Atrakcje przyrodnicze

Transkrypt

1 Atrakcje przyrodnicze wysp Uznam-Karsibór

2 Atrakcje przyrodnicze wysp Uznam-Karsibór realizacja projektu współfinansowana z Programu Operacyjnego Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca transgraniczna krajów Meklemburgia - Pomorze Przednie / Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie) (INTERREG IV A). Wartość projektu: EUR w tym dofinansowanie z Unii Europejskiej: EUR (85%) Polsko-niemiecki projekt ekologiczny Atrakcje przyrodnicze wysp Uznam Karsibór to wspólny projekt Stowarzyszenia Ochrony Przyrody NABU (Nature of Biodiversity Conservation Union) oraz Miasta Świnoujście. Jego celem jest poprawa atrakcyjności turystycznej obszarów objętych projektem oraz szerzenie szeroko rozumianych form edukacji ekologicznej. Za miejsce realizacji projektu wybrano dwie lokalizacje: Prätenow oraz wyspę Karsibór. Wybór miejsc do realizacji założeń Projektu nie był przypadkowy. Oba miejsca, pomimo dzielącej je odległości są merytorycznie ze sobą powiązane, gdyż znajdują się w strefie bardzo dużej atrakcyjności przyrodniczej. Stanowią one jednocześnie doskonały punkt realizacji programów ekologicznych dla różnych grup wiekowych. Jest to sposób na ożywienie turystyczne oraz wypromowanie tych terenów, co w przyszłości przyczyni się do wzrostu zainteresowania wśród odwiedzających.

3 DELTA ŚWINY kraina bagien, moczarów i łąk Wsteczna Delta Świny to stanowiący fragment Zalewu Szczecińskiego obszar ponad 3000 ha bagnistych, podmokłych wysepek, szuwarów i płytkich wód. To unikalny w skali kraju archipelag wodno-błotnych wysp poprzecinanych cieśninami i kanałami. Oryginalne nazwy poszczególnych wysp jak np.: Zajęcze Łęgi, Wydrza Kępa, Koński Smug, Warnie Kępy, Trzcinice, Gęsia Kępa, Wielki Krzek czy Karsiborska Kępa mają pochodzenie historyczne. PTASI RAJ Delta Świny to jedno z ważniejszych naturalnych siedlisk ptaków w Polsce, uznane przez BirdLife International za Europejską Ostoję Ptaków (IBA). Na terenie Delty Świny stwierdzono występowanie około 240 gatunków ptaków, w tym 160 gatunków, które odbywają tu lęgi. Gnieździ się tutaj 1% polskiej populacji lęgowej bielika. Dorosły bielik największy polski ptak drapieżny ma rozpiętość skrzydeł osiągającą 2,5 metra. Ustępuje w tym względzie między innymi największemu ptakowi świata kondorowi wielkiemu, o rozpiętości skrzydeł ponad 3 metry.

4 Jako fragment Zalewu Szczecińskiego kompleks wodno-błotnych rozlewisk Delty Świny stanowi w skali Europy ogromnie cenne zimowisko, jak i miejsce pierzenia się ptaków. W okresie przelotów: wiosną i jesienią można tutaj stwierdzić kumulacje wielotysięcznych stad ptaków wodnych migrujących wzdłuż dorzecza Odry i wybrzeża Bałtyku. Obecnie na terenie wysp Delty Świny prowadzone jest największe w Polsce przedsięwzięcie ochrony gatunkowej, finansowane w 75% przez fundusz LIFE-Nature Ochrona wodniczki w Polsce i w Niemczech. Ptasią,,ikoną Delty jest wodniczka (Acrocephalus Paludicola) - niepozorny ptak wróblowaty, którego populacja w skali świata wynosi nie więcej niż samców. Niegdyś rozpowszechniona na torfowiskach i podmokłych łąkach zaczęła zanikać w związku z utratą siedlisk. Na terenie Delty Świny gdzie znajduje się jej najdalej wysunięta na zachód populacja, wodniczka znalazła jeden z najważniejszych w Polsce biotopów. Żubr, największy ssak europejski jest razy cięższy od wodniczki małego chronionego gatunku ptaka, występującego na terenie Delty Świny Unia Europejska od wielu lat na mocy ptasiej dyrektywy przydziela swoim członkom ptaki chronione, o które mają szczególnie dbać. Polskim logo w Unii Europejskiej jest właśnie wodniczka

