UPGOW Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, Katowice,

Transkrypt

1

2 UPGOW Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, Katowice, Raport został opracowany w związku z realizacją Projektu UPGOW Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy, współfinansowanego przez Unię Europejska w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt zrealizowany pod kierownictwem Prof. dr hab. Barbary Kożusznik

3 Spis treści Wprowadzenie Metodologia i organizacja badania Cele i założenia badania Próba badawcza Struktura próby badawczej Sylwetka absolwenta Uniwersytetu Śląskiego Struktura zatrudnienia i charakterystyka zatrudnienia respondentów Doświadczenie zawodowe absolwentów na studiach Aktywnośd edukacyjna absolwentów Sposoby poszukiwania pracy i wiedza absolwentów na temat zagadnieo związanych z pracą Cele karier zawodowych absolwentów Mobilnośd przestrzenna i zawodowa absolwentów Absolwenci Uniwersytetu Śląskiego na rynku pracy Charakterystyka firm zatrudniających absolwentów Sytuacja finansowa absolwentów posiadających pracę Sytuacja finansowa absolwentów prowadzących własną działalnośd gospodarczą Podsumowanie Zakooczenie... 46

4 Wprowadzenie Współczesny rynek pracy stawia przed młodymi ludźmi szereg nowych wyzwao. W realizacji zawodowej kariery ważna jest dziś nie tylko specjalistyczna wiedzy i umiejętności pozwalające skutecznie funkcjonowad na wewnętrznym rynku pracy, ale przede wszystkim uniwersalnośd w podejmowaniu wielu ról, zdolnośd adaptacji do zmian w zajmowanych pozycjach na zewnętrznym rynku pracy. Jedną z najistotniejszych konsekwencji takiego stanu staje się wzrost znaczenia procesów ustawicznego uczenia się - "edukacja jest niezbędnym kluczem pozwalającym dowiedzied się i zrozumied stojące przez współczesnym człowiekiem wyzwania". 1 Adaptacja funkcjonalna do nowej rzeczywistości rynkowej i organizacyjnej związana jest także z oczekiwaniem posiadania takich kompetencji jak kreatywnośd, zdolnośd do uczenia się, plastycznośd, gotowośd do zmian, mobilnośd, samoskutecznośd, optymizm, a także odpornośd na stres pozwalającą skutecznie radzid sobie w trudnych sytuacjach. Posiadane przez jednostkę kompetencje stają się znaczącym źródłem jej przewagi konkurencyjnej budując tzw. zdolnośd zatrudnieniową, oznaczającą możnośd do znalezienia się w stanie zatrudnienia, podtrzymania go lub stworzenia perspektywy nowego zatrudnienia w razie potrzeby. Zatrudnialnośd jako kompetencja jest sumą tożsamości jednostki i subiektywnego dopasowania preferencji do wymogów i realiów rynku pracy. Pozwala ona na przekraczanie granic zawodu i budowanie kariery bez granic, gdzie zdecydowanie mniejsze znaczenie posiadają specjalistyczne kwalifikacje zawodowe, natomiast zwiększa się rola kompetencji osobistych i umiejętności społecznych (Baoka, 2006). Dziś młodzi ludzie budują swoją zatrudnialnośd m.in. poprzez podejmowanie nauki na więcej niż jednym kierunku studiów, zdobywaniu dodatkowych kwalifikacji w trakcie studiów oraz bezpośrednio po ich ukooczeniu. Rosnącą popularnością cieszą się studia podyplomowe będące dla młodych ludzi zarówno szansą na zwiększenie swoich możliwości na rynku pracy, jak również sposobem na uniknięcie ryzyka bezrobocia. Bezrobocie absolwentów, mimo istotnej poprawy w tym obszarze, nadal stanowi jeden z najważniejszych problemów polskiego rynku pracy, zarówno ze względu na skalę zjawiska, jak również jego znaczenie dla ludzi młodych, dla kształtowania podstaw ich przyszłej drogi życiowej. Niezaprzeczalnie pierwszy kontakt z rynkiem pracy ma istotne znaczenie dla przebiegu dalszej aktywności zawodowej i często decyduje o postawach młodzieży wobec pracy, w tym o wyborze kraju i miejsca zatrudnienia. Dlatego jednym z podstawowych zadao w zakresie aktywnej polityki rynku pracy jest zapewnienie prawidłowego wejścia absolwentów na rynek pracy. To oni właśnie decydują o przyszłości, czy dalszych losach każdego społeczeostwa, niezmiernie istotną kwestią staje się ich pomyślne wejście na rynek pracy. Podjęcie pracy zawodowej to jeden z zasadniczych atrybutów dorosłości. Aktywnośd zawodowa świadczy o samodzielności jednostki, daje szansę uzyskania niezależności ekonomicznej, wiąże się także z poszerzeniem kręgów życia społecznego, wyjściem poza najbliższe otoczenie. Dostarcza osobistej satysfakcji i sprzyja rozwojowi nowych interakcji społecznych. 1 Komisja Wspólnot Europejskich "Memorandum dotyczące kształcenia ustawicznego", dokument roboczy Komisji, Bruksela, październik 2000 r., s. 3 4

