Zapotrzebowanie łódzkiego rynku pracy na techników ekonomii i techników handlu (perspektywa 15 lat)

Transkrypt

1 Zapotrzebowanie łódzkiego rynku pracy na techników ekonomii i techników handlu (perspektywa 15 lat) Waldemar Dubla Wzmocnienie potencjału szkół zawodowych. Kadry dla innowacyjnego rozwoju regionu łódzkiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego Publikacja bezpłatna Łódź 2013

2 Tytuł: Zapotrzebowanie łódzkiego rynku pracy na techników ekonomii i techników handlu (perspektywa 15 lat) Autor: Waldemar Dubla Recenzent: dr Andrzej Pawełczyk Opracowanie edytorskie i druk: WOOJT Agencja Reklamowo-Artystyczna Copyright by Społeczna Akademia Nauk ISBN:

3 Spis treści strona Wprowadzenie 4 1. Rynek pracy Rynek pracy w świetle wyników BAEL Bezrobocie rejestrowane Zatrudnienie System edukacji zawodowej Zasadnicze szkoły zawodowe Licea profilowane Technika i technika uzupełniające Szkoły policealne Szkoły zawodowe o profilu ekonomiczno-handlowym 26 3 Prognoza zapotrzebowania na absolwentów szkół zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym Metoda konstrukcji prognozy Estymacja parametrów równań regresji. Opis metody Założenia do prognoz Prognozy liczby pracujących Prognozy zapotrzebowania na techników Prognozy zapotrzebowania na absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Prognoza podaży absolwentów szkół zawodowych Prognoza liczby absolwentów średnich szkół zawodowych Prognoza liczby absolwentów szkół policealnych Prognoza liczby absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Prognoza łącznej podaży techników i absolwentów zasadniczych szkół zawodowych na rynku pracy Bilans zapotrzebowania i podaży dla absolwentów szkół zawodowych. 52 3

4 Wnioski końcowe.. 56 ZAŁĄCZNIK 1. Dane statystyczne 58 ZAŁĄCZNIK 2. Oszacowania równań regresji 78 Bibliografia

5 Wprowadzenie Rynek pracy województwa łódzkiego znajduje się w przededniu głębokiego przełomu związanego z przemianami demograficznymi, których decydującym elementem jest postępujący spadek przyrostu naturalnego i w konsekwencji spadek liczby ludności w wieku zdolności do pracy (potencjalnych pracowników). W celu analizy konsekwencji tych procesów w opracowaniu przeprowadzono analizę rynku pracy województwa łódzkiego, systemu szkolnictwa zawodowego oraz dokonano analiz perspektyw kształtowania się rynku pracy w obszarze specjalności ekonomiczno-handlowych. Przeprowadzone analizy i obliczone prognozy skonstruowano przyjmując prognozy demograficzne nie uwzględniające zmiany prawnej wydłużającej wiek emerytalny (takie prognozy są jeszcze niedostępne). Zmiana ta będzie miała wpływ na poziom prognozowanych wielkości. Z tego względu prognoza prezentowana w opracowaniu powinna być traktowana, jako prognoza ostrzegawcza. 5

6 1. Rynek pracy Źródłem podstawowych informacji o zasobach pracy, czynnikach kształtujących ich stan i strukturę oraz skali bezrobocia, a także danych dotyczących bierności zawodowej jest Badanie Aktywności Ekonomicznej (BAEL) oraz bieżąca sprawozdawczość GUS. 1.1 Rynek pracy w świetle wyników BAEL Dane BAEL dostarczają wiedzy o poziomie aktywności ekonomicznej, liczbie pracujących, poziomie bezrobocia oraz o populacji biernych zawodowo, tj. grupy, która nie uczestniczy w procesach zachodzących na rynku pracy. W 2012 r. zbiorowość aktywnych zawodowo w województwie łódzkim liczyła 1341 tys. osób, tj. 7,7% populacji aktywnych zawodowo w Polsce i w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła. Współczynnik aktywności zawodowej jest miernikiem charakteryzującym aktywność ekonomiczną ludności, określającym udział ludności aktywnej zawodowo wśród ludności danej kategorii. W 2012 r. osoby aktywne zawodowo stanowiły 56,6% ogółu ludności województwa łódzkiego. W porównaniu z 2011 rokiem współczynnik aktywności zawodowej uległ obniżeniu (o 0,3 p. proc.). Łódzkie należy do województw o relatywnie wysokim poziomie aktywności zawodowej, stąd wskaźniki dla poszczególnych lat są wyższe niż przeciętnie w skali kraju. W zbiorowości aktywnych zawodowo w województwie łódzkim osoby pracujące stanowią ok. 90%, W IV kwartale 2012 r. liczba pracujących w województwie łódzkim wyniosła 1208 tys. osób, w tym kobiety stanowiły 45% 1. Spadek w skali roku (o 1,1%) dotyczył wyłącznie populacji mężczyzn. Liczba pracujących kobiet była na poziomie 553tys., tj. wzrosła o 1,5%. Z punktu widzenia wieku pracujących dominującą grupę stanowiły osoby w wieku lata (29,0%) oraz lata (27,0%) 2. Odsetek najmłodszych na rynku pracy (15-24 lata) jest niewielki 7,5% i w 1 Aktywność ekonomiczna ludności w województwie łódzkim, Informacja sygnalna; 2 Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa łódzkiego; 6

7 ostatnich latach spada, co świadczy, że grupa ta coraz później pojawia się na rynku pracy pozostając w systemie edukacji. Wśród ogółu pracujących w województwie łódzkim dominowali pracownicy najemni, w tym głównie w sektorze prywatnym. Pracodawcy i pracujący na własny rachunek stanowili niespełna 19% ogółu określających się w badaniu jako pracujący, a pomagający członkowie rodzin prawie 3%. Liczba osób wykonujących pracę stałą wzrosła w ciągu roku o 5,0%. Strukturę ogółu pracujących z punktu widzenia przekroju zawodowego przedstawia poniższy wykres. WYKRES. 1. PRACUJĄCY WEDŁUG GRUP ZAWODÓW W IV KWARTALE 2012 R. Miarą rzeczywistego zaangażowania w proces pracy jest wskaźnik zatrudnienia mierzony udziałem pracujących w liczbie ludności danej kategorii. W porównaniu z innymi krajami europejskimi Polska charakteryzuje się niższym poziomem wskaźnika zatrudnienia niż przeciętna w skali Unii Europejskiej (Tabl. 1). Wskaźnik zatrudnienia w całej Unii Europejskiej kształtował się w 2012 r. na poziomie 51,7% i w stosunku do lat poprzednich uległ niewielkiemu obniżeniu. Najwyższe wskaźniki zanotowano w Holandii, Szwecji, Niemczech, Danii oraz Austrii najniższe w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech. Polska, ze wskaźnikiem 50,2%, należy do grupy krajów, w których wskaźnik zatrudnienia nie wykazuje tendencji spadkowej. Województwo łódzkie cechuje natomiast wyższy poziom 7

8 wskaźnika zatrudnienia niż przeciętnie w Polsce, natomiast w 2012 r. obserwowano tu spadek na poziomie 0,7 p. proc. (Tabl. 2). W województwie łódzkim wskaźnik zatrudnienia w 2012 r., podobnie jak przed rokiem, był niższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn i wyniósł 43,6% wobec 59,21%. Wyższym zaangażowaniem zawodowym charakteryzowali się mieszkańcy terenów wiejskich, dla których wskaźnik zatrudnienia przyjął w 2012 r. wartość 53,2% wobec 49,7% w miastach. Największe zaangażowanie zawodowe charakteryzuje osoby w wieku lata, ( wskaźnik zatrudnienia wyniósł 84,6%). W porównaniu z rokiem poprzednim zanotowano spadek poziomu wskaźnika o 0,8 p. proc. Wysoką aktywnością zawodową charakteryzuje się grupa w wieku lata (wskaźnik zatrudnienia na poziomie 79,4%), zaangażowanie zawodowe tej grupy w skali roku wzrosło o 0,6 p. proc. Znacznie obniżyło się natomiast zaangażowanie osób najmłodszych na rynku pracy w wieku lata - wskaźnik 22,9%. W skali roku zaobserwowano spadek wskaźnika zatrudnienia dla tej populacji o 4,3 p. proc. Rośnie natomiast zaangażowanie zawodowe w najstarszej grupie wieku (55 lat i więcej), wskaźnik zatrudnienia kształtuje się na poziomie 20,7%. Posiadane wykształcenie ma bardzo istotny wpływ na pozycję danej osoby na rynku pracy, dotyczy to zarówno rynku pracy w skali europejskiej jak i krajowej. W województwie łódzkim również najwyższy poziom zaangażowania zawodowego charakteryzuje osoby legitymujące się wykształceniem wyższym 73,4% (przeciętna w skali kraju 75,5%). Wysoki wskaźnik zatrudnienia dotyczy również osób posiadających wykształcenie policealne i średnie zawodowe 63,3% (60,5% przeciętnie w Polsce), a także osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym 56,4% (przeciętnie w Polsce 54,9%). Znacznie niższe wskaźniki cechują osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym a niemal trzykrotnie niższe osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. Zatem najłatwiej o pracę osobom wykształconym i posiadającym przygotowanie zawodowe. W ciągu roku liczba bezrobotnych w Unii Europejskiej wzrosła o 8,0%, w Polsce odnotowano wzrost na poziomie 10,9%. Zbiorowość bezrobotnych 8

