TAUTINIØ MAÞUMØ TAUTOSAKA

Transkrypt

1 TAUTINIØ MAÞUMØ TAUTOSAKA ISSN Tautosakos darbai XX (XXVII) 2004 PIETRYÈIØ LIETUVOS LENKØ LIAUDIES DAINOS Rimantas Sliuþinskas Vilnijos kraðte daug liaudies dainø dainuojama lenkiðkai. Tautosakininkai ir kraðtotyrininkai vis daugiau dëmesio skiria ir ðioms dainoms. Pastaruoju metu Lietuvoje uþraðytø lenkø liaudies dainø tekstø bei melodijø yra paskelbta tiek Lietuvoje, tiek Lenkijoje 1. Ðiø publikacijø autorë, bene aktyviausiai lenkø dainas Lietuvoje tirianti bei propaguojanti vilnietë Marija Krupowies ðia tema Varðuvoje 1999 m. yra apgynusi daktaro disertacijà 2. Jos liudijimu, ðis repertuaras nëra labai gausus: uþfiksuota apie 400 tokiø dainø poetiniø tipø 3. Kaip pietryèiø Lietuvoje paplito lenkiðkai dainuojamos liaudies dainos? Ar jos yra þinomos ir kai kuriuose Lenkijos etnografiniuose regionuose? O gal tai tik lenkiðkieji lietuviø liaudies dainø tekstø vertiniai? Kiek átakos ðiam folklorui turi giminingas baltarusiø kalbos bei tautosakos substratas? Ðie klausimai natûraliai iðkyla dabar, lietuviø tautosakininkams ir etnomuzikologams pradëjus gerokai daugiau dëmesio skirti ðalies tautiniø maþumø liaudies dainø tradicijø tyrimams. Vienareikðmiø atsakymø tikëtis neverta. Kiekvienas konkretus lenkiðkai Lietuvoje dainuojamos liaudies dainos poetinio teksto ar melodijos tipas turi savo kilmës bei raidos istorijà. Jà susekti galime tik lyginamuoju metodu sugretinæ tiek Lietuvoje, tiek Lenkijoje þinomus jø variantus. M. Krupowies teigia, kad Lietuvos lenkø liaudies dainoms bûdingi ne tik lenkø, bet ir lietuviø bei baltarusiø dainuojamojo folkloro bruoþai. Ðie reiðkiniai aiðkintini istoriniø, kalbiniø ir kultûriniø procesø specifika. <...> XIX a. Rytø Lietuvoje <...> lietuviðkai ir baltarusiðkai kalbantys valstieèiai perëmë ið lenkakalbës ðlëktos ne tik kalbà bei paproèius, bet ir dainas. Valstieèiø asimiliuotas lenkø dainø repertuaras buvo smarkiai paveiktas lietuviø ir baltarusiø substrato. Taip susiformavo Lietuvos lenkø dainuojamasis folkloras 4. Tai logiðka ir istoriðkai pagrásta iðvada, po ðio tautosakos faktø kaupimo etapo nukreipianti mokslinius jos tyrimus á kità detaliø lyginamøjø tyrimø erdvæ. Publikacijoje pateiksime dar neskelbtø lenkø liaudies dainø, uþraðytø Lietuvoje ir saugomø LLTI bei LMA tautosakos archyvuose, variantus. Skiriamasis jø bruoþas þinomi ðiø dainø teksto ar melodijos atitikmenys lietuviø liaudies dainø uþraðymuose. Kalendoriniø apeiginiø dainø (pieúni obrzædowe doroczne) þanrui atstovauja Velykø lalavimai (pieúni Wielkanocne, ùaùymki) Dobry wieczór, panieneczko (Nr. 1, 2) ir Dzieñ dobry, paniczu (Nr. 3). Lietuviðkieji ðiø dainø tipø atitikmenys Labas rytelis jaunai mergelei (poetinis tekstas), Oi, ant kalnelio stov' þalia griûðelë, Vaikðèiojo mergelë po rûtø darþelá (melodijos) ir kitos. Pateikiami ir keli lauko darbø dainø (pieúni robocze, polne) þanrinës grupës pavyzdþiai. Tai rugiapjûtës dainos (pieúni ýniwne) Jak ja bæda ýytka ýaùa (Nr. 4), Wylataùa, wylataùa lastañka (Nr. 5), Sùuýyùa Kasia we Lwowie (Nr. 6 8) ir rugiapjûtës pabaigtuviø 237