5 Obecna sytuacja przejścia z systemu edukacji na rynek pracy jest dla wielu młodych dorosłych sytuacją coraz mniej przejrzystą i coraz trudniejszą do zaplanowania. Baoka (2005) 2 pisze, że młodzież coraz częściej traktuje ścieżki edukacyjne, których efektem jest wejście na aktywny rynek pracy, jako swoiste przedłużenie statusu nijakości, co określa powiedzenie ani pracownik, ani bezrobotny. W konsekwencji proces tranzycji ze szkoły do rynku pracy, podobnie jak przechodzenie w dorosłośd staje się rozmyty, zacierają się jego granice, gdyż większośd młodych ludzi, zanim otrzyma stałą pracę ma już za sobą różnorodne doświadczenia zawodowe w postaci pracy w niepełnym wymiarze godzin, dorywczej, wolontariatu, praktyk czy stażów. Rozciągnięcie w czasie okresu tranzycji z edukacji do rynku pracy ma dwie konsekwencje pozytywną i negatywną. Pozytywna wiąże się z tym, że im dłuższa droga przechodzenia do realiów rynku pracy z edukacji, tym wyższy poziom edukacji oraz jakościowo lepsze przygotowanie do działalności zawodowej, ponieważ jednostka ma więcej czasu na dopasowanie swojej wiedzy do wymagao rynku pracy. Strona negatywna to opóźnienie startu, wydłużenie okresu, w którym jednostka pobiera naukę przysposabiającą ją do pracy zawodowej, wydłużenie czasu pobytu w strefie uczenia się, co zmniejsza szansę sukcesu w postaci znalezienia stałego zatrudnienia. Równocześnie warto podkreślid, iż poziom wykształcenia w największym stopniu sprzyja dopasowaniu kwalifikacji pracowników do oczekiwao pracodawców 3. Podejmowanie odpowiedzialności za własny rozwój zawodowy motywuje do elastyczności, 2 Baoka A., Psychologiczne doradztwo karier. Poznao: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura 3 Baoka A., Jakośd życia a jakośd rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. W: Baoka A., red.: Psychologia jakości życia. Poznao: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura. mobilności oraz zwiększania własnego kapitału edukacyjnego poprzez ustawiczne inwestowanie w zdobywanie coraz szerszej wiedzy, umiejętności i kompetencji. Mimo, iż kapitał ten nie jest już wystarczającym gwarantem znalezienia i podtrzymania oczekiwanego zatrudnienia, stanowi on dziś podstawową inwestycję, która może zapewnid satysfakcjonującą karierę zawodową i zmniejszyd ryzyko bycia bezrobotnym. Konkurencyjnośd na rynku pracy, zmiennośd warunków pracy i wymagao pracodawców stawiają nowe wyzwania przed systemem edukacji. Absolwenci powinni byd przygotowani nie tylko do pracy, ale także do wejścia na rynek, a więc jej poszukiwania, do zmiany pracy (kilkakrotnie, w czasie aktywności zawodowej), do ciągłego doskonalenia swoich kompetencji. Dlatego kształcenie w uczelniach wyższych nie może już byd ukierunkowane jedynie na przekazanie określonej wiedzy, ale musi kształtowad nowe kompetencje oczekiwane przez pracodawców, takie jak: mobilnośd, przedsiębiorczośd, proaktywnośd, innowacyjnośd. Dla organizacji przyszłości największą wartośd przedstawiają te młode osoby, które nie tylko pobierały przez wiele lat naukę ale nauczyły się czynid z tej wiedzy właściwy użytek przekładając ją na sukces rynkowy i ekonomiczny firmy (Oleksyn, 2006). 4 Nie jest to możliwe bez zwiększenia współpracy pomiędzy sektorem edukacji a sektorem pracodawców, bez uczestnictwa praktyków w procesie kształcenia np. poprzez różnorodne formy wprowadzania studentów w życie własnych organizacji, prowadzenie wspólnych badao, konferencji itp. Takie działania niezaprzeczalnie pozwolą na lepsze dostosowanie sylwetek absolwentów do oczekiwao stawianych przed nimi 4 Oleksyn T., Zarządzanie kompetencjami. Kraków: Oficyna Ekonomiczna, s