9 w województwie łódzkim w stosunku do roku poprzedniego powiększyła się o 15,0%. Natężenie bezrobocia, mierzone stopą bezrobocia, w całej Unii Europejskiej w 2012 r. ukształtowało się na poziomie 10,4%, co oznaczało jej wzrost w skali roku o 0,8 p. proc. (Tabl. 3). Najbardziej bezrobociem dotknięte były południowe kraje Unii Europejskiej: Hiszpania, Grecja, Portugalia; kraje bałtyckie: Łotwa i Litwa, a także Irlandia, Słowacja i Bułgaria. Rosło także bezrobocie długotrwałe, 12 miesięcy i więcej oraz trwające 24 miesiące i dłużej. Średniorocznie w 2012 r. stopa bezrobocia długotrwałego wyniosła w Unii Europejskiej 4,6%, co oznaczało wzrost w skali roku o 0,5 p. Stopa bezrobocia trwającego 24 miesiące i dłużej wyniosła 2,5% i była wyższa niż przed rokiem o 0,3 p. proc. 3 Bezrobocie dotykało przede wszystkim osoby młode. Stopa bezrobocia dla populacji lata wyniosła w 2012 r. 22,8% i była wyższa o 1,5 p. proc. niż w 2011 r. Najwyższy poziom bezrobocia wśród młodych utrzymywał się w Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, na Słowacji oraz w Irlandii. Polska na tle krajów Unii Europejskiej charakteryzuje się nieco niższym niż przeciętna poziomem stopy bezrobocia 10,1% wobec 10,4% oraz znacznie wyższym natężeniem bezrobocia młodych 26,5% wobec 22,8%. W województwie łódzkim natężenie bezrobocia według BAEL jest wyższe niż przeciętnie w Polsce (Tabl. 4). Wzrost stopy bezrobocia w 2012 r. w stosunku do roku poprzedniego w województwie łódzkim dotyczył zarówno populacji kobiet jak i mężczyzn. Poziom stopy bezrobocia notowanej dla kobiet (11,4%) wzrósł w skali roku o 0,9 p. proc., natomiast dla mężczyzn o 1,8 p. proc. do poziomu 10,3%. Najwyższy wzrost stopy bezrobocia miał miejsce w grupie osób o niskim poziomie kwalifikacji, tj. posiadających wykształcenie zasadnicze zawodowe o 3,0 p. proc. do poziomu 14,4% oraz gimnazjalne i niższe o 2,5 p. proc. do poziomu 18,9%. Należy podkreślić, że rośnie wyraźnie stopa bezrobocia wśród osób z wykształceniem wyższym o 1,4 p. proc. do poziomu 6,5%. 3 Sytuacja makroekonomiczna w Polsce w 2012 r. na tle procesów w gospodarce światowej, GUS, Warszawa

10 Rynek pracy województwa łódzkiego zmaga się również z problemem długotrwałego bezrobocia. Populacja pozostających bez pracy dłużej niż rok sięga tu 44% ogółu i wykazuje tendencję rosnącą. 1.2 Bezrobocie rejestrowane W ramach statystyki publicznej pozyskiwane są ze sprawozdawczości powiatowych urzędów pracy dane dotyczące bezrobocia rejestrowanego. Dane prezentowane są według stanu na koniec okresu. Dane charakteryzujące skalę i natężenie bezrobocia rejestrowanego potwierdzają trudną sytuację na regionalnym rynku pracy (Tabl. 5). W końcu grudnia 2012 roku liczba bezrobotnych w województwie łódzkim wyniosła 151,0 tys. osóbi w skali roku wzrosła o 8,9%. Tempo wzrostu bezrobocia w 2012 r. było szybsze niż w latach poprzednich. W 2011 r. bezrobocie wzrosło w porównaniu z 2010 r. o 5,3%, a odpowiedni wskaźnik dla 2010 r. kształtował się na poziomie 2,7%. Bezrobotni w województwie łódzkim stanowili 7,1% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych w skali kraju i odsetek ten rósł systematycznie w kolejnych latach. Wzrost udziału bezrobotnych w województwie łódzkim w ogólnej liczbie zarejestrowanych w Polsce jest konsekwencją szybszego wzrostu bezrobocia, bowiem w skali kraju obserwowano niższą dynamikę liczby bezrobotnych. W 2012 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Polsce była wyższa niż przed rokiem o 7,8%, w 2011 r. wzrost ten kształtował się na poziomie 1,4%, a rok wcześniej 3,3%. Wśród osób bezrobotnych w województwie łódzkim 1/3 stanowią osoby rejestrujące się jako bezrobotne po raz pierwszy. Wiodącą przyczynę wykreśleń z ewidencji bezrobotnych stanowi fakt podjęcia przez bezrobotnego pracy (ok. 50% przypadków), a w dalszej kolejności niepotwierdzenie gotowości do pracy (ok. 1/4 ogółu wyrejestrowanych). Udział pozostałych przyczyn odpływu z bezrobocia jest niewielki, w tym szczególnie dobrowolnej rezygnacji ze statusu bezrobotnego, i w porównaniu z poprzednimi latami podlega tendencji spadowej. Cechą szczególną zjawiska bezrobocia rejestrowanego w województwie łódzkim jest relatywnie wysoki odsetek osób nieposiadających prawa do zasiłku, 10

11 tj. takich, które nie nabyły bądź utraciły do niego prawo. W końcu 2012 r. w województwie łódzkim 83,8% pozostawało bez prawa do zasiłku i odsetek ten wzrósł w porównaniu z poprzednimi latami. Wśród ogółu bezrobotnych aż 84,8% (przy systematycznie rosnącym udziale) stanowią osoby deklarujące się jako wcześniej pracujące, zatem takie, które utraciły miejsca pracy. Zjawisko bezrobocia w województwie łódzkim w niemal równym stopniu dotyczy obu płci. W końcu 2012 r. w rejestrze odsetek mężczyzn był nieco wyższy niż kobiet i wynosił 50,4%, natomiast w latach poprzednich notowano niewielką przewagę kobiet w 2011 r. ich udział wśród ogółu bezrobotnych kształtował się na poziomie 51,3%, a w 2010 r. 50,3%. W ciągu roku liczba zarejestrowanych mężczyzn zwiększyła się o 12,8%, a kobiet o 5,2%, podczas gdy rok wcześniej liczba mężczyzn wzrosła o 3,3%, a liczba kobiet była wyższa niż w 2010 r. o 7,3%. Bezrobocie dotyczy przede wszystkim ludzi młodych. W końcu grudnia 2012 r. najliczniejszą grupę wśród bezrobotnych stanowiły osoby w wieku lata (41,5 tys. osób) i ich liczba w porównaniu z rokiem poprzednim zwiększyła się o 3,5 tys. (o 9,2%). Przybyło również, choć w nieco mniejszym stopniu, najmłodszych na rynku pracy, tj. osób, które nie przekroczyły 25 lat o 2,2%. Najbardziej widoczny wzrost nastąpił w starszych grupach wieku. W grupie lata, dla której liczba bezrobotnych zwiększyła się o 3,5 tys. osób w porównaniu z końcem 2011 r., wskaźnik dynamiki wyniósł 13,2%, w następnej grupie wiekowej (45-54 lata) notowano wzrost na poziomie 4,1%. Zwraca uwagę wysoki wzrost liczby bezrobotnych w najstarszej grupie wieku na poziomie 3,6 tys. osób, tj. o 18,8%. Zróżnicowany wzrost bezrobocia w poszczególnych grupach wieku spowodował przesunięcia w strukturze bezrobotnych z punku widzenia tej cechy. W porównaniu z 2011 r. nieznacznie wzrósł (o 0,1 p. proc.) odsetek najliczniejszej grupy bezrobotnych (25-34 lata). Wzrósł także (o 0,8 p. proc.) udział osób w grupie wieku lata, a najwyższy wzrost odsetka (o 1,3 p. proc.) odnotowano wśród osób najstarszych, powyżej 50 roku życia. Udział najmłodszych natomiast uległ zmniejszeniu ( o 0,8 p. proc.), zmalał również odsetek osób w grupie wieku lata (o 1,0 p. proc.). 11

12 Struktura bezrobotnych według wieku w województwie łódzkim jest zbliżona do struktury obserwowanej w skali kraju, chociaż w Polsce zwraca uwagę relatywnie wysoki odsetek młodszych grup wieku. WYKRES 2. WIEKU STRUKTURA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH WEDŁUG W 2012 R. Stan w końcu roku Polska Województwo łódzkie 12,5% 19,9% do 24 lat 15,0% 17,3% 18,7% ,1% 19,6% 29,3% lat i więcej 20,1% 27,5% Źródło: Bezrobocie rejestrowane w Polsce w 2012 r., GUS, Warszawa Wśród ogółu bezrobotnych dominują osoby o niskim poziomie kwalifikacji, tj. osoby posiadające wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (odpowiednio 31,8% oraz 25,5%). Udział tych grup nie podlega większym zmianom w czasie (Tabl. 6). Niepokój budzi fakt, że coraz większe problemy ze znalezieniem pracy mają osoby z wykształceniem wyższym, liczba bezrobotnych w tej grupie wzrosła w skali roku o 11,4% i był to najwyższy wzrost wśród grup bezrobotnych wydzielonych z punktu widzenia poziomu wykształcenia. 12

