Aneks do listy porostów i grzybów naporostowych polskiej części Karkonoszy I.

Transkrypt

1 Kossowska M. 2014: Aneks do listy porostów i grzybów naporostowych polskiej części Karkonoszy I. Opera Corcontica 51: Aneks do listy porostów i grzybów naporostowych polskiej części Karkonoszy I. Annex to the checklist of lichens and allied fungi of the Polish Karkonosze Mountains I. Maria Kossowska Uniwersytet Wrocławski, Instytut Biologii Środowiskowej, Zakład Botaniki, ul. Kanonia 6/8, Wrocław, PL, kossmar@biol.uni.wroc.pl Abstrakt W artykule zebrano dane dotyczące występowania porostów i grzybów naporostowych w polskiej części Karkonoszy, opublikowane po 2006 roku lub pominięte w pierwszym wykazie. 13 gatunków błędnie podanych usunięto z listy, dołączono do niej zaś 77 nowych, w tym 63 gatunki porostów i 14 gatunków grzybów naporostowych. Zaktualizowany i poprawiony wykaz porostów i grzybów naporostowych polskiej części Karkonoszy liczy obecnie 660 taksonów. Słowa kluczowe: Ascomycota, Basidiomycota, bioróżnorodność, Sudety Abstract The paper summarizes new data on lichens and lichenicolous fungi occurring in the Polish part of the Karkonosze Mts (the Giant Mts), which was published after 2006 or omitted in the first checklist. In all, 13 lichen species erroneously reported are excluded from the list while 77 new taxa, i.e. 63 lichen species and 14 species of lichenicolous fungi, are listed. The corrected checklist of lichens and allied fungi of the Polish part of the Karkonosze Mts consists of 660 taxa. Keywords: Ascomycota, Basidiomycota, biodiversity, Sudetes Opublikowana na początku XXI wieku lista porostów i grzybów naporostowych polskich Karkonoszy (Kossowska 2006) była pierwszą próbą zebrania i podsumowania danych dotyczących ich występowania i rozmieszczenia na tym obszarze. Obejmowała 574 gatunki porostów i 22 gatunki grzybów naporostowych, wraz z wykazem ich stanowisk po polskiej (śląskiej) stronie pasma. Podejmowane przez różnych badaczy intensywne prace terenowe zaowocowały odnalezieniem w następnych latach kolejnych taksonów. Z drugiej strony, w rezultacie rewizji taksonomicznej różnych jednostek systematycznych, a także ponownego oznaczenia zachowanych materiałów zielnikowych, niektóre wcześniej podawane taksony zsynonimizowano z innymi lub wyłączono z listy porostów Karkonoszy jako błędnie oznaczone. Ponieważ informacje na ten temat rozproszone są w monografiach, artykułach i drobnych doniesieniach różnych autorów i w związku z tym nie zawsze łatwo dostępne, celowym wydało się zebranie ich w postaci aneksu do wyżej wymienionej listy. Poniżej przedstawiono alfabetyczny wykaz 13 gatunków z różnych względów wyłączonych z lichenobioty Karkonoszy oraz 75 nowych taksonów, w tym 62 gatunki porostów i 13 gatunków grzybów naporostowych. Włączono tu także dwa gatunki przeoczone w poprzednim wykazie: Porpidia contraponenda (Arnold) Knoph & Hertel, podana przez Triebel (1989) jako porost żywicielski dla Cecidonia xenophana (Körb.) Triebel & Rambold, oraz grzyb naporostowy Sagediopsis barbara (Th. Fr.) R. Sant. & Triebel, który w Karkonoszach ma locus classicus (Stein 1879). Nadmienić należy, że oba wykazy mogą nie być pełne, poza tym spodziewać się można odnalezienia lub wyróżnienia w przyszłości kolejnych gatunków. Dlatego tego rodzaju aneks powinien być publikacją