6 przez współczesne organizacje, natomiast organizacjom na skuteczniejsze zarządzanie karierami ludzi młodych. Akademickie Biuro Karier podjęło badania losów absolwentów Uniwersytetu Śląskiego celem których było poznanie problemów związanych z wejściem absolwentów na rynek pracy oraz przebiegiem ich ścieżek (karier) zawodowych po ukooczeniu nauki, poszukiwano m.in. odpowiedzi na następujące pytania: jakie wykształcenie i kwalifikacje posiadają absolwenci; na ile są one zgodne z oczekiwaniami pracodawców? jak absolwenci oceniają zdobyte wykształcenie, kwalifikacje i kompetencje w kontekście szans na rynku pracy? jakie jest ich doświadczenie zawodowe zdobyte w trakcie nauki? jaka jest skłonnośd absolwentów do mobilności pracowniczej: czy są gotowi do zmiany zawodu w celu uzyskania pracy; czy w podążaniu za pracą zmieniają miejsce zamieszkania; czy mobilnośd w czasie nauki sprzyja otwartości (elastyczności) absolwentów po ukooczeniu nauki? jakiej pracy poszukują, jakie cenią wartości, jakie są ich oczekiwania wobec pracodawców? dr Elżbieta Turska Instytut Psychologii Uniwersytet Śląski w Katowicach 6

7 1. Metodologia i organizacja badania 1.1. Cele i założenia badania Badanie losów zawodowych absolwentów zostało skierowane do absolwentów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wszystkich kierunków, rodzajów i trybów studiów. Do udziału w badaniu zaproszono absolwentów z rocznika akademickiego 2007/2008, a więc po około roku od ukooczenia studiów. Celem projektu było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jak absolwenci Uniwersytetu Śląskiego radzą sobie na rynku pracy w kontekście zdobytego wykształcenia, charakterystyk ich aktywności edukacyjnej i zawodowej. W obszarze zainteresowania zespołu badawczego znalazły się również firmy zatrudniające absolwentów. W przypadku osób nieposiadających pracy skupiono się na powodach tego stanu rzeczy. Celem badania było również zarysowanie ogólnej sylwetki absolwentów UŚ w następujących wymiarach: umiejętności i sposobów poruszania się na rynku pracy, mobilności przestrzennej i zawodowej, aspiracji finansowych i celów karier zawodowych. Z zagadnieniami dotyczącymi sytuacji zawodowej wiąże się nieodzownie problematyka oczekiwao pracodawców wobec kandydatów do pracy. W związku z tym postanowiono uzyskad informacje na temat oczekiwao, które pracodawcy stawiali absolwentom w procesie rekrutacji. Badaniem objęty został również obszar opinii absolwentów na temat najistotniejszych dla pracodawców cech pracowników Próba badawcza Badanie skierowane było do populacji absolwentów wszystkich wydziałów, zarówno studiów stacjonarnych, jak i niestacjonarnych, którzy obronili pracę licencjacką lub magisterską do 31 sierpnia 2009 roku z rocznika absolwenckiego 2007/2008. Pod adresy zamieszkania absolwentów zgromadzone w USOS Uczelniany System Obsługi Studiów, wysłano zaproszenia do udziału w badaniu. Absolwentów poproszono w nim o odwiedzenie strony internetowej badania i o wypełnienie z jej poziomu kwestionariusza ankiety. 1) Płed: Płed Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent kobieta ,8% ,3% mężczyzna ,2% ,7% Ogółem % % Tabela 1. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg płci 7