5 Ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze Delta Świny wraz z resztą obszaru ujścia Odry została w 1993 roku uznana przez Międzynarodowe Towarzystwo Przyjaciół Przyrody (Naturfreunde Internationale-NFI), Krajobrazem Roku 1993/94. Ze względu na bioróżnorodność oraz unikalne walory krajobrazowe obszar delty Świny o powierzchni około 1700 ha włączony został w 1996 roku do Wolińskiego Parku Narodowego. Znajdujący się na wyspie Uznam Rezerwat Przyrody,,Karsiborskie paprocie administrowany przez Nadleśnictwo Międzyzdroje chroni paproć Długosza Królewskiego. Wodniczka jest gatunkiem zagrożonym wymarciem w skali całej planety. Polska jest jednym z trzech państw (po Białorusi i Ukrainie) gdzie ten gatunek przetrwał jeszcze w relatywnie dużej liczbie. Stąd też na Polsce ciąży obowiązek aby ochronić populację bytującą na tym terenie. Dorastający do 2 metrów wysokości Długosz królewski znany jest jako kwiat paproci. Chodzi tu nie o kwiat sensu stricto, lecz raczej o liście zarodnionośne. Owe kwiaty według legend, baśni i podań pojawiają się w niedostępnych miejscach tylko w święto Kupały, tj. w Noc Świętojańską - w czasie letniego przesilenia Słońca z 23 na 24 czerwca. Nocne świecenie kwiatu paproci jest zjawiskiem wytłumaczalnym. W czasie wytwarzania zarodników liście zarodnionośne często obsiadają roje świetlików powodując zjawisko świecenia. Wyglądają one tak osobliwie, że ten fakt natchnął wielu do poszukiwań KWIATU PAPROCI Oczywiście Długosz to roślina chroniona i pod żadnym pozorem nie wolno jej niszczyć, zrywać, ścinać lub usuwać z naturalnych stanowisk Nawet w najkrótszą noc w roku Niezwykle ważną rolę w ochronie i denaturalizacji wysp odgrywa pierwszy w Polsce Społeczny Rezerwat Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków Karsiborska Kępa (180 ha). OTOP od wielu lat realizuje wytyczne programów rolnośrodowiskowych i wytyczne dobrej praktyki rolnej, dbając o zachowanie cennej roślinności słonolubnej oraz chroni miejsca lęgowe rzadkich gatunków ptaków błotnych rozlewisk Delty Świny.

6 Z NATURĄ za pan brat Europejska Sieć NATURA 2000 jest systemem ochrony zagrożonych elementów bioróżnorodności na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Przedmiotem jej ochrony są najcenniejsze składniki środowiska przyrodniczego, a nadrzędnym celem powstrzymanie zanikania ważnych siedlisk oraz wymierania gatunków roślin i zwierząt. Ideą funkcjonowania Sieci NATURA 2000 jest ochrona przyrody, pozostająca w zgodzie z gospodarką człowieka. W ramach Sieci NATURA 2000 podpisano dwie Dyrektywy stanowiące jej podstawy prawne: Dyrektywę Ptasią gwarantującą zachowanie wszystkich gatunków ptaków występujących w stanie dzikim oraz Siedliskową, chroniącą siedliska przyrodnicze wraz z bytującymi na ich terenie gatunkami dzikiej fauny i flory. Na terenie Delty Świny powołane zostały dwa obszary NATURA 2000: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Delta Świny (PLB320002) oraz Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Wolin i Uznam (PLH320019). Ich obecność gwarantuje całkowitą ochronę ekosystemom Wstecznej Delty Świny. Stanowi ważny element promocji regionu, a będąc dowodem na dobry stan środowiska zachęca do wypoczynku.