2 174 Opera Corcontica 51 / 2014 cykliczną, co jakiś czas aktualizującą stan wiedzy na temat występowania porostów w Karkonoszach. Po dokonanych korektach lista porostów i związanych z nimi grzybów, stwierdzonych do tej pory po polskiej stronie pasma, liczy obecnie 660 taksonów (odpowiednio 625 gatunków porostów i 35 gatunków grzybów naporostowych). Gatunki wyłączone z listy W nawiasach kwadratowych podano nazwę, pod którą gatunek był opublikowany w pierwszym wykazie (Kossowska 2006). * grzyb naporostowy *Abrothallus parmeliarum (Sommerf.) Nyl. Grzyb naporostowy podany z Karkonoszy przez Flotowa (1851) i Körbera (1855) jako rosnący na plechach Platismatia glauca, który to porost jest żywicielem innego gatunku z rodzaju Abrothallus A. cetrariae Kotte (Czyżewska & Kukwa 2009). Bacidia bagliettoana (A. Massal. & De Not.) Jatta (1970), zachowany okaz należy do Micarea lignaria (Ach.) Hedl. (Kossowska 2009). Baeomyces speciosus (Körb.) Lindau Podawany z jedynego stanowiska w Małym Śnieżnym Kotle (Stein 1879, Frey 1933, Fabiszewski 1985) i uważany za endemit Karkonoszy. W rzeczywistości takson reprezentuje skrajny wariant morfologiczny B. rufus (Huds.) Rebent., wywołany przez duże nachylenie podłoża (Christiansen & Alstrup 1990). Caloplaca sinapisperma (Lam.) Maheu & A. Gillet (1970), zachowany okaz należy do C. ammiospila (Ach.) H. Olivier (Kossowska 2009). Circinaria calcarea (L.) A. Nordin, S. Savić & Tibell [Aspicilia calcarea (L.) Körb.] (1970), okaz należy do innego, niezidentyfikowanego gatunku z rodzaju Aspicilia (por. Kossowska 2009). Collema crispum (Huds.) Weber ex F.H. Wigg. (1970), zachowany okaz należy do C. flaccidum (Ach.) Ach. (Kossowska 2009). Diploschistes gypsaceus (Ach.) Zahlbr. (1970), zachowany okaz należy do D. scruposus (Schreb.) Norman (Kossowska 2009). Leptogium lichenoides (L.) Zahlbr. Podany z żyły bazaltowej przez Wykrotę (1970), zachowany okaz należy do L. intermedium (Arnold) Arnold (Kossowska 2008b). Ochrolechia upsaliensis (L.) A. Massal. Według Kukwy (2009) występowanie tego gatunku w polskiej części Karkonoszy jest wątpliwe z uwagi na brak skał wapiennych. Peltigera canina (L.) Willd. (1970), okaz należy do innego, niemożliwego do identyfikacji gatunku z rodzaju Peltigera (por. Kossowska 2009). Pertusaria pseudocorallina (Lilj.) Arnold (1970), zachowany okaz należy do P. corallina (L.) Arnold (Kossowska 2009). Pseudosagedia byssophila (Körb. ex Hepp) Hafellner & Kalb (1970), okaz prawdopodobnie należy do Porina lectissima (Fr.) Zahlbr. (Kossowska 2009). Stereocaulon pileatum Ach. (1970), zachowany okaz należy do S. nanodes Tuck. (Kossowska 2009). Gatunki nowe dla polskich Karkonoszy W nawiasach kwadratowych podano nazwę, pod którą gatunek był wymieniony w publikacji źródłowej * grzyb naporostowy

3 Kossowska: ANEKS DO LISTY POROSTÓW I. 175 *Abrothallus cetrariae Kotte Czyżewska & Kukwa (2009) Acarospora glaucocarpa (Ach.) Körb. Acarospora moenium (Vain.) Räsänen [Aspicilia moenium (Vain.) G. Thor & Timdal] *Arthrorhaphis aeruginosa R. Sant. & Tønsberg Dimos-Zych & Bacidia rubella (Hoffm.) A. Massal. Bacidina arnoldiana (Körb.) V. Wirth & Vězda [Bacidia arnoldiana Körb.] Bacidina sulphurella (Samp.) M. Hauck & V. Wirth [Bacidia sulphurella Samp.] Brianaria lutulata (Nyl.) S. Ekman & M. Svensson [Micarea lutulata (Nyl.) Coppins] Brianaria sylvicola (Flot. ex Körb.) S. Ekman & M. Svensson [Micarea sylvicola (Flot.) Vězda & Wirth] Brodoa atrofusca (Schaer.) Goward Palice (1999) Buellia ocellata (Flörke ex Flot.) Körb. Caeruleum heppi (Nägeli ex Körb.) K. Knudsen & L. Arcadia [Myriospora heppi Nägeli] Caloplaca citrina (Hoffm.) Th. Fr. Caloplaca crenulatella (Nyl.) H. Olivier Caloplaca decipiens (Arnold) Blomb. & Forssell Candelariella efflorescens R. C. Harris & W. R. Buck Candelariella reflexa (Nyl.) Lettau *Carbonea aggregantula (Müll. Arg.) Diederich & Triebel *Carbonea supersparsa (Nyl.) Hertel *Cecidonia umbonella (Nyl.) Triebel & Rambold *Cercidospora epipolytropa (Mudd) Arnold Chrysothrix chlorina (Ach.) J. R. Laundon Kossowska (2010) Cladonia metacorallifera Asahina Kowalewska & Kukwa (2004) *Clypeococcum hypocenomycis D. Hawksw. Kukwa & Jabłońska (2008) Dermatocarpon intestiniforme (Körb.) Hasse Kossowska (2008b) Diplotomma lutosum A. Massal. Eiglera flavida (Hepp) Hafellner * Endococcus aff. propinquus (Körb.) D. Hawksw. Kukwa & Jabłońska (2008) *Endococcus rugulosus (Borrer ex Light) Nyl. s.l.

4 176 Opera Corcontica 51 / 2014 Fuscidea praeruptorum (Du Rietz & H. Magn.) Wirth & Vězda Lecania sylvestris (Arnold) Arnold Lecanora albescens (Hoffm.) Branth & Rostr. Lecanora dispersa (Pers.) Sommerf. Lecanora gangaleoides Nyl. Lecanora aff. gisleriana Müll. Arg. Lecanora leptyrodes (Nyl.) Degel. Lecanora semipallida H. Magn. Śliwa (2009) Lecidea commaculans Nyl. Palice (1999) Lecidea praenubila Nyl. Lecidella stigmatea (Ach.) Hertel & Leuckert Leptogium imbricatum P. M. Jørg. Kossowska (2008b) Melanelixia subaurifera (Nyl.) O. Blanco, A. Crespo, Divicar, Ess., D. Hawksw. & Lumbsch Micarea lithinella (Nyl.) Hedl. Micarea micrococca (Körb.) Gams ex Coppins Micarea misella (Nyl.) Hedl. Micarea nitschkeana (J. Lahm ex Rabenh.) Harm. *Muellerella ventosicola (Mudd) D. Hawksworth Kukwa (2005) Ochrolechia alboflavescens (Wulfen) Zahlbr. Kukwa (2008) Ochrolechia arborea (Kreyer) Almb. Ochrolechia microstictoides Räsänen Kukwa (2008) Opegrapha vermicellifera (Kunze) J. R. Laundon Peltigera elisabethae Gyeln. Kossowska (2009) Pertusaria lactescens Mudd Kossowska (2008c) Pertusaria leioplaca DC. Phaeophyscia nigricans (Flörke) Moberg *Phaeospora parasitica (Lönnr.) Arnold Physcia dubia (Hoffm.) Lettau Polysporina simplex (Davies) Vězda Kossowska (2010) Porina leptalea (Durieu & Mont.) A. L. Sm. Porpidia contraponenda (Arnold) Knoph & Hertel Triebel (1989) Porpidia flavocruenta Fryday & Buschbom Jabłońska (2010)

5 Kossowska: ANEKS DO LISTY POROSTÓW I. 177 Porpidia melinodes (Körb.) Gowan & Ahti Jabłońska (2009) Porpidia nigrocruenta (Anzi) Diederich & Sérus. Jabłońska (2010) Porpidia soredizodes (Lamy) J. R. Laundon Jabłońska (2009) Protothelenella sphinctrinoidella (Nyl.) H. Mayrhofer & Poelt Psilolechia clavulifera (Nyl.) Coppins Dimos-Zych & Rhizocarpon petraeum (Wulfen) A. Massal. Rinodina castanomelodes H. Mayrhofer & Poelt Vondrák et al. (2006) *Sagediopsis barbara (Th. Fr.) R. Sant. & Triebel Stein (1879), Triebel (1989) Sarcogyne regularis Körb. Stereocaulon nanodes Tuck. Kossowska (2007) *Stigmidium fuscatae (Arnold) R. Sant. Kukwa & Jabłońska (2008) *Thelocarpon lichenicola (Fuckel) Poelt & Hafellner Kukwa (2005) Thelocarpon olivaceum B. de Lesd. Szczepańska & Staniaszek-Kik (2012b) Trapeliopsis pseudogranulosa Coppins & P. James Umbilicaria cinereorufescens (Schaer.) Frey Usnea subfloridana Stirt. Podziękowania Serdecznie dziękuję