monitoringu przyrody.

Transkrypt

1

2 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku Monitoring przyrody W ramach podsystemu monitoringu przyrody w roku 2014 realizowane były następujące zadania: monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000, monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, monitoring lasów, zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Dyrektywy Wodnej (Dyrektywa Rady 2000/60/EC), przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, w tym właściwe stanowiska programu Natura Jednolite części wód na tych obszarach są monitorowane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Spełnienie wymagań dla obszaru chronionego jest uwarunkowane uzyskaniem przez jednolitą część wód oceny co najmniej dobrego stanu/potencjału ekologicznego. Podsystem monitoringu przyrody służy także realizacji zadań wynikających z innych międzynarodowych aktów prawnych, takich jak: Konwencja o różnorodności biologicznej (Konwencja z Rio de Janerio), Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (Konwencja Ramsarska), Konwencja o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (Konwencja Berneńska), Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska). Ujście rzeki Hanny Obowiązek prowadzenia monitoringu przyrody, realizowanego przez GIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wynika z art. 112 z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Zgodnie z ustawą, polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Służy on również ocenie skuteczności stosowania metod ochrony przyrody. Ustawa nakłada obowiązek włączenia do podsystemu monitoringu przyrody typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, ze szczególnym uwzględnieniem typów siedlisk i gatunków o znaczeniu priorytetowym. W ten sposób wdraża ona zapisy Dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywy siedliskowej) oraz Dyrektywy 79/409/ EWG w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków (tzw. dyrektywy ptasiej). Monitoring przyrody obejmuje również obszary chronione, wyznaczone na podstawie Ramowej Żaba trawna Rana temporaria Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, w ramach współpracy ze Stacją Bazową Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Roztocze, prowadzi badania i ocenę wód podziemnych, gleb oraz mchów, włączając się w ten sposób w realizację programu pomiarowo-badawczego monitoringu przyrody. Podstawą funkcjonowania każdej Stacji Bazowej ZMŚP są sprawdzone i porównywalne systemy pomiarowe środowiska umożliwiające uzyskanie wieloletnich serii danych. Dzięki stabilności funkcjonowania poszczególnych Stacji Bazowych możliwe jest prowadzenie studiów modelowych środowiska przyrodniczego Polski. 84

3 Program ZMŚP w zakresie organizacji systemu pomiarowego oraz metod badań nawiązuje do programu europejskiego Integrated Monitoring (International Co-operative Programme on Integrated Monitoring on Air Pollution Effects), wspomagając realizację Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości. Badania realizowane w Stacji Bazowej Roztocze są powiązane z monitoringiem regionalnym województwa lubelskiego. Stacja monitoringu powietrza w Białym Słupie funkcjonująca w ramach Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze, włączona jest do wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza. Uzyskane w niej dane zasilają zasoby państwowego monitoringu środowiska. kochemicznych były pobierane raz w roku. Podczas pobierania mierzono temperaturę, ph i przewodność elektrolityczną. Zakres analiz wykonanych w laboratorium obejmował: tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, amoniak, azotany, azotyny, bar, bor, fosforany, fluorki, chlorki, wodorowęglany, siarczany, sód, potas, wapń, magnez, żelazo, arsen, chrom, cynk, glin, kadm, mangan, miedź, nikiel, rtęć i ołów. W badanych studniach azotany występowały w stężeniach poniżej 10 mg/l i nie przekraczały wartości granicznych dla I klasy jakości. Nie stwierdzono także występowania wskaźników toksycznych. Obecność w badanych wodach wapnia i wodorowęglanów wynikała w dużej mierze z charakteru geochemicznego obszaru Roztocza. W badanych studniach stwierdzono występowanie cynku, którego wartości kształtowały się na poziomach II i III klasy. Pozostałe badane wskaźniki odpowiadały I i II klasie (tabela 1). Wody roztoczańskie kredowego i trzeciorzędowego piętra wodonośnego cechuje wysoka jakość cech fizykochemicznych. Przeprowadzona ocena wód wykazała, że we wszystkich badanych studniach wystąpiły wody o dobrym stanie chemicznym. Badanie i ocena zawartości metali ciężkich i siarki w glebach i mchach Zbiorowisko epifitycznych porostów na jesionie wyniosłym Badanie i ocena jakości wód podziemnych Monitoring wód podziemnych prowadzono w pięciu studniach w celu określenia klasy jakości wód. Badane wody podziemne występują tu w osadach czwartorzędowych i pozostają w łączności hydraulicznej z wodami krążącymi w skałach węglanowych kredy i trzeciorzędu, tworząc tzw. roztoczański poziom wodonośny. Próbki wody do badań właściwości fizy- Przedmiotem monitoringu gleb leśnych było badanie zawartości metali: ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu i chromu ogólnego oraz siarki ogólnej i siarczanowej w próbkach glebowych. W badanych glebach przeprowadzono także badanie odczynu gleby. Analizie chemicznej zostały poddane gleby pobrane z dwóch warstw: do 30 cm głębokości - warstwy organicznej i od 30 cm do 60 cm głębokości - warstwy mineralnej. Wyniki badanych gleb w punktach rozmieszczonych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w sąsiedztwie przebiegających tras komunikacyjnych i drogowych wykazały, że stężenia metali są niewielkie i niższe niż dopuszczalne dla kategorii A określonej w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów Tabela 1. Ocena jakości wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego parku Narodowego w 2014 roku (źródło: WIOŚ) Lokalizacja studni Głębokość punktu [mp.p.t] Klasa wody Ocena fizykochemiczna wody Zawartość azotanów mg/l Wskaźniki odpowiadające niższej klasie jakości 1. Leśniczówka Florianka st. wiercona ok. 50 II 3,27 cynk, wodorowęglany, bor 2. Leśniczówka Kruglik st. wiercona ok. 50 III 4,29 cynk (1,11) 3. Leśniczówka Bezednia st. wiercona ok. 50 II 4,68 wapń, kadm 4. Leśniczówka Rybakówka st. wiercona ok. 20 III 6,46 cynk (1,64) 5. Leśniczówka Dębowiec st. kopana ok. 20 II 1,82 cynk, wodorowęglany 85

