrednio w wodzie. Zagrożeniem dla tego gatunku jest zmiana stosunków wodnych oraz zanieczyszczenie wody. Prognozowane oddziaływanie Na etapie budowy mogą wystąpić krótkotrwałe negatywne oddziaływania na ten gatunek, ze względu na konieczność odwodnienia wykopów. Na etapie eksploatacji, istotnym zagrożeniem dla tego gatunku pozostaje zmiana chemizmu wód stanowiąca konsekwencję zrzutu wód opadowych i roztopowych z drogi. Przebieg WA alt przecina zachodni skraj siedliska. Uwzględniając powyższe nie stwierdza się znacznego negatywnego oddziaływania na gatunek. Działania minimalizujące: 125

126 W wariancie WB1 alt nie zinwentaryzowano stanowiska biegacza urozmaiconego, dlatego nie proponuje się działań minimalizujących Rhysodes sulcatus (zagłębek bruzdkowany) - ocena znaczenia dla obszaru populacja B, stan zachowania A, izolacja A, ocena ogólna A Występowanie Wymagania siedliskowe stare, pierwotne i naturalne lasy, o zróżnicowanym składzie gatunkowym drzewostanu oraz dużej zasobności w różne formy martwego drewna na różnych etapach rozkładu. Chrząszcz występujący w lasach pierwotnych inwentaryzowany w obszarze inwestycji w odległości około 700 m na zachód od przebiegu wariantu WB w rejonie Tylawy. Prognozowane oddziaływanie W rejonie zinwentaryzowanego stanowiska, wariant WB przebiega przez tereny otwarte na tym odcinku i nie zagraża siedlisku tego chrząszcza. W rejonie pozostałych wariantów gatunku nie stwierdzono. Inwestycja na etapie budowy i eksploatacji nie będzie wpływała negatywnie na ten gatunek chrząszcza. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu planowanej inwestycji na gatunek nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących. W przebiegu wariantu WB w rejonie stwierdzonego stanowiska nie planuje się wycinki lasów ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY SSAKI Kod 1337 Bóbr europejski (Castor fiber) Występowanie Zidentyfikowane stanowiska znajdują się na terenie obszaru Natura 2000 Ostoja Jaśliska na ciekach Smerczanak i Wardennik (wariant WB km i wariant WB1alt km ) oraz na cieku Stawliniec na wysokości m. Barwinek oraz w rzece Jasiołka w rejonie rezerwatu Przełom Jasiołki. Wymagania siedliskowe/abiotyczne Gatunek związany przede wszystkim z dużymi rzekami, zalewami i jeziorami o względnie stałym poziomie wody. Optymalnym środowiskiem są naturalne, kręte cieki wodne, mające powyżej 10 m szerokości, głębokość 2-4 m, o niewielkim tempie przepływu wody i niewielkim stopniu nachylenia, tereny bagienne, torfowiska, obniżenia terenu. Bobry żerują zwykle w pasie 20 metrów od brzegu cieku wodnego, ale podczas nocnych aktywności ruszają na badanie sąsiednich terenów. W ciągu nocy potrafią przepłynąć dystans 20 kilometrów. Prognozowane oddziaływanie Planowane przedsięwzięcie w sposób bezpośredni zmniejszy potencjalny areał żerowiskowy bobra - oddziaływanie to będzie nieistotne w odniesieniu do areału żerowiskowego występujące na terenie Ostoi. 126

127 Wystąpi ryzyko niepokojenia w trakcie budowy odcinka drogi S19 według wariantu WB1alt dla stanowisk zlokalizowanych w cieku Wardennik ze względu na bezpośrednią bliskość siedliska. Jest to oddziaływanie krótkookresowe i w odniesieniu do populacji bobra w Ostoi nieznaczące. Bobry żerują zwykle w pasie 20 metrów od brzegu cieku wodnego, ale podczas nocnych aktywności ruszają na badanie sąsiednich terenów. W ciągu nocy potrafią przepłynąć dystans 20 kilometrów. Aktywne są głównie w nocy. Planowane przedsięwzięcie może spowodować utrudnienia w migracji bobrów i tym samym ograniczyć łączność w obrębie poszczególnych populacji gatunku. Może dojść do fragmentaryzacji siedlisk. Potencjalnie, w przypadku katastrowy i wycieku znaczącej ilości substancji chemicznych do wód powierzchniowych, może dojść do pogorszenia warunków siedliskowych gatunku (uszczuplenie bazy żerowej na skutek wymarcia degradacji roślinności). Oddziaływanie to można sklasyfikować, jako średniookresowe. Należy podjąć dedykowane działania minimalizujące. Działania minimalizujące Oddziaływanie barierowe będzie minimalizowane poprzez zastosowanie szerokich mostów i estakad nad rzeką Jasiołka. Działanie te minimalizują potencjalne oddziaływanie do poziomu nieistotnego. Kod 1355 Wydra (Lutra lutra) Występowanie Stanowiska wydry zostały stwierdzone w rzece Jasiołka w rejonie m. Tylawa, Trzciana i Nowa Wieś oraz Białym Potoku w rejonie ujścia do Jasiołki. Wymagania siedliskowe/abiotyczne Prowadzi nocny tryb życia. Zasiedla rzeki, stawy i inne zbiorniki wodne terytoria liniowe, wzdłuż cieków wodnych o wielkości od kilku do kilkunastu kilometrów, średnia długość terytorium 16-39km, terytoria nie liniowe ok. 2,5km 2, posiada duże zdolności adaptacyjne, buduje schronienia również przy osiedlach ludzkich, dostateczna ilość pożywienia ok. 1kg, podstawowy pokarm organizmy wodne, występuje łącznie z bobrem, preferuje rzeki o nieregularnym korycie, zakrzewionych brzegach. Prognozowane oddziaływanie Na etapie budowy może wystąpić ograniczenie w swobodnej migracji, płoszenie spowodowane pracą w obrębie pasa drogowego oraz bezpośrednią presją powodowaną przez przebywanie ludzi. Będzie to oddziaływanie krótkookresowe trwające przez okres budowy. Nastąpi także bezpośrednie zajęcie siedlisk na czas budowy i ich przekształcenie. Jest to oddziaływanie średniookresowe ze względu na możliwość odtworzenia siedlisk bezpośredni przylegających do cieków poprzez nasadzenia roślinności oraz sukcesję naturalną po wybudowaniu przedsięwzięcia. Istnieje ryzyko zanieczyszczenia wód cieków w trakcie budowy np. na skutek zaniedbań na budowie. Ryzyko to może być spowodowane np. wyciekami olejów ze sprzętu używanego do budowy, przypadkowego wylania substancji np. używanych do malowania obiektów. 127

128 W czasie eksploatacji, planowane warianty przedsięwzięcia szczególnie WA i WAalt dla rejonu występowania wydry w Jasiołce oraz w Białym Potoku w okolicy Tylawy, mogą spowodować utrudnienia w migracji wydr i tym samym ograniczyć łączność w obrębie poszczególnych populacji gatunku. Może dojść do fragmentaryzacji terytorium poszczególnych wydr. Droga będzie ogrodzona, co będzie powodować barierę ekologiczną. Głównym zagrożeniem dla wydry są kolizje na drogach. Stanowią one w Polsce główną przyczynę śmiertelności wydr. Dlatego też, należy zapewnić gatunkowi możliwie bezpieczne przechodzenie wzdłuż rzek i cieków wodnych. Potencjalnie, w przypadku awarii może dojść do pogorszenia warunków siedliskowych gatunku (uszczuplenie bazy żerowej na skutek wymarcia np. ryb). Zaplanowano dedykowane działania minimalizujące. Działania minimalizujące Budowane mosty powinny być prowadzone przez całą szerokość koryta rzeki wraz z przylegającym pasem terenów lądowych w dolinach rzecznych, co umożliwi swobodne bezkolizyjne migracje tego gatunku. Ważnym elementem jest zapewnienie optymalnej lokalizacji zaplecza budowy (bazy materiałowe i sprzętowe, zaplecze socjalne) w miarę możliwości z daleka od rzek i mniejszych cieków. Najkorzystniejszą lokalizacją zaplecza budowy (place składowe, parkingi pojazdów itp.), byłaby lokalizacja poza obszarami dolin rzecznych. Kod 1352 Wilk (Canis lupus) gatunek priorytetowy Występowanie W obszarze Ostoja Jaśliska wg SDF, populacja wilka została oceniona na B, stan zachowania siedlisk dla danego gatunku także został oceniany na B dobry stan zachowania, izolacja na C populacja nieizolowana w obrębie obszaru występowania. Analizowane warianty drogi S19 przebiegają po skraju siedlisk dogodnych dla bytowania wilka. Wymagania siedliskowe/cechy gatunku Gatunek żyjący w grupach rodzinnych watahach (2-10 osobników), terytoria watach w małym stopniu nakładają się na siebie. Zagęszczenie populacji od 1,5 do 4 osobników/100 km 2, terytorium użytkowane nierównomiernie, preferują tereny najmniej penetrowane przez ludzi, a jednocześnie obfitujące w zwierzynę, Wataha spędza ok. 75% czasu na terenie pokrywającym zaledwie 20 30% terytorium tam tez zlokalizowane są nory lub legowiska rozrodcze, najbardziej odległe części terytorium wataha odwiedza stosunkowo rzadko, ale regularnie, zwykle co 7 10 dni. Średnia długość dobowej wędrówki 23km, dziennie mogą przebiegać ponad 60km, zasięg dyspersji (migracji) młodych wilków waha się od kilku do kilkudziesięciu kilometrów, może jednak dochodzić do kilkuset kilometrów. Na siedlisko wybierają las mieszany, liściasty, iglasty, tereny bagienne, z trudno dostępnymi ostojami, lesistość siedliska wynosi ponad 40%. Unikają terenów przeludnionych, o wysokim zagęszczeniu infrastruktury przemysłowej i drogowej (powyżej 0,2 km dróg krajowych i wojewódzkich na 1 km 2 powierzchni). Prognozowane oddziaływanie Analizowane warianty drogi S19 przebiegają po skraju siedlisk dogodnych dla bytowania wilka. W odniesieniu do zajęcia siedlisk realizację drogi we wszystkich wariantach oceniono jako nieznaczącą w stosunku do populacji gatunku na terenie Ostoi. Chociaż jest to oddziaływanie długookresowe. 128