2 dainos (pieúni doýynkowe) Wypuskaj, pani, szarego kota (Nr. 9) ir Poýali ýyta, pobrali kùosy (Nr. 10). Lietuviðkieji rugiapjûtës dainø atitikmenys Oi, að pjaunu, pjovëjëlë, Dai skraidþiojo marga graþi paukðtelë (melodijos), o rugiapjûtës pabaigtuviø Nupjovëm rugius, nupjausim kvieèius (melodijos ir kai kurie tekstai). Vaikø dainos (pieúni dziecæce) Jadà, jadà dzieci drogà (Nr. 11) ir lopðinës (koùysanki) A-a, a-a, luli (Nr. 12), A-a, koci dwa (Nr. 13), Liuli, liuli, liuli (Nr. 14), Liuli, liuli, dziatki moje (Nr. 15). Lietuviðkieji variantai: Josim josim á turgelá bei populiariosios A-a, a-a, liûli, Liûli liûli, katës dvi, Liûli, liûli, liûli, Èiûèia liûlia, maþutëlá (tekstai ir melodijos). Lietuvoje dainuojamos lenkiðkos jaunimo ir meilës dainos (pieúni zalotne, miùosne) yra bene populiariausios. Jø galëtume suskaièiuoti apie 200 poetinio teksto ir daugiau kaip 300 melodiniø tipø. Pateikiami ðie pietryèiø Lietuvos lenkams gerai þinomi jø variantai: Stoji ogrodeczek (Nr. 16), Z tamtej strony jeziora (Nr. 17), Oj, z góry, z góry (Nr. 18), Antoú làkæ kosiù (Nr. 19), W ciemnym liesie ptaszek úpiewa (Nr. 20), W kalinowym sadzie (Nr. 21), Miaùem ja dziewczyne (Nr. 22). Lietuviðkieji atitikmenys (ta paèia eilës tvarka): Ant tëvelio dvaro (melodija), Anoj pusëj eþero (tekstas ir melodija), Ant kalno gluosnys (teksto siuþetas ir melodija), Ar þinai, berneli, kuriuo keliu joti (melodija, bûdingas metras 5/8+3/8), Tanki giria, tanki (teksto siuþetas), Palauþta rûtele, daugiau neþaliuosi (teksto siuþetas, melodijos metras 5/8+3/8), Mano panytëlë (teksto siuþetas ir melodija, bûdingas metras 5/8+3/8). Ðeimos dainø (pieúni rodzinne) þanrinëje grupëje èia visø pirma yra þinomos dainos apie marèios dalià (pieúni o losie synowej) Ýeby ja wiedziaùa (Nr. 23), Mamóniu moja (Nr. 24), Dbaj, matula, dbaj (Nr. 25) ir naðlaièiø dainos (pieúni sieroce) Biedna, ja biedna (Nr. 26) bei Zielona ruta, jad(a)ùowiac (Nr. 27). Tiek poetinio teksto ar jø siuþetø, tiek ir melodiniai atitikmenys yra þinomi lietuviðkuose jø variantuose Kad að bûèiau þinojus(-æs), Moèiute mano miela, Oi, seniai seniai pas motulæ buvau. Naðlaièiø Kukavo gegutë vyðneliø sodely bei Seserële, uþ naðlelio kam ëjai. Publikacijos pabaigoje pateikiama ir viena talalinë (przyúpiewka) Dziewczyna malina (Nr. 28), padainuota Kaiðiadoriø apylinkëse þinomos karinës-istorinës dainos Þaliam berþynëly paukðteliai èiulbëjo melodija. Geografinis pateikiamø uþraðytø dainø paplitimas nëra ávairus. Tai visø pirma mano tëviðkës lenkakalbiø Trakø rajono Aukðtadvario apylinkiø (dainos Nr. 2 9, 11 20, 23 27) dainuojamoji tautosaka. Be to, dainos, uþraðytos Kaiðiadoriø (Kalniðkiuose, Nr. 28), Ðalèininkø (Dieveniðkëse, Nr. 1; Poðkonyse, Nr. 22) ir Ðirvintø (Zibaluose, Nr. 10; Alionyse, Nr. 21) rajonø apylinkëse. Lenkiðkø dainø tekstø transkripcijos metodai ávairuoja. Jø tikslumas daugeliu atvejø yra problemiðkas. Èia tekstai pateikiami taip, kaip jas uþraðë jø ðifruotojai. Melodijos su visais jø transkribuotojø uþfiksuotais variantais. 1 Maria Krupowies. Polskie pieúni ludowe na Litwie. Ogólnopolski Klub Miùosników Litwy. Warszawa, Paskelbta 140 dainø su melodijomis bei jø variantais. 2 Maria Krupowies. Polska pieúñ ludowa na Litwie. Analiza filologiczna i etnomuzykologiczna: Antologia [Maszynopis pracy doktorskiej w Bibliotece Instytutu Sztuki PAN]. Warszawa, Marija Krupoves. Lenkø liaudies dainos Lietuvoje. Tautosakos darbai, [t.] X(XVII). V., 1999, p Ten pat. 238

