KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 Ref. Ares(2013) /05/2013 KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I KONSUMENTÓW Dyrekcja F Biuro ds. Żywności i Weterynarii DG(SANCO) MR FINAL SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W POLSCE W DNIACH PAŹDZIERNIKA 2012 R. W CELU DOKONANIA OCENY KRAJOWYCH PROGRAMÓW ZWALCZANIA SALMONELLII W POSZCZEGÓLNYCH POPULACJACH DROBIU (STADA HODOWLANE, KURY NIOSKI, BROJLERY I INDYKI) W odpowiedzi na informacje dostarczone przez właściwy organ poprawiono błędy merytoryczne zauważone w projekcie sprawozdania; wyjaśnienia podano w przypisach. Jedynie tekst w języku angielskim jest autentyczny

2 Streszczenie W niniejszym sprawozdaniu opisano wyniki audytu przeprowadzonego przez Biuro ds. Żywności i Weterynarii (FVO) w Polsce w dniach października 2012 r. Celem audytu była ocena działań podjętych przez polskie właściwe organy w celu zwalczania salmonelli, szczególnie w zakresie wdrożenia krajowych programów zwalczania salmonelli w różnych populacjach drobiu. W Polsce wdrażanie KPZS w odniesieniu do stad hodowlanych, kur niosek i brojlerów nie ma charakteru ciągłego. Od 2010 r. wdrażanie przedmiotowych planów jest corocznie przerywane na cztery do pięciu miesięcy wskutek czasochłonnych krajowych corocznych procedur zatwierdzania, które właściwy organ uważa za niezbędne do wsparcia wszystkich działań urzędowych. W rezultacie w trakcie takiej przerwy we wdrażaniu KPZS nie podejmuje się żadnych urzędowych działań: nie pobiera się urzędowych próbek, nie stosuje się żadnych środków egzekucyjnych w przypadku braków w planach pobierania próbek przez PPPS, nie wdraża się żadnych środków kontroli w przypadku wykrycia zakażenia salmonellą oraz toleruje się leczenie zakażonych stad środkami przeciwdrobnoustrojowymi. Ponadto w czasie, w którym uznaje się KPZS za obowiązujące, istnieją pewne niedoskonałości w ich wdrażaniu, szczególnie w zakresie potwierdzającego pobierania próbek. W sprawozdaniu sformułowano szereg zaleceń skierowanych do właściwych organów w Polsce, mających na celu skorygowanie zidentyfikowanych niedociągnięć i poprawę istniejących systemów kontroli.

3 Spis treści 1 WPROWADZENIE CELE PODSTAWA PRAWNA KONTEKST USTALENIA I WNIOSKI WŁAŚCIWY ORGAN KONTROLE NA POZIOMIE GOSPODARSTWA OGÓLNE KWESTIE DOTYCZĄCE KPZS KPZS W ODNIESIENIU DO KUR HODOWLANYCH KPZS W ODNIESIENIU DO KUR NIOSEK KPZS W ODNIESIENIU DO BROJLERÓW KPZS W ODNIESIENIU DO INDYKÓW LABORATORIA BADANIA W ZAKRESIE OGNISK SALMONELLI PRZENOSZONEJ PRZEZ ŻYWNOŚĆ WNIOSKI OGÓLNE SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE ZALECENIA...19 ZAŁĄCZNIK I ODNIESIENIA PRAWNE...21 III

4 SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU Skrót EFSA FVO IW KLR KPZS PCA PIS PIW PLW PPIS PPPS UE ULW WIW WLW WO WOC Wyjaśnienie Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności Biuro ds. Żywności i Weterynarii Inspekcja Weterynaryjna Krajowe laboratorium referencyjne Krajowy program zwalczania salmonelli Polskie Centrum Akredytacji Powiatowy inspektorat sanitarny Powiatowy inspektorat weterynarii Powiatowy lekarz weterynarii Państwowy powiatowy inspektor sanitarny Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze Unia Europejska Urzędowy lekarz weterynarii Wojewódzki inspektorat weterynarii Wojewódzki lekarz weterynarii Właściwy organ Właściwy organ centralny

5 1 WPROWADZENIE Audyt został przeprowadzony w Polsce w dniach października 2012 r. w ramach zaplanowanego programu kontroli Biura ds. Żywności i Weterynarii (FVO). Zespół prowadzący audyt składał się z jednego inspektora z FVO oraz jednego eksperta krajowego. W dniu 16 października odbyło się spotkanie otwierające z udziałem właściwego organu centralnego (WOC) i przedstawicieli niektórych wojewódzkich inspektoratów weterynarii (WIW) oraz powiatowych inspektoratów weterynarii (PIW). W trakcie spotkania zespół prowadzący audyt potwierdził cel i harmonogram audytu oraz zwrócił się z wnioskiem o udzielenie dodatkowych informacji niezbędnych do zadowalającego zakończenia audytu. 2 CELE Celem audytu było zbadanie działań podjętych przez właściwe organy (WO) w celu zwalczania salmonelli, a w szczególności przeprowadzenie przeglądu wdrażania krajowych programów zwalczania salmonelli (KPZS) dotyczących stad hodowlanych, kur niosek (Gallus gallus), brojlerów i indyków. Aby zrealizować ten cel, zespół prowadzący audyt ocenił organizację właściwych organów i ich zdolność do wdrażania stosownych wymogów Unii Europejskiej (UE). W poniższej tabeli wymieniono miejsca objęte wizytami kontrolnymi oraz spotkania przeprowadzone w trakcie audytu: Właściwy organ WOC 2 Spotkanie otwierające i zamykające, spotkanie z przedstawicielami Głównego Inspektoratu Weterynarii, niektórych wojewódzkich i powiatowych inspektoratów weterynarii oraz z przedstawicielami Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Powiatowy WO 3 Obecność przedstawicieli właściwych organów wojewódzkich i przedstawiciela Głównego Inspektoratu Weterynarii Wizyty w laboratoriach Krajowe laboratorium referencyjne 1 (KLR) Laboratorium urzędowe 1 W tym laboratorium bada się również próbki pochodzące z kontroli własnych Produkcja podstawowa Gospodarstwa hodowlane 2 1 ferma gatunku Gallus gallus, 1 ferma indyków Fermy kur niosek 2 Fermy brojlerów 2 Ferma indyków rzeźnych 1 1