7 CENNE, RZADKIE, ZAGROŻONE Przez długie lata obszary wysp użytkowane były rolniczo głównie pod kątem wypasu, w wyniku czego ukształtowały się tutaj cenne zbiorowiska roślinne. Prowadzone na dostępnych obszarach wysp wypasy oraz wykaszania umożliwiały utrzymanie się tutaj cennych zbiorowisk łąkowych (słonawy, szuwary turzycowe oraz wilgotne łąki). W wyniku zaprzestania działalności rolniczej (lata 80-te i 90-te ubiegłego stulecia) na cenne łąki, w tym łąki słonolubne zaczęły wkraczać dominujące zespoły roślinne - w szczególności zbiorowiska szuwaru trzcinowego. Nazwa zbiorowiska pochodzi od gatunku w nim dominującego - w tym przypadku trawy-trzciny pospolitej dorastającej nawet do 3 m wysokości. W wyniku spiętrzeń wód Zatoki Pomorskiej wyspy zalewane są słonymi wodami morskimi, które,,gnane przez północne i północno-zachodnie wiatry wciskane są w Ujście Świny, w związku z czym, słodkie wody Zalewu Szczecińskiego stają się wodami słonawymi. Właśnie ze względu na wsteczny kierunek spływu wody Delta Świny określana jest mianem,,wstecznej. Skutkiem tego jest występowanie na terenie wysp Delty Świny roślin słonolubnych (halofilnych - przystosowanych do życia na silnie zasolonym podłożu). Rośliny słonolubne posiadają wysokie wartości w swoich komórkach ciśnienia osmotycznego soku komórkowego (20-40 atmosfer!!!), co pozwala im egzystowac w warunkach wysokiego zasolenia.

8 CZY SŁYSZAŁEŚ JUŻ O BIOLOGICZNYCH KOSIARKACH Największym zagrożeniem dla faunistycznej i florystycznej bioróżnorodności delty jest wtórna sukcesja roślinności. Ekspansywne monokultury trzciny pospolitej (Phragmites australis), która wkracza na obszary do tej pory zajęte przez niskodarniową roślinność łąkowopastwiskową, powodują spadek walorów przyrodniczych. Mozaika siedlisk gwarantująca utrzymanie różnorodnych, cennych biocenoz ustąpiła miejsca powodującym zubożenie gatunkowe zbiorowiskom trzcinowym oraz zaroślom olchy pospolitej, która rozprzestrzenia się na tereny Delty od strony lasu (Mierzei Przymorskiej) oraz wzdłuż rowów melioracyjnych. W związku z zarastaniem łąk swoje siedliska tracić zaczęły ptaki z rzędu siewkowatych (np. batalion, biegus zmienny). Aby zachować cenne obszary łąkowe na terenie wysp prowadzone są zabiegi ochrony czynnej związane z eliminacją lub osłabieniem procesów zarastania wysp. Polega to na przywróceniu kulturowego użytkowania łąk gospodarki kośnopastwiskowej. Koszenia prowadzone są w okresie letnim (najlepiej w sierpniu) aby ptaki przeprowadzić mogły drugie lęgi. Tego typu zabiegi ochronne pozwalają na zachowanie w obrębie Delty mozaiki siedlisk, spełniających potrzeby rożnych gatunków. Oprócz koszeń prowadzony jest wypas. Wprowadzane na obszary wysp bydło zgryza roślinność hamując ekspansję trzciny, co gwarantuje zachowanie otwartych siedlisk lęgowych dla ptaków wodnych i błotnych. Chociaż mniej wydajne od kosiarek mechanicznych krowy jako kosiarki biologiczne pozwalają na stworzenie powierzchni łąkowych bardziej różnorodnych i mozaikowych, mniej monotonnych, tym samym bardziej przyjaznych dla ptaków. W tym przyrodniczo-rolniczym ujęciu zwykła krowa jawi się jako doskonałe narzędzie do renaturalizacji ekosystemów z wykorzystaniem zwierząt gospodarczych - elementu kulturowego w krajobrazie Polski!