3 KALENDORINËS APEIGINËS DAINOS (pieúni obrzædowe doroczne) Velykø lalavimai (pieúni Wielkanocne, ùaùymki) 1. DOBRY WIECZÓR, PANIENECZKO 1. Dobry wieczór, panieneczko, Wino da wino ú wino ýielono. 2. Proszem odemknàc okieneczko, 3. My powiemy co nowina, 4. Spodýiewajsiæ co godzina, 5. Co godzina i momætek, 6. Bædziesz miaùa goúãia w domu, 7. Nie znajomy nam ni komu, 8. Nie znajomy, zagraniczny, 9. Pod nim konik mil(i)joniczny, 10. Pod nim konik z anuszkami, 11. Wyskakuje kopytami, P. Vanda Smolevska-Raupuk, 63 m., g. Tulankos k., Ivjës r., Baltarusija; gyv. Rimdþiûnø k., Dieveniðkiø apyl., Ðalèininkø r. U. D. Urbanavièienë, S. Palionytë 1990, t. ir ml. ðfr. R. Sliuþinskas MFA KLF 1417(27). Pst.: Lenkiðkas Velykø lalavimas (konopielka). 239

4 2. DOBRY WIECZÓR, PANIENECZKO 1. Dobry wieczór, panieneczko, Wino, nasza wino ýielona. 2. Prosza spójrzaã [na ganeczko], 3. Prosza wyjdzieã na dziedziniec, 4. Prosza spójrzaã na goúãinec, 5. Tym w goúcinam panicz jedzie, 6. A tem panicz jest trój dewicz, 7. On dla panieñki podarónki wieýi, 8. W ranoczku odjeýdýal od swoje bogdanku, 9. Szarenko ubrany, fizokim zagarku, 10. Sukñy sukña francuzkiego, 11. Konczi bogu krakowskiego, 12. On dla panieñki podarónki wieýi, 240

5 13. Zùoty kubek to na przywitanie, Wino Zloty sygnat to na zaræczyny, 15. Nicz to wianek to na úlubowiny, P. Vladislava Radvilavièienë, 77 m., Ona Jablonskienë, 88 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(49). Pst.: Pateikëja dainà vadina ùaùinka. Dainà veda V. Radvilavièienë. 3. DZIEÑ DOBRY, PANICZU 1. Dzieñ dobry, paniczu, Na smolanym biczu, Oi, wina, wina, Wina zielona. 2. Piækny i sliczny, Suchi, duchawiczny, Oi, wina Gruby i tùusty, Kubeù od kapusty, Oi, wina Dzieñ dobry, panieñku, Spójrzy przez okieñko, Oi, wina... P. Marijona Kazlauskienë-Ðadþevièiûtë, 69 m., Volnikø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(24). Pst.: Ðità dainà per Velykas dainuodavo lalinka. Lietuviðkà tokià mokëjau, labai graþi, ale pamirðau. 241

6 LAUKO DARBØ DAINOS (pieúni robocze, polne) Rugiapjûtës dainos (pieúni ýniwne) 4. JAK JA BÊDA YTKA A A 1. Jak ja bæda Ýytka ýaùa Na tej górze, Na wysokiej. 2. Ja[k] przyjedzie Mój kochany Z pod doliny, Z pod szyrokiej. 3. Bóg do pomoã, Dziewczynoñka Ýytka ýenci, Ýytka ýenci. 4. Kiedy mnie Bóg Dopomorze, Ja nie jedna, Ja nie jedna. 5. Jest u mienia Dwa braciuszki, A ja trzecia, A ja trzecia. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(127). 5. WYLATA A, WYLATA A LASTAÑKA 1. Wylataùa, Wylataùa lastañka Bialopiorka. 2. Wybiwaùa, Wybiwaùa skrzydeùkami Huúcieñka. 242