8 2) Miejsce zamieszkania: Miejsce zamieszkania Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent dolnośląskie 28 0,3% 5 0,5% kujawsko-pomorskie 6 0,1% 1 0,1% lubelskie 28 0,3% 3 0,3% lubuskie 6 0,1% 0 0% łódzkie 70 0,8% 4 0,4% małopolskie 516 6,1% 43 4,7% mazowieckie 16 0,2% 15 1,6% opolskie 69 0,8% 5 0,5% podkarpackie 56 0,7% 4 0,4% podlaskie 2 0,0% 1 0,1% pomorskie 5 0,1% 2 0,2% śląskie ,1% ,9% świętokrzyskie 64 0,8% 2 0,2% warmiosko-mazurskie 10 0,1% 2 0,2% wielkopolskie 16 0,2% 6 0,7% zachodniopomorskie 7 0,1% 0 0% za granicą 18 0,2% 18 2% brak danych 500 5,9% - - Ogółem % % Tabela 2. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg miejsca zamieszkania 3) Wiek Wiek Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent do ,2% ,4% ,8% ,6% powyżej % 64 7% Ogółem % % Tabela 3. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg wieku 4) Rodzaj studiów: Rodzaj studiów Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent I stopnia ,1% ,9% II stopnia ,1% ,3% magisterskie jednolite ,8% ,7% Ogółem % % Tabela 4. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg rodzaju studiów 8

9 5) Tryb studiów: Tryb studiów Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent stacjonarne % % niestacjonarne % % Ogółem % % Tabela 5. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg trybu studiów 6) Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności: Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent tak 53 0,6% 27 2,9% nie ,4% ,1% Ogółem % % Tabela 6. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg orzeczenia o stopniu niepełnosprawności 7) Wydział: Nazwa wydziału Liczba absolwentów Procent Liczba respondentów Procent Wydział Artystyczny 184 2,19% 16 1,7% Wydział Biologii i Ochrony Środowiska 544 6,47% 67 7,3% Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji ,49% 57 6,2% Wydział Filologiczny ,53% ,6% Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach 298 3,54% 42 4,6% Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii 349 4,15% 60 6,6% Wydział Nauk o Ziemi 459 5,46% 51 5,5% Wydział Nauk Społecznych ,13% ,9% Wydział Pedagogiki i Psychologii ,62% ,2% Wydział Prawa i Administracji ,66% ,8% Wydział Radia i Telewizji im. K. Kieślowskiego 73 0,87% 3 0,3% Wydział Teologiczny 92 1,09% 8 0,9% Szkoła Zarządzania 107 1,27% 18 2,0% Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych 19 0,23% 1 0,1% MISH 19 0,23% 3 0,3% MISMP 3 0,04% - - Kolegium Języka Biznesu 3 0,04% - - Ogółem % % Tabela 7. Porównanie struktur populacji generalnej i populacji respondentów wg wydziałów 9

10 2. Struktura próby badawczej W badaniu udział wzięło 916 respondentów: większośd stanowiły kobiety, co odzwierciedla strukturę populacji generalnej absolwentów Uniwersytetu Śląskiego (patrz rysunek 1, tabela 1). 27,7% 72,3% Płed kobiety mężczyźni Rysunek 1. Struktura respondentów wg płci Wiek badanych, stanowiących w próbie największy udział, zawierał się w przedziale od 25 do 29 lat. 74% respondentów należało właśnie do tej grupy. 19% badanych miało nie więcej niż 24 lata, 7% - powyżej 29 lat (patrz rysunek 2, tabela 3) 7,0% 19,4% Wiek do 24 lat od 25 do 29 lat 73,6% powyżej 29 lat Rysunek 2. Struktura respondentów wg wieku 10