13 WYKRES 3. STRUKTURA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA W 2012 R. Stan w końcu roku Polska Województwo łódzkie 11,7% 10,8% 22,1% 27,3% Gimnazjalne i niższe Zasadnicze zawodowe 20,6% 31,8% Średnie ogólnokształcące 10,6% 28,3% Średnie zawodowe Wyższe 11,4% 25,4% Źródło: Bezrobocie rejestrowane w Polsce w 2012 r., GUS, Warszawa W skali Polski odpowiednie wskaźniki struktury kształtują się na zbliżonym poziomie jak w województwie łódzkim, a przemieszczenia w strukturze przebiegały w tym samym kierunku. Wzrost odsetka bezrobotnych legitymujących się najwyższymi kwalifikacjami dowodzi, że niekorzystna sytuacja na rynku pracy dotyczy nie tylko województwa łódzkiego. WYKRES 4. STRUKTURA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH WEDŁUG CZASU POZOSTAWANIA BEZ PRACY W 2012 R. Stan w końcu roku Polska Województwo łódzkie 9,6% 17,8% Powyżej 24 miesięcy 9,3% 18,3% 19,7% miesiące 18,0% 17,2% 18,1% 17,6% 6-12 miesięcy 3-6 miesięcy 1-3 miesiące 1 miesiąc i mniej 16,5% 19,1% 18,8% Źródło: Bezrobocie rejestrowane w Polsce w 2012 r., GUS, Warszawa

14 Spośród wszystkich kategorii bezrobotnych wyodrębnionych ze względu na czas pozostawania bez pracy w województwie łódzkim ponad 1/3 stanowią osoby widniejące w rejestrze bezrobotnych dłużej niż 1 rok (Tabl. 7). Są to osoby określane mianem długotrwale bezrobotnych i ich szanse na ponowną aktywizację zawodową są niewielkie. Warto zwrócić ponadto uwagę, że w 2012 r. odsetek tych bezrobotnych zwiększył się w skali roku o 1,9 p. proc. do poziomu 37,0%. Jest to jeden z czynników wspomnianego już wzrostu odsetka bezrobotnych bez prawa do zasiłku. W grupie osób długotrwale bezrobotnych w skali roku nastąpił dodatkowo wzrost udziału pozostających bez pracy powyżej 2 lat (o 3,2 p. proc.). Odsetek osób pozostających bez pracy 1-3 miesiące spadł o 0,3 p. proc. do poziomu 18,0%. Zdecydowanie największe trudności ze znalezieniem pracy w województwie łódzkim w 2012 r. miały osoby z krótkim stażem pracy (Tabl. 8). Łącznie osoby bez stażu pracy oraz osoby ze stażem pracy do pięciu lat stanowiły w końcu 2012 r. ponad połowę ogółu bezrobotnych (51,9%). W porównaniu z poprzednim rokiem udział ten spadł o 0,8 p. proc., głównie w wyniku spadku udziału pojawiających się na rynku pracy po raz pierwszy. W porównaniu z 2011 r. liczba bezrobotnych we wszystkich grupach wydzielonych z punktu widzenia doświadczenia zawodowego mierzonego długością stażu pracy wzrosła. Najwyższy wzrost odnotowano w grupie bezrobotnych legitymujących się stażem pracy powyżej 30 lat o 21,3%. Liczba bezrobotnych nie posiadających żadnego doświadczenia zawodowego wzrosła w najmniejszym stopniu o 2,6%. Z punktu widzenia zawodu, wyuczonego bądź prezentowanego według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy w 2012 r., podobnie jak w latach poprzednich, dominują pracownicy przemysłowi i rzemieślnicy (ok. 24% ogółu), dotyczy to głównie zawodów stolarz, cukiernik, krawiec, ślusarz, szwaczka oraz sprzedawca ok. 18% zarejestrowanych. Liczną grupę (ok. 12%) stanowili technicy: budownictwa, ekonomiści, handlowcy oraz pracownicy prac biurowych. Wśród bezrobotnych specjalistów najliczniej reprezentowani byli ekonomiści 4. 4 Dane Urzędu Statystycznego w Łodzi; Zawody deficytowe i nadwyżkowe w 2012 r., MIPS, Warszawa

15 WYKRES 5. STRUKTURA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH WEDŁUG STAŻU PRACY W 2012 R. Stan w końcu roku Polska 3,9% Powyżej 30 lat Województwo łódzkie 4,6% 18,5% 10,5% lat 14,4% 12,7% 15,4% 14,8% lat 5-10 lat 15,6% 15,9% 22,9% 14,0% 1-5 lat 1 rok i mniej 21,9% 14,9% Bez stażu Źródło: Bezrobocie rejestrowane w Polsce w 2012 r., GUS, Warszawa Powiatowe urzędy pracy na terenie województwa łódzkiego w ciągu całego 2012 r. miały do dyspozycji 43,4 tys. ofert pracy. Liczba ofert w województwie łódzkim stanowiła 5,5% ogólnej liczby ofert w skali kraju. Oferty dla osób bezrobotnych niepełnosprawnych stanowiły 8,4% ogółu ofert dla bezrobotnych zgłoszonych w województwie łódzkim. W końcu grudnia 2012 r. na 1 ofertę pracy w województwie łódzkim przypadało 146 bezrobotnych i było to o 1 osobę mniej niż przed rokiem. W układzie przestrzennym województwa łódzkiego najkorzystniejsza sytuacja miała miejsce w powiecie łódzkim wschodnim (30 osób na 1 ofertę), kutnowskim i łowickim, a także w Łodzi. Natężenie bezrobocia, mierzone stopą bezrobocia, w województwie łódzkim było, zgodnie z tendencją ogólnopolską, wyższe niż przed rokiem. Stopa bezrobocia w końcu 2012 r. ukształtowała się na poziomie 14,0%, tj. o 1,1 p. proc. wyższym niż przed rokiem. W tym samym czasie w sali Polski stopa bezrobocia wzrosła z 12,5% do 13,4%. Pod względem poziomu stopy bezrobocia łódzkie w 2012 r. plasowało się na siódmej pozycji wśród województw. Wyższą niż w łódzkim notowano w: warmińskomazurskim (21,2%), zachodniopomorskim (18,1%), kujawsko-pomorskim (17,9%), podkarpackim (16,3%), lubuskim i świętokrzyskim (po 15,8%), podlaskim (14,6%), opolskim (14,2%) oraz w lubelskim (14,1%). 15

16 WYKRES 6. STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO WEDŁUG WOJEWÓDZTW W 2012 R. Stan w końcu roku Źródło: na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Województwo łódzkie należy do regionów o wyższym wzroście stopy bezrobocia niż przeciętna w skali roku. W grupie tej znalazły się ponadto województwa: dolnośląskie, małopolskie, mazowieckie i warmińsko-mazurskie. Natężenie bezrobocia w województwie łódzkim jest wyraźnie zróżnicowane przestrzennie. Do powiatów o najwyższej stopie bezrobocia, podobnie jak w poprzednich latach, należały: zgierski (18,6% wobec 16,8 w końcu 2011 r.), tomaszowski (18,3% wobec 17,3% w 2011 r.), łaski (18,2% wobec 17,3% przed rokiem), kutnowski i pabianicki (odpowiednio 17,4% wobec 17,3% oraz 17,4% wobec 16,5%). Najniższą stopą bezrobocia charakteryzowały się powiaty: skierniewicki (9,1% wobec 8,1% przed rokiem) oraz rawski (9,2% wobec 8,5%). 16

17 WYKRES 7. STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO WEDŁUG POWIATÓW W 2012 R. Stan w końcu roku Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Łodzi. W porównaniu z końcem 2011 r. wzrost stopy bezrobocia miał miejsce we wszystkich powiatach województwa, poza powiatem wieruszowskim, w którym odnotowano spadek rzędu 0,1 p. proc. Najwyższy wzrost stopy bezrobocia odnotowano w powiecie zgierskim o 1,8 p. proc., a więc tam, gdzie bezrobocie jest najwyższe w skali województwa, a także w pajęczańskim o 1,7 p. proc., w Skierniewicach o 1,6 p. proc. i w powiecie łowickim o 1,5 p. proc. 1.3 Zatrudnienie Zatrudnieni w gospodarce narodowej stanowią zbiorowość mniejszą w stosunku do ogółu pracujących, obejmują wyłącznie pracowników najemnych, niezależnie od rodzaju umowy o pracę, ponadto dane o zatrudnieniu prezentowane są jako przeciętne roczne. 17

18 Skalę przeciętnego zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej zaprezentowano w Tabl.9. Zatrudnienie w krajach Unii Europejskiej w ostatnich latach podlega tendencji spadkowej, co jest spowodowane w głównej mierze sytuacją gospodarczą. W niektórych krajach w skali roku odnotowano jednak wzrost liczby zatrudnionych, m.in. w Niemczech, Belgii, Estonii, Francji, na Litwie czy w Rumunii. Polska również należy do tej grupy krajów. W 2012 r. przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej Polski w stosunku do roku poprzedniego zwiększyło się o 0,7%. Struktura zawodowa zatrudnionych w Unii Europejskiej przedstawia się następująco: specjaliści 18,3%, technicy 16,7%, pracownicy biurowi 11,3%, pracownicy usług i sprzedawcy 17,4%, robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 11,6%, operatorzy maszyn i urządzeń 8,2%, pracownicy przy pracach prostych 10,1% 5. W Polsce struktura zawodowa zatrudnionych wyraźnie się różni. Największą grupę zawodową również stanowią specjaliści, ale jest ich ponad 1/4 ogółu zatrudnionych (26,8%). Wyższy niż w Unii Europejskiej jest odsetek robotników przemysłowych i rzemieślników (14,6%), a także operatorów maszyn i urządzeń 11,3%. Wyraźnie niższy jest natomiast udział techników w ogólnej liczbie zatrudnionych w Polsce (10,5%) oraz pracowników usług osobistych i sprzedawców. 5 Dane Eurostat. 18