7 3. To nie wiek mnie, To nie wiek mnie z tobo Wiekowaci. 4. Tyùko jednu, Tyùko jednu noczeñku Noczewaci. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(128). Pst.: Èia dar ne visa S U Y A KASIA WE LWOWIE 1. Sùuýyùa Kasia we Lwowie, A mùody Jasio w Krakowie. 2. Sùuýyùa roczek albo dwa, Do ogrodeñku skoczyùa. 3. Do ogrodeñku skoczyùa, Zùoty wianeczek uwiùa. 4. Zùoty wianeczek uwiùa, Na cichi Dunaj puúciùa. 5. Pùyncie, wianeczki, do mùyna, Gdzie mùody Jasiek wædruje. 2 P. Marijona Kazlauskienë-Ðadþevièiûtë, 69 m., Volnikø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(7). Pst.: Èia tai senovinë, kaip rugius pjovë. Dar yra toliau, ale neatsimenu. 7. S U Y A KASIA WE LWOWIE 1. Sùuýyùa Kasia we Lwowie, 2 A mùody Jasio w Krakowie. 2. Sùuýyùa roczek albo dwa, 2 Na trzeci roczek ztæskniùa. 3. Na trzeci roczek ztæskniùa, 2 Do ogrodeczku skoczyùa. 4. Do ogrodeczku skoczyùa, 2 Para wianeczków uwiùa. 243

8 5. Para wianeczków uwiùa, 2 Na bystra woda puúciùa. 6. Pùyncie, wianeczki, do mùynu, 2 Gdzie moj Jasiunia przebywa. 7. A tam Jasiunia koni pas, 2 Para wianeczków on znalazù. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(121). 8. S U Y A KASIA WE LWOWIE 1. Sùuýyùa Kasia we Lwowie, 2 A mùody Jasiunia w Krakowie Sùuýyùa roczek albo dwa, 2 Do ogrodeñku skoczyùa Do ogrodeñku skoczyùa, 2 Ruty, liliji narwala Ruty, liliji narwala, 2 Para wianeczków uwiùa Para wianeczków uwiùa, 2 Na bystry Dunaj puúciùa Pùyncie, wianeczki, do mùyna, 2 Gdzie moj Jasiunia przebywa Co to wianeczki na zùota, 2 To mojej Kasiuni robota Pùyncie, wianeczki, vy nazad, 2 Do mojej Kasiuni na obiad. 2 P. Sofija Didkevièienë, 62 m., Marijona Janonienë, 64 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(3). Pst.: Ruginë. Eina pietø, dainuoja jà. Kol su dalgëm pjovëm, dainuodavom jø. Tik gudiðkai. Baliuose netinka dainuot. 244

9 Rugiapjûtës pabaigtuviø dainos (pieúni doýynkowe) 9. WYPUSKAJ, PANI, SZAREGO KOTA 1. Wypuskaj, pani, Szarego kota, Niech nam odemkni Szerokie wrota. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. 2. Bodaj my zdrowy Plonowali, Drugiego roku Doczekali. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. 3. Nie ýaùuj, pani, Biaùego syra, Da Pan Bóg pani Piæknego syna. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. 4. Bodaj my zdrowy Plonowali, Drugiego roku Doczekali. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. 5. Nie ýaùuj, pani, Konia dryganta, Posyùaj, pani Po muzykanta. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. 6. Bodaj my zdrowy Plonowali, Drugiego roku Doczekali. Plon, niesim plon, Ze wszystkich stron. P. Marijona Kazlauskienë-Ðadþevièiûtë, 69 m., Volnikø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(22). Pst.: Ðità dainuodavom, kai duþinkos bûdavo. Kaip dainuoja kur dvare kokia pusë ðimto þmoniø, tai kokius penkis kilometrus girdët. 245

10 10. PO ALI YTA, POBRALI K OSY 1. Poýali ýyta, Pobrali kùosy, Puúãili kùosy Asz pod niebiosy. Plon, ýyta, plon, Ze wszystkich stron. 2. Poýali ýyta, Poýali jarca, Pójdziem do pana, Do paliwarka. Plon, ýyta, plon, Ze wszystkich stron. 3. Bodaj my zdrowy Plonowali, Drugiego roku Doczekali. Plon, ýyta, plon, Ze wszystkich stron. 4. Nie ýaùuj, pani, Ladnego syra, Da Pan Bóg, pani, Ladnego syna. Plon, ýyta, plon, Ze wszystkich stron. 5. Wysyùaj, pani, Biaùego kota, Niechaj odmyka Szeroko wrota. Plon, ýyta, plon, Ze wszystkich stron. P. Michalina Vinslovaitë, 81 m., g. Levaniðkiø k.; gyv. Stuciûnø k., Zibalø apyl., Ðirvintø r. U. M. Liugienë, I. Bobenaitë 1995, t. ir ml. ðfr. R. Sliuþinskas MFA A 14(40). Pst.: Lenkiðka rugiapjûtës pabaigtuviø daina ( doýynkowa ). 246