Recenzentom za cenne uwagi i komentarze do manuskryptu pracy. Summary The checklist published at the beginning of the 21 st century (Kossowska 2006) was the first attempt of gathering and summing data about the occurrence and distribution of lichens in the Polish part of the Karkonosze/Krkonoše Mountains (the Giant Mts). The list included 574 lichen species and 22 species of lichenicolous fungi together with their localities in the Polish (Silesian) part of the range. Later intensive field studies resulted in the finding of new taxa that enriched the lichen biota of the Polish Karkonosze Mts. On the other hand, taxonomic revision of various systematic units and re-examination of herbarium material resulted in some of the previously noted taxa being found to be only synonyms or were wrongly identified, leading to their exclusion from the list of Karkonosze lichens. Because this information is dispersed among monographs, scientific articles and notes, and often not easy to be obtained, the author has gathered it as an annex to the checklist cited above. This paper provides an alphabetical listing of the 13 lichen species excluded for various reasons from the lichen biota of the Polish Karkonosze Mts as well as 77 newly recorded taxa, i.e. 63 lichen species and 14 species of lichenicolous fungi. Moreover, two taxa overlooked in the previous checklist are added: Porpidia contraponenda found by Triebel (1989) as a host of Cecidonia xenophana and the lichenicolous fungus Sagediopsis barbara which has its locus classicus in the Karkonosze Mountains (Stein 1879). The updated checklist of lichens and allied fungi occurring along the Polish part of the range consists of 660 taxa, i.e. 625 lichen species and 35 species of allied fungi.

6 178 Opera Corcontica 51 / 2014 Literatura Christiansen S. N. & Alstrup V. 1990: Chemical and taxonomical variation in Baeomyces rufus, including B. speciosus (Baeomycetaceae, Lecanorales, Ascomycotina) with special reference to Denmark. Nova Hedwigia 51: Czarnota P. 2007: The lichen genus Micarea (Lecanorales, Ascomycota) in Poland. Polish Botanical Studies 23: Czyżewska K. & Kukwa M. 2009: Lichenicolous fungi of Poland. A catalogue and key to species. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. 133 str. Dimos-Zych M. & Czarnota P. 2007: Porosty Doliny Łomniczki i Kotła Łomniczki we wschodniej części Karkonoszy. In: Štursa J. & Knapik R. (eds), Geoekologické problémy Krkonoš. Sborn. Mez. Věd. Konf., říjen 2006, Svoboda n. Úpou. Opera Corcontica 44: Fabiszewski J. 1985: Porosty. In: Jahn A. (ed.), Karkonosze polskie. Ossolineum: Flotow J Lichenes Florae Silesiae II. Jahresb. Schles. Ges. vaterl. Kultur 28: Frey E. 1933: Cladoniaceae (unter Auschuss der Gattung Cladonia), Umbilicariaceae. In: Rabenchorst s Kryptogamenflora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 9.4 (1): Jabłońska A. 2009: The lichen genus Porpidia in Poland II. Species with soredia. Herzogia 22: Jabłońska A. 2010: The lichen genus Porpidia in Poland III. Herzogia 23: Kossowska M. 2006: Checklist of lichens and allied fungi of the Polish Karkonosze Mts. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. 