19 WYKRES 8. STRUKTURA ZATRUDNIONYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO WEDŁUG GRUP ZAWODÓW 6 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% Analizę zarówno struktury jak i dynamiki przeciętnego zatrudnienia w województwie łódzkim na tle sytuacji w Polsce można przeprowadzić w oparciu o dane dotyczące sektora przedsiębiorstw 7. W województwie łódzkim w 2012 r. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw kształtowało się na poziomie 321,0 tys. osób i stanowiło 5,8% ogółu zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw w Polsce. W poprzednich dwóch latach zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw województwa łódzkiego rosło szybciej niż przeciętnie w skali kraju. W 2012 r. relacje odwróciły się. Przeciętnie w Polsce zatrudnienie wzrosło w porównaniu z rokiem poprzednim o 0,1%, natomiast w województwie łódzkim zanotowano spadek o 1,5%. Łódzkie należało do grupy ośmiu województw, w których zatrudnienie było niższe niż przed rokiem. 6 Dane dotyczą roku 2010, najnowsze dostępne dane z badania struktury wynagrodzeń zatrudnionych za październik 2010 r., badanie przeprowadzane w cyklu dwuletnim, Urząd Statystyczny w Łodzi. 7 Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób, w oparciu definicję przedsiębiorstwa wprowadzoną Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 696/93 z dnia 15 III 1993 r., w sprawie jednostek statystycznych do celów obserwacji i analizy systemu produkcyjnego we Wspólnocie. Por. Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa łódzkiego 2011, Urząd Statystyczny w Łodzi,

20 Spadek poziomu zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw w województwie łódzkim spowodowany był głównie niską dynamiką w handlu oraz w przemyśle (Tabl. 10). WYKRES 9. DYNAMIKA PRZECIĘTNEGO ZATRUDNIENIA W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W 2012 R. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej województw 4/2011, 4/2012 GUS, Warszawa 2011 i Przeciętne zatrudnienie w skali roku spadło w obsłudze rynku nieruchomości. Najwyższy wzrost odnotowano natomiast w informacji i komunikacji oraz w przedsiębiorstwach skupionych w sekcji transport i gospodarka magazynowa. Zróżnicowane wskaźniki dynamiki wpłynęły na przesunięcia w strukturze zatrudnionych według rodzaju działalności przedsiębiorstw. Obniżył się udział zatrudnionych w przemyśle do 43,1%, ale i tak w porównaniu z przeciętną dla Polski pozostał na wysokim poziomie. Zmalał także o 0,4 p. proc. odsetek zatrudnionych w handlu oraz w budownictwie o 0,3 p. proc. Wzrósł natomiast udział zatrudnionych w informacji i komunikacji, a także w transporcie i gospodarce magazynowej. 20

21 WYKRES 10. STRUKTURA PRZECIĘTNEGO ZATRUDNIENIA W 2012 R. WEDŁUG SEKCJI PKD 2007 Polska Przetwórstwo przemysłowe Województwo łódzkie Budownictwo 1,7% 2,0% 30,4% 20,2% 8,8% 36,9% Handel; naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa Obsługa rynku nieruchomości Pozostałe 2,0% 1,9% 28,6% 16,9% 7,5% 43,1% Źródło: Biuletyn Statystyczny Województwa Łódzkiego IV kw r., II kw r. Dodatkowo stwierdzić należy, że w województwie łódzkim obserwuje się relatywnie niski odsetek zatrudnionych w sekcjach o charakterze usługowym, w tym w handlu, a także w zakwaterowaniu i gastronomii. 2. System edukacji zawodowej Zainteresowanie szkołami zawodowymi utrzymuje się w Polsce od kilku lat na tym samym poziomie. Wiąże się to z utrzymującym się popytem na pracowników o konkretnych umiejętnościach i kwalifikacjach, dotyczy to zarówno krajowego rynku pracy, jak i rynku europejskiego. Wprawdzie w ostatnim roku szkolnym w pierwszych klasach techników i zasadniczych szkół zawodowych kształciło się mniej uczniów niż w roku poprzednim, należy jednak przypuszczać, że jest to skutkiem przemian demograficznych zachodzących w grupie wieku lat 8. W krajach Unii Europejskiej na poziomie szkół ponadgimnazjalnych w ramach szkolnictwa zawodowego kształci się niemal 11 mln osób (z lekką tendencją wzrostową). Największą liczbę uczniów tego typu szkół odnotowano w Turcji, we Włoszech oraz w Niemczech. Polska pod względem liczby uczniów szkół zawodowych na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej lokuje się na szóstej pozycji w 8 Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2011/2012, GUS, Warszawa

22 Europie. Natomiast liczba uczniów szkół na poziomie policealnym daje Polsce drugą pozycję, po Niemczech, z tym jednak, że jest ona w Polsce dwukrotnie niższa 9. System szkolnictwa zawodowego w Polsce obejmuje kształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym, które odbywa się w specjalnych szkołach przysposabiających do pracy, zasadniczych szkołach zawodowych, liceach profilowanych, i technikach uzupełniających oraz na poziomie policealnym. 2.1 Zasadnicze szkoły zawodowe Zasadnicze szkoły zawodowe są szkołami, których głównym celem jest wykształcenie u uczniów umiejętności przydatnych do pracy w określonym zawodzie. Informacje o tego typu placówkach edukacyjnych w województwie łódzkim zaprezentowano w Tabl. 11. Liczba szkół zasadniczych zawodowych w województwie łódzkim w ostatnich latach, podobnie jak w skali kraju, utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Spada natomiast wyraźnie z roku na rok, liczba uczniów. W skali roku nastąpił spadek rzędu 4,9%, przy czym liczba uczniów tego typu szkół obniżyła się w tym okresie o 6,6%. Ponadto spadła również i to w znacznie większym stopniu, liczba uczniów odbywających naukę w klasie I o 9,7%. Udział kobiet w ogólnej licznie uczniów utrzymuje się na zbliżonym poziomie, oscylując wokół 26%. Liczbę uczniów zasadniczych szkół zawodowych według grup kierunków kształcenia w województwie łódzkim na tle Polski przedstawiono w Tab.12. W ostatnim roku szkolnym, tak jak i w poprzednich, największą popularnością cieszyły się wśród młodzieży kierunki z grupy inżynieryjno-technicznej w województwie łódzkim 46,5% ogółu uczniów szkół zawodowych, przy czym odsetek ten był znacznie wyższy niż w skali kraju (38,2%). Są to kierunki zdominowane przez mężczyzn. Kobiety zdecydowanie częściej wybierały zawody z grup usługi dla ludności oraz ekonomiczne i administracyjne. 9 Dane Eurostat. 22

23 WYKRES 11. UCZNIOWIE WEDŁUG NAJPOPULARNIEJSZYCH GRUP KIERUNKÓW KSZTAŁCENIA W ZASADNICZYCH SZKOŁACH ZAWODOWYCH DLA MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 w tys. Inżynieryjno-techniczne Usługi dla ludności Architektrury i budownictwa Produkcji i przetwórstwa Ekonomiczne i administracyjne Mężczyźni Kobiety Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, dane Systemu Informacji Oświatowej, dane Urzędu Statystycznego w Łodzi. W województwie łódzkim młodzież najczęściej wybiera zawody z grupy robotnicy przemysłowi i rzemieślniczy w roku szkolnym 2012/2013 dotyczyło to 64,8% uczniów. W ramach tej grupy zawodowej uczniowie najczęściej przygotowywali się do zawodów: robotnik obróbki metali i mechanik maszyn i urządzeń, mechanik pojazdów samochodowych, robotnik budowlany robót wykończeniowych i pokrewny, a także elektryk. Druga liczna grupa uczniów w zasadniczych szkołach zawodowych to kształcący się w zawodach z grupy pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 32,0% ogółu. W ramach tej grupy zawodowej najwięcej uczniów kształci się w zawodach: pracownik usług i ochrony, kucharz małej gastronomii, fryzjer. 2.2 Licea profilowane Znacznie mniejszym zainteresowaniem absolwentów gimnazjów chcącym uzyskać wykształcenie zawodowe na średnim poziomie edukacji, cieszą się licea profilowane. Szkoły te od początku swojej działalności stanowiły zaledwie margines w ramach ponadgimnazjalnego systemu kształcenia zawodowego i ich udział w tym segmencie rynku edukacyjnego systematycznie spada (Tabl. 13). 23

24 W województwie łódzkim w skali roku szkolnego liczba uczniów liceów profilowanych obniżyła się prawie o 1/3, przy spadku liczby szkół o 6 placówek. W Polsce liczba uczniów tego typu szkół ponadgimnazjalnych była niższa niż przed rokiem niemal o połowę, a liczba placówek o ok. 1/4. Kształcenie w liceach profilowanych w województwie łódzkim odbywa się w ramach różnych profili, wśród których dominują zarządzanie informacją oraz profil usługowo-gospodarczy. Wysoką pozycję pod względem liczby uczniów zajmuje profil ekonomiczno-administracyjny (202 uczniów). WYKRES ,1% STRUKTURA UCZNIÓW LICEÓW PROFILOWANYCH WEDŁUG PROFILI KSZTAŁCENIA W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 Polska 2,4% 26,2% Ekonomicznoadministracyjny Kształtowanie środowiska Mechatroniczny Województwo łódzkie 29,2% 15,2% 2,8% 1,5% 11,2% 0,8% 30,1% 4,0% 0,2% Socjalny Transportowo-spedycyjny Usługowo-gospodarczy 25,3% 3,7% 22,4% Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. W ramach kurczenia się tego segmentu rynku edukacyjnego w województwie łódzkim zniknęły z oferty szkół profile występujące w latach poprzednich: chemiczne badanie środowiska, elektrotechniczny czy kreowanie ubiorów. Nadal największym zainteresowaniem uczniów cieszy się profil: zarządzanie informacją. W dalszej kolejności wybierane są przez uczniów profile: usługowo-gospodarczy, socjalny oraz ekonomiczno-administracyjny. 24