6 3 PODSTAWA PRAWNA Audyt przeprowadzono w porozumieniu z władzami polskimi i na podstawie ogólnych przepisów prawodawstwa Unii, w szczególności na podstawie: art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt; art. 17 rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie zwalczania salmonelli i innych określonych odzwierzęcych czynników chorobotwórczych przenoszonych przez żywność. 4 KONTEKST W 2011 r. w Polsce KPZS podlegało 617 gospodarstw hodowlanych utrzymujących stad, ferm kur niosek utrzymujących stada, ferm brojlerów utrzymujących stad, 22 fermy indyków hodowlanych utrzymujące 117 stad oraz 912 ferm indyków rzeźnych utrzymujących stad. 5 USTALENIA I WNIOSKI 5.1 WŁAŚCIWY ORGAN Wymogi prawne W art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady zobowiązuje się państwa członkowskie do wyznaczenia właściwego organu lub właściwych organów do celów przedmiotowego rozporządzenia oraz do notyfikowania ich Komisji. Ustalenia audytu Inspekcja Weterynaryjna (IW) w ramach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) jest wyznaczonym właściwym organem odpowiedzialnym za przeprowadzanie kontroli urzędowych dotyczących wdrażania KPZS. Struktura IW ma kształt piramidy, w której bezpośrednia droga służbowa łączy szczebel centralny, szczebel wojewódzki i powiatowy. Na szczeblu centralnym IW znajduje się Główny Inspektorat Weterynarii, który pełni rolę właściwego organu centralnego. Na szczebel regionalny IW składa się 16 WIW i 305 PIW. Na czele powyższych organów stoją odpowiednio Główny Lekarz Weterynarii, wojewódzcy lekarze weterynarii i powiatowi lekarze weterynarii. Bardziej szczegółowy opis właściwych organów można znaleźć w profilu krajowym Polski dostępnym na stronie internetowej: Właściwy organ centralny jest odpowiedzialny za sporządzanie KPZS, nadzór nad ich wdrożeniem, gromadzenie i zestawianie danych oraz sporządzanie sprawozdań dla Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Zespół prowadzący audyt zauważył, że oprócz KPZS właściwy organ centralny przekazywał zarówno WLW, jak i PLW dodatkowe informacje dotyczące programów w celu zapewnienia jednakowej wykładni określonych przepisów (w tym listę kontrolną przeznaczoną do stosowania w 2

7 trakcie inspekcji przeprowadzanych na fermach drobiu). WLW nadzorują prace PLW oraz gromadzą, zestawiają i analizują wyniki uzyskane w województwach oraz są odpowiedzialne za utrzymanie (wyznaczonych) laboratoriów wojewódzkich. PLW są odpowiedzialni za wdrażanie KPZS: rejestrację ferm drobiu, przeprowadzanie kontroli urzędowych w gospodarstwach, pobieranie urzędowych próbek, monitorowanie pobierania próbek przez PPPS, stosowanie środków kontroli oraz powiadamianie wszystkich zainteresowanych stron (w tym państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych (PPIS) i sąsiednich PLW) w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań w kierunku salmonelli. PLW są również odpowiedzialni za zatwierdzanie zakładów pakowania jaj i kontrole urzędowe w takich zakładach. Zespół prowadzący audyt zauważył, że PLW wyznaczają pewną liczbę prywatnych lekarzy weterynarii (448 zgodnie z informacjami przedstawionymi przez właściwy organ centralny) do przeprowadzenia badania przedubojowego na fermach drobiu oraz do wydania świadectwa zdrowia zwierzęcia. Nadzór i audyt wewnętrzny Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt o przeprowadzeniu wizyt nadzorczych w województwach/powiatach i audytów wewnętrznych. W pierwszej połowie 2012 r. WLW przeprowadzili audyt w 58 PIW. Audyty obejmowały kontrole urzędowe dotyczące KPZS na lata 2011 i Zakres audytów obejmował zagadnienia takie jak: decyzje podejmowane w przypadku stad podejrzanych o zakażenie/zakażonych; prowadzenie rejestrów ferm; nadzór nad jajami pozyskanymi z ferm, w których znajdują się zakażone kury; kontrole własne i urzędowe pobieranie próbek; nadzór nad środkami podejmowanymi w przypadku zakażonych stad. Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że analiza i ocena wyników audytów zostaną przeprowadzone w grudniu 2012 r. Na spotkaniu otwierającym przedstawiono jednak wstępne ustalenia i analizy przedmiotowych audytów. Obejmowały one takie kwestie, jak: brak zgłoszenia właściwemu PIW planu pobierania próbek podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze (PPPS) oraz niepowiadamianie PLW o ponownym obsadzeniu kurników, brak planu pobierania próbek PPPS, niedotrzymywanie terminów pobierania próbek przez PPPS, niedostateczna liczba pobranych próbek (pobieranie próbek tylko z jednego stada w danym gospodarstwie zamiast ze wszystkich stad). Właściwy organ centralny poinformował zespół FVO, że oprócz audytów przeprowadzonych w 2012 r. przeprowadzono również szczegółowe kontrole nadzorcze w 2011 r. dotyczące wdrożenia programów zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach drobiu, skupiające się zwłaszcza na badaniach urzędowych i procedurach odszkodowawczych, przy czym organem podlegającym kontrolom jest WLW.. W 2011 r. właściwy organ centralny przeprowadził kontrolę wykonania zadań przez WLW z weryfikacją ustaleń kontroli dwóch wybranych, podległych PLW oraz jedną kontrolę doraźną wykonania zadań przez PLW. Przedmiotowe kontrole i weryfikacje ustaleń kontroli obejmowały również oględziny na miejscu w gospodarstwach utrzymujących drób (za każdym razem odwiedzano pięć lub sześć gospodarstw). W trakcie tych kontroli wykryto pewne nieprawidłowości, takie jak nieprawidłowe pobieranie urzędowych próbek i pobieranie próbek przez PPPS niezgodnie z ustalonym harmonogramem. 3

8 We wszystkich wizytowanych województwach zespół prowadzący audyt zauważył, że WLW nadzoruje prace PLW na podstawie planów kontroli WLW. Do kontroli analizowanych przez zespół prowadzący audyt należały wizyty w gospodarstwach utrzymujących drób, w trakcie których inspektorzy urzędowi demonstrowali procedury pobierania próbek. Zespół prowadzący audyt miał dostęp do protokołów kontroli. WLW poinformował zespół FVO, że protokołów kontroli WLW nie przesyła się do właściwego organu centralnego. W przypadku wykrytych nieprawidłowości lub uchybień kontrolerzy WLW formułują zalecenia, które należy uwzględniać w planach działania sporządzanych przez PLW. Wdrożenie planu zostaje sprawdzone w trakcie kontroli sprawdzającej WLW. Jednakże w przypadku przeprowadzenia przez WLW audytów raporty końcowe muszą być przesłane do GLW. Szkolenia Zespół prowadzący audyt zauważył, że: Właściwy organ centralny organizuje spotkania z WLW dotyczące wymogów KPZS, braków w zakresie wdrażania i sytuacji epizootycznej. Przedmiotowe spotkania odbywają się każdorazowo w razie potrzeby i na ogół mają miejsce częściej niż dwa razy do roku. WLW organizują regularne spotkania z PLW (co najmniej dwa razy do roku) w celu omówienia zakresu i wymogów KPZS oraz nieprawidłowości wykrytych w ramach nadzoru. Właściwy organ centralny we współpracy z KLR zorganizował różne szkolenia dla lekarzy weterynarii dotyczące KPZS (pięć razy w roku, w 2011 r. wzięło w nich udział ok. 100 osób; w 2012 r. miały na razie miejsce dwa szkolenia, w ramach których przeszkolono 38 osób). WLW przeprowadzili szkolenia dla PLW dotyczące wdrażania KPZS (obejmujące zagadnienia takie jak procedury sprawozdawcze, zasady pobierania próbek i wysyłania ich do laboratoriów, bezpieczeństwo biologiczne w gospodarstwach). W szeregu przypadków dostępne były dowody świadczące o przeprowadzeniu szkoleń na szczeblu PIW dla personelu PIW (w tym dla wyznaczonych prywatnych lekarzy weterynarii). Przedstawiciele właściwego organu centralnego uczestniczyli w szkoleniach dotyczących chorób odzwierzęcych zorganizowanych przez Komisję Europejską w ramach programu Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności. Zespołowi prowadzącemu audyt udostępniono dokumentację dotyczącą uczestnictwa w przedmiotowych sesji szkoleniowych. W odwiedzonych województwach zespół prowadzący audyt zauważył, że PLW dostarczają prywatnym lekarzom weterynarii, głównie pocztą elektroniczną, aktualne informacje dotyczące realizacji programów. W wizytowanych gospodarstwach dostępne były egzemplarze KPZS. PPPS poinformował zespół prowadzący audyt, że dodatkowe informacje dotyczące KPZS są udzielane PPPS podczas kontroli urzędowych w gospodarstwie i podczas urzędowego pobierania próbek oraz przez prywatnych lekarzy weterynarii leczących ptaki. Ponadto właściwy organ centralny publikuje na swoich stronach internetowych rozporządzenia dotyczące KPZS. Pomimo wszystkich zapewnionych szkoleń w jednym PIW, w którym przeprowadzono wizytę, zespół prowadzący audyt zauważył, że urzędowi lekarze weterynarii nie posiadają jednak pełnej wiedzy w zakresie pobierania i składu próbek, które należy pobrać w stadzie hodowlanym. 4

9 Wnioski Wyraźnie wyznaczono właściwe organy odpowiedzialne za kontrole urzędowe wchodzące w zakres przedmiotowego audytu. Przeprowadzane są audyty i inspekcje kontrolne służące zapewnieniu prawidłowej realizacji KPZS. Regularnie przeprowadzane są szkolenia urzędników wszystkich szczebli w zakresie wdrażania KPZS. Urzędowi i prywatni lekarze weterynarii oraz PPPS posiadają na ogół wystarczającą wiedzę dotyczącą realizacji KPZS. 5.2 KONTROLE NA POZIOMIE GOSPODARSTWA Wymogi prawne W art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 zobowiązuje się państwa członkowskie do regularnego przeprowadzania kontroli urzędowych podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze lub działających na rynku pasz w oparciu o ryzyko oraz z właściwą częstotliwością. W załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 ustanowiono ogólne przepisy dotyczące higieny dla podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie produkcji podstawowej. Zgodnie z rozdziałem I załącznika II do dyrektywy Rady 2009/158/WE każde gospodarstwo musi zostać skontrolowane co najmniej raz do roku przez urzędowego lekarza weterynarii w celu zatwierdzenia przez właściwy organ na potrzeby wewnątrzunijnego handlu drobiem lub jajami wylęgowymi. Ustalenia audytu Gospodarstwa, w których wizytę odbył zespół prowadzący audyt, zostały zarejestrowane. W ramach tego procesu właściwy organ przeprowadził kontrolę gospodarstw, w tym kontrolę wdrożenia środków bezpieczeństwa biologicznego. We wszystkich wizytowanych gospodarstwach PPPS prowadziły odpowiednią ewidencję poszczególnych stad zgodnie z KPZS. Środki bezpieczeństwa biologicznego stosowane w wizytowanych gospodarstwach zasadniczo były odpowiednie do celów zapobiegania wystąpieniu zakażenia salmonellą w gospodarstwie. We wszystkich wizytowanych gospodarstwach obiekty były utrzymane w dobrym stanie i ogrodzone; prowadzono w nich kontrole pojazdów i osób przebywających na terenie gospodarstwa, stosowano środki odkażające przy wejściach do kurników, a także ochronę przez szkodnikami oraz procedury czyszczenia i odkażania. Pracownicy gospodarstw wykazywali znajomość wymogów KPZS. Inspekcje w gospodarstwach ULW z PIW składają regularne wizyty w gospodarstwach hodowlanych i fermach kur niosek, w których znajdują się stada dorosłe, oraz w fermach brojlerów i indyków rzeźnych (w przypadku gospodarstw hodowlanych i ferm kur niosek co najmniej raz w roku). Na potrzeby takich inspekcji stosuje się standardową listę kontrolną, obejmującą między innymi kontrole dokumentów (w tym dokumentów dotyczących realizacji KPZS dokumentacji związanej z pobieraniem próbek, wyników badań laboratoryjnych, planu pobierania próbek przez PPPS) i środki bezpieczeństwa biologicznego stosowane w gospodarstwie. W wizytowanych gospodarstwach zespół prowadzący audyt zauważył, że przestrzega się ustalonej częstotliwości kontroli i że dostępne były sprawozdania z kontroli. Kopie tych sprawozdań z kontroli są przekazywane PPPS. Stada w okresie odchowu podlegają rutynowej kontroli urzędowej, jeżeli znajdują się w 5

10 gospodarstwie, w którym przebywają również stada dorosłe lub jeżeli ptaki mają zostać wysłane do gospodarstw znajdujących się poza jurysdykcją danego PLW. ULW nie dokonują jednak regularnej inspekcji innych stad w okresie odchowu. W takich przypadkach monitorowanie KPZS opiera się jedynie na dostępnych wynikach badań laboratoryjnych i zgłoszeniach hodowców. Wyniki kontroli urzędowych i podjęte środki egzekucyjne Przypadki niezgodności odnotowuje się na standardowej liście kontrolnej wypełnianej w trakcie kontroli urzędowej na fermach drobiu. W sprawozdaniach z kontroli przeanalizowanych przez zespół prowadzący audyt nie odnotowano żadnych przypadków niezgodności dotyczących wdrażania KPZS. Zespół prowadzący audyt zauważył, że w przypadku wykrycia innych braków (niezwiązanych konkretnie z KPZS) wyznacza się termin wyeliminowania wykrytej nieprawidłowości. Zespołowi prowadzącemu audyt przedstawiono dowody świadczące o monitorowaniu działań naprawczych podejmowanych przez PPPS przez właściwy organ. Zespół prowadzący audyt zwrócił jednak uwagę, że w okresach, w których właściwy organ uznaje, że PKZS nie obowiązują (przerwa w realizacji programu), nie przeprowadza się żadnych działań urzędowych: urzędowe próbki nie są pobierane, a właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że w jego opinii w przypadku braków w planie pobierania próbek przez PPPS, a nawet w przypadku dodatniego wyniku badania w kierunku salmonelli lub w przypadkach stosowania przez hodowców leczenia za pomocą środków przeciwdrobnoustrojowych właściwy organ nie jest uprawniony do egzekwowania prawa: nie wdraża się zatem środków kontroli ani wymogów w zakresie stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych (więcej informacji zawarto w rozdziale 5.3 dotyczącym kwestii ogólnych). Kontrola paszy Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt o obowiązywaniu planu urzędowych kontroli pasz. W dwóch wizytowanych gospodarstwach zespół prowadzący audyt zwrócił uwagę na pobieranie i przechowywanie próbek ze wszystkich partii paszy do celów wykorzystania w przypadku wystąpienia problemów zdrowotnych u zwierząt. W jednym wizytowanym gospodarstwie hodowlanym po otrzymaniu dodatniego wyniku badania w kierunku salmonelli (oraz uznaniu, że stado jest zakażone salmonellą) taka próbka nie została jednak poddana analizie w celu potwierdzenia albo wykluczenia, że źródłem zakażenia była pasza. Zespół prowadzący audyt zauważył, że w żadnym z wizytowanych gospodarstwach nie były dostępne wyniki badań laboratoryjnych w kierunku salmonelli przeprowadzonych na próbkach paszy. Poza jednym wyjątkiem dokumenty towarzyszące paszy od mieszalni pasz do gospodarstwa nie zawierały wyników badań w kierunku salmonelli. W dwóch wizytowanych gospodarstwach dostępne były protokoły laboratoryjne dotyczące składników paszy (soja) wskazujące ujemne wyniki badań w kierunku salmonelli. We wszystkich wizytowanych gospodarstwach w przypadku stad zakażonych pobrano urzędową próbkę paszy do celów wykrycia salmonelli, co zostało również odnotowane w całej dokumentacji PIW przeanalizowanej przez zespół prowadzący audyt, z wyjątkiem jednego przypadku. W niektórych przypadkach takie próbki pobierano jednak tylko z pojemników na paszę umieszczonych wewnątrz kurnika, a nie z silosu paszowego. Nie można zatem wykluczyć zanieczyszczenia próbki paszy pochodzącego z otoczenia. Zaopatrzenie w wodę We wszystkich wizytowanych gospodarstwach woda przeznaczona dla ptaków pochodziła z sieci komunalnej, z wyjątkiem jednego gospodarstwa, w którym jako źródło wody wykorzystywano własną studnię. Z wyjątkiem jednego wizytowanego gospodarstwa ani PPPS, ani PLW nie pobierali 6

11 próbek wody w przypadku zakażonych stad w ramach dochodzenia epizootycznego. W przypadku dodatniego wyniku badań w kierunku salmonelli w gospodarstwie posiadającym własną studnię dostępny był wynik badań przeprowadzonych na próbkach pobranych na tydzień przed potwierdzeniem wystąpienia salmonelli. Salmonella nie była jednak jednym z badanych parametrów mikrobiologicznych. Czyszczenie i dezynfekcja We wszystkich wizytowanych gospodarstwach ma miejsce czyszczenie i odkażanie kurników po zakończeniu cyklu produkcyjnego. Ptaki są ponownie wprowadzane dopiero po upływie pewnego okresu, w którym kurnik stoi pusty. Zespół prowadzący audyt zauważył, że w okresie obowiązywania KPZS po wybiciu zakażonego stada PPPS muszą przeprowadzić skuteczne oczyszczanie i odkażanie. Zabrania się ponownej obsady kurników, o ile nie zostaną uzyskane ujemne wyniki badań pobranych próbek środowiskowych (wymazy z podłoża, kątów kurników, dozowników i systemu wentylacyjnego), potwierdzające skuteczność oczyszczania i odkażania. Dochodzenie epizootyczne Zespół prowadzący audyt zauważył, że w przypadku dodatniego wyniku badań pobranych próbek zawsze przeprowadzone zostaje dochodzenie epizootyczne, służące określeniu potencjalnych źródeł zakażenia. W większości przypadków dochodzenie zostało przeprowadzone tego samego dnia, w którym wyniki badań przesłano z laboratorium do PIW. W ramach dochodzenia PLW przeprowadza inspekcję w gospodarstwie dotyczącą między innymi stosowania środków bezpieczeństwa biologicznego (przebywanie samochodów i ludzi, maty dezynfekcyjne w kurnikach, zwalczanie szkodników), informacji o stadach znajdujących się w gospodarstwie (liczba ptaków i jaj, upadkowość, oznaki chorób, leczenie), o pochodzeniu paszy, wody i ptaków oraz przeznaczeniu jaj wylęgowych. W niektórych przypadkach pobiera się próbki paszy i wody (zob. dalsze sekcje sprawozdania). Zespół FVO miał dostęp do sprawozdań z takich dochodzeń we wszystkich wizytowanych gospodarstwach i we wszystkich przeanalizowanych dokumentach. Wnioski Gospodarstwa są zarejestrowane i podlegają regularnemu nadzorowi urzędowemu. Istnieją odpowiednie narzędzia zapobiegające zakażeniu salmonellą, takie jak stosowane wymagania w zakresie skutecznego oczyszczania i odkażania oraz warunków bezpieczeństwa biologicznego. Każdorazowo gdy w wyniku badań laboratoryjnych zostaje wykryta obecność salmonelli, przeprowadza się dochodzenia epizootyczne, które wykazują jednak pewne niedoskonałości (pod względem pobierania próbek do identyfikacji potencjalnych źródeł zakażenia). W okresach, w których właściwy organ uznaje, że PKZS nie obowiązują (przerwa we wdrażaniu programu), nie przeprowadza się jednak żadnych działań urzędowych, takich jak stosowanie środków kontroli w przypadku zakażonych stad lub w przypadku stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. 5.3 OGÓLNE KWESTIE DOTYCZĄCE KPZS PLW pobierają urzędowe próbki na podstawie swoich planów urzędowego pobierania próbek. Do urzędowej próbki dostarczanej do laboratorium urzędowego załączony jest formularz przekazania próbki, który następnie przechowuje się wraz z wynikiem badań laboratoryjnych w PIW. Zespół prowadzący audyt zauważył, że formularz przekazania próbki do analizy laboratoryjnej zawiera 7

12 szczegółowe informacje dotyczące pobranej próbki (takie jak wiek stada objętego próbą, waga i skład próby itp.). W niektórych przypadkach zbadanych przez zespół prowadzący audyt przedmiotowe formularze przekazania próbki nie zostały wypełnione i nie podano w nich pewnych informacji dotyczących pobranych próbek (np. wieku stada objętego próbą, szczegółowego składu próbki, np. rodzaju próbki i liczby połączonych próbek, informacji dotyczących szczepień stada lub informacji związanych ze stosowaniem środków przeciwdrobnoustrojowych). W przypadku dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku salmonelli (wynik zawsze obejmuje wykrywanie Salmonella spp. i danego serotypu) właściwy organ zostaje bezzwłocznie powiadomiony za pośrednictwem poczty elektronicznej lub faksu oraz pocztą tradycyjną. W jednym z analizowanych przypadków zespół prowadzący audyt zauważył czterodniowe opóźnienie między zakończeniem badań w laboratorium a odbiorem wyników przez właściwy PIW. Ujemne wyniki badań laboratoryjnych w kierunku salmonelli przeprowadzonych na próbkach pobranych przez PPPS w ramach kontroli własnych są wysyłane pocztą tradycyjną z laboratorium wykonującego badanie do gospodarstwa i PLW. Ponadto właściwy organ ma dostęp do tych wyników w trakcie kontroli urzędowych przeprowadzanych w gospodarstwach. KLR poinformowało zespół prowadzący audyt, że wszystkie laboratoria objęte KPZS mają ponadto obowiązek wprowadzania wyników badań laboratoryjnych w kierunku salmonelli do komputerowej bazy danych (o nazwie CELAB). W wizytowanych gospodarstwach próbki w ramach kontroli własnych były w większości przypadków pobierane w imieniu PPPS przez prywatnych lekarzy weterynarii. W wizytowanych powiatach właściwy organ poinformował zespół prowadzący audyt, że praktyka ta jest stosowana w ponad 90% ferm drobiu. Pobieranie próbek przebiega zgodnie z planem pobierania próbek z PPPS zgłoszonym do PLW w czasie ponownego obsadzania kurnika. Do próbek PPPS dostarczanych do laboratorium załączany jest formularz przekazania próbki dostarczany przez laboratorium. Hodowca ma obowiązek prowadzić dokumentację dotyczącą pobierania próbek, zawierającą przynajmniej następujące informacje: rodzaj próbki, data i czas pobrania próbki, dane identyfikacyjne osoby pobierającej próbkę, data i czas wysłania próbki do laboratorium, nazwa i adres laboratorium oraz wyniki analizy próbek pobranych w ramach programu. W wizytowanych gospodarstwach zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że w szeregu przypadków zastosowane formularze przekazania próbki nie zostały w całości wypełnione lub nie podano pewnych informacji dotyczących pobranych próbek (tj. brak informacji dotyczących statusu szczepień stada przeciwko salmonelli, brak informacji dotyczących łączenia próbki, brak informacji na temat stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych lub szczepień). Ponadto w jednym przypadku analizowanym przez zespół prowadzący audyt podano nieprawidłowy numer identyfikacyjny i nazwę gospodarstwa, co uniemożliwiło powiązanie próbek z gospodarstwem, z którego pochodziły. Gospodarstwa utrzymujące drób są rejestrowane zgodnie z prawem krajowym. Rejestry są prowadzone przez PLW i regularnie aktualizowane. Co miesiąc dane zawarte w rejestrze przekazuje się właściwemu WLW i właściwemu organowi centralnemu. W opinii właściwego organu muszą one zostać zatwierdzone na szczeblu krajowym i opublikowane w Dzienniku Ustaw jako rozporządzenia krajowe (podpisane przez premiera), aby KPZS były prawnie egzekwowalne. Proces ten stanowi uciążliwą i czasochłonną procedurę. Zespół prowadzący audyt ustalił, że w konsekwencji KPZS dotyczący stad hodowlanych i kur niosek (od początku 2010 r.) i brojlerów (w 2012 r.) nie miały zastosowania ani nie były stosowane przez kilka miesięcy na początku danego roku (opóźnienie trwające od 4 do 5 miesięcy). Zespół prowadzący audyt zauważył szereg nieprawidłowości, do których doszło od początku roku kalendarzowego do czasu wejścia w życie KPZS: 8

13 nie pobierano urzędowych próbek zgodnie z planem pobierania próbek; w przypadku dodatniego wyniku badania w kierunku salmonelli nie wdrażano żadnych środków kontroli; przykładowo w 2010 r. siedem zakażonych stad hodowlanych pozostawiono w gospodarstwach do końca cyklu produkcyjnego bez nakładania środków ograniczających; w niektórych wizytowanych powiatach nie wykonano planów pobierania próbek PPPS ani nie podjęto żadnych środków egzekucyjnych; w tych okresach zakażone stada (przynajmniej dwa stada hodowlane i dwa stada kur niosek) leczono przy użyciu środków przeciwdrobnoustrojowych. W przypadku jednego stada hodowlanego właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że leczone stado stanowiło cenny materiał genetyczny, a zatem, zgodnie z wymogami UE, właściwy organ skorzystał z przepisów zawartych w art. 2 ust. 2 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 1177/2006. W dwóch przypadkach stada kur niosek zakażone salmonellą leczono jednak środkami przeciwdrobnoustrojowymi i właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że stada te leczono zgodnie z art. 2 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1177/2006 (leczenie zwierząt z klinicznymi objawami zakażenia salmonellą mogącymi powodować niepotrzebne cierpienie). Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że po leczeniu ponownie pobrano próbki, które nie wykazały obecności salmonelli, i stada pozostawiono w gospodarstwach do końca cyklu produkcyjnego bez nakładania żadnych środków ograniczających. Takie postępowanie jest niezgodne z rozporządzeniem (WE) nr 1177/2006, ponieważ leczone stado należało w dalszym ciągu uważać za zakażone. Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt o działaniach podjętych w celu zminimalizowania skutków czasochłonnej krajowej procedury zatwierdzania KPZS: podpisaniu krajowego aktu prawnego na szczeblu ministerialnym w celu skrócenia procedur ustawodawczych i uzyskania zatwierdzenia wieloletnich KPZS, takich jak KPZS dotyczące stad hodowlanych i KPZS dotyczących kur niosek, które obecnie zostały zatwierdzone na okres dwóch lat (2012 r. i 2013 r.). W wizytowanych PIW zespół prowadzący audyt zauważył, że każdorazowo, gdy wynik badania próbki PPPS był dodatni dla serotypu salmonelli objętego KPZS (we wszystkich populacjach drobiu), dany PLW pobierał próbkę potwierdzającą wystąpienie zakażenia i serotypu salmonelli w stadzie. W oczekiwaniu na wynik urzędowego pobierania próbek zastosowano środki ograniczające wobec stad. Stado uznano za zakażone dopiero po uzyskaniu dodatniego wyniku badania potwierdzającego. Takie rutynowe potwierdzające pobieranie próbek wykonuje się bez szczególnego powodu do kwestionowania ważności pierwotnych wyników badań i nie jest ono całkowicie zgodne ze odpowiednim prawodawstwem UE. W wizytowanych PIW zespół prowadzący audyt zauważył, że w czasie przerwy w realizacji KPZS próbki PPPS, które dały dodatni wynik w badaniu w kierunku salmonelli, nie podlegały wspomnianej procedurze potwierdzającego pobierania próbek, a ptaki pozostawiano w gospodarstwach bez wprowadzania ograniczeń. PLW, za pośrednictwem WLW, przesyłają właściwemu organowi centralnemu sprawozdania półroczne i roczne z realizacji KPZS. Sprawozdania wysyła się w formie arkuszy kalkulacyjnych w standardowym formacie określonym przez właściwy organ centralny. Arkusze te zawierają dane dotyczące gospodarstw/stad przypadających na populacje drobiu, dane dotyczące przeprowadzonych badań urzędowych, dane dotyczące dodatnich wyników uzyskanych z próbek PPPS, liczbę stad poddanych badaniom przez PPPS lub przez służby urzędowe w populacji drobiu oraz dane dotyczące odszkodowań wypłaconych w przypadku zakażonych stad. Zespół prowadzący audyt zauważył, że arkusze nie zawierają danych dotyczących próbek, które dały wynik ujemny, pobranych przez PPPS do kontroli w kierunku salmonelli na fermach drobiu. 9

14 Ponadto PLW przesyłają WLW i właściwemu organowi centralnemu miesięczne sprawozdania z danymi dotyczącymi dodatnich wyników badań w kierunku salmonelli. Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że dane zawarte w sprawozdaniach półrocznych i rocznych porównuje się ze sprawozdaniami miesięcznymi, aby mieć pewność, że wszystkie wyniki dodatnie zostały należycie odzwierciedlone w tych sprawozdaniach. Dane wykorzystuje się do nakreślenia tendencji występowania salmonelli w Polsce pod względem czasowym i obszarowym. Informacje i dane zgromadzone w ramach realizacji KPZS są dalej omawiane na spotkaniach właściwego organu centralnego z WLW. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że nie przeprowadza się analizy wszystkich danych zgromadzonych i dostępnych właściwemu organowi centralnemu. Zespół prowadzący audyt wykrył pewne rozbieżności w danych, co do których nie przedstawiono dowodów, że właściwy organ centralny wiedział o ich istnieniu i podjął w związku z tym działanie, tj. właściwy organ centralny nie przeprowadził dochodzenia w celu ustalenia przyczyn znacznej rozbieżności między liczbą dodatnich wyników urzędowych próbek i próbek PPPS, a także że właściwy organ centralny nie posiadał informacji, czy osiągnięto cel urzędowych próbek w odniesieniu do brojlerów (w jednym PIW). Dane z krajowego rejestru gospodarstw i rocznych sprawozdań w formie arkuszy kalkulacyjnych wykorzystuje się do sporządzenia sprawozdań wysyłanych między innymi do Komisji Europejskiej i EFSA. Wnioski Wdrażanie KPZS nie ma charakteru ciągłego w przypadku stad hodowlanych, kur niosek i brojlerów, przez co dochodzi do poważnych braków wynikających z braku podejmowania działań urzędowych w okresie obowiązywania tej luki prawnej (nie pobiera się urzędowych próbek, nie stosuje się żadnych środków egzekucyjnych w przypadku braków w planach pobierania próbek PPPS, nie wdraża się żadnych środków kontroli w przypadku wykrycia zakażenia salmonellą oraz stosuje się leczenie zakażonych stad środkami przeciwdrobnoustrojowymi). Zaobserwowano, że rutynowe urzędowe potwierdzające pobieranie próbek w przypadku próbek PPPS, które dały dodatni wynik, jest wykonywanie w przypadku wszystkich populacji drobiu bez szczególnego powodu w celu zakwestionowania ważności pierwotnych wyników badań, co jest niezgodne z prawodawstwem UE Obowiązują procedury w zakresie gromadzenia danych dotyczących realizacji KPZS. Właściwy organ centralny nie wykrył jednak wszystkich rozbieżności w zgromadzonych danych i nie podjął w związku z nimi działania. 5.4 KPZS W ODNIESIENIU DO KUR HODOWLANYCH Wymogi prawne W rozporządzeniu (WE) nr 2160/2003 przedstawiono sposób ustanawiania celów w zakresie ograniczenia rozprzestrzeniania chorób odzwierzęcych, w tym salmonelli. Cel w odniesieniu do kur hodowlanych został ustalony w rozporządzeniu Komisji (EU) nr 200/2010. Aby zrealizować te cele, państwa członkowskie muszą wdrożyć KPZS w odniesieniu do kur hodowlanych, w tym szczegółowe zasady dotyczące pobierania próbek zarówno przez PPPS, jak i przez służby urzędowe. Jednak w przypadku państw członkowskich, których KPZS w odniesieniu do kur hodowlanych zatwierdzono zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1003/2005, nadal mają zastosowanie przepisy zawarte w załączniku do wcześniejszego rozporządzenia. Ustalenia audytu 10

15 Szczepienie W Polsce szczepienie kur hodowlanych nie jest obowiązkowe. Właściciel może dobrowolnie przeprowadzić szczepienie na własny koszt. Zespół prowadzący audyt zauważył, że stosowane są zarówno żywe szczepionki atenuowane, jak i szczepionki inaktywowane, jednak szczepienie z użyciem żywej szczepionki atenuowanej wykonuje się tylko w okresie odchowu. Zespół prowadzący audyt zauważył, że na wniosek PLW w KLR dokonuje się rozróżnienia między szczepem szczepionkowym a szczepem typu dzikiego. KLR poinformowało zespół prowadzący audyt, że takie rozróżnienie można przeprowadzić nie tylko w KLR, ale także w innych laboratoriach posiadających odpowiednie kompetencje. Informacje ogólne Z danych przedstawionych przez właściwy organ centralny wynika, że w Polsce odsetek dorosłych stad hodowlanych gatunku Gallus gallus zakażonych przedmiotowym serotypem salmonelli wyniósł 2,62% w 2009 r., 2,57% w 2010 r. i 1,74% w 2011 r. Oznacza to, że do końca 2011 r. w Polsce nie osiągnięto celu UE polegającego na ograniczeniu takich przypadków do poziomu nieprzekraczającego 1%. Poinformowano zespół prowadzący audyt, że zakres stosowania KPZS obejmuje wszystkie gospodarstwa posiadające więcej niż 250 kur hodowlanych. Ustalenia dotyczące przerwy w obowiązywaniu KPZS w odniesieniu do stad hodowlanych (więcej informacji zawarto w rozdziale 5.3). Zespół prowadzący audyt zauważył, że: w żadnym z wizytowanych PIW nie pobierano urzędowych próbek. W rezultacie w stadach nie pobierano próbek zgodnie z częstotliwością i wiekiem określonymi w prawodawstwie UE; w jednym z wizytowanych PIW dostępne były dwa dodatnie wyniki badań w kierunku salmonelli wykonanych na próbkach pobranych przez PPPS. W obu przypadkach właściwy PLW nie podjął żadnych środków. Stada te pozostawiono w gospodarstwie, a następnie przeprowadzono badania próbek pobranych przez PPPS, które dały wynik ujemny, a po wejściu w życie nowego KPZS w stadzie przeprowadzono urzędowe pobieranie próbek, których badanie dało wynik ujemny. PLW poinformował zespół prowadzący audyt, że wylęgarnia, do której trafiły jaja wylęgowe pochodzące z przedmiotowych stad, została poinformowana o wynikach badań przeprowadzonych na próbkach pobranych przez PPPS, ale zespół prowadzący audyt nie otrzymał dowodów na podjęcie jakichkolwiek działań (środków) w wylęgarni. Ustalenia dotyczące okresu obowiązywania KPZS w odniesieniu do stad hodowlanych (więcej informacji zawarto w rozdziale 5.3). Przepisy KPZS są wdrożone. Zespół prowadzący audyt wykrył jednak następujące braki we wdrażaniu programu: w jednym z wizytowanych PIW procedura urzędowego pobierania próbek nie była w pełni zgodna z wymogami UE (liczba pobranych, a następnie łączonych próbek odchodów, była mniejsza od liczby 300 próbek wymaganej w prawodawstwie UE); urzędowe próbki nie zawsze pobierano z częstotliwością wymaganą przez prawodawstwo UE (w jednym analizowanym przypadku nie pobrano w stadzie próbki pod koniec roku kalendarzowego w ciągu czterech tygodni następujących po rozpoczęciu fazy nieśności 11

16 PLW pobrał próbki dopiero, gdy stado osiągnęło wiek 50 tygodni); urzędowe próbki nie zawsze pobierano w stadach będących w wieku wymaganym przez prawodawstwo UE (powiadomienie PPPS o nowym stadzie i dotyczącym tego stada planie pobierania próbek wysłano do PLW z pewnym opóźnieniem, przez co urzędowe pobranie próbek z tego stada odbyło się dopiero, gdy osiągnęło ono wiek 31 tygodni, a nie zgodnie z zasadami UE, tj. po upływie czterech tygodni od rozpoczęcia fazy nieśności); w jednym gospodarstwie dwie próbki PPPS nie zostały pobrane zgodnie z planem pobierania próbek przez PPPS. PLW nie wiedział o zaistniałej sytuacji. W odpowiedzi na pytanie FVO PPPS wyjaśnił, że próbek tych nie pobrano ze względu na leczenie, któremu stado zostało poddane. Na podstawie przeglądu dokumentów dotyczących jednego zakażonego stada zespół prowadzący audyt zauważył, że PLW stosował środki przewidziane w KPZS i podjął decyzję o zniszczeniu jedynie tych jaj wylęgowych, które były składane od dnia urzędowego pobrania próbek. Decyzja ta stanowi jednak naruszenie prawodawstwa UE, na mocy którego w przypadku, w którym w wylęgarni nadal znajdują się jaja wylęgowe z zakażonych stad, muszą one zostać zniszczone lub poddane obróbce zgodnie z wymogami prawnymi. W przypadku analizowanym przez zespół prowadzący audyt wypłacono odszkodowanie za ptaki poddane ubojowi i zniszczone jaja. Wnioski W okresie, w którym obowiązuje KPZS, w jego wdrażaniu występują pewne braki pod względem urzędowego pobierania próbek (w niektórych przypadkach braki dotyczyły stosowanej procedury pobierania próbek, częstotliwości pobierania próbek i wieku stad, z których pobierano próbki) i w zakresie środków podejmowanych wobec zakażonych stad. 5.5 KPZS W ODNIESIENIU DO KUR NIOSEK Wymogi prawne Zarówno w rozporządzeniu (WE) nr 2160/2003, jak i w rozporządzeniu (UE) nr 517/2011 określa się zasady w odniesieniu do KPZS obejmujących populacje kur niosek w państwach członkowskich. Wymogi mające zastosowanie do maja 2011 r. przedstawiono w rozporządzeniu (WE) nr 1168/2006. Ustalenia audytu Szczepienie Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że w Polsce szczepienie przebiega zgodnie z wymogami UE. Szczepienie przeprowadzają właściciele na własny koszt. Zespół prowadzący audyt zauważył, że stosowane są zarówno żywe szczepionki atenuowane, jak i szczepionki inaktywowane, jednak szczepienie z użyciem żywej szczepionki atenuowanej wykonuje się tylko w okresie odchowu. Informacje ogólne Badania podstawowe zorganizowane przez EFSA wskazują, że w Polsce częstość występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium w stadach kur niosek wynosi łącznie 55,9%. Podana częstość występowania uległa znacznemu obniżeniu do 10,6% w 2008 r., 9,4% w 2009 r., 4,5% w 2010 r.(zgodnie ze sprawozdaniem EFSA w sprawie chorób odzwierzęcych z 2010 r.) i 3,71% w 2011 r. (na podstawie informacji właściwego organu centralnego przedstawionych zespołowi prowadzącemu audyt). 12

17 Właściwy organ centralny poinformował zespół prowadzący audyt, że KPZS obejmuje wszystkie gospodarstwa posiadające ponad 350 kur niosek oraz że gospodarstwa posiadające ponad sztuk drobiu poddaje się urzędowemu pobieraniu próbek. Ustalenia dotyczące przerwy w obowiązywaniu KPZS w odniesieniu do kur niosek (więcej informacji zawarto w rozdziale 5.3). Zespół prowadzący audyt zauważył, że w wizytowanych PIW nie przestrzegano w pełni ustalonej częstotliwości pobierania próbek przez PPPS (tj. niepobieranie próbek od jednodniowych piskląt, pobieranie próbek w stadach z częstotliwością większą niż 15 tygodni). W jednym analizowanym przypadku między jednym a drugim pobraniem próbek minęło ponad 40 tygodni. Ponadto zespół prowadzący audyt zauważył, że w takich przypadkach dokumenty wysłane wraz z jajami do zakładów pakowania jaj nie zawierały informacji dotyczących statusu pod względem salmonelli ani wyników KPZS. Ustalenia dotyczące okresu obowiązywania KPZS w odniesieniu do kur niosek (więcej informacji zawarto w rozdziale 5.3). Przepisy KPZS są wdrożone. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że: w kilku przypadkach urzędowego pobierania próbek w 2010 r. i w 2011 r. pobierano jedynie dwie pary okładzin na buty lub dwie próbki odchodów bez pobierania żadnych dodatkowych próbek (kurzu, wymazów lub próbek odchodów) wymaganych w prawodawstwie UE. W 2012 r. wszystkie analizowane procedury pobierania próbek były zgodne z przepisami UE; w przypadku dwóch dokumentów przeanalizowanych przez zespół prowadzący audyt nie pobrano żadnej urzędowej próbki w stadach kur niosek w wieku 24 tygodni +/- 2 tygodnie, przebywających w budynkach, w których wykryto przedmiotowy serotyp salmonelli w stadzie wcześniej tam trzymanym; w jednym wizytowanym PIW nie wykonano w pełni planu urzędowego pobierania próbek (nie pobrano jednej próbki, ponieważ w czasie wizyty w celu pobrania próbek kurnik był pusty); nie zawsze przestrzegano planu pobierania próbek przez PPPS (w jednym przypadku między sesjami pobierania próbek minęło ponad 35 tygodni zamiast 15 tygodni wymaganych przepisami prawa UE). Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez właściwy organ centralny (oraz zgodnie z KPZS w odniesieniu do kur niosek) w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania przeprowadzonego na urzędowo pobranej próbce kurzu PLW może podjąć decyzję, aby nie zgłaszać zakażenia stada do czasu otrzymania wyników badań dodatkowych próbek pobranych zgodnie z częścią D pkt 4 załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 2160/ Praktyka jest jednak niezgodna z wymogami UE.4 Ponadto w jednym przypadku przeanalizowanym przez zespół prowadzący audyt w stadzie dorosłych kur niosek, w którym wykryto obecność salmonelli na podstawie próbek pobranych przez PPPS, przeprowadzono urzędowe potwierdzające pobranie próbek. Zastosowana procedura pobierania próbek (zgodnie z KPZS) była jednak niezgodna z zasadami UE (pobrano 3x150g odchodów zamiast zastosowania procedury pobierania próbek zaleconej w części D pkt 4 1 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zaznaczył, że ma to miejsce wyłącznie w sytuacji stwierdzenia wyniku dodatniego kurzu, a ujemnego badania kału w badaniu urzędowym. Taki wynik traktowany jest jako fałszywie dodatni. 13

18 załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 2160/2003). Wynik przedmiotowego badania potwierdzającego w kierunku salmonelli był dodatni. W tym przypadku odszkodowanie wypłacono za drób poddany ubojowi i zniszczone jaja. Wnioski W okresie, w którym obowiązuje KPZS, w jego wdrażaniu występują pewne braki pod względem częstotliwości pobierania zarówno próbek PPPS, jak i urzędowych próbek (nie pobrano próbek w stadach kur niosek w wieku 24 tygodni +/- 2 tygodnie, przebywających w budynkach, w których wykryto przedmiotowy serotyp salmonelli w stadzie wcześniej tam trzymanym). Potwierdzające pobieranie próbek jest niezgodne z wymogami UE pod względem stosowanej procedury pobierania próbek. 5.6 KPZS W ODNIESIENIU DO BROJLERÓW Wymogi prawne Zarówno w rozporządzeniu (WE) nr 2160/2003, jak i w rozporządzeniu (UE) nr 200/2012 określa się zasady w zakresie KPZS dotyczące populacji brojlerów w państwach członkowskich. Ustalenia audytu Częstość występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium wśród brojlerów w Polsce wynosiła 1,7% w 2009 r., 0,7% w 2010 r. (zgodnie ze sprawozdaniem EFSA w sprawie chorób odzwierzęcych z 2010 r.) i 0,49% w 2011 r. (na podstawie informacji przedstawionych zespołowi prowadzącemu audyt przez właściwy organ centralny). Właściwy organ poinformował zespół prowadzący audyt, że urzędowe pobieranie próbek przeprowadza się w 10% wszystkich gospodarstw posiadających co najmniej sztuk drobiu. Zespół prowadzący audyt zauważył, że: do celów urzędowego pobierania próbek gospodarstwa są wybierane losowo; cel, jakim było 10% gospodarstw wytypowanych do urzędowego pobrania próbek, został zrealizowany we wszystkich wizytowanych powiatach z wyjątkiem jednego (w którym pobrano tylko dwie urzędowe próbki zamiast trzech). Ponadto urzędowe próbki pobiera się tylko w okresie, w którym właściwy organ uznaje PKZS za obowiązujący prawnie (nie są pobierane równomiernie przez cały rok); w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania próbek PPPS wykonuje się urzędowe potwierdzające pobieranie próbek; monitorowanie planu pobierania próbek PPPS odbywa się w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych. Świadectwa zdrowia zwierzęcia wysyłane wraz z drobiem do rzeźni muszą zawierać informacje dotyczące badań w kierunku salmonelli. Informacje te ograniczają się jednak wyłącznie do najnowszych badań. Zespół prowadzący audyt przeanalizował przypadek, w którym wynik urzędowego badania potwierdzającego (z zastosowaniem tej samej procedury pobierania próbek co w czasie rutynowego pobierania próbek) był jednak ujemny mimo dodatniego wyniku badań próbki PPPS w kierunku salmonelli. Zarówno świadectwo zdrowia zwierzęcia, jak i informacje dotyczące łańcucha żywnościowego zawierały jedynie informacje o ujemnych wynikach badań potwierdzających. Jest to niezgodne z przepisami sekcji III załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 stanowiącymi, że stosowne informacje dotyczące łańcucha żywnościowego obejmują w szczególności: w przypadku znaczenia dla ochrony zdrowia publicznego, wyniki analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt czy na innych próbkach pobranych 14

19 w celu zdiagnozowania chorób, które mogą wpływać na bezpieczeństwo mięsa, łącznie z próbkami pobranymi w ramach monitorowania i zwalczania chorób odzwierzęcych; w jednym wizytowanym gospodarstwie miało miejsce nawracające zakażenie serotypem Salmonella enteritidis (cztery przypadki zakażenia tym samym serotypem od 2010 r.). Dwa z tych przypadków zakażeń wykryto w czasie przerwy w obowiązywaniu KPZS. W związku z powyższym PLW nie pobrał urzędowych próbek i nie wydał decyzji administracyjnej nakładającej środki, co należało uczynić zgodnie z KPZS. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że zarówno świadectwo zdrowia zwierzęcia, jak i informacje dotyczące łańcucha żywnościowego zawierały informacje o dodatnich wynikach badań. Ponadto właściwy organ przedstawił dowody, że dane stado poddano pobieraniu próbek do badania w kierunku salmonelli w rzeźni zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2073/2005. We wszystkich czterech przypadkach PLW przeprowadził dochodzenie epizootyczne. W trakcie tych dochodzeń PLW ustalił, że jednodniowe pisklęta pochodziły z tej samej wylęgarni, i poinformował PLW właściwego dla lokalizacji wylęgarni. PLW sprawujący kontrolę nad zakażonym gospodarstwem nie otrzymał jednak żadnych informacji zwrotnych dotyczących dochodzenia przeprowadzonego (podjętych środków) na poziomie wylęgarni; w jednym wizytowanym gospodarstwie pobieranie próbek PPPS przeprowadzono poza obowiązkowym okresem trzech tygodni, poprzedzającym przemieszczenie ptaków do rzeźni; w jednym wizytowanym gospodarstwie pobieranie próbek PPPS przeprowadzono dwukrotnie w trakcie jednego cyklu produkcyjnego: pierwszą próbkę pobrano od jednodniowych piskląt a drugą na trzy tygodnie przed ubojem. Takie pobieranie próbek wykracza poza wymóg przewidziany w prawodawstwie UE. Wnioski W okresie, w którym obowiązuje KPZS, w jego wdrażaniu występują pewne braki, a cel dotyczący urzędowego pobierania próbek nie został osiągnięty w jednym kontrolowanym powiecie. 5.7 KPZS W ODNIESIENIU DO INDYKÓW Wymogi prawne Zarówno w rozporządzeniu (WE) nr 2160/2003, jak i w rozporządzeniu (WE) nr 584/2008 określa się zasady w odniesieniu do KPZS obejmującego populacje indyków w państwach członkowskich. Ustalenia audytu Hodowcy KPZS w odniesieniu do stad indyków hodowlanych jest wdrażany. Od początku jego wdrażania nie stwierdzono dodatnich wyników badań w kierunku przedmiotowych serotypów salmonelli. Zespół prowadzący audyt zauważył jednak, że ani urzędowe pobieranie próbek, ani pobieranie próbek przez PPPS nie jest w pełni zgodne z wymogami UE i wykryto pewne braki, takie jak: w jednym wizytowanym gospodarstwie urzędowe próbki pobrano tylko w jednym stadzie, a nie we wszystkich stadach znajdujących się w gospodarstwie. Ponadto próbki pobierane przez PPPS składały się z pięciu par okładzin na buty połączonych w jedną próbkę, zamiast z minimum dwóch zgodnych z wymogami przepisów UE. Indyki rzeźne Zgodnie z danymi przedstawionymi przez właściwy organ centralny częstość występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium wśród indyków rzeźnych w Polsce wynosiła 0,7% 15