11 VAIKØ DAINOS (pieúni dziecæce) 11. JAD, JAD DZIECI DROG 1. Jadà, jadà dzieci drogà, Siostszyczka i brat, I nadziwiãsiæ nie mogà Jaki piækny úwiat. (2 2) 2. Tu siæ kryje biaùa chata, Pod sùomiany dach, Pszy niej wierzba rosochata, A w konopie wstrak. 3. Od làk mokrych bociuú lieci, Ýabkæ w dzióbiæ ma, Bociuú, bociuú! kszyczà dzieci, A on: Kla-kla-kla! (2 2) P. Sofija Didkevièienë, 62 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(9). Pst.: Dar mani mama, musët, mokë, ir að vaikø

12 Lopðinës (koùysanki) 12. A-A, A-A, LULI A-a, a-a, luli, Luli, maluseñki, Luli, drabniuseñki, A-a-a, synunia, A-a-a, malutki, Cziuczej, lulej, cziuczej, Moju maùa dziecia, Luli, luli, luli, Moja maùa ptaszka, A-a, a-a, luluku, A-a, a-a, spatinku, Lulu, lulu, luluku. P. Sofija Didkevièienë, 62 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(10). 13. A-A, KOCI DWA 248

13 A-a, koci dwa, Szare, bure obydwa, Jeden dziecka koùyszy, A drugi spi, nie sùyszy. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(132). 14. LIULI, LIULI, LIULI Liuli, liuli, liuli, Poszedù kot po duli, A koteczka po jabùki, Admaroziùa ùapki. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(133). 15. LIULI, LIULI, DZIATKI MOJE 249

14 1. Liuli, liuli, dziatki moje, Liuli, liuli, maliutkia moje, A-a, a-a, liu-liu-niu, A-a, a-a, liu-liu-niu. 2. Przyjdzi mama z pola, Przyniesie kaczkæ i kaczora, A kaczora zùotnie piora, Liuli, liuli-liu, A kaczeczki sinie oczki, Liuliaj, liuliaj. P. Stanislava Jablonskienë-Ðvabauskaitë, 67 m., Kruncikø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(35). JAUNIMO IR MEILËS DAINOS (pieúni zalotne, miùosne) 16. STOJI OGRODECZEK 1. Stoji ogrodeczek, Sliczny, malowany, A chto jego odmalowa³ Jasiunia kochany. (2 2) 2. A w tym ogrodeczku Czerwone gwozdziczki, Czas zak³adaæ, moj Jasiunia, Te wrone koniczki. (2 2) 3. Ja pojadê tamej, Gdzie ja zaproszony, Pukna, pukna w okieneczko, Bêdzie otwo ono. (2 2) 4. A mamunia stara, Otworzyæ nie chcia³a, I wynios³a flasza wina, Utraktowaæ chcia³a. (2 2) 250

15 5. A ja wina nie bra³, Do œwiatlicy poszed³, A w œwiatlice za stolikiem Trzy damuni siedz¹. (2 2) 6. Jedna pana Anna, Druga Marijana, A ju trzeciej nie wypowiem, Bo moja kochana. (2 2) P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(126). 17. Z TAMTEJ STRONY JEZIORA 1. Z tamtej strony jeziora Stoi lipa zielona, Na tej lipeñce, na toj zelioneñce Trzi ptaúkowie spiewajà. 2. Trzi ptaúkowie spiewajà, Trzi mlodzieñce gadajà. Oni gadajà, oni rozmawiajà Ob ta sliszna damónia. 3. Jeden mówi: to moja, Drugi mówi: jak Bóg da, A trzeci mowi: to moja najmilsza, Czemu smutna, newesoùa? 4. Jak ja mam wesoùà byã, Kaýo za starego iúã, Zasmuciùo siæ serdeczko moje, I nie mogæ rozweseliã. 5. Po pokoju chodziùem, Tak do ùóýki mówilem: Oi ùoýa, ùoýa, slicznie usùana, Ktoú na tobie bædzie spal? 6. Jeý'li stary bædzie spal, A wodajà i nie wstaù, A jeý'li mùody, slicznej urody, Ýeby jemu Bóg zdrowie daù. P. Stanislava Barkauskienë, 43 m., Babrauninkø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(101). 251

