Można używać całych fragmentów i ciąć tekst, ale każdy fragment winien być opatrzony informacją o źródle!

Transkrypt

1 Wybór tekstu z wydawnictwa: Kucharski L., Janiszewski T., Andrzejewski H., Bogactwa natury Województwa Łódzkiego. Urząd Marszałkowski w Łodzi, Łódź, ss: 32 Można używać całych fragmentów i ciąć tekst, ale każdy fragment winien być opatrzony informacją o źródle! Ochrona przyrody Na obszarze województwa łódzkiego istnieją wszystkie ustawowe formy ochrony przyrody. Parki narodowe reprezentuje enklawa Kampinoskiego Parku Narodowego Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach (Książ). W 1934 r. utworzono tu rezerwat przyrody, który w latach siedemdziesiątych XX w. przeszedł pod zarząd Kampinoskiego Parku Narodowego. Książ jest jednym z pięciu tego typu zwierzyńców funkcjonujących w Polsce. W naszym regionie znajduje się 88 rezerwatów przyrody, które zajmują 7299,03 ha, co stanowi około 0,4% powierzchni regionu. W większości z nich chronione są lasy (65 obiektów). Najczęściej obejmowane są ochroną lasy lipowo-grabowo-dębowe (około 20 rezerwatów). Najbardziej znane obiekty chroniące grądy to: Grądy nad Moszczenicą, Grądy nad Lindą, Babsk i Zabrzeźnia. Świetlista dąbrowa to główny przedmiot ochrony w około 10 rezerwatach. Są wśród nich: Dąbrowa w Niżankowicach, Dąbrowa Świetlista, Dąbrowa Grotnicka Napoleonów i Konewka. W podobnej liczbie rezerwatów chronione są lasy bukowe. Ochrona buczyn realizowana jest w: Kwaśnej Buczynie, Bukowcu, Wiączyniu, Parowach Janowickich i Gałkowie. Lasy łęgowe i olsy objęto ochroną w rezerwatach: Ruda Chlebacz, Kopanicha, Żądłowice i Wolbórka. W przynajmniej 20 rezerwatach realizowana jest ochrona drzewostanów z udziałem jodły pospolitej. Są wśród nich rezerwaty: Lubiaszów, Jodły Oleśnickie, Jodły Łaskie, Jodły Sieleckie, Kobiele Wielkie, Łuszczanowice, Jeleń i Łaznów. Stanowiska rzadkich gatunków drzew znajdują się w rezerwatach; Jasień (cis pospolity) i Dębowiec (lipa szerokolistna). Torfowiska objęto ochroną w 6 rezerwatach przyrody: Mianów, Torfowisko Rąbień, Korzeń, Grabica, Czarny Ług i Piskorzeniec. Grupą rezerwatów florystycznych reprezentują następujące obiekty: Jaksonek i Górki zimoziół północny; Małecz różanecznik żółty; Długosz w Węglowicach długosz królewski; Las Jabłoniowy jabłoń dzika (płonka), Sługocice żywiec dziewięciolistkowy i Winnica flora muraw kserotermicznych. Na terenie województwa łódzkiego utworzono 4 rezerwaty krajobrazowe, z których najbardziej znane są Niebieskie Źródła. Fauna regionu łódzkiego jest głównym przedmiotem ochrony tylko w rezerwacie ornitologicznym Jeziorsko, a przyroda