129 Kolejnym oddziaływaniem, jakie będzie powodować faza budowy a następnie eksploatacji jest oddziaływanie barierowe. Oddziaływanie to zostało szczegółowo opisane w rozdziale Poniżej przedstawiono konkluzje wynikające z opisanego powyżej oddziaływania na gatunek. Budowa drogi może zakłócić funkcjonowanie lokalnych populacji i ograniczyć dostęp do obszarów siedliskowych. Oddziaływanie to będzie mniejsze w porze nocnej, kiedy presja spowodowana przebywaniem ludzi będzie nieistotna. Oddziaływanie to będzie trwało przez okres budowy (zakładany 2-3 lata) i będzie ono oddziaływaniem krótkookresowym. W związku z czym oszacowano, że faza budowy nie będzie stanowiła znaczącego negatywnego oddziaływania na gatunek. W fazie eksploatacji oddziaływanie na warunki siedliskowe określono dla 3 scenariuszy zajęcia i degradacji siedlisk. Z przeprowadzonej analizy wynika, że udział % powierzchni utraconych i zdegradowanych w wyniku budowy siedlisk wilka jest na tyle niski, że realizacja inwestycji nie będzie miała w tym zakresie znaczącego oddziaływania nawet w przypadku najmniej korzystnego (i najmniej prawdopodobnego) scenariusza oddziaływania drogi na siedliska gatunku. Będzie to oddziaływanie długookresowe jednak nieznaczące w stosunku do omawianego gatunku. Kolejnym zidentyfikowanym oddziaływaniem związanym z etapem eksploatacji jest stworzenie bariery migracyjnej (droga dwujezdniowa z barierami energochłonnymi oraz ogrodzeniem). Oddziaływanie t jest oddziaływaniem długookresowym trwającym przez cały czas eksploatacji drogi. Analizowana droga w każdym z wariantów przecina ciągłość korytarzy ekologicznych o znaczeniu europejskim i krajowym, których znaczenie jest priorytetowe dla zachowania stabilnej populacji gatunku w polskiej części Karpat oraz dyspersji i wymiany osobników w całym łuku karpackim; droga spowoduje izolację najsilniejszych w Polsce populacji z Bieszczadów i Beskidu Niskiego i zahamuje możliwość dyspersji osobników w kierunku Beskidów Zachodnich i lasów Górnego Śląska. Budowa drogi będzie posiadała znaczące oddziaływanie na ciągłość korytarzy ekologicznych. Utrzymanie funkcjonalnej łączności pomiędzy subpopulacjami wilka w całej polskiej części Karpat jest kluczowe dla zachowania stabilnej populacji gatunku w zasięgu Puszczy Karpackiej, gdzie łączna liczebność jest znacznie niższa niż 500 osobników, która zapewnia wieloletnią trwałość populacji. Szczególnie istotne jest zachowanie możliwości dyspersji osobników ze wschodu na zachód i utrzymanie ciągłości korytarzy ekologicznych z Bieszczadów w kierunku Beskidów Zachodnich; planowana droga przecina najważniejsze korytarze dyspersji, dlatego jej oddziaływanie będzie znaczące dla utrzymania karpackiej metapopulacji wilka i wymaga podjęcia adekwatnych działań minimalizujących. W trakcie wykonywania oceny oddziaływania na środowisko wskazano, jako działania minimalizujące efekt barierowy realizację przejść dla zwierząt jako obiektów dedykowanych tylko dla tego celu oraz dostosowanie planowanych obiektów drogowych do pełnienia także funkcji przejść dla zwierząt. Analiza przepuszczalności przejść dla zwierząt w odniesieniu do gatunków priorytetowych przy założeniu prawidłowego wykonania działań minimalizujących i braku innych oddziaływań niezwiązanych z drogą wykazała, że wariantem najkorzystniejszym jest wariant WB1 alt, który posiada wysokie wartości dla wszystkich trzech gatunków. Uzyskany % przepuszczalności jest bardzo dobry, dla porównania z badań chorwackich wynika, że przy poziomie 25% możliwe jest uzyskanie skutecznej minimalizacji oddziaływania bariery w postaci drogi na populacje dużych drapieżników. Zatem jeśli wszystkie planowane przejścia dla zwierząt zostaną właściwe zaprojektowane, można z bardzo dużym 129

130 prawdopodobieństwem określić, że barierowe oddziaływanie drogi S-19 na gatunki priorytetowe w tym wilka nie będzie miało charakteru znaczącego. Działania minimalizujące Prace budowlane na Obszarze Ostoja Jaśliska rozpocząć poza okresem rozrodczym wilka trwającym od połowy kwietnia do końca lipca, Zaplecza budowy należy lokalizować poza terenami leśnymi. W celu zachowanie łączności pomiędzy subpopulacjami na terenie inwestycji zaplanowano liczne przejścia dla zwierząt. W celu zachowania migracji zwierząt w obszarze Ostoja Jaśliska zaprojektowano przejścia dla zwierząt. Wszystkie przejścia pokazano w tomie 3.1. Szczegółowa lokalizacja przejść została wskazana na rysunku 2E. Planowana droga będzie tylko oświetlona w rejonie wjazdów na Miejsca Obsługi Podróżnych oraz w rejonach węzłów. Ze względu na lokalizację węzła Tylawa w rejonie ważnego korytarza migracyjnego zaleca się tam zastosowanie niskociśnieniowych lamp sodowych o kolorze światła zbliżonym do pomarańczowego i projektować oświetlenie o możliwie najmniejszej mocy źródeł światła i najmniejszej emisji oraz ograniczyć rozpraszanie światła poza jezdnię poprzez koncentrację strumieni świetlnych, (wariant WA, WAalt, WBalt i WB1alt). Szczegółowe zalecenia zostały zapisane w Tomie III/1 w rozdziale Kod 1354 Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) gatunek priorytetowy Występowanie W obszarze Ostoja Jaśliska wg Standardowego Formularza Danych populacja niedźwiedzia została oceniona na C, stan zachowania siedlisk dla danego gatunku także został oceniany na B dobry stan zachowania, izolacja na C populacja nieizolowana w obrębie obszaru występowania. Analizowane warianty drogi S19 przebiegają po skraju siedlisk dogodnych dla bytowania niedźwiedzia. W rejonie przebiegu wariantów była odnotowywane osobniki migrujące a główne siedliska gatunku znajdują się we wschodniej części Ostoi. Prognozowane oddziaływanie W odniesieniu do zajęcia siedlisk realizację drogi we wszystkich wariantach oceniono, jako nieznaczącą w stosunku do populacji gatunku na terenie Ostoi, gdyż jest to gatunek łatwo przystosowujący się do warunków panujących w otoczeniu dróg szybkiego ruchu. Chociaż jest to oddziaływanie długookresowe. Kolejnym oddziaływaniem, jakie będzie powodować faza budowy a następnie eksploatacji jest oddziaływanie barierowe. Oddziaływanie to zostało szczegółowo opisane w rozdziale Poniżej przedstawiono konkluzje wynikające z opisanego powyżej oddziaływania na gatunek. Budowa drogi może zakłócić funkcjonowanie lokalnych populacji i ograniczyć dostęp do obszarów siedliskowych. Oddziaływanie to będzie mniejsze w porze nocnej, kiedy presja spowodowana przebywaniem ludzi będzie nieistotna. Oddziaływanie to będzie trwało przez okres budowy (zakładany 2-3 lata) i będzie ono oddziaływaniem krótkookresowym. W związku z czym oszacowano, że faza budowy nie będzie stanowiła znaczącego negatywnego oddziaływania na gatunek. 130

131 W fazie eksploatacji oddziaływanie na warunki siedliskowe będzie porównywalne jak dla wilka. Udział % powierzchni utraconych i zdegradowanych w wyniku budowy siedlisk niedźwiedzia jest na tyle niski, że realizacja inwestycji nie będzie miała w tym zakresie znaczącego oddziaływani. Będzie to oddziaływanie długookresowe jednak nieznaczące w stosunku do omawianego gatunku. Kolejnym zidentyfikowanym oddziaływaniem związanym z etapem eksploatacji jest stworzenie bariery migracyjnej (droga dwujezdniowa z barierami energochłonnymi oraz ogrodzeniem). Oddziaływanie t jest oddziaływaniem długookresowym trwającym przez cały czas eksploatacji drogi. Analizowana droga w każdym z wariantów przecina ciągłość korytarzy ekologicznych o znaczeniu europejskim i krajowym, których znaczenie jest priorytetowe dla zachowania stabilnej populacji gatunku w polskiej części Karpat. Droga spowoduje izolację najsilniejszych w Polsce populacji z Bieszczadów i zahamuje możliwość dyspersji osobników w kierunku zachodnim. Budowa drogi będzie posiadała znaczące oddziaływanie na ciągłość korytarzy ekologicznych. Polska populacja gatunku jest mało liczna (ok. 100 osobników) i dzięki temu niestabilna, w takiej sytuacji niezwykle ważne jest zapewnienie możliwości swobodnego przemieszczenia się osobników pomiędzy płatami optymalnych siedlisk, w których mogą funkcjonować trwałe subpopulacje; występowanie i rozwój populacji niedźwiedzia w zachodniej części Beskidów zależy w dużej mierze od napływu osobników z Bieszczadów dlatego kluczowe jest zachowanie możliwości swobodnej dyspersji w kierunku wschód-zachód; planowana droga przecina najważniejsze korytarze dyspersji w granicach Polski, dlatego jej oddziaływanie będzie znaczące dla rozwoju karpackiej metapopulacji gatunku i wymaga podjęcia adekwatnych działań minimalizujących W trakcie wykonywania oceny oddziaływania na środowisko wskazano, jako działania minimalizujące efekt barierowy realizację przejść dla zwierząt jako obiektów dedykowanych tylko dla tego celu oraz dostosowanie planowanych obiektów drogowych do pełnienia także funkcji przejść dla zwierząt. Lokalizacje przejść dla zwierząt zostały wskazane w rozdziale Analiza przepuszczalności przejść dla zwierząt w odniesieniu do gatunków priorytetowych przy założeniu prawidłowego wykonania działań minimalizujących i braku innych oddziaływań niezwiązanych z drogą wykazała, że wariantem najkorzystniejszym jest wariant WB1 alt, który posiada wysokie wartości dla wszystkich trzech gatunków. Uzyskany % przepuszczalności jest bardzo dobry, dla porównania z badań chorwackich wynika, że przy poziomie 25% możliwe jest uzyskanie skutecznej minimalizacji oddziaływania bariery w postaci drogi na populacje dużych drapieżników. Zatem jeśli wszystkie planowane przejścia dla zwierząt zostaną właściwe zaprojektowane, można z bardzo dużym prawdopodobieństwem określić, że barierowe oddziaływanie drogi S-19 na gatunki priorytetowe w tym niedźwiedzia, nie będzie miało charakteru znaczącego. Działania minimalizujące zaplecza budowy należy lokalizować poza terenami leśnymi. W celu zachowanie łączności pomiędzy subpopulacjami na terenie inwestycji zaplanowano liczne przejścia dla zwierząt. W celu zachowania migracji zwierząt w obszarze Ostoja Jaśliska zaprojektowano przejścia dla zwierząt. 131

132 Wszystkie przejścia pokazano w tomie 3.1. Szczegółowa lokalizacja przejść została wskazana na rysunku 2E. Chociaż bardziej adekwatnym wskaźnikiem jest tutaj liczba przejść i jednocześnie ich długość na odcinku od m. Dukla do m. Barwinek gdzie przebiegają korytarze migracyjne zapewniające spójność obszarów Natura Szczegółowa lokalizacja przejść została wskazana na rysunku 2E i w rozdziale Planowana droga będzie tylko oświetlona w rejonie wjazdów na Miejsca Obsługi Podróżnych oraz w rejonach węzłów. Ze względu na lokalizację węzła Tylawa w rejonie ważnego korytarza migracyjnego wprowadzono zalecenia odnośnie oświetlenia tego węzła (Tom III/1 rozdział (wariant WA, WA alt, WB alt i WB1alt). Kod 1361 Ryś (Lynx lynx) Występowanie W obszarze Ostoja Jaśliska wg Standardowego Formularza Danych populacja rysia została oceniona na B, stan zachowania siedlisk dla danego gatunku także został oceniany na B dobry stan zachowania, izolacja na C populacja nieizolowana w obrębie obszaru występowania. Populacja rysia zasiedlająca terytorium Polski jest stosunkowo nieduża i rozdzielona na dwie zasadnicze części populację Karpacką i populację północno-wschodnią, które praktycznie pozostają w izolacji. Populacja Karpacka liczy około 120 osobników. W trakcie prowadzonej inwentaryzacji bezpośrednio nie spotkano przedstawicieli gatunku a jedynie ślady w kierunku zachodnim od planowanego węzła Barwinek i zimą 2014r. w pobliżu wsi Chyrowa w Beskidzie Niskim. Wymagania siedliskowe/cechy gatunku Terytorium samców wynosi km 2, terytorium samic km 2. Terytoria samic i samców pokrywają się całkowicie, natomiast w obrębie każdej płci nakładanie się jest niewielkie. Zasięg dyspersji (migracji) młodych od kilku do 130km. Żyją tylko na terenach zalesionych (bardzo niechętnie przekraczają tereny otwarte). Preferuje obszary leśne o lesistości powyżej 40% (wg danych z Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia w nadleśnictwach i parkach narodowych). Unika terenów zurbanizowanych, o gęstej sieci infrastruktury (powyżej 0,2 km dróg krajowych i wojewódzkich na 1 km 2 powierzchni). Preferuje obszary ciągłe, połączone z innymi obszarami zasiedlonymi przez populacje rysia. Nie monitorowano w ramach monitoringu krajowego populacji rysia karpackiego. Wyniki monitoringu pozostałych obszarów wskazują na tendencje spadkową liczebności. Prognozowane oddziaływanie Analizowane warianty drogi S19 przebiegają po skraju siedlisk dogodnych dla bytowania rysia. Ryś jest gatunkiem unikającym terenów zurbanizowanych i ludzi. W trakcie budowy obecność ludzi oraz prace budowalne będą odstraszały ten gatunek. W ten sposób zostanie migracja nie będzie możliwa będzie to oddziaływanie kilkuletnie trwające przez okres budowy ale a kontekście życia gatunku średniookresowe. W trakcie eksploatacji bezpośrednie zajęcie pod drogę siedlisk gatunku nie będzie znaczące. Także zanieczyszczenie siedlisk hałasem, oświetleniem od samochodów niewątpliwie wystąpi natomiast w odniesieniu do powierzchni dostępnych siedlisk nie można uznać go za znaczące. Kolejnym oddziaływaniem jakie będzie powodować faza eksploatacji jest oddziaływanie barierowe. 132

133 Droga S19 może zakłócić funkcjonowanie lokalnych populacji i ograniczyć dostęp do obszarów siedliskowych. Wzrost nasilenia hałasu i ruchu samochodowego spowoduje zmniejszenie jakości i atrakcyjności siedlisk znajdujących się w sąsiedztwie drogi. Oddziaływanie w przypadku realizacji drogi wg wariantu WAalt, WA znaczące w przypadku realizacji pozostałych wariantów istotne lecz nieznaczące. Budowa drogi nie spowoduje uszczuplenia bazy pokarmowej dla gatunku. Kolejnym zidentyfikowanym oddziaływaniem związanym z etapem eksploatacji jest stworzenie bariery migracyjnej (droga dwujezdniowa z barierami energochłonnymi oraz ogrodzeniem). Oddziaływanie t jest oddziaływaniem długookresowym trwającym przez cały czas eksploatacji drogi. Analizowana droga w każdym z wariantów przecina ciągłość korytarzy ekologicznych o znaczeniu europejskim i krajowym, których znaczenie jest priorytetowe dla możliwości odbudowy populacji gatunku na terenie Polski. Budowa drogi będzie posiadała znaczące oddziaływanie na ciągłość korytarzy ekologicznych. Polska populacja gatunku jest mało nieliczna (ok. 220 osobników) Karpacka ok. 120 osobników, w takiej sytuacji niezwykle ważne jest zapewnienie możliwości swobodnego przemieszczenia się osobników pomiędzy płatami optymalnych siedlisk, w których mogą funkcjonować trwałe subpopulacje. W trakcie wykonywania oceny oddziaływania na środowisko wskazano, jako działania minimalizujące efekt barierowy realizację przejść dla zwierząt jako obiektów dedykowanych tylko dla tego celu oraz dostosowanie planowanych obiektów drogowych do pełnienia także funkcji przejść dla zwierząt. Lokalizacje przejść dla zwierząt zostały wskazane w rozdziale Działania minimalizujące Działania minimalizujące dla rysia są adekwatne jak dla wilka tj. Zaplecza budowy należy lokalizować poza terenami leśnymi. Budowa przejść dla zwierząt wskazanych w rozdziale Planowana droga będzie tylko oświetlona w rejonie wjazdów na Miejsca Obsługi Podróżnych oraz w rejonach węzłów. Ze względu na lokalizację węzła Tylawa w rejonie ważnego korytarza migracyjnego wprowadzono zalecenia odnośnie oświetlenia tego węzła (tom III/1 rozdział ) (wariant WA, WAalt, WBalt i WB1alt) Na terenie planowanej drogi S19 na odcinku od m. Dukla do granicy Państwa należy dopuścić oświetlenie wyłącznie tam gdzie jest to niezbędne ze względów bezpieczeństwa ruchu. W przypadku konieczności zastosowania oświetlenia należy je zaprojektować tak aby nie oświetlać obszaru poza jezdnią np. stosować lampy o małej wysokości i najmniejszym natężeniu światła ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY SSAKI NIETOPERZE Przedmiotami ochrony są: 1303 Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros), 1321 Nocek orzęsiony (Myotis emarginatus), 1323 nocek Bechsteina (Myotis bechsteini), 1324 nocek duży (Myotis myotis). 133

134 Występowanie Na podstawie danych przekazanych przez Zespół badający trasy przelotu nietoperzy w rejonie planowanej drogi S19 liczebność nietoperzy na terenie Ostoi Jaśliskiej kształtowała się następująco (tekstem pogrubionym zaznaczono przedmioty ochrony i lokalizacje stanowisk w Ostoi). Tabela Liczebność nietoperzy na terenie obszaru Ostoja Jaśliska - (2012/2013) Liczebność nietoperzy lub stwierdzenia (x) stanowisko miejscowość Podkowie c mały Nocek duży Nocek orzęsiony Nocek wąsatek/ Brandta Nocek rudy Mroczek późny Gacek brunatny Gacek szary Jaskinia pod Bukiem (zimowisko) Jaskinia Wodna (zimowisko) Dukla - chłodnia zamkowa (zimowisko) Dukla podziemia klasztoru (zimowisko) piwnica w parku w Dukli (zimowisko) Jaskinia gdzie Grotołaz Wpadł (zimowisko) Jaskinia na Wierzchowinie I (zimowisko) Jaskinia na Wierzchowinie II(zimowisko) Jaskinia przy Szkółce (zimowisko) Jaskinia u Wróbla (zimowisko) Przepust w Równem (zimowisko) Równe kościół (kolonia letnia i rozrodcza) Dukla kościół (kolonia letnia i rozrodcza) Dukla klasztor (kolonia letnia i rozrodcza) Zawadka Rymanowska dom rekolekcyjny (kolonia letnia i rozrodcza) Cergowa 2 2 Daliowa 2 x Dukla 12 7 x Dukla x Dukla x x Nowa Wieś Nowa Wieś 1 x Nowa Wieś 3 1 Nowa Wieś 3 1 x x Nowa Wieś Równe Równe 50 Dukla x Dukla 11 1 x x x 1 Zawadka Rymanowska x x x x Występowanie Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros W trakcie badań nasłuchowych prowadzonych na wysokości Obszaru Ostoja Jaśliska stwierdzono przeloty podkowca małego w punktach 2,3,6,7,9 (rejon wariantów WBalt, WB1 alt i WA w dolinie Jasiołki), oraz w punktach nasłuchowych zlokalizowanych w Tylawie (krzyżowanie się wszystkich wariantów drogi S19). Ze względu na krótki zasięg jego echolokacji, uwarunkowany najwyższą spośród krajowych gatunków częstotliwością sygnałów echolokacyjnych rejestrowane były przeloty w bezpośredniej bliskości detektorów nasłuchowych. 134

135 Poniżej zestawiono dane nt. liczebności gatunków będących przedmiotami ochrony obszaru wg opracowania Ocena reprezentatywności podkowca małego Rhinolophus hipposideros, nocka dużego Myotis myotis, nocka orzęsionego Myotis emarginatus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii i mopka Barbastella barbastelus w województwie podkarpackim wykonanego przez Krzysztofa Piksę, Instytut Biologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie w 2008 r. Tabela Stanowiska podkowca małego na terenie Ostoi Jaśliskiej i w bezpośrednim sąsiedztwie Występowanie nocek duży Myotis myotis W trakcie badań nasłuchowych prowadzonych na wysokości Obszaru Trzciana stwierdzono przeloty nocka dużego w punktach 6,7 (rejon wariantów WBalt, WB1 alt i WA w dolinie Jasiołki), 42 (rejon wariantu WB) w pozostałych punktach także nie można wykluczyć przelotów nocka dużego ze względu na to, że odnotowywano przeloty nocków ale nie było możliwości identyfikacji co do gatunku. Nocek duży w trakcie żerowania lata nisko i powoli. Preferuje obszary leśne (gł. liściaste) o słabo rozwiniętym podszycie i niskim runie, najczęściej są to buczyny, dąbrowy i grądy, choć spotykany jest również w innych typach lasów jak i parkach lub sadach. Poluje również na terenach otwartych tj. świeżo skoszone łąki i pastwiska. Poniżej zestawiono dane nt. liczebności gatunków będących przedmiotami ochrony obszaru wg opracowania Ocena reprezentatywności podkowca małego Rhinolophus hipposideros, nocka dużego Myotis myotis, nocka orzęsionego Myotis emarginatus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii i mopka Barbastella barbastelus w województwie podkarpackim wykonanego przez Krzysztofa Piksę, Instytut Biologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie w 2008 r. Tabela Stanowiska nocka dużego na terenie Ostoi Jaśliskiej Lp. 1 Ostoja/stanowisko Jaskinia Gdzie wpadł Grotołaz (zimowisko) Lp. Ostoja/stanowisko Liczebność znaczenie Punkty Uwagi/źródło informacji Region alpejski - stanowiska w obrębie ostoi 1 Jaskinia gdzie Wpadł Grotołaz Ostoja Jaśliska (zimowisko) (Szkudlarek et al. w druku) 2 J. Pod Bukiem (zimowisko) 6 2 D Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) 3 J. Przy Szkółce (zimowisko) 4 1 D Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) 4 Jaskinia Kacza (zimowisko 3 1 D Ostoja Jaśliska (Mleczek niepubl.) 5 Jaskinia C-7 (zimowisko) 2 D Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) 6 J. Wodna w Piotrusiu (zimowisko) 2 D Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) 7 J. Na Wierzchowinie I (zimowisko) 1 D Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) Liczebność Punkty znaczenie 5 D 2 J. Pod Bukiem (zimowisko) 1 D 3 Jaskinia na Wierzchowinie I (zimowisko) 1 D 4 J. Pod lasem I (zimowisko) 1 D Uwagi Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) Ostoja Jaśliska (Szkudlarek et al. w druku) 135

136 5 Dydiowska Jama (zimowisko) 1 D Ostoja Bieszczady (Mleczek niepubl.) Występowanie nocek orzęsiony Myotis emarginatus W trakcie badań nasłuchowych prowadzonych na wysokości Ostoi Jaśliskiej stwierdzono przeloty nocków, których nie zdołano oznaczyć co do gatunku. Nocek orzęsiony poluje latając w pobliżu koron drzew lub krzewów. Żeruje na niewielkiej wysokości, najczęściej 1-10 m, ale również w koronach drzew. Niechętnie wylatuje na otwartą przestrzeń, niekiedy jednak może żerować nad zbiornikami wodnymi. Poniżej zestawiono dane nt. liczebności gatunków będących przedmiotami ochrony obszaru wg opracowania Ocena reprezentatywności podkowca małego Rhinolophus hipposideros, nocka dużego Myotis myotis, nocka orzęsionego Myotis emarginatus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii i mopka Barbastella barbastelus w województwie podkarpackim wykonanego przez Krzysztofa Piksę, Instytut Biologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie w 2008 r. Tabela Stanowiska nocka orzęsionego na terenie Ostoi Jaśliskiej i w bezpośrednim sąsiedztwie Lp. Ostoja/stanowisko Liczebność Punkty znaczenie Uwagi/źródło informacji Region alpejski - stanowiska w obrębie ostoi 1 J. Przy Szkółce (miejsce rojenia) 36 C Ostoja Jaśliska (Węgiel et al. 2004) 2 Jaskinia na Wierzchowinie I (miejsce Ostoja Jaśliska 25 D rojenia) (Węgiel et al. 2004) 3 Jaskinia Gdzie wpadł Grotołaz Ostoja Jaśliska 2 D (miejsce rojenia) (Węgiel et al. 2004) 4 J. Pod Bukiem Ostoja Jaśliska 1 D (miejsce rojenia) (Węgiel et al. 2004) Występowanie Nocek Bechsteina (Myotis Bechsteini) W trakcie badań nasłuchowych prowadzonych na wysokości Ostoi Jaśliskiej nie rozpoznano bezpośrednio nocka Bechsteina, jednak stwierdzano nocki bez identyfikacji co do gatunku. Prognozowane oddziaływanie Planowana inwestycja w różnych swoich wariantach będzie oddziaływała na Ostoję bezpośrednio lub pośrednio zarówno na etapie budowy jak i jej eksploatacji. Bezpośrednio na zniszczenie narażone są zimowiska podkowca małego Rhinolophus hipposideros, nocka orzęsionego Myotis emarginatus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii, nocka dużego Myotis myotis na górze Cergowej w przypadku realizacji drogi wg wariantu WA (Jaskinia na Wierzchowinie I i II, Jaskinia przy Szkółce). Inwestycja będzie miała również bezpośredni wpływ na wartościowe dla nietoperzy siedliska leśne. Znajdujące się na terenie Ostoi buczyny stanowią cenne żerowiska dla wszystkich przedmiotów ochrony ostoi oraz potencjalne miejsca rozrodu dla mopka, nocka Bechsteina i nocka orzęsionego. Wszystkie te gatunki są krótkodystansowymi migrantami lub wręcz gatunkami osiadłymi, a ponadto gatunkami przynajmniej częściowo związanymi z letnimi schronieniami w dziuplach i szczelinach drzew. Pozwala to przypuszczać, że z dużą dozą prawdopodobieństwa obszary leśne, znajdujące się na terenie Ostoi, stanowią dla nich potencjalnie cenne siedliska. Z kolei pośredni wpływ będzie miało przecięcie tras migracji tych ssaków, przez poszczególne warianty drogi S19. Przeprowadzone badania aktywności na poszczególnych trasach migracji prowadzących od/do Ostoi Jaśliskiej wykazały aktywność podkowca małego oraz mopka. Stwierdzenie nocka Bechsteina i nocka orzęsionego jedynie przy 136

137 pomocy analizy nagrań jest bardzo trudne, a momentami wręcz niemożliwe. Należy jednak przypuszczać, że przynajmniej w przypadku tego drugiego, który stwierdzony był po obydwu stronach planowanej drogi, wskazane korytarze ekologiczne są istotnym elementem środowiska. Prognozowane oddziaływanie Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros Warianty drogi S19 WBalt oraz WB1alt zajmują bezpośrednio tereny leśne obszaru Ostoja Jaśliska będącymi także terenami żerowiskowymi dla gatunku unika on terenów otwartych. Powierzchnia zajęcia zwartych terenów leśnych w wariancie WA wynosi ok. 63 ha w tym w obszarze Ostoi 44,3 ha w wariancie WAalt alt powierzchnia zajęcia zwartych terenów leśnych wynosi 46,6 ha w tym na terenie Obszaru Ostoi 38,1 ha. Powierzchnia zajęcia obszarów bytowania i żerowisk dla gatunku dość duża jednak nieznacząca w porównaniu do dostępnej powierzchni w rejonie i w Obszarze Ostoja Jaśliska powierzchnia ok ha obszarów leśnych. Wariant WB nie ingeruje w obszary leśne Obszaru Ostoja Jaśliska. Oprócz bezpośredniego zajęcia potencjalnych siedlisk nastąpi pośrednie oddziaływanie drogi S19 - fragmentacja siedlisk wykorzystywanych, jako żerowiska (Trzciana dolina Jasiołki, Trzciana Łysa Góra). Przecięte zostaną także trasy migracji na żerowiska, zimowiska, miejsca rojeń oraz kolonie letnie. Sam etap budowy spowoduje zakłócenia w trasach migracji nie będzie powodował jednak możliwości kolizji prace budowalne ustają w godzinach wieczornych w czasie aktywności tej grupy ssaków, ponadto nie ma poruszających się szybko pojazdów. W trakcie eksploatacji ruch samochodów po trasie będzie stwarzał duże niebezpieczeństwo kolizji nietoperzy z pojazdami w przypadku braku rozwiązań łagodzących to oddziaływanie. Na odcinku trasy przebiegającym na wysokości Ostoi zaplanowane są do realizacji obiekty, które mogą być wykorzystywane przez nietoperze, jako trasy przelotu przy odpowiednim zaprojektowaniu szpalerów drzew i krzewów naprowadzających nietoperze pod obiekty. Dotyczy to głównie wariantów WBalt, WB1 alt, WB, ponieważ na znacznej części przechodzą prze tereny otwarte poprzecinane szpalerami drzew wzdłuż, których odbywa się migracja. W przypadku wariantów WA i WAalt oddziaływanie związane z kolizjami będzie trudniejsze do wyeliminowania ze względu na to, że przecinają one tereny leśne, które jako całość stanowią zarówno korytarz migracyjny jak i tereny żerowiskowe, gdzie nie można wyodrębnić pojedynczych ścieżek przelotu. Prognozowane oddziaływanie nocek duży Myotis myotis Podobna skala oddziaływania jak podkowca małego dotyczy nocka dużego Powierzchnia zajęcia zwartych terenów leśnych w wariancie WA wynosi ok. 63 ha w tym w obszarze Ostoi 44,3 ha w wariancie WAalt alt powierzchnia zajęcia zwartych terenów leśnych wynosi 46,6 ha w tym na terenie Obszaru Trzciana 38,1 ha. Powierzchnia zajęcia obszarów bytowania i żerowisk dla gatunku dość duża jednak nieznacząca w porównaniu do dostępnej powierzchni w rejonie i w Obszarze Ostoja Jaśliska powierzchnia ok ha obszarów leśnych.. Wariant WB nie ingeruje w obszary leśne Obszaru. W przypadku nocka dużego, który zbiera pożywienie z podłoża na podstawie nasłuchów ruchów owadów w ściółce nastąpi także pośrednie ograniczenie miejsc żerowiskowych ze względu na zakłócenia powodowane hałasem od eksploatowanej drogi. Szacowany zasięg oddziaływania akustycznego dla tego gatunku wynosi ok m od granicy drogi. Przy założeniu, że dogodne obszary żerowiskowe rozciągają się na wokół ostoi Trzciana (leśne i łąkowe), w przypadku każdego z wariantów przebiegających w rejonie ostoi nastąpi uszczuplenie terenów żerowiskowych o powierzchni ok ha w wariancie WA, ha w wariancie WAalt. Zajęcie pośrednie i bezpośrednie żerowisk nietoperzy nie będzie znaczącym negatywnym oddziaływaniem w odniesieniu do dostępnych obszarów żerowiskowych w okolicy. Nie wpłynie znacząco na stan zachowania populacji w 137

138 obszarze. Oprócz bezpośredniego i pośredniego zajęcia obszarów żerowiskowych i bezpośredniego potencjalnych siedlisk nastąpi pośrednie oddziaływanie drogi S19 - fragmentacja siedlisk wykorzystywanych, jako żerowiska (Ostoja Jaśliska dolina Jasiołki, Ostoja - Trzciana). Podobnie jak w przypadku podkowca małego przecięte zostaną także trasy migracji na żerowiska, zimowiska, miejsca rojeń oraz kolonie letnie. Sam etap budowy spowoduje zakłócenia w trasach migracji nie będzie powodował jednak możliwości kolizji prace budowalne ustają w godzinach wieczornych w czasie aktywności tej grupy ssaków, ponadto nie ma poruszających się szybko pojazdów. W trakcie eksploatacji ruch samochodów po trasie będzie stwarzał duże niebezpieczeństwo kolizji nietoperzy z pojazdami w przypadku braku rozwiązań łagodzących to oddziaływanie. Na odcinku trasy przebiegającym na wysokości Ostoi zaplanowane są do realizacji obiekty, które mogą być wykorzystywane przez nietoperze jako trasy przelotu przy odpowiednim zaprojektowaniu szpalerów drzew i krzewów naprowadzających nietoperze pod obiekty. Dotyczy to głównie wariantów WBalt, WB1 alt, WB, ponieważ na znacznej części przechodzą prze tereny otwarte poprzecinane szpalerami drzew, wzdłuż których odbywa się migracja. W przypadku wariantów WA i WAalt oddziaływanie związane z kolizjami będzie trudniejsze do wyeliminowania ze względu na to, że przecinają one tereny leśne, które jako całość stanowią zarówno korytarz migracyjny jak i tereny żerowiskowe, gdzie nie można wyodrębnić pojedynczych ścieżek przelotu. Nocek duży należy do gatunków nietoperzy wykorzystujących średnie i duże obiekty w drogach (mosty, estakady, wiadukty) do przelotów w poprzek drogi. Prognozowane oddziaływanie nocek orzęsiony Myotis emarginatus W stosunku do gatunku wystąpią podobne oddziaływania jak dla nocka dużego: zajecie siedlisk, żerowisk, fragmentacja dogodnych siedlisk dla gatunku. Oprócz bezpośredniego zajęcia potencjalnych siedlisk nastąpi także fragmentacja terenu. Sam etap budowy spowoduje zakłócenia w trasach migracji nie będzie powodował jednak możliwości kolizji prace budowalne ustają w godzinach wieczornych w czasie aktywności tej grupy ssaków, ponadto nie ma poruszających się szybko pojazdów. W trakcie eksploatacji ruch samochodów po trasie będzie stwarzał niebezpieczeństwo kolizji nietoperzy z pojazdami w przypadku braku rozwiązań łagodzących to oddziaływanie. Na odcinku trasy przebiegającym na wysokości Ostoi zaplanowane są do realizacji obiekty, które mogą być wykorzystywane przez nietoperze, jako trasy przelotu przy odpowiednim zaprojektowaniu szpalerów drzew i krzewów naprowadzających nietoperze pod obiekty. Nocek orzęsiony należy do grupy, która wykorzystuje do przelotów obiekty (mosty, estakady, wiadukty nad drogą). Podobnie jak w przypadku podkowca małego pośrednim oddziaływaniem na populację nocka jest oświetlenie dróg, które przyciąga owady, co z kolei stwarza niebezpieczeństwo kolizji z pojazdami, szczególnie jeśli oświetlenie jest w rejonie leśnym i zadrzewionym. Prognozowane oddziaływania Nocek Bechsteina (Myotis Bechsteini) Zagrożenia dla gatunku są podobne jak dla pozostałych omawianych gatunków: zajecie siedlisk, żerowisk, fragmentacja dogodnych siedlisk dla gatunku. Przy czym jest to gatunek bardziej wrażliwy niż nocek duży na kolizję z pojazdami ze względu na niski i powolny lot. Nocek Bechsteina jest gatunkiem latającym nisko i wolno. W trakcie budowy drogi wycięte zostaną drzewostany liściaste Powierzchnia zajęcia terenów leśnych w wariancie WA wynosi ok. 63 ha w tym w obszarze Ostoi 44,3 ha w wariancie WAalt alt powierzchnia zajęcia zwartych terenów leśnych wynosi 46,6 ha w tym na terenie Obszaru Trzciana 38,1 ha. Powierzchnia zajęcia obszarów bytowania i żerowisk dla gatunku dość duża jednak nieznacząca w porównaniu do dostępnej 138

139 powierzchni w rejonie i w Obszarze Ostoja Jaśliska powierzchnia ok ha obszarów leśnych. Nastąpi uszczuplenie bazy żerowiskowej (oddziaływanie długotrwałe). Ze względu na dostępność drzewostanów leśnych w okolicy Ostoi Jaśliskiej nie będzie to oddziaływanie istotne w odniesieniu do stanu zachowania siedlisk dla gatunku. Oprócz bezpośredniego zajęcia potencjalnych siedlisk nastąpi także fragmentacja terenu. Sam etap budowy spowoduje zakłócenia w trasach migracji nie będzie powodował jednak możliwości kolizji prace budowalne ustają w godzinach wieczornych w czasie aktywności tej grupy ssaków, ponadto nie ma poruszających się szybko pojazdów. W trakcie eksploatacji ruch samochodów po trasie będzie stwarzał niebezpieczeństwo kolizji tego gatunku ze względu na jego niski i wolny lot z pojazdami w przypadku braku rozwiązań łagodzących to oddziaływanie. Na odcinku trasy przebiegającym na wysokości Ostoi zaplanowane są do realizacji obiekty, które mogą być wykorzystywane przez nietoperze, m.in. nocka Bechsteina jako trasy przelotu przy odpowiednim zaprojektowaniu szpalerów drzew i krzewów naprowadzających nietoperze pod obiekty. Przy czym jest to gatunek unikający terenów otwartych bytujący w lasach i jako schronienia letnie wykorzystujący dziuple w drzewach. Także znacznie większe zagrożenie dla populacji gatunku będą stwarzały warianty przebiegające przez tereny leśne Ostoi Jaśliskiej WA i WAalt. Podobnie jak w przypadku pozostałych gatunków nietoperzy pośrednim oddziaływaniem na populację nocka Bechsteina jest oświetlenie. Jak już wspomniano wcześniej na wysokości Ostoi Jaśliskiej oświetlenie przewidywane jest w rejonach MOP-ów oraz węzłów Tylawa i Barwinek. Jest to potencjalne pośrednie oddziaływanie na populację nietoperzy z powodu przyciągania owadów będących pokarmem dla nich. Chociaż w przypadku nocka Bechsteina oddziaływanie mało istotne ze względu na preferencje gatunku żerowanie w lasach liściastych i unikanie terenów otwartych. Waloryzacja analizowanych wariantów drogi S19 ze względu na nietoperze WBalt: wariant ten na wysokości Ostoi Jaśliskiej przebiega bardzo podobnie do wariantu WB1alt. W miejscach większości stwierdzonych tras przelotów nietoperzy zaplanowane są mosty, wiadukty i tunele. Wariant będzie miał negatywne oddziaływanie na populację nietoperzy, będących przedmiotami ochrony ostoi, na etapie powstawania inwestycji. Budowa drogi doprowadzi do okresowego przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych łączących zimowiska, kolonie rozrodcze i żerowiska nietoperzy. Wskazanymi działaniami minimalizacyjnymi będzie dostosowanie wszystkich mostów, wiaduktów i estakad, przechodzących nad wskazanymi korytarzami ekologicznymi, do potrzeb pełnienia przez nich funkcji przelotów dla nietoperzy. Ważne będzie również odbudowanie przerwanych korytarzy ekologicznych poprzez odpowiednie nasadzenie drzew i krzewów. Dojdzie do fragmentacji środowiska i zniszczenia siedlisk. Proponowane działania minimalizujące powinny w znacznym stopniu ograniczyć wpływ inwestycji na populację nietoperzy w fazie jej eksploatacji. Należy jednak zaznaczyć, że prawidłowość wykonania zaproponowanych rozwiązań minimalizujących wykaże dopiero monitoring porealizacyjny. WB1alt: wariant najkorzystniejszy w punktu widzenia minimalizacji odziaływania inwestycji na lokalne populacje nietoperzy. W znacznej mierze omija obszary leśne. W miejscach większości stwierdzonych tras przelotów nietoperzy zaplanowane są mosty, wiadukty i tunele. Budowa drogi doprowadzi do okresowego przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych łączących zimowiska, kolonie rozrodcze i żerowiska nietoperzy. 139

140 Wskazanymi działaniami minimalizującymi będzie dostosowanie wszystkich mostów, wiaduktów i estakad, przechodzących nad wskazanymi korytarzami ekologicznymi, do potrzeb pełnienia przez nich funkcji przelotów dla nietoperzy. Ważne będzie również odbudowanie przerwanych korytarzy ekologicznych poprzez odpowiednie nasadzenie drzew i krzewów. Miejscem najbardziej narażonym na kolizje jest rejon węzeł Tylawa, który w całości zaplanowany jest na terenach leśnych, gdzie formalnie nie wskazano przejść dla zwierząt jednak są zaplanowane do realizacji 2 estakady (ES-2/14 o wysokości max 14 m i długości ok. 85 m oraz ES-2/15 o wysokości od 7 do 14 m i długości całkowitej ok m). Dojdzie do fragmentacji środowiska i zniszczenia siedlisk. Ponadto wszystkie proponowane działania minimalizujące odnoszą się jedynie do poprzecznego ruchu tych ssaków względem drogi. Proponowane działania minimalizujące powinny w znacznym stopniu ograniczyć wpływ inwestycji na populację nietoperzy w fazie jej eksploatacji. Należy jednak zaznaczyć, że prawidłowość wykonania zaproponowanych rozwiązań minimalizujących wykaże dopiero monitoring porealizacyjny. Działania minimalizujące dla nietoperzy 1303 Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros Na wysokości obszaru Ostoja Jaśliska przewiduje się oświetlenie drogi ekspresowej w rejonie lokalizacji miejsc obsługi podróżnych oraz węzła Tylawa i Barwinek w każdym z analizowanych wariantów. Jest to potencjalne pośrednie oddziaływanie na populację nietoperzy z powodu przyciągania owadów będących pokarmem dla nich. Zwabianie nietoperzy w pobliże dróg spowoduje kolizje z podjazdami. Oddziaływanie to mogłoby być znaczące w przypadku zastosowania opraw oświetleniowych rtęciowych ze względu na dużą ilość przyciąganych owadów szczególnie w pobliżu obszaru leśnego. Przezorność nakazuje wskazanie aby w węźle Tylawa (węzeł na terenie leśnym) w wariantach WBalt i WB1alt nie zastosowano oświetlenia drogi. Takie działanie zminimalizuje negatywny wpływ na populację gatunku poprzez wyeliminowanie jednego z czynników powodujących negatywny wpływ przedsięwzięcia na gatunek. Nie jest możliwe wyeliminowanie tego oddziaływania w rejonie miejsc obsługi podróżnych (MOP) oraz węzła Tylawa w pozostałych wariantach drogi i węzła Barwinek we wszystkich wariantach. Nie jest również możliwe nie oświetlenie węzła Tylawa, stąd wprowadzono odpowiednie zalecenia dotyczące rodzaju oświetlenia. Ze względu na podkowca małego, przed rozpoczęciem robót należy zinwentaryzować przecinane przez planowaną drogę liniowe zadrzewienia i zakrzaczenia, mogące stanowić trasy jego przelotów. W przypadku, gdy w takim miejscu nie jest planowany obiekt umożliwiający nietoperzom przekroczenie drogi, zaleca się przeprowadzenie obserwacji czy nie następuje zwiększona śmiertelność osobników tego gatunku. Na podstawie wyników obserwacji podjąć należy decyzję o wprowadzeniu dodatkowych środków minimalizujących, np. ekranów podnoszących lot nocek duży Myotis myotis Nocek duży jest gatunkiem żerującym głównie przy ziemi to potencjalne kolizje z powodu przyciągania owadów przez oświetlenie i następnie nietoperzy nie istotne. Jednakże w myśl zasady ostrożności tak jak w przypadku pozostałych gatunków nietoperzy należy w miejscach gdzie jest przewidywane oświetlenie drogi (MOP-y i węzły oraz przebudowywane drogi poprzeczne oświetlone w chwili obecnej) zastosować oświetlenie o barwie światła zbliżonej do pomarańczowego oraz zastosować kierunkowe oprawy oświetleniowe. Szczególnie jest to ważne na węźle Tylawa (węzeł na ternie leśnym) w wariantach WBalt i WB1alt gdzie przebiegają korytarze ekologiczne nietoperzy. 140