11 W momencie przeprowadzania badania 898 respondentów (98%) mieszkało w Polsce, 18 osób za granicą (2%). Z osób przebywających na stałe w Polsce przeważająca ich częśd zadeklarowała województwo śląskie jako miejsce swojego zamieszkania 87,9%, kolejne wyniki należały odpowiednio do województw: małopolskiego (4,7%) i mazowieckiego (1,6%). Pozostałe województwa zgromadziły mniej niż 7 reprezentantów (patrz rysunek 3, tabela 2). Miejsce zamieszkania śląskie małopolskie za granicą mazowieckie wielkopolskie opolskie dolnośląskie podkarpackie łódzkie lubelskie warmiosko-mazurskie świętokrzyskie pomorskie podlaskie kujawsko-pomorskie 4,7% 2,0% 1,6% 0,7% 0,5% 0,5% 0,4% 0,4% 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 87,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rysunek 3. Struktura respondentów wg miejsca zamieszkania Wielkośd miejsca zamieszkania Najwięcej respondentów mieszkało w miastach powyżej 100 tys. mieszkaoców, 52,3% z nich należało do tej grupy. Drugą w kolejności grupę stanowiły osoby zamieszkałe w miastach od 26 do 100 tys. mieszkaoców (22,9%). Na wsi mieszkało 12,1% badanych, w miastach do 10 tys. i od 11 do 25 tys. kolejno: 5,2% i 7,4% badanych (patrz rysunek 4). 52,3% 12,1% 7,4% 22,9% 5,2% wieś miasto > 10 tys. miasto tys. miasto tys. miasto < 100 tys. Rysunek 3. Struktura respondentów wg wielkości miejsca zamieszkania 11

12 W badaniu udział wzięli absolwenci wszystkich wydziałów. W próbie badawczej nie znaleźli się jedynie absolwenci Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno- Przyrodniczych. Najliczniejszą grupę respondentów stanowili absolwenci Wydziału Nauk Społecznych, ich udział w ogólnym procencie respondentów wyniósł 20,9%. Absolwenci Wydziału Filologicznego stanowili 18,6% ogółu badanych, Wydział Pedagogiki i Psychologii był trzecim w kolejności z 13,2% udziałem, 11,8% respondentów było absolwentami Wydziału Prawa i Administracji (patrz rysunek 5, tabela 7). Powyższe wydziały są jednocześnie wydziałami kształcącymi największą liczbę studentów na Uniwersytecie Śląskim. Struktura próby według wydziałów Wydział Nauk Społecznych Wydział Filologiczny Wydział Pedagogiki i Psychologii Wydział Prawa i Administracji Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Wydział Nauk o Ziemi Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach Szkoła Zarządzania Wydział Artystyczny Wydział Teologiczny Wydział Radia i Telewizji im. K. Kieślowskiego MISH Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych 2,0% 1,7% 0,9% 0,3% 0,3% 0,1% 7,3% 6,6% 6,2% 5,5% 4,6% 11,8% 13,2% 18,6% 20,9% 0% 3% 6% 9% 12% 15% 18% 21% 24% Rysunek 4. Struktura respondentów wg wydziałów 12

13 Wśród respondentów najwięcej było absolwentów pedagogiki (13,6%), socjologii (8,9%), politologii (7,8%), filologii nowożytnej (7,3%), prawo (6%). Procentowy udział w próbie absolwentów pozostałych kierunków studiów nie przekroczył 6% (patrz tabela 3). Kierunek studiów Pedagogika Socjologia Politologia Filologia nowożytna Prawo Administracja Filologia polska Geografia Psychologia Informatyka Matematyka Inny Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo Biologia Ochrona Środowiska Historia Biotechnologia Zarządzanie Praca socjalna Edukacja techniczno - informatyczna Filozofia Kulturoznawstwo Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych Teologia Geologia Fizyka Fizyka medyczna Etnolog Ekonofizyka Chemia Geofizyka Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej Grafika Realizacja obrazu filmowego telewizyjnego i foto. Inżynieria materiałowa 8,9% 7,8% 7,3% 6,0% 5,7% 5,6% 4,2% 3,9% 3,8% 3,5% 3,2% 2,7% 2,5% 2,4% 2,4% 2,4% 1,7% 1,5% 1,4% 1,2% 1,1% 1,0% 0,9% 0,8% 0,7% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,4% 0,4% 0,3% 0,3% 0,1% 0,1% 13,6% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% Rysunek 5. Struktura respondentów wg kierunków studiów 13