25 2.3 Technika i technika uzupełniające Technika i technika uzupełniające skupiają zdecydowanie największą liczbę uczniów w systemie zawodowej edukacji ponadgimnazjalnej. Chociaż liczba tego typu placówek w ostatnich latach podlega tendencji spadkowej, zwłaszcza techników uzupełniających, to liczba uczniów maleje znacznie wolniej. W województwie łódzkim w roku szkolnym 2012/2013 funkcjonowało 114 techników dla młodzieży (w tym 2 dla młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi) kształcące 30,2 tys. uczniów oraz 16 techników dla dorosłych z liczbą uczniów na poziomie 0,9 tys. (Tabl. 14). W skali roku liczba techników dla młodzieży obniżyła się o 8 placówek. Liczba uczniów w tym okresie spadła o 0,6%, przy spadku w skali Polski o 2,8%. Na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej uczniowie w technikach mogli kształcić się w wielu zawodach, z których najczęściej wybierali zawody należące do następujących grup: średni personel techniczny, średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia, pracownicy pozostałych specjalności, pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów, pozostałe (w tym przede wszystkim pracownicy usług osobistych i ochrony). Szczegółowe dane dotyczące liczby uczniów kształcących się w technikach według grup kierunków kształcenia w województwie łódzkim zawiera Tabl. 15. Uczniowie techników preferowali zawody z grup kierunków kształcenia usług dla ludności ok. 23% (w Polsce ok. 25% uczniów), przy czym zdecydowanie przeważały tu kobiety. Kobiety częściej wybierały również kierunku społeczne kształcące ok. 10,5% (niemal tyle samo w Polsce) ogółu uczniów techników. Drugą pod względem liczby uczniów grupą kierunków kształcenia w technikach jest grupa zawodów inżynieryjno-technicznych ok. 21% ogółu (w Polsce odsetek ten kształtuje się na zbliżonym poziomie). Zawody z tej grupy w znakomitej większości wybierali mężczyźni, podobnie jak z grupy kierunków informatycznych, na których uczęszczało ok. 15% ogółu uczniów techników. 25

26 WYKRES 13. UCZNIOWIE TECHNIKÓW DLA MŁODZIEŻY WEDŁUG NAJPOPULARNIEJSZYCH GRUP KIERUNKÓW KSZTAŁCENIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W ROKU SZKOLNYM 2012/ w tys. Kobiety Mężczyźni Produkcja i przetwórstwo Architektury i budownictwa Społeczne Ekonomiczne i Informatyczne administracyjne Inżynieryjnotechniczne Usługi dla ludności Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, dane Systemu Informacji Oświatowej, dane Urzędu Statystycznego w Łodzi. W technikach w województwie łódzkim najwięcej uczniów zdobywa wykształcenie w zawodach z grupy technicy i inny średni personel. Są to zawody: technik informatyk 11,4% ogółu, technik ekonomista ok. 10,5%, technik logistyk ok. 16%, technik żywienia i gospodarstwa domowego 6,4%, technik hotelarstwa 5,7%, technik budownictwa 5,0%, technik mechanik 4,5%, technik mechatronik 4,5%, technik pojazdów samochodowych 3,3%, technik elektronik 3,0%. W grupie zawodów pracownicy usług i sprzedawcy uczniowie najczęściej zdobywają zawody: technik handlowiec, technik usług fryzjerskich oraz kucharz. 2.4 Szkoły policealne Na poziomie policealnym edukację zawodową oferują szkoły policealne kształcące w formie dziennej, wieczorowej i zaocznej. W znakomitej większości są to szkoły dla dorosłych, które oferują edukację w formie stacjonarnej i zaocznej. 26

27 Ponad 3/4 szkół policealnych oferuje kształcenie w systemie zaocznym, co czwarta w trybie dziennym stacjonarnym, edukacja w trybie wieczorowym ma znaczenie marginalne. W województwie łódzkim funkcjonują łącznie 183 placówki kształcące na poziomie policealnym ponad 23 tys. uczniów, w tym prawie 22 tys. w szkołach dla dorosłych. Są to głównie uczniowie korzystający z zaocznej formy edukacji (Tabl.16). W województwie łódzkim spada zarówno liczba szkół policealnych, jak i uczniów. W skali Polski sytuacja jest odwrotna: obserwuje się zwiększenie zainteresowania tym poziomem edukacji przybywa szkół, a także zwiększa się liczba uczniów. Szkoły policealne dla młodzieży oferują niewielki wachlarz kierunków kształcenia, a wśród nich najbardziej popularne są kierunki medyczne. Zdecydowanie mniej uczniów kształci się na pozostałych, oferowanych przez szkoły kierunkach i nie następują tu istotne zmiany w czasie. Ze względu na znacznie większą liczbę placówek, zdecydowanie bogatszą ofertą kierunków kształcenia dysponują szkoły policealne dla dorosłych (Tabl.17). Największa grupa uczniów kształci się na kierunkach z grup ekonomicznych i administracyjnych - ponad 1/4 ogółu, a tylko niewiele mniej na kierunkach ochrona i bezpieczeństwo. Pozostałe liczne grupy kierunków kształcenia to: informatyczne, medyczne, związane z rolnictwem oraz pedagogiczne. Słuchacze policealnych szkół dla dorosłych w województwie łódzkim najczęściej zdobywają zawody: technik administracji ok. 17% ogółu uczniów, technik logistyk ok. 11%, technik informatyk ok. 8%, technik usług kosmetycznych ok. 8%, technik bezpieczeństwa i higieny pracy ok. 4%, technik rachunkowości ok. 4%, technik farmaceutyczny ok. 3% ogółu kształcących się w tego typu placówkach. 27

28 WYKRES 14. UCZNIOWIE SZKÓŁ POLICEALNYCH DLA DOROSŁYCH WEDŁUG NAJPOPULARNIEJSZYCH GRUP KIERUNKÓW KSZTAŁCENIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 Źródło: dane Systemu Informacji Oświatowej. 2.5 Szkoły zawodowe o profilu ekonomiczno-handlowym Rozpatrując kształcenie zawodowe w kontekście sektora handlu i usług należy stwierdzić, że w województwie łódzkim kształcenie zawodowe o tych profilach obejmuje kierunki: technik ekonomista, technik handlowiec, technik rachunkowości oraz sprzedawca. Zawody te można zdobywać w zasadniczych szkołach zawodowych (sprzedawca), szkołach policealnych (technik ekonomista, technik handlowiec, technik rachunkowości) oraz w technikach (technik ekonomista oraz technik handlowiec). W celu aktualnego stanu nauczania przedmiotów zawodowych w szkołach zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim dokonano analizy liczby szkół oferujących tego rodzaju kierunki kształcenia. I tak, w roku szkolnym 2012/2013 w ofercie szkół ponadgimnazjalnych w regionie łódzkim znalazły się 123 szkoły zawodowe (technika, zasadnicze szkoły zawodowe, szkoły policealne) kształcące młodzież na kierunkach ekonomiczno-handlowych. W ofercie tych szkół znalazły się takie kierunki ekonomiczne związane z sektorem handlu i usług jak: technik, technik handlowiec, technik rachunkowości oraz sprzedawca. Największa oferta dotyczyła kierunku technik ekonomista. Technika publiczne w 28

29 liczbie 34 oraz 17 szkół policealnych (2 publiczne oraz 15 niepublicznych) przygotowywały uczniów do pracy w tym zawodzie. Kierunek technik handlowiec zaproponowało 21 techników publicznych oraz 7 szkół policealnych (1 publiczna, 6 niepublicznych). Technik rachunkowości to kierunek oferowany jedynie w szkołach policealnych. W województwie łódzkim kształcenie na tym kierunku zaproponowały 4 publiczne szkoły policealne oraz 20 niepublicznych. Do zawodu sprzedawca przygotowanie oferują jedynie zasadnicze szkoły zawodowe. W województwie łódzkim proponowało kształcenie na tym kierunku 17 szkół publicznych oraz 3 niepubliczne. 29

30 3. Prognoza zapotrzebowania na absolwentów szkół zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym Na rynku pracy województwa łódzkiego ekonomiści i handlowcy stanowią bardzo istotną część zatrudnionych. W świetle danych z badania ankietowego przeprowadzonego w ramach projektu (por. Załącznik 1, Tablica 18) pracownicy z wykształceniem średnim technicznym o profilu ekonomiczno-handlowym stanowią 8,8% ogółu zatrudnionych (czyli około 1/3 wszystkich techników), a absolwenci szkół zawodowych ze specjalnością sprzedawca 4,8%. Badanie ankietowe przeprowadzono głównie wśród pracodawców z sektora przedsiębiorstw, natomiast pracownicy specjalności ekonomiczno-handlowych są zatrudniani praktycznie w każdej dziedzinie działalności - w sferze budżetowej, w organizacjach pozarządowych i stowarzyszeniach, itp. być może ich odsetek w tych sektorach jest nawet wyższy, niż w badanej populacji. 3.1 Metoda konstrukcji prognozy Prognozy zapotrzebowania będą konstruowane przy założeniu, że podmioty objęte badaniem są reprezentatywne dla wszystkich jednostek zatrudniających ekonomistów, handlowców i sprzedawców. Tak więc struktura zatrudnienia obliczona dla próby jest dobrym przybliżeniem struktury całej zbiorowości pracujących w województwie łódzkim. Przyjmując zatem wskaźnik struktury z próby można oszacować liczbę pracowników z wykształceniem zasadniczym i średnim zawodowym ekonomiczno-handlowym w całej populacji pracujących województwa: (1) LE = δ LP gdzie: LE liczba pracowników z wykształceniem ekonomiczno-handlowym, odpowiednio techników lub absolwentów ZSZ, LP liczba pracujących w województwie, δ udział danej kategorii w ogólnej liczbie zatrudnionych na podstawie danych z próby losowej (Załącznik 1, Tablica 18). Dla absolwentów szkół zasadniczych wartość współczynnika δ wynosi zatem 4,8%, a dla techników 8,8%. Przyjęcie tych wartości do konstrukcji prognozy oznacza jednak założenie stabilności współczynników w czasie. Jedynym sposobem weryfikacji tego założenia jest analiza ich wartości w przeszłości. Takie 30