4 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Zawartości metali wskazują na naturalny poziom ich występowania. Na podstawie wartości odczynu ph(kcl), gleby zaliczono do gleb silnie kwaśnych, kwaśnych oraz słabo kwaśnych. Ocenę wyników zawartości siarki ogólnej i siarki siarczanowej przeprowadzono w oparciu o 4-stopniową skalę zasobności i zanieczyszczenia gleb siarką (wg kryteriów opracowanych przez IUNiG w Puławach dla gleb użytkowanych rolniczo). ogólna i siarka siarczanowa we wszystkich badanych próbach gleb była na poziomie naturalnej zawartości. Wyniki badań gleb na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego przedstawia tabela 2. Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi Tabela 2. Wyniki badań gleb na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2014 roku (źródło: WIOŚ) Lokalizacja punktów - Biały Słup ) - Biały Słup) - Biały Słup) Odl. /głeb. ph wobec H 2 O i KCl Zawartość metali [mg/kg s. m.] Ołów Kadm Nikiel Miedź Cynk Chrom ogólna [mgs/kg s. m.] siarcza- -nowa [mgso 4 / kg s. m.] 20/30 4,5/3,6 4,8 <0,33 1,2 2,6 6,4 2,3 25,8 0,96 20/60 4,9/3,8 2,9 <0,33 0,95 1,9 2,3 2,5 47,9 4,76 80/30 6,0/5,1 5,13 <0,33 1,1 1,8 8,0 3,0 84,1 9,95 80/60 6,2/5,2 4,9 <0,33 0,98 1,6 3,4 1,8 110,9 14,56 150/30 6,4/5,6 6,9 <0,33 2,0 2,9 9,0 3,1 260,7 1,08 150/60 6,7/5,6 5,8 <0,33 1,8 2,8 8,5 3,5 110,0 0,87 4. Obwód Ochronny Kruglik 5. Obwód Ochronny Słupy 30 4,3/3,8 9,1 <0,33 1,9 2,5 8,7 4,5 83,7 5, ,4/3,9 5,1 <0,33 1,8 1,7 7,8 2,6 61,2 0, ,4/4,7 6,4 <0,33 1,9 2,0 8,4 3,8 168,1 21,5 60 5,2/4,6 3,6 <0,33 2,1 1,4 6,1 2,5 108,7 16,96 6. Obwód Ochronny Bukowa Góra 30 4,3/3,7 7,4 <0,33 1,9 1,8 9,0 3,0 86,6 12, ,5/3,8 5,3 <0,33 1,8 2,0 7,8 3,1 85,0 13,41 Monitoring terenów Roztoczańskiego Parku obejmował także badania mchów w tych samych profilach pomiarowych co gleby. Wyniki badań mchów przedstawiono w tabeli 3. Pospolite gatunki mchu, jako organizmy wskaźnikowe wyraźnie reagujące na naturalne i antropogeniczne zmiany w środowisku, są wykorzystane jako bioindykatory w ocenie zagrożenia środowiska. Z uwagi na to, że są dobrymi absorbentami wykorzystuje się je do określenia zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi i związkami siarki. Z analizy stężeń metali w mchach wynika, że zawartości ich utrzymywały się na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych w Obwodzie Ochronnym Obrocz. W Obwodzie Ochronnym Kruglik i Słupy stwierdzono podwyższone zawartości siarki. Natomiast w Obwodzie Ochronnym Bukowa Góra zawartość siarki ogólnej uległa obniżeniu w stosunku do lat ubiegłych. Analizując wyniki przeprowadzonych badań można stwierdzić, że utrzymują się one w zakresie niskich stężeń charakterystycznych dla zawartości naturalnych. 86

5 Tabela 3. Wyniki badań mchów na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2014 roku (źródło: WIOŚ) Lokalizacja punktów Zawartość metali [mg/kg s. m.] Ołów Kadm Nikiel Miedź Cynk Chrom ogólna [mg/ kg s. m.] 1. - Biały Słup), 3,9 0,25 2,1 6,4 45,1 5,2 798,5 odległość 20 m 2. - Biały Słup), 3,6 0,17 1,3 5,0 28,8 3,2 661,4 odległość 80 m 3. - Biały Słup), 4,3 0,22 1,4 4,9 33,6 3,7 770,5 odległość 150 m 4. Obwód Ochronny Kruglik 3,9 0,28 1,1 5,2 39,3 2,4 815,1 5. Obwód Ochronny Słupy 4,6 0,22 1,8 5,1 31,1 5,8 957,7 6. Obwód Ochronny Bukowa Góra 3,9 0,22 1,3 6,2 34,1 6,9 613,1 87