2 nieożywiona tylko w rezerwacie Węże. Ochroną objęto Rawkę, jedną z niewielu naturalnych rzek w regionie. Natomiast w rezerwacie Błonie objęto ochroną słonorośla jedną z atrakcji florystycznych województwa łódzkiego. Obszary Natura 2000 to najnowsza forma ochrony w Polsce. Wchodzą one w skład europejskiej sieci ekologicznej, której zadaniem jest zachowanie najcenniejszych siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt ważnych dla Europy. W województwie łódzkim znajdują się 3 Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków: Pradolina Warszawsko-Berlińska, Dolina Pilicy (fragment) i Dolina Środkowej Pilicy (fragment). Łączna powierzchnia wymienionych wyżej ostoi na terenie województwa wynosi ,8 ha. Dla ochrony różnych typów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin i zwierząt zaprojektowano 8 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk: Dąbrowę Grotnicką, Dąbrowę Świetlistą w Pernie, Lasy Spalskie, Łąkę w Bęczkowicach, Niebieskie Źródła, Pradolinę Bzury-Neru, Załęczański Łuk Warty i Ostoję Przedborską, które obejmują powierzchnię ,9 ha. Kolejną formą ochrony przyrody są pomniki przyrody, którymi mogą być okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W regionie łódzkim tą formą ochrony objęto prawie 3500 obiektów, wśród których jest: 3271 pojedynczych drzew, 118 grup drzew, 54 aleje, 14 głazów narzutowych i 19 jaskiń, skałek itp. Wśród objętych ochroną drzew najwięcej jest lip drobnolistnych (ponad 3300 okazów) i dębów szypułkowych (prawie 1300 sztuk). Najgrubsze drzewa chronione jako pomniki przyrody to: lipy drobnolistne w Dziadkowicach, gm. Szadek, o obwodzie 935 cm i Mokrsku (740 cm) i dęby szypułkowe w Tuszynie (800 cm) i Żytnie (780 cm). Inne godne uwagi obiekty to: głaz w Lutomiersku o obwodzie 1060 cm i Góra Świętej Genowefy ostaniec jurajski, kamieniołom, jaskinia oraz źródło w Załęczańskim Parku Krajobrazowym. W województwie łódzkim założono 7 parków krajobrazowych, które obejmują 995 km 2, co stanowi 5,5 % powierzchni regionu. Głównym celem tworzenia parków krajobrazowych jest zachowanie naturalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych, historyczno-kulturowych oraz udostępnienie ich społeczeństwu. Przedborski Park Krajobrazowy (PPK) powołano w 1988 r. Jego powierzchnia wynosi ha, otuliny ha. Leży on na pograniczu województw: łódzkiego (w gminach Przedbórz, Masłowice, Wielgomłyny, Żytno) i świętokrzyskiego (gminy Kluczewsko, Krasocin, Łopuszno, Fałków i Słupia Konecka). Krajobraz Przedborskiego Parku Krajobrazowego podkreśla zróżnicowanie morfologiczne terenu położonego na pograniczu nizin i wyżyn. Teren ten cechuje bardzo duże

3 zróżnicowanie szaty roślinnej. Występują tu bardzo rzadkie w województwie żyzne lasy bukowe (buczyny storczykowe) z obuwikiem pospolitym i naparstnicą zwyczajną. Cennym składnikiem roślinności są murawy kserotermiczne z goryczuszką orzęsioną i dziewięćsiłem bezłodygowym. Bogaty jest także świat zwierząt. Stwierdzono tu około 5000 gatunków owadów. Ryby reprezentowane są przez 19 gatunków, a płazy przez 10 gatunków. Wśród 186 gatunków ptaków, ponad 100 gniazduje w PPK. Stwierdzono tu również 39 gatunków ssaków. Sulejowski Park Krajobrazowy utworzono w 1994 r. na obszarze gmin: Sulejów (gmina i miasto), Ręczno, Aleksandrów, Mniszków, Wolbórz, Tomaszów Mazowiecki (gmina i miasto), Rozprza, Piotrków Trybunalski, Łęki Szlacheckie, Przedbórz i Sławno. Powierzchnia parku wynosi ha, otuliny ha. Sulejowski Park Krajobrazowy to obiekt, w którym na szczególne wyróżnienie zasługuje naturalny odcinek Pilicy między Sulejowem i Przedborzem. W skład parku wchodzą lasy będące pozostałością dawnej Puszczy Pilickiej. Jego flora liczy 970 gatunków roślin naczyniowych. Dużym bogactwem i różnorodnością charakteryzuje się świat zwierząt. Tylko motyle reprezentowane są tu przez około 1000 gatunków. Na szczególną uwagę zasługuje również, ornitofauna z około 200 gatunkami, z których prawie 150 odbywa tu lęgi. Walory parku podnoszą obiekty przyrody nieożywionej, wśród nich Bąkowa Góra punkt widokowy na pograniczu środkowopolskich nizin i pasa wyżyn. Na terenie parku zachowały się liczne zabytki kultury materialnej, wśród których najcenniejsze jest opactwo cystersów w Sulejowie-Podklasztorzu. Spalski Park Krajobrazowy (SpPK) utworzono w 1995 r. na obszarze gmin: Inowłódz, Poświętne, Rzeczyca, Tomaszów Mazowiecki (miasto i gmina), Czerniewice, Lubochnia, Opoczno, Sławno i Drzewica. Powierzchnia SpPK wynosi ha, otuliny ha. Spalski Park Krajobrazowy to trzeci tego typu obiekt położony w dolinie Pilicy. Jego największą wartością są rozległe powierzchnie wiekowego lasu związanego w Spale z rezydencją carów rosyjskich, a później prezydentów Rzeczypospolitej. Cennym składnikiem krajobrazu jest przełomowy odcinek Pilicy pod Inowłodzem z wychodniami skał jurajskich porośniętych przez barwne murawy. Znajduje się tu najcenniejsza budowla architektoniczna regionu XII-wieczny kościół świętego Idziego. Flora parku składa się z ponad 800 gatunków roślin naczyniowych. W faunie SpPK występuje wiele rzadkich bezkręgowców, wśród których na uwagę zasługują motyle paź królowej i pokłonnik siniec. Wody SpPK zamieszkują 33 gatunki ryb i minóg strumieniowy. Natomiast płazy i gady reprezentuje 16