16 18. OJ, Z GÓRY, Z GÓRY 1. Oj, z góry, z góry, Jadà mazury. Jedzi, jedzi mazureczek, Wiezi, wiezi mnie wianeczek Na zaræczyny, Na zaræczyny. 2. Przyjechaù w nocy, Na moje oczy, Puku, puku w okieneczko: Otwóý, otwóý, panieneczko, Daj koniu wody, Daj koniu wody. 3. Ja nie mogæ wstaã, Koniu wody daã, Zimna rosa, a ja bosa, Bojem siæ mamy, Bojem siæ mamy. 4. Mamy siæ nie boj, Siadaj na wóz moj, My pojedziem w cudze kraje, Tam, gdzie insze obyczaje, Malowany dwor, Malowany dwor. 5. Na dwor wjechali, Ludzie pytali: Co to, co to za dziewczyna, Co to, co to za jedyna Z chlopcami jedzie, Z chlopcami jedzie? 6. Wjechal na pola, Swistnàl na konia: Obejrzysiæ dziewczyneñko, Obejrzysiæ, jedyneñko, Czy wszystko twoje, Czy wszystko twoje? 7. Oj moje, moje, Ale nie wszystko, Zobaczyùem swego wieñca I zùocistego pierúciæca U mamy mojej, U mamy mojej. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(120). 252

17 19. ANTOŒ L KÊ KOSI 1. Antoú làkæ kosiù, A Zonia grabiùa, Antoú jà namawiaù, Ýeby jego byùa. (2 2) 2. Antoú ksiàýæ czytaù, Zonia lóýæ sùaùa, Antoú ýewnie pùakaù, Zonia naúmiewaùa. (2 2) 3. Przyszùa do Antoúia, Bialà ràczkæ daùa: Dobranoc, Antoúiu, Juý ja bædæ spaùa. (2 2) 4. Antoú úwica zgasiù I do ýony poszedù: Ja ciæ pokolyszæ, Jako miùa dusza. (2 2) 5. Nie dùugo koùychaù Tylko dwie godziny, Ta pora odeszedù Od mùodej dziewczyny. (2 2) 6. A na jutro rano Mama Zoni budzi: Wstawaj, Zoniu, wstawaj, Gotuj obiad ludziam. (2 2) 7. Zonia zrano wstaùa, Ràczki zaùamaùa, Poszùa do Antoúia Antoú làkæ kosi. (2 2) 8. Antoúiu, Antoúiu, Co ýesz ty zrobiùeú Ýalu mnie nadaùaú, Na wieki zgubiùeú. (2 2) 9. Nie placz, Zonia, teraz, Napùaczysz siæ dosyã, Jak bædzisz maùego Na ræczulkach nosiã. (2 2) 10. Ja bædæ nosiùa, Bædæ koùychaùa, A ciebie, Antoúiu, Bædæ przeklinaùa. (2 2) 11. Nie przeklinaj, Zoniu, Boj siæ ýeý ty Boga, Ja zakùadam koni, I wyjerzdýam w drogæ. (2 2) 12. Ýeby twoje koni Nogi poùamali, Jak ty mnie zgubileú, Antosiu kochany. (2 2) 253

18 13. Moje koni jak szli Tak i pójdà zdrowe, Ja bædæ kawalier, A ty bædziesz wdowà. (2 2) P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(125). 20. W CIEMNYM LIESIE PTASZEK ÚPIEWA 1. W ciemnym liesie ptaszek úpiewa, 3 Tam Kasiunia trawa zbiera. 2. I nabraùa, nawiàzaùa, 3 Sama sobiæ niezadaùa. 3. Niedalieko Jasia kosi, 3 Ona jego slicznie prosi: 4. Zadaj, Jasiu, zadaj, zadaj, 3 Tylko do mnie nic nie gadaj. 5. Z kamiennego serca byù bym, 3 Ýe do ciebie nie mówiù bym. 6. Jeszcze trawka nie zwiàzana, 3 Juý Kasiunia nagadana. 7. Jeszcze trawka na przekosie, 3 A juý Kasia syna nosi. 8. Psy szczekajà w Aleszyszkach, 3 A juý ludzi w Karejwiszkach P. Marijona Kazlauskienë-Ðadþevièiûtë, 69 m., Volnikø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(23). 254

19 21. W KALINOWYM SADZIE 1. W kalinowym sadzie Jeleñ zùamaù nogæ, To z takiej przyczyny Ýeniã siæ nie mogæ. 2. To taka przyczyna, To taka przyczyna, Jak chùopiec bogaty, Ty biedna dziewczyna. 3. Chocieý jestem biedna, Honoru nie tracæ, Ja za ciæ nie pójdæ, Ni za twe bogatstwo. P. Monika Kavaliukienë, 69 m., g. Gervëèiø k.; gyv. Alioniø II k., Ðirvintø r. U. I. Orðauskaitë, A. Þeromskytë 2001, t. ðfr. K. Jabloñska 2001, ml. ðfr. R. Sliuþinskas LTR 6980(65). Pst.: Dainininkë dainuoja keisdama melodijà kiekviename posmelyje. Pastovus iðlieka tik ritmas. 255