31 dane nie są, rzecz jasna bezpośrednio dostępne. Niemniej z danych Tablicy 18 wynika także, że współczynniki δ obliczone dla pracowników w wieku do 45 lat są nieco wyższe niż dla ogółu pracowników (dla sprzedawców 5,8% wobec 4,8%, dla techników 9,4% wobec 8,8%). Jest to potwierdzenie zjawiska wzrostu popularności szkolnictwa ekonomicznego w latach 90-tych ubiegłego wieku. Wzrost ten w przypadku techników byłby znacznie większy, gdyby nie kompensacja wywołana znacznym wzrostem odsetka absolwentów szkół średnich kontynuujących naukę w wyższych uczelniach. Drugi problem wynika z danych drugiej części Tablicy 21: struktura zatrudnienia według charakteru pracy różni się, w przypadku sprzedawców w sposób zasadniczy, od struktury według wykształcenia. Jest to zjawisko naturalne; od sprzedawców, szczególnie w przypadku wyrobów i usług specjalistycznych, wymagana jest wiedza fachowa na poziomie nieosiągalnych dla absolwentów szkół zawodowych. W związku z tym na tych stanowiskach pracują absolwenci szkół średnich, w tym technicznych, a nierzadko także absolwenci wyższych uczelni. Kwalifikacja takich pracowników do grupy pracowników fizycznych to zatem kwestia czysto umowna. W przypadku techników różnica ta jest stosunkowo nieduża, niemniej odzwierciedla zjawisko z jednej strony pracy techników poza wyuczonym zawodem (ale często w zawodach pokrewnych, których lista w przypadku ekonomistów jest długa) oraz z drugiej strony zajmowania stanowisk techników na przykład przez (bezrobotne?) osoby z wyższym wykształceniem kierunkowym lub przeszkolone osoby z wykształceniem ogólnym lub o innym profilu. W przypadku techników można mówić w tym kontekście o potencjalnej liczbie miejsc pracy pamiętając jednak, że niekoniecznie to technicy ekonomiści i handlowcy muszą być zwycięzcami w konkurencji o ich zajęcie. Inaczej w przypadku sprzedawców; tutaj trudno ogólną liczbę miejsc pracy dla tych stanowisk traktować, jako potencjalne zatrudnienie. Tak więc prognoza dla techników zostanie obliczona w wariancie dla liczby miejsc pracy (potencjalne zatrudnienie) oraz w wariancie dla faktycznie zatrudnionych, przy założeniu zachowania proporcji obserwowanych w próbie. Dla sprzedawców prognoza zostanie opracowana 31

32 wyłącznie dla pracujących w zawodzie sprzedawca absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. W tej sytuacji kluczową kwestią pozostaje prognoza ogólnej liczby pracujących w województwie łódzkim. Do szacowania zależności opisującej kształtowanie się liczby zatrudnionych wykorzystano zależność liczby pracujących od ludności w wieku produkcyjnym (opisującej potencjał zatrudnienia), dynamiki produktu krajowego brutto (dla województwa łódzkiego) traktowanego, jako miernik koniunktury gospodarczej oraz od trendu, reprezentującego postęp techniczny zmniejszający zapotrzebowanie na pracowników. Brano pod uwagę pełen zestaw tych zmiennych oraz ich inne kombinacje parami (por. Załącznik 2). Statystycznie najlepsze wyniki dała estymacja równania w wersji potęgowowykładniczej postaci: (2) Y = oraz w wersji liniowej (3) Y = α 0 + α 1 X 1 + α 2 X 2 + α 3 t + ε gdzie: Y zmienna objaśniana (liczba pracujących ogółem w województwie łódzkim), X 1 zmienna objaśniająca ludność w wieku produkcyjnym, X 2 zmienna objaśniająca - dynamika PKB (rok 2003=1,000), - szacowane parametry, ε - składnik losowy, t czas (=1,2, ), e podstawa logarytmu naturalnego. Jako podstawę konstrukcji prognoz przyjęto postać (2) ze względu na lepsze charakterystyki jakościowe. W Załączniku 2 podano oszacowania wszystkich wariantów równania. Wyniki obliczeń, które posłużą do oszacowania prognozowanych wartości są następujące 10 : R 2 = 0,94 10 Opis metody estymacji i prezentowanych statystyk podano w podrozdziale

33 Oceny Odchylenie parametrów standardowe p In (wyraz wolny) 4, , , ln X 1 0, , , ln X 2 1, , , t -0, , , Wyniki obliczeń oznaczają, że 1% wzrost (spadek) liczby ludności w wieku produkcyjnym prowadzi do wzrostu (spadku) liczby pracujących o 0,66% 11. Wzrost PKB o 1% powoduje wzrost liczby pracujących o 1,13%. Postęp techniczny działa w ten sposób, że przy innych warunkach niezmienionych zapotrzebowanie na pracowników zmniejsza się o około 3,5% rocznie. Tak więc na to, aby rosła liczba pracujących wzrost gospodarczy musi przekraczać ok. 3,5% rocznie. 3.2 Estymacja parametrów równań regresji. Opis metody. W konstrukcji modeli ekonometrycznych posłużono się metodą najmniejszych kwadratów 12 w celu oszacowania parametrów funkcji regresji postaci ogólnej: (4) Y = α 0 + α 1 X 1 + α 2 X α n X n + ξ gdzie: Y zmienna objaśniana, X 1, X 2,..., X n zmienne objaśniające, α 0, α 1, α 2,, α n szacowane parametry, ξ składnik losowy, n liczba zmiennych objaśniających. Metoda pozwala oszacować parametry funkcji liniowej. W przypadku funkcji potęgowej lub wykładniczej należy przed dalszym postępowaniem sprowadzić funkcję do postaci liniowej poprzez obustronne logarytmowanie. 11 Zmienna ta jest jednak statystycznie nieistotna; pozostawiono ją w równaniu ponieważ zwiększa stopień objaśnienia. 12 Welfe A., Ekonometria: metody i ich zastosowanie, PWE, Warszawa

34 W przypadku funkcji potęgowo-wykładniczej postaci (1) estymowano zatem równanie obustronnie zlogarytmowane: (5) ln(y) = ln(α 0 )+ α 1 ln(x 1 )+ α 2 ln(x 2 )+ α 3 t + ε Metoda najmniejszych kwadratów zapewnia taki dobór ocen parametrów α, aby suma kwadratów różnic wartości rzeczywistych zmiennej Y i wartości teoretycznych osiągnęła minimum. Wartości teoretyczne są liczone ze wzoru (6) y i = a 0 + a 1 X 1,i + a 2 X 2,i + + a n X n,i gdzie: a 0, a 1, a 2,, a n oszacowania parametrów α, X 1,i, X 2,i,, X n,i obserwowane wartości zmiennych objaśniających (i=1,2,,m), m liczba obserwacji. Oceny a przyjmują takie wartości, żeby wyrażenie (7) gdzie: - obserwacje na zmiennej Y (i = 1,2,,m) osiągnęło minimum. Warunek ten spełnia wektor a ocen parametrów α dany wzorem: (8) a = (X T X) -1 X T Y gdzie: X macierz obserwacji zmiennych X o wymiarach m x n, Y wektor obserwacji zmiennej Y o wymiarach m x 1. Do jakościowej oceny oszacowań parametrów służy przede wszystkim współczynnik determinacji R 2 oraz poziom istotności p. Współczynnik determinacji R 2 określa stopień dopasowania modelu do rzeczywistych wartości zmiennej objaśnianej. Obliczany jest jako (9) R 2 = 34

35 gdzie - średnia wartość zmiennej objaśnianej. Współczynnik R 2 określa stopień w jakim model objaśnia całkowitą zmienność zmiennej objaśnianej. Im bliższa jedności wartość współczynnika R 2, tym lepiej model opisuje rzeczywisty przebieg badanego procesu. Poziom istotności statystycznej p jest miarą stopnia, do jakiego ocena parametru jest prawdziwa. Im wyższy poziom p, tym mniej możemy być pewni, że relacja obserwowana w próbie jest wiarygodnym wskaźnikiem relacji pomiędzy mierzonymi wielkościami w całej interesującej nas populacji. Poziom p odpowiada prawdopodobieństwu popełnienia błędu polegającego na tym, że przyjmujemy uzyskany rezultat jako prawdziwy, tj. reprezentatywny dla populacji. Jako wysokie poziomy istotności traktowane są oceny, którym odpowiadają wartości p nie przekraczające 0, Założenia do prognoz Konstrukcja prognozy na podstawie modelu ekonometrycznego wymaga znajomości wartości zmiennych objaśniających: gdyby te wartości były znane jedynym źródłem błędu byłoby oddziaływanie składnika losowego. W danym przypadku znane są dokładnie (czas) lub prawie dokładnie (prognoza ludności w wieku produkcyjnym) przyszłe poziomy dwóch zmiennych, natomiast dla dynamiki PKB można jedynie założyć scenariusze zakładając, że rzeczywisty wzrost gospodarczy ukształtuje się w granicach między scenariuszem pesymistycznym a optymistycznym. Dane o dynamice PKB dla województwa łódzkiego są dostępne jedynie za lata Prognozy krótkookresowe ogłaszane przez instytucje polskie i światowe są opracowywane jedynie na poziomie gospodarki narodowej. Stąd do celów tego opracowanie przyjęto założenie, że wzrost gospodarczy w województwie łódzkim w najbliższych latach będzie się kształtował na poziomie zbliżonym do średniej dla Polski. Pozwala to wykorzystać prognozę dla Polski na lata opracowaną przez Komisję Europejską. Dla dalszych lat prognozy przyjęto następujące scenariusze. 13 Cyt. za z W myśl tej prognozy w 2013 roku wzrost PKB wyniesie 1,3%, w ,5% i w ,9%. 35