9 POD DACHEM Z TRZCINY Biorąc pod uwagę wartość trzciny jako trwałego, efektownego i oryginalnego surowca do krycia budynków mieszkalnych obszary wysp pokryte trzciną wykorzystywane są w celach gospodarczych. Ponieważ szuwar trzcinowy stanowi siedlisko ptaków wodnobłotnych, aby uszanować i zabezpieczyć potrzeby ornitofauny pozyskanie trzciny powinno być prowadzone poza sezonem lęgowym przy pozostawieniu płatów nieskoszonych, jako ostoi dla ptaków i ssaków. Trzcinowiska to najczęściej tereny silnie zabagnione, okresowo całkowicie zalewane przez wodę, dlatego jedyną skuteczną metodą pozyskania trzciny jest wykorzystanie pływających kombajnów trzcinowych. Ta niezwykła, wyposażona w opony o szerokości przekraczającej metr maszyna przy masie 2,5 3,5 tony posiada na tyle dużą wyporność, że jest w stanie pływać po powierzchni wody! O sztywności i twardości trzciny decydują związki krzemu. Stwierdzono, że najwyższa koncentracja krzemionki w łodydze ma miejsce gdy temperatura powietrza osiąga 16 stopni Celsjusza. KRÓLESTWO RYB Jako część wód Zalewu Szczecińskiego obszar Delty Świny to jedno z najbogatszych w gatunki łowisk w Polsce. Ichtiofauna omawianego obszaru jest nieco liczebniejsza niż przybrzeżnych wód morskich i obejmuje 55 gatunków, łącznie z rybami morskimi, wędrownymi i zanikającymi. Występują tu niemal wszystkie gatunki ryb karpiowatych, spotykanych w wodach polskich. Wśród ryb drapieżnych wymienić można: okonia, sandacza, miętusa, suma, szczupaka oraz łososia i troć wędrowną. Zalew Szczeciński ze względu na rozległe płycizny i obszary przybrzeżnych szuwarów to jednocześnie olbrzymie tarlisko, jak i niezwykle żyzne żerowisko ryb. W całym estuarium rzeki Odry połów ryb prowadzony jest za pomocą sieci stawnych.

10 NTGEHE SE M E SE G IN Uznamski rezerwat przyrody powstał w 2004 roku, to właśnie wtedy pierwsze cztery zwierzęta przybyły tam z pobliskiego Wolińskiego Parku Narodowego. Otwarciu rezerwatu przyświecały dwa cele. Pierwszym z nich było powiększenie populacji żubra, jako zagrożonego gatunku, drugim natomiast stała się konieczność przekazywania informacji przyrodniczych w nowej, ciekawej oraz rzetelnej formie. Potrzeba dostarczenia tego rodzaju informacji zaspokojona została dzięki powstaniu nowego budynku wystawowego. Ze względu na ciągły wzrost zainteresowania ze strony zwiedzających, w rezerwacie powstał również pawilon edukacyjny, w którym jest możliwość pogłębienia wiedzy z zakresu różnorodności przyrodniczej wyspy Uznam. Nową, bardziej atrakcyjną formę uzyskało również wejście główne. W I Zagroda Pokazowa Żubra wyspa Uznam L USEDO Na wyspach Delty Świny występuje tzw.,,żubrówka. Jest to zwyczajowa nazwa turówki wonnej trawy używanej jako przyprawa do wódek i nalewek. Chociaż nazwa wskazuje na jej związek z żubrem, nie jest ona pokarmem żubrów, występuje natomiast licznie w Puszczy Białowieskiej ostatnim w Polsce mateczniku żubra.

11 Zagroda Żubrów Pratenow Godziny otwarcia: 10:00 17:00 (od Wielkanocy do 31 października) 11:00 16:00 (od listopada do Wielkanocy) Dla grup od 6 osób możliwe zwiedzanie z przewodnikiem po wcześniejszej rezerwacji pod nr tel. (0049) lub (0049) Wstęp: 2 EUR bezpłatnie dzieci do lat 6 rabat na bilet rodzinny Jak dojechać... Samochodem przez przejście Garz: 14 km drogą B 110 w kierunku na Usedom aż do skrzyżowania Dargen, skąd poprowadzą nas znaki. Rowerem przez przejście Garz: ścieżką rowerową kierujemy się na miejscowość Garz, dalej przez Neverow do Dargen, następnie poprowadzą nas znaki. Plac edukacji przyrodniczej przy Szkole Podstawowej nr 2 na wyspie Karsibór, ul. 1 Maja 40 Jak dojechać... Samochodem, rowerem przez most od przeprawy promowej Karsibór, dalej poprowadzą nas znaki Otwarte cały rok, wstęp wolny Autobusem autobus linii miejskiej nr 5, który odjeżdża spod przeprawy promowej Bielik.

12 Publikacja współfinansowana z Programu Operacyjnego Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca transgraniczna krajów Meklemburgia (Pomorze Przednie)/ Brandenburgia/Województwo Zachodniopomorskie (INTERREG IV A). Atrakcje przyrodnicze wysp Uznam-Karsibór Fotografie: C.Korkosz, K.Grzegorczyk Nakład: Zleceniodawca: Urząd Miasta Świnoujście ul.wojska Polskiego 1/5, Świnoujście, Druk i skład: Drukarnia JM Stefko Egzemplarz bezpłatny.