14 W badaniu najliczniej reprezentowani byli absolwenci studiów jednolitych magisterskich, stanowili oni 39,7% próby badawczej. Drugą pod względem liczebności grupą byli absolwenci studiów II stopnia - 38,3%. Pracę licencjacką obroniło 21,9% respondentów (patrz rysunek 7, tabela 4). 39,7% 21,9% 38,3% Rodzaj studiów I stopnia II stopnia mgr jednolite Rysunek 6. Struktura respondentów wg rodzaju studiów Absolwenci studiów stacjonarnych stanowili 66% respondentów, studia niestacjonarne ukooczyło 34% badanych (patrz rysunek 8, tabela 5). 34% 66% Tryb studiów stacjonarne niestacjonarne Rysunek 7. Struktura respondentów wg trybu studiów Drugi kierunek studiów wg płci W próbie badawczej znalazło się również 21 osób, które w roku akademickim 2007/2008 ukooczyły dwa kierunki studiów. Tabela 8 przedstawia wykaz kierunków ukooczonych przez respondentów jako drugi kierunek studiów. Decyzję o podjęciu studiów na drugim kierunku podjęło dwa razy więcej kobiet (14) niż mężczyzn (7) patrz rysunek 9. 33,3% 66,7% kobiety mężczyźni Rysunek 8. Struktura respondentów, którzy ukooczyli dwa kierunki studiów wg płci 14

15 Drugi kierunek studiów Liczba osób Administracja 1 Filologia polska 1 Filologia nowożytna 1 Fizyka 1 Fizyka medyczna 1 Geologia 1 Historia 1 Informatyka 1 Kulturoznawstwo 1 Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej 1 Pedagogika 4 Praca socjalna 1 Psychologia 1 Socjologia 4 Zarządzanie 1 Ogółem 21 Tabela 8. Rozkład kierunków studiów ukooczonych przez respondentów w roku akademickim 2007/2008 jako drugi kierunek studiów Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wg płci W badaniu udział wzięło 27 osób posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, w tym 20 kobiet i 7 mężczyzn (patrz rysunek 7). 25,9% 74,1% kobiety mężczyźni Rysunek 9. Struktura respondentów z orzeczeniem o niepełnosprawności wg płci 15

16 3. Sylwetka absolwenta Uniwersytetu Śląskiego 3.1. Struktura zatrudnienia i charakterystyka zatrudnienia respondentów W badaniu udział wzięło 916 respondentów 75,7% z nich posiadało pracę, 3,1% prowadziło własną firmę, 21,3% nie miało zatrudnienia (patrz wykres 11). Wskaźnik zatrudnienia na poziomie 75,7% wydaje się dobrym wynikiem. Jego siłę wzmacnia fakt, że 40,5% z osób niepracujących za przyczynę swojego bezrobocia podaje fakt kontynuowania nauki. Faktyczne bezrobocie w grupie respondentów wyniosło więc około 12% (patrz rysunek 11). W tabeli 9 zestawiono z sobą status respondentów na rynku pracy ze strukturą wydziałów. Zawarto w niej również informację o badanych, którzy równolegle do swojego zatrudnienia prowadzili własną działalnośd gospodarczą. Ponieważ sytuacja ta dotyczyła respondentów pracujących, w niektórych wierszach odpowiedzi nie sumują się do stu procent. W tabeli uwzględniono również stosunek niepracujących do poszukiwania pracy. 3,1% Struktura zatrudnienia 75,7% 21,3% pracujący prowadzący własną firmę niepracujący Rysunek 10. Struktura respondentów wg statusu na rynku pracy 16

17 Nazwa wydziału Zatrudnieni Prowadzący własną działalnośd jako główne źródło utrzymania Prowadzący własną działalnośd jako dodatkowe źródło dochodów Niepracujący,poszukujący pracy Niepracujący, nieposzukujący pracy Ogółem Status na rynku pracy Wydział Artystyczny Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Wydział Filologiczny Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii Wydział Nauk o Ziemi Wydział Nauk Społecznych Wydział Pedagogiki i Psychologii Wydział Prawa i Administracji Wydział Radia i Telewizji im. K. Kieślowskiego Wydział Teologiczny Szkoła Zarządzania Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych MISH Liczba osób Procent dla wydziału 75,0% 6,3% 0,0% 12,5% 6,3% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 59,7% 1,5% 0,0% 13,4% 25,4% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 77,2% 1,8% 1,8% 15,8% 5,3% 101,9% Liczba osób Procent dla wydziału 68,8% 4,7% 1,2% 14,7% 11,8% 101,2% Liczba osób Procent dla wydziału 88,1% 2,4% 0,0% 2,4% 7,1% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 75,0% 1,7% 1,7% 11,7% 11,7% 101,8% Liczba osób Procent dla wydziału 74,5% 2,0% 0,0% 7,8% 15,7% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 73,8% 4,7% 1,6% 16,2% 5,2% 101,5% Liczba osób % 121 Procent dla wydziału 85,1% 2,5% 0,0% 9,9% 2,5% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 86,1% 0,9% 1,9% 11,1% 1,9% 101,9% Liczba osób % 3 Procent dla wydziału 33,3% 0,0% 0,0% 33,3% 33,3% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 100% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 55,6% 5,6% 5,6% 5,6% 33,3% 105,7% Liczba osób Procent dla wydziału 100% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100% Liczba osób Procent dla wydziału 100% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100% Ogółem Tabela 9. Struktura respondentów wg statusu na rynku pracy i wydziałów studiów 17

18 Jak już było powiedziane najczęstszą przyczyną braku pracy wśród respondentów było kontynuowanie nauki (40,5%). Drugą pod względem liczby wskazao przyczyną był brak ofert pracy odpowiadających wykształceniu respondentów (26,2%). 15,4% respondentów przyczyny upatrywało w nieposiadaniu wymaganych kwalifikacji. Dla 9,2% badanych oferty pracy z jakimi spotkali się nie były atrakcyjne (patrz rysunek 11). Powody pozostawania bez pracy kontynuuję naukę brak ofert pracy odpowiadających mojemu brak mi kwalifikacji poszukiwanych przez pracodawców brak ofert pracy spełniających moje oczekiwania jestem w ciąży/wychowuję dziecko brak mi doświadczenia zawodowego nie szukam pracy inne 2,6% 2,1% 1,0% 3,1% 9,2% 15,4% 26,2% 40,5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Rysunek 11. Struktura respondentów niepracujących wg powodów braku pracy Dla 57,9% respondentów aktualnie wykonywana przez nich praca była również pierwszą pracą od czasu ukooczenia studiów (patrz rysunek 12). 70,1% badanych pracy szukało krócej niż 3 miesiące, 18,5% nie dłużej niż 6 miesięcy, 7,2% od 6 do 12 miesięcy. Tylko 4,2% badanych nie miało pracy powyżej 12 miesięcy (patrz rysunek 13). Najwięcej respondentów (70,1%) pracowało w jednym miejscu będącym ich głównym źródłem zarobkowania. 15,5% badanych pracowało w 2 do 3 miejscach, a 7,2% w 4 do 5 (rysunek 14). Zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę na czas określony dotyczyło ponad 44%. Zatrudnieni na czas nieokreślony stanowili drugą pod względem liczebności grupę (39,1%). Umowę zlecenie lub o dzieło zawarło z pracodawcą jedynie 4,8% badanych (patrz rysunek 15). 18

19 Liczba miejsc pracy od ukooczenia studiów 1 38,8% powyżej 5 57,9% 0,4% 2,9% Rysunek 12. Struktura respondentów pracujących wg liczby miejsc pracy od ukooczenia studiów Czas poszukiwania pracy 70,1% 18,5% 7,2% 4,2% krócej niż 3 miesiące od 3 do 6 miesięcy od 6 do 12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Rysunek 13. Struktura respondentów pracujących wg czasu poszukiwania pracy Liczba aktualnych miejsc pracy 87,6% 11,4% ,0% Rysunek 14. Struktura respondentów pracujących wg liczby miejsc pracy w momencie badania 19