4 gatunków. Stwierdzono tu dotychczas 209 gatunków ptaków, z których 151 uważa się za lęgowe. Na uwagę zasługują także ssaki, wśród których największą osobliwością są nietoperze w bunkrach, w Konewce. Załęczański Park Krajobrazowy (ZPK) utworzono w 1978 r. Leży na pograniczu trzech województw: łódzkiego (w gminach: Działoszyn, Pątnów i Wierzchlas); śląskiego (gm. Lipie) i opolskiego (gm. Rudniki). Aktualnie powierzchnia parku wynosi ha, otuliny ha. Załęczański Park Krajobrazowy chroni zbudowane z wapieni jurajskich pagóry oraz fragment doliny Warty. Rzeka rozcinająca tu Wyżynę Wieluńską i krawędź Wyżyny Śląsko- Krakowskiej tworzy charakterystyczny łuk w kształcie podkowy. Flora naczyniowa liczy ponad 800 taksonów, wśród nich 39 podlega ochronie. W ZPK stwierdzono występowanie około 80 gatunków porostów (w tym na Górze Zelce amorfka wyblakłego porostu nowego dla nauki) i około 100 gatunków mszaków. Faunę bezkręgowców tworzy: 210 gatunków błonkówek, 129 muchówek, 113 motyli, 30 ważek oraz ponad 100 z innych grup owadów. Poza tym wykazano tu 31 gatunków ślimaków, 7 małży, około 90 pająków i 10 pijawek. Fauna kręgowców reprezentowana jest przez: 17 gatunków ryb, 13 płazów i 6 gadów. W ZPK gnieździ się około 140 gatunków ptaków. Stwierdzono tu 46 gatunków ssaków. Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki (PKMWiW) utworzono w 1989 r. Aktualnie Park zajmuje ha i nie ma otuliny. Jest on położony na obszarze gmin: Widawa, Sędziejowice, Rusiec, Konopnica, Ostrówek, Burzenin, Sieradz, Zapolice i Zduńska. Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki leży w dorzeczu Warty i jej dopływów Widawki, Oleśnicy i Wiercicy (Wężnicy, Wierznicy).Uzupełniając brakujące ogniwo w systemie ekologiczno-przestrzennym, chroni rozległy obszar dość dobrze zachowanej przyrody między wyżynnymi jurajskimi parkami krajobrazowymi na południu (Załęczański Park Krajobrazowy) oraz nizinnymi parkami krajobrazowymi Wielkopolski (Nadwarciański Park Krajobrazowy). Świat roślin PKMWiW liczy około 700 gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich wyróżniają się te, które związane są z siedliskami wilgotnymi (z wodami i torfowiskami) oraz suchymi (murawami kserotermicznymi i napiaskowymi). Prawie 10% występujących tu roślin to gatunki chronione. Fauna parku jest dość bogata i bardzo zróżnicowana. W wodach odnotowano tu 2 gatunki minorów i 34 ryb. Z siedliskami wodno-błotnymi związane jest 18 gatunków płazów. Fauna ptaków parku liczy około 140 gatunków, z których 127 uważa się za lęgowe. W PKMWiW stwierdzono 42 gatunki ssaków.