36 1. Scenariusz neutralny Okres Średnie tempo wzrostu PKB (w %%) Dynamika na koniec okresu (2012=100) ,3 101,3% ,5 103,8% ,9 106,8% ,2 113,8% ,6 135,8% ,3 159,7% W myśl tych założeń w pięcioleciu PKB województwa wzrośnie o 13,8%, w kolejnej pięciolatce o 19,3% a w latach o 17,6%. Zgodnie z tymi założeniami do 2016 roku Unia Europejska zneutralizuje najważniejsze problemy strefy euro, w związku z czym w kolejnej pięciolatce wzrost przyspieszy. Dla kolejnej pięciolatki przewidziano niewielkie spowolnienie wzrostu gospodarczego. Podobne proporcje utrzymano w kolejnych scenariuszach przyjmując jedynie inne tempa wzrostu. 2. Scenariusz optymistyczny Okres Średnie tempo wzrostu PKB (w %%) Dynamika na koniec okresu (2012=100) ,3 101,3% ,7 104,0% ,1 107,3% ,0 114,2% ,4 141,7% ,1 173,2% Zgodnie z tym scenariuszem PKB w najbliższym pięcioleciu wzrośnie o 14,2%, w latach o 24,1% i w pięciolatce o 22,3%. 36

37 3. Scenariusz pesymistyczny Okres Średnie tempo wzrostu PKB (w %%) Dynamika na koniec okresu (2012=100) ,3 101,3% ,3 103,6% ,7 106,4% ,4 113,3% ,8 130,1% ,5 147,2% W myśl założeń scenariusza pesymistycznego wzrost gospodarczy w województwie łódzkim osiągnie w latach około 13,3%, w latach około 14,8% i w ostatnim pięcioleciu horyzontu prognozy 13,1%. Tak więc prognozowany wzrost gospodarczy województwa łódzkiego w piętnastoleciu w myśl poczynionych założeń ukształtuje się, w zależności od scenariusza, w granicach od około 47% (wariant pesymistyczny) do 73% (wariant optymistyczny). 3.4 Prognozy liczby pracujących W celu obliczenia prognoz liczby pracujących do funkcji (2), której parametry oszacowano metodą najmniejszych kwadratów (por. wyniki estymacji podane w p. 3.1), podstawiono dane o liczbie pracujących na podstawie prognozy demograficznej (Załącznik 1, Tablica 25), czas oraz dane scenariuszowe o wzroście PKB. Wyniki prognoz zamieszczono w Tablicy 24 Załącznika Scenariusz neutralny W scenariuszu neutralnym liczba pracujących w województwie zmniejszy się w stosunku do roku 2012 z osób w roku 2012 do w roku 2017 (o 8,9%), do w roku 2022 (o 12,3%) i do w roku 2027 (o 15,6%). Najwyższy spadek przewidywany jest zatem dla bieżącej pięciolatki, głównie ze względu na niski wzrost gospodarczy. Porównanie z liczbą ludności w wieku 37

38 produkcyjnym pokazuje jednak, że poza pięciolatką (spadek z 58,2%) w stosunku do roku 2012 liczba pracujących zmniejszać się będzie wolniej, niż liczba ludności w wieku produkcyjnym: w 2022 osiągnie 59%, a w roku 2027 już 59,3%. Nie zmienia to faktu, że współczynniki te będą ciągle znacznie niższe, niż u progu obecnego wieku kiedy osiągały poziom rzędu 68%. Taki scenariusz oznacza także, że najprawdopodobniej zmniejszy się nieco bezrobocie, jakkolwiek trudno tu liczyć na radykalną poprawę. Zmiany proporcji między liczbą pracujących a liczbą ludności w wieku produkcyjnym ilustruje Wykres 15. WYKRES 15. LICZBA PRACUJĄCYCH W LATACH NA TLE LICZBY LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM (scenariusz neutralny) Ludność w wieku produkcyjnym Pracujący ogółem w województwie łódzkim *) Prognoza Żródło: 1) Baza Demografia 2) Bank Danych Lokalnych GUS 3) Obliczenia własne 2. Scenariusz optymistyczny W scenariuszu optymistycznym liczba pracujących zmniejszy się w stosunku do roku 2012 o 8,5% w roku 2017, o 8,0% w roku 2022 i o 7,5% w roku Tak więc poczynając od pięciolecia liczba pracujących powoli będzie rosnąć. W konsekwencji relacja pracujących do ludności w wieku produkcyjnym po spadku z 38

39 58,2% w roku 2012 do 57,4% w roku 2017, następnie wyraźnie rośnie do 61,8% w roku 2022 i do 65,0% w roku Realizacja tego wariantu oznacza zatem znaczne zmniejszenie bezrobocia do poziomu zbliżonego do obserwowanego w najlepszych latach okresu obserwacji. Przewidywany poziom liczby pracujących na tle liczby ludności w wieku produkcyjnym ilustruje Wykres 16. WYKRES 16. PROGNOZA LICZBY PRACUJĄCYCH NA TLE LICZBY LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM (scenariusz optymistyczny) Ludność w wieku produkcyjnym Pracujący ogółem w województwie łódzkim *) Prognoza Żródło: 1) Baza Demografia 2) Bank Danych Lokalnych GUS 3) Obliczenia własne 2. Scenariusz pesymistyczny W scenariuszu pesymistycznym liczba pracujących w stosunku do roku 2012 zmniejsza się o 9,3% w roku 2017, o 16,5% w roku 2022 i o 23,0% w roku Łącznie w całym piętnastoleciu liczba pracujących będzie niższa aż o prawie 213 tys. osób. W relacji do liczby ludności w wieku produkcyjnym wariant ten prowadzi do dalszego spadku współczynników zatrudnienia przez cały okres prognozy - do 56,9% w roku 2017, do 56,2% w roku 2022 i do 54,1% w roku Jest to zatem 39

40 wariant prowadzący do dalszego wzrostu bezrobocia. Wykres 17 ilustruje przewidywany poziom liczby pracujących na tle liczby ludności w wieku produkcyjnym. WYKRES 17. PROGNOZA LICZBY PRACUJĄCYCH NA TLE LICZBY LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM (scenariusz pesymistyczny) Ludność w wieku produkcyjnym Pracujący ogółem w województwie łódzkim *) Prognoza Żródło: 1) Baza Demografia 2) Bank Danych Lokalnych GUS 3) Obliczenia własne Jak z tego wynika wzrost gospodarczy (żaden z wariantów nie zakłada spadku PKB) nie gwarantuje automatycznie wzrostu zatrudnienia; w krajach o relatywnie niskim poziomie wydajności (takich, jak Polska) import modernizacyjny powoduje taki wzrost wydajności, że osiągnięcie wzrostu zatrudnienia wymaga relatywnie wysokiego wzrostu gospodarczego. Na Wykresie 18 zilustrowano różnice między poszczególnymi wariantami prognoz liczby pracujących. 40

41 WYKRES 18. PROGNOZY LICZBY PRACUJĄCYCH (porównanie wariantów) Scenariusz neutralny Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny *) Wartość rzeczywista Żródło: Obliczenia własne 3.5 Prognozy zapotrzebowania na techników W celu oszacowania zapotrzebowania na techników ekonomistów i handlowców przyjęto, jako podstawę, prognozy liczby pracujących. Oszacowania udziału techników dokonano wykorzystując dane o strukturze zatrudnionych z badania ankietowego. Prognozę opracowano w dwóch wariantach: dla potencjalnego zatrudnienia techników (liczba miejsc pracy) oraz dla faktycznego zatrudnienia techników z wykształceniem kierunkowym. 1. Zatrudnienie absolwentów Założenie stałości udziału techników o specjalnościach ekonomicznohandlowych oznacza, że przewidywana dynamika zapotrzebowania na techników będzie taka sama, jak w przypadku dynamiki ogólnej liczby pracujących. Wartości prognozowanego zatrudnienia techników (por. Załącznik 1 Tablica 26) ilustruje Wykres

42 WYKRES 19. PROGNOZY LICZBY ZATRUDNIONYCH TECHNIKÓW (porównanie wariantów) Scenariusz neutralny Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny *) Na podstawie wartości rzeczywistej Żródło: Obliczenia własne Z przedstawionych wyliczeń wynika, że zatrudnienie techników z wykształceniem ekonomiczno-handlowym zacznie rosnąć od pięciolecia , ale tylko w ramach scenariusza optymistycznego. W pozostałych wariantach przewidywany jest spadek w całym okresie prognozy. Nie musi to oznaczać pogorszenia pozycji rynkowej absolwentów szkół ekonomiczno-handlowych; aby o tym przesądzić trzeba wpierw ocenić zmiany podaży tych ostatnich. 2. Liczba miejsc pracy Łączne zatrudnienie na stanowiskach techników specjalności ekonomicznohandlowych (w administracji i na stanowiskach technicznych) stanowiło 9,0% ogółu zatrudnionych w badanej próbie podmiotów, a więc nieco więcej, niż w przypadku techników z wykształceniem kierunkowym (8,8%). Obliczone z wykorzystaniem tego wskaźnika struktury wartości liczby prognozowanych miejsc pracy podano w Tablicy 27 (Załącznik 1). Na Wykresie 20 przedstawiono porównanie prognozowanej liczby miejsc pracy w poszczególnych wariantach. 42