141 1321 nocek orzęsiony Myotis emarginatus Przezorność nakazuje wskazanie, aby w węźle Tylawa (węzeł na terenie leśnym) w wariantach WBalt i WB1alt nie zastosowano oświetlenia drogi. Takie działanie zminimalizowałoby negatywny wpływ na populację gatunku poprzez wyeliminowanie jednego z czynników powodujących negatywny wpływ przedsięwzięcia na gatunek. Nie jest możliwe wyeliminowanie tego oddziaływania w rejonie miejsc obsługi podróżnych (MOP) oraz węzła Tylawa w pozostałych wariantach drogi i węzła Barwinek we wszystkich wariantach. Konieczne jest oświetlenie węzłów, dlatego dla węzła Tylawa, gdzie przebiegają korytarze ekologiczne nietoperzy dodano zalecenia odnośnie oświetlenia. Podsumowanie: 2. Konieczne jest dostosowanie wszystkich mostów, wiaduktów i estakad, przechodzących we wskazanych korytarzach migracyjnych, do potrzeb pełnienia przez nich funkcji przelotów dla nietoperzy. 3. Dla obiektów pełniących również funkcję przejścia dla nietoperzy, należy zastosować struktury naprowadzające w postaci szpalerów drzew i wysokich krzewów łączących przejście z układem zadrzewień (struktur ukierunkowujących przemieszczanie się nietoperzy) w jego otoczeniu, w granicach inwestycji. Należy dostosować długość i lokalizację nasadzeń do przebiegu lokalnych tras przemieszczania się nietoperzy. Roślinność dochodząca do otworu przejścia może się lejkowato zwężać (umożliwiając lepsze naprowadzenie nietoperzy). 4. W miejscach gdzie przewidywane jest oświetlenie drogi głównej (węzły i MOP-y) oraz wzdłuż przebudowywanych dróg poprzecznych, które w chwili obecnej są oświetlone należy stosować światło o możliwie najniższej emisji barw niebieskich i promieniowania UV oraz o temperaturze barwowej < 3000 K. Najlepiej takie warunki spełniają niskociśnieniowe lampy sodowe. Należy również projektować oświetlenie o możliwie najmniejszej mocy źródeł światła i najmniejszej emisji oraz ograniczyć rozpraszanie światła poza jezdnię poprzez koncentrację strumieni świetlnych (Kurek 2010). 5. Ze względu na podkowca małego, przed rozpoczęciem robót należy zinwentaryzować przecinane przez planowaną drogę liniowe zadrzewienia i zakrzaczenia, mogące stanowić trasy jego przelotów. W przypadku gdy w takim miejscu nie jest planowany obiekt umożliwiający nietoperzom przekroczenie drogi, zaleca się przeprowadzenie obserwacji czy nie następuje zwiększona śmiertelność osobników tego gatunku. Na podstawie wyników obserwacji podjąć należy decyzję o wprowadzeniu dodatkowych środków minimalizujących, np. ekranów podnoszących lot. 6. W ramach ponownej oceny należy zebrać aktualne dane nt. śmiertelności podkowców na obecnej DK9, w tych miejscach gdzie obecne struktury będą przecinane przez nowa drogę i na tej podstawie wyznaczyć miejsca wprowadzenia dodatkowych środków minimalizujących. 7. Z uwagi na występowanie nietoperzy: nie należy obsadzać pasa drogowego drzewami (poza otoczeniem przejścia, gdzie zadrzewienia mają pełnić funkcje naprowadzające), zakrzewienia powinny być lokalizowane nie bliżej niż 20 m od zewnętrznej skrajni drogi ekspresowej (nie dotyczy nasadzeń wokół przejścia), 141

142 nasadzenia powinny być niższe od poziomu jezdni (w miejscach, gdzie przebiega ona po nasypie), planowane nasadzenia zieleni w rejonie trasy powinny zostać wykonane wyłącznie z wykorzystaniem rodzimych gatunków drzew i krzewów. 8. Wykluczyć realizację drogi wg wariantu WA ze względu na ryzyko zniszczenia siedlisk będących zimowiskami gatunków będących przedmiotami ochrony obszaru (Jaskinia przy Wierzchowinie I i II, Jaskinia przy Szkółce). 9. Od drugiego roku użytkowania należy przez 2 lata prowadzić monitoring chiropterologiczny. Powinien on obejmować wykonanie nasłuchów detektorowych w punktach o najwyższej aktywności nietoperzy oraz analizę śmiertelności w rejonie tych punktów WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARU NATURA SOO TRZCIANA PLH Opis obszaru zawarto w Załączniku nr 19. Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 28 maja 2014r. został przyjęty Plan Zadań Ochronnych obszaru Natura 2000 Trzciana (dalej PZO). Stanowi on załącznik tekstowy 19a do Raportu. Skraje Obszaru przecinane są przez warianty: WB, WB alternatywny oraz WB 1 alternatywny planowanej S19. Tabela Kolizje poszczególnych wariantów trasy z obszarem Natura 2000 PLH Trzciana Wariant Kilometraż kolizji Powierzchnia zajęcia obszaru (ha) Wariant WA - - Wariant WA alternatywny Wariant WB Wariant WB alternatywny Wariant WB1 alt ; ; Wariant WA i wariant WA alternatywny (oś wariantów) przebiegają w odległości około 440 m od obszaru Natura Analizowane warianty (WB, WB alt. i WB1 alt) przecinają obszar Trzciana wzdłuż granicy obszaru. W tym przypadku nie zajdzie efekt przecięcia i fragmentacji obszaru. W Raporcie posłużono się również danymi zebranymi do celów sporządzenia Planu Zadań Ochronnych obszaru. Uznano, że są to dane najbardziej aktualne i najpełniej odzwierciedlające rozmieszczenie i powierzchnię siedlisk w obszarze. Poniżej w tabeli zestawiono powierzchnię poszczególnych siedlisk będących przedmiotami ochrony obszaru PLH Trzciana wg danych z SDF-u i PZO. 0,083 3,11 7,22 142

143 Tabela Powierzchnia siedlisk będących przedmiotami ochrony obszaru PLH Trzciana wg SDF-u oraz PZO dla obszaru. Typ sedliska Powierzchnia siedliska w obszarze wg SDF [ha] %powierzchni obszaru Powierzchnia siedliska w obszarze wg inwentaryzacji do PZO obszaru [ha] %powierzchni obszaru ,00 0,016 0, ,71 0,60 51,63 2, ,03 50, ,07 55, ,14 0,40 brak brak 9180 brak brak 0,38 0,02 91E0 0,69 0,03 brak brak ODDZIAŁYWANIE NA PRZEDMIOTY OCHRONY SIEDLISKA 8310 jaskinie nieudostępnione do zwiedzania Występowanie W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie (pod planowaną inwestycję) nie stwierdzono występowania jaskiń. Ocena ogólna w obszarze B. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) FV tj. właściwy Dla 59% jaskiń jest właściwy. 35% stanowisk otrzymało ocenę niezadowalającą, a jedno stanowisk ocenę złą. Perspektywy zachowania w Polsce Wyniki monitoringu GIOŚ za 2013r. pokazały, że w rejonie biogeograficznym alpejskim, ocenę właściwą FV otrzymały 22 stanowiska, 5 stanowisk otrzymało ocenę niezadawalającą U1. Ogólnie, perspektywy ochrony w 71% stanowisk są właściwe. Jaskinie są chronione i w wielu występuje zakaz penetracji. Pozostałych jaskiń perspektywy ochrony są niezadowalające. Taka ocena wynika z atrakcyjności jaskiń, co powoduje częstsze odwiedzanie ich przez ludzi i większe zniszczenia. Brak zróżnicowania geograficznego parametru. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Siedlisko powstaje w wyniku procesów krasowych, głównie w skałach wapiennych. Tworzy się także w trzeciorzędowych piaskowcach i łupkach fliszowych w wyniku procesów pseudo krasowych, przeważnie powstają wtedy szczeliny skalne powiększone wskutek ruchów osuwiskowych, Główne zagrożenia Środowisko jaskiniowe jest szczególnie wrażliwe na destrukcję wskutek słabej zdolności do samoistnej naprawy. Zagrożeniem dla siedliska jest rabunkowa gospodarka leśna (ścinka drzew i prowadzenie szlaków zrywkowych), która może powodować zasypywanie otworów jaskiń i ich partii przyotworowych, nadmierny ruch turystyczny. Zagrożeniem są również inwestycje związane z przemieszczaniem znacznych mas gruntu, np. podczas budowy dróg. Działania takie mogą powodować zniszczenie jaskiń. 143