5 Bolimowski Park Krajobrazowy (BPK) utworzono w 1986 r. Leży na terenie dwóch województw: łódzkiego (gminy: Bolimów, Kowiesy, Nieborów, Nowy Kawęczyn i Skierniewice) i mazowieckiego (gminy Puszcza Mariańska i Wiskitki).Zajmuje powierzchnię ha, otulina ha. Lasy są najważniejszym składnikiem Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Stanowią one pozostałość ogromnego kompleksu leśnego, w którego skład wchodziły: Puszcza Bolemowska, Puszcza Korabiewska, Puszcza Miedniewicka i Puszcza Wiskicka. Resztki tego kompleksu leśnego przyjęło się obecnie nazywać Puszczą Bolimowską. Flora naczyniowa BPK liczy prawie 1100 gatunków, wśród których ponad 50 objętych jest ochroną. W skład flory mszaków wchodzi 119 gatunków mchów i 15 wątrobowców. Ocenia się, że w BPK występuje około 1000 taksonów grzybów makroskopowych. Faunę bezkręgowców tworzy 779 gatunków owadów. Kręgowce reprezentuje: 14 gatunków ryb, 12 płazów i 5 gadów. Na terenie BPK gniazduje 131 gatunków ptaków. Odnotowano tu również 40 gatunków ssaków. Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich (PKWŁ) utworzono w 1996 r. na terenie siedmiu gmin: Łodzi, Nowosolnej, Brzezin (miasta i gminy), Strykowa, Dmosina i Zgierza. Powierzchnia parku wynosi ha, otuliny ha. Krajobraz Parku Krawędzi Wzniesień Łódzkich charakteryzuje się dość znacznymi wysokościami względnymi, dużymi spadkami powierzchni stokowych, obecnością interesujących form dolinnych i stokowych oraz wielu zjawisk współczesnej erozji. Jeszcze 200 lat temu większość obszaru dzisiejszego parku pokrywał zwarty las. Obecnie lasy są rozczłonkowane i przekształcone, zajmują one 3845 ha, co stanowi około 28% powierzchni PKWŁ. Flora parku jest bogata i zróżnicowana. Stwierdzono tu występowanie 735 gatunków roślin naczyniowych, wśród których 39 to rośliny prawnie chronione. Najcenniejsze gatunki zwierząt PKWŁ związane są z kompleksami leśnymi. W Lesie Łagiewnickim stanowisko ma północny gatunek trzmiel tajgowy. Na uwagę zasługuje występowanie 13 gatunków nietoperzy, w tym jednego z najrzadszych w Polsce borowiaczka. Obszar chronionego krajobrazu to tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz oraz możliwości wykorzystania ich do turystyki i rekreacji. Obszary te pełnią również funkcję korytarzy ekologicznych. W granicach województwa łódzkiego obszary chronionego krajobrazu zajmują prawie 180 tys. ha, czyli prawie 10% powierzchni regionu. Największymi tego typu obiektami są: Nadwarciański Obszar Chronionego Krajobrazu

6 ( ha), Dolina Prosny OChK ( ha) i Bolimowsko-Radziejowski OChK ( ha). Najcenniejsze fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego na obszarze regionu łódzkiego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne objęto ochroną w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (ZPK). W naszym województwie utworzono dotychczas 20 tego typu obiektów, które zajmują ha. Największymi zespołami są: Osjakowski ZPK (2492 ha) obejmujący fragment doliny Warty oraz ZPK Dolina Grabi (4007 ha). Jedną z nowszych form w systemie ochrony przyrody naszego kraju są użytki ekologiczne. To pozostałości ekosystemów zasługujących na ochronę, mające duże znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej województwa. Na terenie naszego regionu tą formą ochrony objęto: śródpolne i śródleśne torfowiska, kępy drzew i krzewów, wydmy, starorzecza, wychodnie skalne, stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz inne. Dotychczas na terenie województwa łódzkiego utworzono 786 użytków ekologicznych. Stanowiska dokumentacyjne są formą ochrony przyrody, którą obejmuje się ważne dla nauki i dydaktyki miejsca występowania interesujących skał, nagromadzeń skamieniałości, minerałów i innych utworów geologicznych. Dotychczas utworzono 3 stanowiska dokumentacyjne, których powierzchnia wynosi 10,8 ha. Największe z nich obejmuje skarpę zbiornika Jeziorsko w miejscowości Siedlątków.