43 WYKRES 19. PROGNOZY LICZBY MIEJSC PRACY DLA TECHNIKÓW SPECJALNOŚCI EKONOMICZNO-HANDLOWYCH (porównanie wariantów) Scenariusz neutralny Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny *) Na podstawie wartości rzeczywistej Żródło: Obliczenia własne W scenariuszu neutralnym liczba stanowisk pracy dla techników specjalności ekonomiczno-handlowych zmniejszy się w ciągu najbliższych 15 lat o , w scenariuszu optymistycznym o a w pesymistycznym aż o Największa skala spadków wystąpi w pierwszym pięcioleciu analizowanego okresu ze względu na spowolnienie wzrostu w wyniku kryzysu w strefie euro. 3.6 Prognozy zapotrzebowania na absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Z szacunku na podstawie struktury zatrudnienia zaobserwowanej w zbadanej próbie wynika, że w 2012 roku w województwie łódzkim pracowało ponad 44 tys. osób z wykształceniem zasadniczym o specjalności sprzedawca (4,8% ogółu zatrudnionych). Przy założeniu, że ten udział pozostanie w przyszłości na zbliżonym poziomie w 2017 roku ta liczba się zmniejszy o 3767 osób (według scenariusza optymistycznego) do 4124 (według scenariusza pesymistycznego); w 2022 roku różnica wyniesie 3564 osoby do 7307 i w wreszcie na granicy horyzontu prognozy (2027) powinna ukształtować się w granicach od 3188 do (por. Załącznik 1 Tablica 28). 43

44 WYKRES 20. PROGNOZY ZAPOTRZEBOWANIA NA ABSOLWENTÓW SZKÓŁ ZAWODOWYCH W ZAWODZIE SPRZEDAWCA Scenariusz neutralny Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny *) Na podstawie wartości rzeczywistej Żródło: Obliczenia własne Na Wykresie 20 pokazano kształtowanie się prognoz zatrudnienia (zapotrzebowania na zatrudnienie) absolwentów szkół zawodowych o specjalności sprzedawca. Natomiast ocena sytuacji absolwentów na rynku pracy jest wypadkową zapotrzebowania i podaży pracowników tej specjalności. W tym celu opracowano w dalszej części prognozę podaży absolwentów szkół zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym. 44

45 4. Prognoza podaży absolwentów szkół zawodowych Co roku szkoły zawodowe opuszcza kilkuset absolwentów zasadniczych szkół zawodowych z wyuczonym zawodem sprzedawca oraz absolwentów techników, liceów profilowanych (technicznych, zawodowych) oraz szkół policealnych z zawodem technik specjalności ekonomiczno-handlowych. Ich liczba zależy, po pierwsze, od odsetka uczniów podejmujących naukę w szkołach tego typu i po drugie od liczby absolwentów gimnazjów podejmujących decyzje o dalszej nauce. Prognoza podaży absolwentów szkół ekonomicznych wymaga zatem analizy historycznych danych o proporcji absolwentów tego typu szkół do całej populacji danej grupy wiekowej oraz o prognozowanej liczebności tej grupy wiekowej w okresach objętych horyzontem prognozy. Na całkowitą podaż absolwentów tego typu szkół na rynku pracy składają się także absolwenci już pracujący i bezrobotni, których liczba corocznie zmniejsza się w wyniku przechodzenia kolejnych roczników na emeryturę. Liczba tych absolwentów, przy założeniu reprezentatywności zbadanej próby losowej, powinna być w 2012 roku zbliżona do frakcji zatrudnionych określonej kategorii w całkowitym zatrudnieniu ale w odniesieniu do liczby ludności czynnej zawodowo. Oznacza to, że zakładamy zbliżoną proporcję ekonomistów i handlowców dla pracujących i bezrobotnych. Nie ma powodu, aby uważać, że jest inaczej. 4.1 Prognoza liczby absolwentów średnich szkół zawodowych Problem oceny statystycznej podaży absolwentów średnich szkół kształcących w zawodach ekonomiczno-handlowych (technika i licea profilowane, zawodowe, techniczne) polega na braku informacji o liczbie absolwentów tych szkół podejmujących studia na uczelniach wyższych (a tym bardziej kończących te uczelnie). Jest oczywiste, że absolwenci uzyskujący status studentów nie trafiają na rynek pracy (o ile te studia kończą). Można jednak podjąć próbę oszacowania skali tego zjawiska. Od końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku odsetek studiujących w relacji do liczby osób w wieku lata wzrósł z około 40% do niemal 80% w roku 2008, a potem zmniejszył się do około 65% w 2012 roku (por. Wykres 21, Załącznik 45

46 Odsetek studiujących 1, Tablica 21). Statystyki te nie uwzględniają korekty ze względu na liczbę studiujących cudzoziemców oraz osób spoza województwa łódzkiego. Z drugiej strony pewna część studiujących zamieszkałych w województwie łódzkim wybiera studia w innych regionach (lub krajach). Zapewne ten bilans jest dodatni Łódź to duży ośrodek akademicki, w którym akademiki nigdy nie mają wolnych miejsc. Niemniej, ze świadomością przeszacowania, przyjęto do obliczeń poziom z roku 2012, jako podstawę do oszacowania liczby absolwentów podejmujących studia wyższe. Także dlatego, że trzeba uwzględnić czynnik działający w przeciwną stronę, w kierunku niedoszacowania. Otóż odsetek osób podejmujących studia jest z pewnością znacznie wyższy w przypadku maturzystów, niż w przypadku całej populacji z danej grupy wiekowej. WYKRES 21. STUDENCI W ODSETKACH LUDNOŚCI W WIEKU LATA Lata Żródło: 1) Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego za lata ) Bank Danych Lokalnych GUS 3) Obliczenia własne Tak więc prognozowana liczba absolwentów średnich szkół o profilu ekonomiczno-handlowym zostanie obliczona jako iloczyn ich średniego w ostatnich latach udziału w populacji ludności w wieku szkolnym ( , w przeliczeniu na jeden rocznik) przez liczebność tej populacji w latach prognozowanych: (10) S t = β L(17-19) t gdzie: S t liczba absolwentów w roku prognozowanym, 46

47 L(17-19) t liczba ludności w wieku lat, β średni udział absolwentów w liczbie ludności w wieku lat z okresu (w przeliczeniu na jeden rocznik). Jak to wynika z danych Tablicy 22 (Załącznik 1) średni udział absolwentów pozwalający na wyliczenie współczynnika β to 2,81%, czyli po przeliczeniu na jeden rocznik mamy β = 8,43%. W świetle prognoz demograficznych w latach do grupy wiekowej 20 lat i więcej wejdzie w tym czasie pięć roczników o łącznej liczebności osób, w latach takich osób będzie , a w ostatnim pięcioleciu okresu prognozy Oznacza to, że w tym czasie szkoły średnie opuści następująca liczba absolwentów specjalności ekonomicznohandlowych: Do oszacowania frakcji absolwentów trafiającej na rynek pracy wykorzystano wskaźnik udziału studentów w populacji lata z Tablicy 21 (Załącznik 1) dla roku 2012 (=0,659). Ostatecznie zatem szacunkowa liczebność roczników absolwentów trafiających na rynek w kolejnych pięcioleciach prognozy kształtuje się następująco: Prognoza liczby absolwentów szkół policealnych Naukę w szkołach policealnych podejmują absolwenci liceów, którzy nie chcieli lub nie mogli podjąć studiów, a planują zdobycie zawodu. Liczba absolwentów tych szkół w odniesieniu do przeciętnej liczebności rocznika ludności w wieku lata (por. Wykres 22) kształtowała się w latach w granicach od 3% do 5,3%, nie wykazując wyraźniejszej tendencji. Średni udział wyniósł w tym okresie 3,97% i ten wskaźnik posłuży do oszacowania liczby absolwentów w okresie do roku Źródło: GUS, Baza Demografia, 47

48 WYKRES 22. ODSETEK ABSOLWENTÓW POLICEALNYCH SZKÓŁ O PROFILU EKONOMICZNO-HANDLOWYM W RELACJI DO LICZBY LUDNOŚCI W WIEKU LATA (w przeliczeniu na 1 rocznik) Żródło: Obliczenia własne W okresie na rynek trafi pięć roczników absolwentów szkół policealnych z tytułami technika specjalności ekonomicznych lub handlowych. Liczebność ludności odpowiadającej wiekowo kolejnym rocznikom absolwentów oszacowano jako średnią z przeciętnej liczebności jednego rocznika grupy wiekowej lat i lata w roku Mnożąc tak otrzymane średnie przez pięć otrzymano szacunek łącznej liczebności pięciu roczników w wieku absolwentów szkół policealnych. Przyjmując analogiczny algorytm dla kolejnych pięciolatek (przy czym podstawą szacunku będą liczebności grup wiekowych i odpowiednio dla lat 2017 i 2022 (na podstawie prognozy demograficznej GUS 15 ) otrzymano: Źródło: GUS, Baza Demografia, 48