144 Zagrożeniem dla siedliska są również zanieczyszczenia dostające się w głąb jaskini w ciekach wodnych lub z przenikającej z powierzchni wody. Drugim źródłem dopływu zanieczyszczeń jest powietrze. Prognozowane oddziaływanie W związku z brakiem stwierdzonych kolizji, nie przewiduje się bezpośredniego wpływu drogi na ten typ siedliska. Działania minimalizujące W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących kwaśne buczyny Występowanie Kwaśna buczyna górska zajmuje szczytowe partie grzbietów, wierzchołki wzniesień i bardziej strome stoki. Powierzchnia w obszarze zajęta przez siedlisko wynosi 13,71ha. W rejonie prowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na analizowanym terenie (pod planowaną inwestycję) nie stwierdzono występowania tego siedliska. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring siedliska prowadzony był w 2013roku. W regionie biogeograficznym alpejskim stan zachowania siedliska oceniony został jako niezadowalający - U1 w 16 tu obszarach i zły - U2 w 15-tu obszarach. Stan właściwy FV przyznano 4-em obszarom. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony siedliska oceniono jako właściwe w 23 obszarach i niezadowalające w 7 obszarach. Powierzchnia siedliska w Karpatach ulega zmniejszeniu. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Miejsca na zboczach stoków, z wzmożonymi procesami przemywania gleby przez wody opadowe, wywiewaniem ściółki i okresowym przesuszeniem. Porastając miejsca narażone na działanie czynników abiotycznych (wierzchołki wzniesień, wysokie i wąskie grzbiety) zabezpiecza stoki przed procesami erozji wodnej i wietrznej. Główne zagrożenia Zagrożenie stanowi gospodarka leśna powodująca zniekształcenie składu gatunkowego, fragmentacja kompleksów leśnych, intensywne użytkowanie. Fragmentacja rozległych kompleksów leśnych. Prognozowane oddziaływanie Brak bezpośrednich oddziaływań na siedlisko. Możliwe oddziaływanie pośrednia polegające na osłabieniu kondycji siedliska ze względu na wzrost zapylenia i wzrost stężenia zanieczyszczeń komunikacyjnych w powietrzu. Konsekwencja może być ułatwione wkraczanie gatunków inwazyjnych i ekspansywnych. Działania minimalizujące 144

145 W związku z brakiem wpływu inwestycji na ten typ siedliska nie proponuje się dedykowanych działań minimalizujących żyzne buczyny Występowanie Jest to najczęściej notowany typ siedliska, który występuje powszechnie na całym obszarze opracowania i stanowi element wyraźnie dominujący w krajobrazie górskim. Żyzne buczyny reprezentowane są przez płaty żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-fagetum, które porastają większość wzniesień i wąwozów. W obszarze Trzciana planowana droga koliduje z tym siedliskiem w dwóch wariantach: Wariant WB alt po rozdzieleniu z WB: , pow.118 m 2, , pow.2812 m 2, , pow m 2, przy czym w km droga jest prowadzona po estakadzie, Wariant WB1 alt: , pow.6864 m 2 płat częściowo potwierdzony w PZO dla obszaru, wg. inwentaryzacji do celów przedmiotowego Raportu, zasięg płatu jest szerszy, , pow m , pow.2812 m 2, przy czym w km droga jest prowadzona po estakadzie. Stan zachowania siedliska w Polsce (wg. GIOŚ) Monitoring siedliska prowadzony był w 2013r. W regionie alpejskim, w obszarach Natura 2000, stan siedliska został oceniony jako niezadawalający (U1), w większości badanych obszarów. Perspektywy zachowania w Polsce Perspektywy ochrony zostały ocenione jako FV tj. właściwe. Wymagania środowiskowe/abiotyczne Spotykana jest zarówno na siedliskach żyznych, średnio zasobnych, jak i uboższych. Porasta stoki i grzbiety górskie oraz zbocza dolin i wąwozów, nie wykazując przywiązania do określonej ekspozycji. Główne zagrożenia Zidentyfikowane w PZO istniejące zagrożenia dla siedliska na obszarze N2000, to: B02.04 zubożenie ekosystemu w mikrosiedliska gatunków związanych z obumieraniem drzew, B nadmierne przerzedzenie zwarcia drzewostanów, I02 obecność w drzewostanie gatunków obcych (m.in. sosny), K01.01 L05. Procesy masowe na zboczach, L10 czynniki abiotyczne powodujące szkody w drzewostanie. 145

146 Zidentyfikowane w PZO potencjalne zagrożenia dla siedliska na obszarze N2000, to: B wprowadzanie gatunków obcych siedliskowo, B02.04 zubożenie ekosystemu w mikrosiedliska gatunków związanych z obumieraniem drzew, B nadmierne przerzedzenie zwarcia drzewostanów, B03 eksploatacja lasu, C uszczuplenie w wyniku eksploatacji kruszywa, B07 zbyt krótkie okresy odnowienia, J03.01 niedobór obumierających drzew i martwego drewna. Prognozowane oddziaływanie W tabeli poniżej przedstawiono powierzchnię siedliska 9130, które będzie zniszczone. Tabela Zniszczone siedlisko 9130 przyrodnicze w obszarze Trzciana Warianty WA WA alt WB WB alt WB 1 alt Typy siedlisk powi.[ha] udział [%] powi.[ha] udział [%] powi.[ha] udział [%] powi.[ha] udział [%] pow.[ha] udział [%] 9130 (1276,07ha) zniszczone ,58 0,04 4,26 0,33 Oba warianty (WB1 alt i WB alt) przebiegają po południowych obrzeżach granicy Obszaru Natura 2000 Trzciana. Miejsce kolizji trasy z siedliskiem 9130 dotyczy również tylko granicy płatu siedliska. W zawiązku z powyższym przecięcie z siedliskiem nie wpłynie znacząco na stan zachowania siedliska oraz na jego spójność. Siedlisko 9130 na terenie obszaru Trzciana zajmuje ponad 55 % powierzchni obszaru. Niszczona w wyniku realizacji wariantów Zniszczenie siedliska 9130 (w pasie drogowym inwestycji) w WB alt. wyniesie około 0,58 ha, co stanowi 0,4% powierzchni tego siedliska w obszarze Trzciana. Zniszczenie siedliska 9130 (w pasie drogowym inwestycji) w wariancie WB 1 alt. wyniesie około 4,26 ha, co stanowi 0,33 % tego siedliska w obszarze Trzciana. Położenie niszczonych fragmentów siedliska 9130 w wariancie preferowanym WB1 alt,, z uwzględnieniem granic obszaru Natura 2000 Trzciana, przedstawiono na poniższym rysunku. 146

147 Rysunek Płat siedliska 9130 niszczony w wariancie WB1 alt w km od do (na niebiesko wg PZO, na żółto wg inwentaryzacji do celów Raportu). Ze względu na to, że niszczeniu ulegnie tylko niewielka cześć płata siedliska położonego na skraju obszaru Natura 2000 Trzciana nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na ten płat siedliska. Nie przewiduje się również, aby zniszczenie części siedliska (max 0,33% - w wariancie WB 1 alt.) wpłynęło negatywnie na zachowanie stanu siedliska w obszarze. Projektowana inwestycja (oddziaływanie pośrednie) może potencjalnie negatywnie wpłynąć na kondycję drzewostanów, zwłaszcza w miejscach przecięcia, czyli odsłonięcia części siedliska Zarówno drzewostany starsze jak i młodniki będą narażone na działanie czynników biotycznych i abiotycznych w wyniku nagłego ich odsłonięcia. Odsłonięte drzewa będą narażone na działanie promieni słonecznych jak również w okresie zimowym mogą ucierpieć od niskich temperatur. Młodsze drzewostany będą narażone na silne działanie wiatrów. Nie można wykluczyć, iż w miejscu odsłonięcia siedliska pojawią się nowe gatunki roślin (zwłaszcza w podszycie). Biorąc pod uwagę położenie płatu siedliska względem projektowanej drogi, tj. przebieg po skrajnych fragmentach płatu, oddziaływanie to zostało uznane za nieistotne. W fazie budowy (oddziaływanie pośrednie) może dojść do uszkodzenia brył korzeniowych drzew nieprzewidzianych do wycinki pod inwestycję. Zrywka dużych pni pociąga za sobą ryzyko uszkodzeń pozostałych na powierzchni dojrzałych drzew oraz odnowień. Prowadzenie zrywki w okresie wegetacyjnym, a zwłaszcza w czasie obfitych opadów, prowadzi do uruchomienia procesów erozyjnych; zjawisku temu sprzyja też zła jakość dróg stokowych. Trasa w miejscu przecięcia z obszarem będzie prowadzona na nasypie u podnóża zbocza, a w części także po estakadzie - w związku z tym nie przewiduje się wpływu związanego ze zmianą stosunków wodnych na siedlisko położone powyżej drogi, gdyż spływ wód będzie w kierunku drogi. Zaproponowano dedykowane działania minimalizujące. Działania minimalizujące 147