20 22. MIA EM JA DZIEWCZYNE 1. Miaùem ja dziewczyne Sliczna jak lilija, Chtóra w ogródeczku Na wiosne rozwije. 2. Usta malowane, Na oczy niewinskiej, Sama byùa ùadna, Spojýa nie [ ]. 3. W tym chùodnym jesieniu Lod pokryje brzegi, Biorà mnie mùodego W wójsko na szerægi. 4. Pszyýekli ú my sobie Ýe nikt nie rozlàczy, Chibo Bóg na niebie Albo ksiàdz prszy làce. 5. Ta wierna dziewczyna Dla mnie pszysiægniùa: Pamiætaj, Jasieñku, Ýeby twojà byùa. 6. Ja bæda pamiætaù Wszystko ja o tobiæ, Chibo jà zapomnæ Pszy tym ciemnym brodzie. 7. Sùuýyùem ja roczek, Sùuýyùem ja drugi, Mysliaù o dziewczynie, Mysliaù roczek dùugi. 8. Odsùuýyùem w wojsku, Czego bæda czekaù, Bæda konia siàdaù, Do swej lubej jechaù. 9. Jechaùem do lubej Z wesoùo nowino, Myúlie, ýe zobacze Naj miùsze dziewczynà. 10. Pszyjechal'm pod ganek, Smutna ta nowina Wyszùa za drugiego Naj milsza dziewczyna. 256

21 11. Pszebacz, luby, pszebacz, Ja jego poýucà, Choã ja z nim úlub wziàùa, Do ciebie powrócæ. 12. Nie chcem, luba, nie chcem, Ýeby powracaùa, Ýeby swojà ýyciæ Ze mnà marnowaùa. 13. A wy, kawalerzy, Ze mnà pszykùad bieýciæ, Ni jednej paniencæ Nie dam serca wiæcej. 14. Bo panienka mówi, Miùoúãiwie gada, Zdrada bædzie, zdrada, Miùoúãià powiadà. P. Elena Kuklienë-Lolkaitë, 66 m., g. Klevyèios m., Baltarusija; gyv. Didþiuliø k., Poðkoniø apyl., Ðalèininkø r. U. D. Vilidaitë, T. Juzeliûnas 1990, t. ir ml. ðfr. R. Sliuþinskas MFA KLF 1414(10). Pst.: Lenkiðka daina apie nesëkmingà kareivio meilæ. ÐEIMOS DAINOS (pieúni rodzinne) Dainos apie marèios dalià (pieúni o losie synowej) 23. EBY JA WIEDZIA A 1. Ýeby ja wiedziaùa, Ýe za mæýem licha, To by ja siedziaùa, to by ja hulala U matuli cicho. (2 2) 2. Liepiej u mamuni Gorýka jablka jadùa, Nie co z takim lubym, nie co z takim lubym, Za stolikiem siadùa. (2 2) 257

22 3. Liepiej u mamuni Caùy rok pracowaã, Nie co z takim lubym, nie co z takim lubym, Jedna noc nocowaã. (2 2) 4. Pójda do ogrodu, Siàda na kamieniu, Popuszcza ja wùosy, popuszcza ja wùosy Po prawym ramieniu. (2 2) 5. Kosy, moje kosy, Czegoý wy pùàtacie, Kawalery mùode, kawalery mùode, Czemu nie kochacie? (2 2) P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(131). 24. MAMÓNIU MOJA 1. Mamóniu moja, Sliczna córæ masz, Oj nie oddawaj bile za jakiego, Slicznej urody. (2 2) 2. A jej uroda, Bystra, jak woda, A jej twaýyszko slicznie rozkwituje, Jak w sadzie róýa. (2 2) 258

23 3. Ja róýa zerwie Druga zarosni, Do mojej mamóni zelona dróýeñka Cierniom zarosni. (2 2) 4. Cierniom zarosùa, Sniegiem zaniosùa, Oj, nie wie, nie wie, rodzona mamónia, Jak ja z jim ýyje. (2 2) 5. Oddaùa mnie mama W ræcy tyrana, A ja opùakójæ swoje mùode laty Z rana do rana. (2 2) 6. On w karczmie pije, Mnie mùoda bije, A ja kolyszæ maùa dzieciàteczka, I z cicha placzæ. (2 2) P. Monika Koðèicienë, 74 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. R. Sliuþinskas LTR 4561(40). Pst.: Pateikëja kilusi ið Aukðtadvario. Vyras lenkas. Lietuviðkai po karo pradëjo kalbëti. Sako: Seni þmonës, ir mes mokam. Tinka naðlaièiam, kaip naðlaièiø daina. 25. DBAJ, MATULA, DBAJ 1. Dbaj, matula, dbaj, Minia zamàý daj, Oj, nie daj, nie daj, za pjaniczæku Budzet abiýaã. 2. Daczula moja, Milaja moja, Ty huliaj sobie, wybieraj sobie Jeszcze maùada. 259