131 str. Kossowska M. 2007: Porosty Śnieżki stan zbadania. In: Štursa J. & Knapik R. (eds), Geoekologické problémy Krkonoš. Sborn. Mez. Věd. Konf., říjen 2006, Svoboda n. Úpou. Opera Corcontica 44: Kossowska M. 2008a: New and interesting lichenicolous fungi in the Karkonosze Mts, SW Poland. Herzogia 21: Kossowska M. 2008b: Notes on Leptogium and Dermatocarpon species (lichenized Ascomycota) from the basalt outcrop in Mały Śnieżny Kocioł cirque (the Karkonosze Mts). Polish Botanical Journal 53: Kossowska M. 2008c: Pertusaria lactescens (lichenized Ascomycota, Pertusariaceae) a lichen species new to Central Europe. Polish Botanical Journal 53: Kossowska M. 2009: Rewizja zbiorów lichenologicznych z żyły bazaltowej w Małym Śnieżnym Kotle (Karkonosze) zachowanych w zielniku KRAP. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 16: Kossowska M. 2010: Materiały do rozmieszczenia porostów naskalnych w Karkonoszach. II. Skałki rejonu Szrenicy. Acta Botanica Silesiaca 5: Kossowska M. 2011: New, rare and noteworthy lichens in the Giant Mountains. Biologia 66: Kossowska M., Szczepańska K., Fałtynowicz W., Jando K., Kowalewska A. & Dmios M. 2007: Różnorodność gatunkowa porostów epifitycznych na stałych powierzchniach monitoringowych w Karkonoskim Parku Narodowym. Parki narodowe i Rezerwaty Przyrody 26, 1: Kowalewska A. & Kukwa M. 2004: Cladonia metacorallifera (lichenized Ascomycota, Cladoniaceae) new to Poland and additional record from Slovakia. Biologia 59: Körber G Systema lichenum Germaniae. Die Flechten Deutschlands (insbesondere Schlesiens). Verl. Trevendt & Granier Breslau. Kukwa M. 2005: New or interesting records of lichenicolous fungi from Poland III. Herzogia 18: Kukwa M. 2008: The lichen genus Ochrolechia in Poland II. Sorediate taxa with variolaric acid. Herzogia 21: Kukwa M. 2009: The lichen genus Ochrolechia in Poland III with the key and notes on some taxa. Herzogia 22:

7 Kossowska: ANEKS DO LISTY POROSTÓW I. 179 Kukwa M. & Jabłońska A. 2008: New or interesting records of lichenicolous fungi from Poland VI. Herzogia 21: Palice Z. 1999: New and noteworthy records of lichens in the Czech Republic. Preslia 71: Pietrzykowska K. & Kossowska M. 2010: Porosty antropogenicznych podłoży skalnych wokół schronisk górskich w polskiej części Karkonoszy. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 17: Stein B. 1879: Flechten. In: Cohn s Kryptogamenflora von Schlesien. Jahresb. Schles. Ges. vaterl. Cultur 2, 2: Szczepańska K. & Staniaszek-Kik M. 2012a: New lichenized fungi of the Polish Karkonosze Mountains. Polish Botanical Journal 57: Szczepańska K. & Staniaszek-Kik M. 2012b: Thelocarpon olivaceum (lichenized Ascomycota), a lichen species new for Poland. Polish Botanical Journal 57: Śliwa L. 2009: Lecanora semipallida in Poland. Polish Botanical Journal 54: Triebel D. 1989: Lecideoicole Ascomyceten. Bibliotheca Lichenologica 35: Vondrák J., Kocourková J., Palice Z. & Liška J. 2006: New and noteworthy lichens in the Czech Republic genus Rinodina. In: Lackavičová A., Guttová A., Lisická E. & Lizoň P. (eds), Central Europaen lichens diversity and threat. Mycotaxon Ithaca: Wykrota G. 1970: Występowanie porostów (Lichenes) na skale bazaltowej Małego Śnieżnego Kotła w Karkonoszach. Ms. (master s thesis, Dept. of Botany, Pedagogical University, Kraków). Żarnowiec J. & Staniaszek-Kik M. 2009: Wzorce rozmieszczenia bogactwa oraz różnorodności gatunkowej porostów i mszaków w Dentario enneaphyllidis-fagetum na górze Chojnik (Karkonoski Park Narodowy). Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 38: