STRATYGRAFIA WYDARZENIOWA

Transkrypt

1 STRATYGRAFIA WYDARZENIOWA event stratigraphy Jurand Wojewoda Zakład Geologii Strukturalnej i Kartografii Geologicznej Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytet Wrocławski W materiałach wykorzystano rysunki A. Mleczki za zgodą Autora

2 STRATYGRAFIA WYDARZENIOWA event stratigraphy

3 Not everything that counts can be counted, and not everything that can be counted counts Albert Einstein ( ) Nie wszystko co się liczy jest policzalne, i nie wszystko co policzalne się liczy

4 PRZESŁANIE To nieprawda, że czegoś nie można się nauczyć To nieprawda, że nigdy nie napotkamy kogoś, kto potrafi nas tego nauczyć To nieprawda, że takie spotkanie jest jedyne, ale być może jest wyjątkowe!

5 about the methodology LECTURE 2016 It is not true that something can not be learned... It is not true that we never will meet someone who can teach us of this... It is not true that such a meeting is the only one but maybe... is amazing!

6 about the methodology LECTURE 2016 Это не правда, что есть что-то вы не можете научиться... Это не правда, что мы никогда не встретим такогo-тo, каторый может научить нас в этом... Это правда, что такая встреча является только один раз, но может она быть... удивительнaя!

7 about the methodology LECTURE 2016 Esto no es cierto que hay algo que no se puede aprender... No es verdad que nunca vamos a encontrar a alguien que nos puede enseñar de esta... No es cierto que esa reunión es el único, pero tal vez... es increíble!

8 about the methodology LECTURE 2016 Bu size öğrenemez bir şey olduğunu doğru değildir... Biz bu bize öğretip birini karşılamak asla doğru değildir... Böyle bir toplantının tek ama belki de doğru değildir... inanılmaz!

9 PODSTAWY METODOLOGICZNE NAUK PRZYRODNICZYCH Zasada determinizmu (określoności): PRZYRODA JEST REGULARNA I UPORZĄDKOWANA Zasada uniformi(tariani)zmu (jednolitości): PRAWA PRZYRODY I PRAWA NAUKI OPISUJĄCEJ PRZYRODĘ SĄ STAŁE, TZN. NIE ZMIENIAJĄ SIĘ W CZASIE, W PRZESTRZENI, CZY TEŻ ZALEŻNIE OD OKOLICZNOŚCI Zasada continuum (ciągłości): PRZYRODA JEST CIĄGŁA W CZASIE I PRZESTRZENI Zasada Ockhama (prostoty): NAJLEPSZE SĄ NAJPROSTSZE HIPOTEZY I TEORIE WYJAŚNIAJĄCE FAKTY

10 about the methodology LECTURE 2016 Methodological bases of natural sciences The principle of determinism: NATURE IS REGULAR AND ORDERED All events, whether physical or mental, have a cause. There are no events without an initializing cause. The principle of uniformity: LAWS OF NATURE AND SCIENCE OF NATURE ARE CONSTANT AND DO NOT CHANGE OVER TIME, IN SPACE, OR DEPENDING OF THE CASE Laws of nature discovered on Earth apply throughout the universe. The principle of continuum: NATURE IS CONTINUOUS IN TIME AND SPACE Anything that goes through a gradual transition from one condition, to a different condition, without any abrupt changes. The principle of Ockham (law of parsimony or Ockham's razor): THE BEST ARE THE SIMPLEST HYPOTHESES AND THEORIES THAT EXPLAIN FACTS Two hypotheses be equal in other respects; for instance, they must both sufficiently explain available data in the first place.

11 - definicje - kategoryzacja - potencjał fosylizacyjny dotyczy pojęć: zjawisko proces zdarzenie wydarzenie

12 Phenomenon, proces LECTURE 2016 What they are and what are the events? We play in the parliament now. I'll say something ludicrous, and you will argue with me off-topic.

13 Phenomenon, proces LECTURE 2016 Phenomenon everything that can be seen, recorded, measured Phenomenon (gr. to appear, to show ) 1. an observable fact or event; 2. an object or aspect known through the senses rather than by thought or nonsensuous intuition; 3. a temporal or spaciotemporal object of sensual experience as distinguished from phenomenon (Gr. that which is apprehended by thought; = an object or concept which according to Kant can be known to exist but cannot be experienced and to which no properties can be intelligibly ascribed); 4. a fact or event of scientific interest susceptible of scientific description and explanation (Webster s Ninth Collegiate Dictionary, Merriam-Webster 1990). We play in the parliament now. I'll say something ludicrous, and you will argue with me off-topic. Process - causally related to the course, following the changes which are stages of development, the transformation of something (phases, stages of the process)

14 Phenomenon, proces LECTURE 2016 definition... phenomenon ang. (equivalent) fact, event rus. явлене esp. fenómeno tur. fenomen niem. Erscheinung pol. zjawisko phenomenology - is used to describe a body of knowledge which relates empirical observations of phenomena to each other phenomenalism - is the view that physical objects do not exist as things in themselves but only as perceptual phenomena or sensory stimuli (e.g. redness, hardness, softness, sweetness, etc.) situated in time and in space. Etymology gr. phainómenon - naturally, welling up, visible, knowable thing

15 ZJAWISKO to, co da się zaobserwować, postrzec zmysłami Phenomenon (gr. to appear, to show ) (Sł. Współcz. J.Pol., B. Dunaj, ed., Wyd. Wilga, 1996). (1)An observable fact or event; (2)An object or aspect known through the senses rather than by thought or nonsensuous intuition; (3)A temporal or spaciotemporal object of sensual experience as distinguished from phenomenon (gr: that which is apprehended by thought = an object or concept which according to Kant can be known to exist but cannot be experienced and to which no properties can be intelligibly ascribed) (4)A fact or event of scientific interest susceptible of scientific description and explanation (Webster s Ninth Collegiate Dictionary, Merriam-Webster 1990). PROCES - przebieg powiązanych przyczynowo, następujących po sobie zmian stanowiących stadia rozwoju, przeobrażania się czegoś (fazy, stadia procesu); (Sł. Współcz. J.Pol., B. Dunaj, ed., Wyd. Wilga, 1996) Process a natural phenomenon marked by gradual changes that lead toward a particular result (e.g. the process of growth). (Webster s Ninth Collegiate Dictionary, Merriam-Webster 1990).

16 TERMINOLOGIA ZJAWISKO ang. phenomenon, fact, event fr. phénomène niem. Erscheinung ros. явлене fenomenologia nauka o zjawiskach, czyli sferze możliwego doświadczenia (wg. Kanta) fenomen rzadkie zjawisko, fizyczne zjawisko, fakt empiryczny będący punktem wyjścia badań naukowych fenomenalizm pogląd filozoficzny, według którego dostępne poznaniu są wyłącznie zjawiska. Odrzuca pojęciowe i i filozoficzne spekulacje... Etymologia gr. phainómenon - jasna, zjawiająca się, widoczna, poznawalna rzecz

17 TERMINOLOGIA ZJAWISKO jest z natury rzeczy stacjonarne. Może być przedmiotem, stanem lub nastrojem. Jako rzecz stacjonarna podlega naszemu opisowi, pomiarowi i ocenie w konkretnym momencie. Zespół cech, wartości lub określeń zarejestrowanych i oznajmionych przez konkretnego obserwatora, który składa się na zbiór informacji o zjawisku. Na tej podstawie, możemy zjawisko opisać, zdefiniować, nazwać i sklasyfikować. Zjawiska opisywane są jakościowo poprzez podanie ich cech (miar) lub określeń oraz ilościowo poprzez podanie wartości konkretnych cech lub miar.

18 Phenomenon, proces LECTURE 2016 definition... process ang. (equivalent) advance; course rus. процесс esp. proceso de tur. süreç ger. Prozess pol. proces process - changes in subsequent stages of development process - sequence of phenomena, events Etymology gr. processus - progress, to develop, conduct, act, from procedere proceed to move forward

19 TERMINOLOGIA PROCES ang. process fr. processus niem. Prozess ros. процесс proces zmiany zachodzące w kolejnych stadiach rozwoju proces ciąg zjawisk Etymologia łac. processus - postęp(owanie), rozwój, przebieg, postępek, od procedere postępować, kroczyć naprzód

20 DEFINICJA PROCES jest z natury rzeczy czymś dynamicznym. Proces może mieć charakter fizyczny, kiedy zachodzi w realnym czasie i przestrzeni, ale może też mieć charakter myślowy i abstrakcyjny, kiedy zachodzi w naszym umyśle i jest jedynie formą kierunkowego uporządkowania przestrzeni. Proces jest ciągiem powiązanych ze sobą przyczynowo lub indukcyjnie zjawisk lub wydarzeń. Procesy opisywane są przez prawa, które ujmują parametry danego procesu lub jego składowe (zjawiska, wydarzenia) w jawne związki przyczynowoskutkowe, np. równania

21 Phenomenon, proces LECTURE 2016 process... PERMANENT VARIABLE constantly occurring, continuing in the same state, or without any change that destroys form or character etymology: lat. permanens from permanēre to last, to stay labile, changing, variable etymology: lat. labilis shaky, unstable, transient cyclic in which the phenomena follow each other in a particular order and are repeated periodically, rhythmically etymology: gr. kyklos circle, períodos circulation, recurrence evolutionary developing gradually changing in the same direction. etymology: lat. evolutio evolution, development, opening accidental, random, casual occurring independently of other factors (processes) with a specified probability

22 Phenomenon, proces, event LECTURE 2016 definition... event ang. (equivalent) occurrence rus. случай, событе esp. Evento tur. Olay niem. Ereignis pol. wydarzenie eventually - possibly eventuality possibility eventual possible, admissible Etymology lat. eventus - case, the event, from: evenire - occurred

23 TERMINOLOGIA ZDARZENIE ang. event, occurrence fr. événement niem. Ereignis ros. случай, событе ewentualnie w razie czego; lub, albo, bądź, czy też ewentualność możliwość (nastąpienie jakiegoś wypadku, zdarzenia) ewentualny mogący się zdarzyć; możliwy, przypuszczalny. Etymologia łac. eventus - przypadek, zdarzenie, od: evenire - zdarzać się vaticinia post eventum przepowiednie po wydarzeniu, lub mądry Polak po szkodzie!

24 DEFINICJA ZDARZENIE jest z natury rzeczy stacjonarne i dynamiczne jednocześnie. Wydarzenie może być zjawiskiem, możliwością zajścia procesu lub zajściem procesu. Wydarzenie jest procesem, który rozpoczął się, trwał i zakończył się. Wydarzenie może początkować inne procesy lub być ich elementem. Wydarzenia opisywane są przez prawa stochastyczne, które określają prawdopodobieństwo ich zaistnienia lub prawdopodobieństwo zaistnienia zjawisk związanych z konkretnymi wydarzeniami.

25 DEFINICJA Zdarzenie jest procesem, który rozpoczął się, trwał i zakończył się.

26 Phenomenon, proces LECTURE 2016 definition... phenomenon is generally stationary. It may be a subject, a state or a mood. As a stationary subject it can be described, measured and evaluated at a particular time. Set of registered features, values, or announcements composes a collection of information about the phenomenon. In this way we can describe, define, name and classify the phenomena. The phenomena are described qualitatively by specifying their characteristics (metrics), or the terms and quantified by specifying the value of the specific characteristics or measurements.

27 Phenomenon, proces LECTURE 2016 definition... process is in principle dynamic. The process is physical, when there is in a real-time and space, but may also be of a mental and abstract, when there is in our mind, and is merely a form of directional ordering of space. The process is a sequence of causally or inductively related phenomena or events. The processes are described by laws, that capture the parameters of the process or its components (phenomena, events) in the open relationships, such as equations or relations

28 Phenomenon, proces, event LECTURE 2016 terminology... event is both stationary and dynamic simultaneously. An event may be a phenomenon, the possibility of the process and also occurrence of the process. An event is a process that began, was continued and ended. The event may initiate other processes or to be their element. Events are described by stochastic laws which determine the probability of its occurrence or likelihood of the phenomena associated with particular events.

29 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej.

30 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego

31 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego szereg czasowy proces stochastyczny w przestrzeni czasowej (przedziale czasowym)

32 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego szereg czasowy proces stochastyczny w przestrzeni czasowej (przedziale czasowym) pole losowe proces stochastyczny w przestrzeni geometrycznej (obszarze przestrzeni)

33 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego szereg czasowy proces stochastyczny w przestrzeni czasowej (przedziale czasowym) pole losowe proces stochastyczny w przestrzeni geometrycznej (obszarze przestrzeni) zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym

34 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego szereg czasowy proces stochastyczny w przestrzeni czasowej (przedziale czasowym) pole losowe proces stochastyczny w przestrzeni geometrycznej (obszarze przestrzeni) zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym zdarzenie w przestrzeni stan wartości funkcji procesu stochastycznego w obszarze przestrzeni

35 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ proces stochastyczny - rodzina zmiennych losowych określonych na pewnej przestrzeni probabilistycznej o wartościach w pewnej przestrzeni mierzalnej geometrycznej lub czasowej. zdarzenie stan wartości funkcji procesu stochastycznego szereg czasowy proces stochastyczny w przestrzeni czasowej (przedziale czasowym) pole losowe proces stochastyczny w przestrzeni geometrycznej (obszarze przestrzeni) zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym zdarzenie w przestrzeni stan wartości funkcji procesu stochastycznego w obszarze przestrzeni

36 STOCHASTYCZNA JAKOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym zdarzenie w przestrzeni stan wartości funkcji procesu stochastycznego w obszarze przestrzeni

37 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedział o stałej wielkości Tp T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T

38 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedział o stałej wielkości Tp T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T 7 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 7/Tp

39 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedział o stałej wielkości Tp T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T 7 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 7/Tp 7 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 2/Tp

40 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedziały czasowe o zmiennej wielkości T1, T2 i T3 T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T

41 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedziały czasowe o zmiennej wielkości T1, T2 i T3 T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T 5 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 5/T1

42 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedziały czasowe o zmiennej wielkości T1, T2 i T3 T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T 5 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 5/T1 0 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 0

43 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w czasie stan wartości funkcji procesu stochastycznego w przedziale czasowym przedziały czasowe o zmiennej wielkości T1, T2 i T3 T 20 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 20/T 5 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 5/T1 0 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 0 5 zdarzeń, prawdopodobieństwo każdego zdarzenia 5/T3

44 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w przestrzeni stan wartości funkcji procesu stochastycznego w obszarze przestrzeni diagramy Venny, przestrzeń jednorodna, zmienne obszary PA = A / V PB = B / V PC = C / V A V PC << PA << PB << 1 B C

45 STOCHASTYCZNA ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA ZDARZEŃ zdarzenie w przestrzeni stan wartości funkcji procesu stochastycznego w obszarze przestrzeni diagramy Venny, przestrzeń niejednorodna, stałe obszary PA = A / V PB = B / V PC = C / V A V PA >> PB >> PC << 1 B C

46 GEOLOGICZNA SKALA WYDARZEŃ (WG. SCHUMM 1985) 1 doba 1 rok 10 lat 100 lat 1000 lat lat lat MEGA wydarzenie spływ rumoszu wycięcie koryta przecięcie meandru wybuch wulkanu terasa rzeczna lodowiec lontynent. fałdowanie uskoki. MEZO wydarzenie rozmycie erozyjne MIKRO wydarzenie spływ ziarnowy BRAK wydarzenia

47 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) ILOŚCIOWA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH wydarzenia normalne (powszechne, częste) skala czasowa: lat wydarzenia nadzwyczajne (unikalne, rzadkie) skala czasowa: lat wydarzenia katastrofalne (bardzo rzadkie) skala czasowa: lat wydarzenia kataklizmowe (wyjątkowe) skala czasowa: lat

48 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) FUNKCJONALNA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH V wydarzenia normalne zachodzące często (cały czas!), pozostawiają po sobie ślady (zjawiska) nieistotne dla całego układu, w którym zachodzą. Ich koincydencja w czasie lub przestrzeni może stać się wydarzeniem nadzwyczajnym (rzadkim). czas / przestrzeń T

49 Events LECTURE 2016 Randomly variable processes (events)... normal events (common, frequent) frequency: years occuring often (all the time!). They leave behind traces of (phenomena) that are not relevant to the whole system, in which they take place. Their coincidence in time or space can become an extraordinary event (rare) or can initiate such an event V Time or Space T

50 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) FUNKCJONALNA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH wydarzenia nadzwyczajne (unikalne, rzadkie) V zachodzące rzadko, pozostawiają po sobie ślady (zjawiska) zmieniające wewnętrznie układ, w którym zachodzą. Ich koincydencja w czasie lub przestrzeni może stać się wydarzeniem katastrofalnym (bardzo rzadkim). czas / przestrzeń T

51 Events LECTURE 2016 Randomly variable processes (events)... extraordinary events (rare) frequency: years occuring rarely. They leave behind traces of (phenomena) changing the system internally, in which they are taking place. Their coincidence in time or space may become a catastrophic event (very rare) or can initiate such an event. V Time or Space T

52 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) FUNKCJONALNA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH wydarzenia katastrofalne (bardzo rzadkie) V zachodzące bardzo rzadko, pozostawiają po sobie ślady (zjawiska) zmieniające układ, w którym zachodzą lub początkujące takie zmiany w układzie. Ich koincydencja w czasie lub przestrzeni może stać się wydarzeniem kataklizmowym (wyjątkowym) lub początkować takie wydarzenie. czas / przestrzeń T

53 Events LECTURE 2016 Randomly variable processes (events)... catastrophic events (very rare, disastrous) frequency: years occuring very rarely. They leave their traces that change the system in which they are taking place or they can lead to such changes in the system. Their coincidence in time or space can become an event cataclysmic (unique), or can initiate such an event. V Time or Space T

54 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) FUNKCJONALNA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH wydarzenia kataklizmowe (wyjątkowe) niszczą układ, w którym zachodzą

55 STOCHASTYCZNA (GEOLOGICZNA, PRZYRODNICZA (??) FUNKCJONALNA KATEGORYZACJA WYDARZEŃ CZASOWYCH wydarzenia kataklizmowe (wyjątkowe) niszczą układ, w którym zachodzą BBUUUUMMMM!!!!!

56 Events LECTURE 2016 Randomly variable processes (events)... cataclismic events (unique) frequency: years They destroy the system in which they were taking place BOOMMM!!!

57 Events LECTURE 2016 Geological events & processes time-scale (after Schumm 1985, modified) 1 day 1 year 10 years 100 years 1000 years years years MEGA event debris flow channel incision meander cutting off volcano eruption terrace formation glaciation continental faulting folding MEZO event erosional troughs MICRO event grain flow NO event

58 Czas geologiczny i metody jego pomiaru - pojęcie czasu - fizyczne i geologiczne - zjawisko, proces, zdarzenie - stochastyczna kategoryzacja zdarzeń - fenomenologiczna kategoryzacja zdarzeń - zdarzenie w zapisie geologicznym - przykłady

59 wielkości fizyczne, czas geologiczny, zjawisko, proces, zdarzenie Czas fizyczny jako wielkość jest konieczna dla zrozumienia struktury Świata. Czas geologiczny to dowód wprost, że czas istnieje jako taki. Gdyby nie przesłanki geologiczne - nie istniałby żaden "materialny" dowód na istnienie czasu...

60 wielkości fizyczne, czas geologiczny, zjawisko, proces, zdarzenie długość masa czas natężenie prądu elektrycznego temperatura światłość liczność materii [metr] [kg] [sekunda] [amper] [kelwin] [kandela] [mol] Obowiązujący (2015) układ podstawowych jednostek SI definiuje siedem jednostek miar i został przyjęty oficjalnie na XI Generalnej Konferencji Miar w 1960 roku

61 wielkości fizyczne, czas geologiczny, zjawisko, proces, zdarzenie długość masa czas natężenie prądu elektrycznego temperatura światłość liczność materii [metr] [kg] [sekunda] [amper] [kelwin] [kandela] [mol] Sekunda - jednostka czasu równa okresom przejścia pomiędzy podpoziomami f = 3 i f = 4 struktury nadsubtelnej poziomu podstawowego 2s1/2 atomu cezu ( 133 Cs) znajdującego się na poziomie morza. Metr to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/ sekundy

62 wielkości fizyczne, czas geologiczny, zjawisko, proces, zdarzenie długość masa czas natężenie prądu elektrycznego temperatura światłość liczność materii [metr] [kg] [sekunda] [amper] [kelwin] [kandela] [mol] Wtórne fizyczne jednostki czasu: minuta, godzina, doba, miesiąc, rok

63 wielkości fizyczne, czas geologiczny, zjawisko, proces, zdarzenie CZASOPRZESTRZEŃ