24 3. Oj, huliaùa ja, Wybiraùa ja, Och, i wybraùa gorku doleñku, Za pjanicu poszùa. 4. Oj dawno, dawno U matuli byùa, Da uýo scieýeñki, daj daroýeñki Trawkoj zarosli. 5. Trawkoj zarosli, Cwietom zacwieli, To kalineñkoj, to malineñkoj Pozawieszalisia. 6. Wezmu ja kosu, Trawku prakoszu, To kalineñku, to malineñku W kuczki powiaýu. 7. W kuczki powiaýu, Mastok namaszczu, Oi, tady, tady, da radnoj matuli W goúciæki pajdu. P. Ona Arleckienë-Vaþnevièiûtë, 63 m., Aukðtadvaryje, Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(122). Naðlaièiø dainos (pieúni sieroce) 26. BIEDNA, JA BIEDNA 1. Biedna, ja biedna, Jak bylinka w polu, Nie mam, ja nie mam Poýalowaã komu. (2 2) 2. Do Boga wysoko, Mamunia gùæboko, Braci nie do tego, Nie mam ojca swego. (2 2) 3. Lieci ziaziulia Przez las kukujàca, Pùaczy sirota Na sùuýba idàca. (2 2) 4. Sùuýba, ty sùuýba, Nikomu nie miùa, Na co mnie mamunia Na hora puúciùa. (2 2) 260

25 5. Ciæýko kamieniu, Przy drodze lieýàc, A mnie jeszcze ciæýej, Sirocie bædàc. (2 2) 6. Ciæýko kamieniu, Jak koùy targajà, A mnie jeszcze ciæýej, Co ludzi gadajà. (2 2) 7. Niechaj gadajà, Niechaj obmawiajà, Oni dzieci majà, Tego doczekajà. (2 2) 8. Wszystkie drýewy równe, A jedna pochiùa, Ach, Boýe, moj Boýe, Mnie ýycie nie miùa. (2 2) 9. Odkrojà mnie chleba, Jak klonowy listek, Jeszcze pytajàsia, Czy zjadùam ja wszzystek. (2 2) 10. Oj zjadùem, ja zjadùem, W seniach za drzwiczkami, Co odkàsæ kàsek Oblejem siæ ùzami. (2 2) P. Ona Stankevièienë-Brazauskaitë, 68 m., Janë Stankevièienë-Volskaitë, g. 52 m., Elena Stankevièiûtë, 40 m., Jurgioniø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. E. Dargytë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4562(63). 27. ZIELONA RUTA, JAD(A) OWIAC 1. Zielona ruta, jad(a)ùowiac, Mylszi kowaler lyýli w(a)dowia(c) U kowalera koni skaczu, A u dowczika dziatki pùaczu A wdowiec bædzie wymawiaù, Piersze ýoneñka wychwalaù A dziatki bædo pùakali: Jak my macochi nie znali, Razem do stolu siadali. 261

26 5. Jak my macocha poznali, Nie raza piecam pùakali Póida do sadu poucham, Swojej mamóni poszukam Hukaùam we dniu i w noci, Bodaj mnie Boýe pomoci Gdzie moje slozki kapnali, Tam kryjniczeñki staneli Gdzie moje noýki chodili, Tam mieste cuùki wybili. 2 P. Stanislava Barkauskienë, 43 m., Babrauninkø k., Aukðtadvario apyl., Trakø r. U. ir t. ðfr. M. Juðkaitë 1973, ml. ðfr. B. Uginèius LTR 4561(100). TALALINËS (przyúpiewki) 28. DZIEWCZYNA MALINA Dziewczyna malina, A chlopiec gadzina. Dziewczyna cukierek, A chlopiec papierek. (2 2) P. Bronë Savickienë, Antano, 80 m., Kalniðkiø k., Kaiðiadoriø apyl., Kaiðiadoriø r. U., t. ir ml. ðfr. R. Sliuþinskas MFA KTR 290 (50). Pst.: Melodija atitinka pateikëjos èia pat padainuotos lietuviðkos karinës-istorinës dainos Þaliam berþynëly paukðteliai èiulbëjo melodijà. 262