20 Rodzaj umowy zatrudnienia umowa o pracę na czas określony umowa o pracę na czas nieokreślony umowa zlecenie/o dzieło umowa na okres próbny praktyka/staż/wolontariat umowa na czas wykonywania określonej pracy inne 4,8% 3,9% 2,1% 0,7% 5,2% 39,1% 44,2% 0% 6% 12% 18% 24% 30% 36% 42% 48% Rysunek 15. Struktura respondentów pracujących wg rodzaju umowy zatrudnienia Respondenci byli najczęściej zatrudniani na stanowiskach wykonawczych, dotyczy to prawie 47% badanych. Niewiele mniejszy odsetek ankietowanych pracował na stanowisku samodzielnym (46,3%). Zważywszy, że badanie zostało przeprowadzone mniej więcej po roku od ukooczenia studiów przez respondentów, blisko 7% odsetek stanowisk kierowniczych wydaje się wysoki (patrz rysunek 16). Jak się okazuje najwięcej osób pracujących na takich stanowiskach ukooczyło Wydział Nauk Społecznych. Na drugim miejscu znaleźli się absolwenci Wydziału Prawa i Administracji (patrz tabela 10). 46,3% Rodzaj stanowiska pracy wykonawcze samodzielne kierownicze 46,9% 6,8% Rysunek 16. Struktura respondentów pracujących wg rodzaju stanowiska pracy 20

21 Wymagania, jakie pracodawcy stawiali kandydatom do pracy na obecne stanowiska respondentów, miały zróżnicowany charakter. Wymóg posiadania dyplomu ukooczenia uczelni wyższej pojawiał się najczęściej, bo aż w blisko 60% przypadków. Od badanych często wymagano również tzw. umiejętności psychospołecznych i uczenia się. Umiejętnośd obsługi komputera pojawiła się na 4 miejscu, była istotna dla 48,3% pracodawców. Co ciekawe, znajomości języków obcych wymagano jedynie od 25,5% badanych, wydaje się to przeczyd ogólnej opinii co do powszechności tego kryterium rekrutacyjnego. Wiedzy specjalistycznej, nieidentyfikowanej z wyższym wykształceniem, oczekiwano w 45% przypadków (patrz rysunek 17). Wymagania pracodawców wobec respondentów wyższego wykształcenia umiejętności uczenia się umiejętności psychospołecznych umiejętności obsługi programów komputerowych samodzielności wysokiej motywacji do pracy wiedzy specjalistycznej odporności na stres dyspozycyjności umiejętności analitycznego myślenia doświadczenia zawodowego znajomości języków obcych prawa jazdy zamieszkania we wskazanym mieście/województwie młodego wieku atrakcyjnego wyglądu własnego samochodu 14,5% 9,6% 9,0% 3,8% 3,2% 33,6% 33,6% 32,3% 29,4% 25,5% 58,9% 53,5% 53,5% 48,3% 46,9% 45,2% 45,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Rysunek 17. Rozkład wymagao pracodawców wobec respondentów Jakie były powody, które skłoniły badanych do założenia własnej działalności? Najczęściej wskazywaną odpowiedzią była chęd pracy na swoim, wybrało ją 85,7% respondentów. Wyższe zarobki niż na etacie były motywem dla 51,7% badanych. Z prowadzeniem własnej firmy niewątpliwie może wiązad się również prestiż społeczny. 28,6% ankietowanych właśnie prestiż związany z prowadzeniem własnego interesu uznało za powód jego otwarcia (patrz rysunek 18). 21

22 Powody założenia firmy chęd pracy na własny rachunek chęd uzyskiwania dochodów wyższych niż na etacie prestiż związany z prowadzeniem własnego interesu wymóg pracodawcy pozytywne przykłady w otoczeniu tradycja rodzinna niemożnośd znalezienia pracy 7,1% 4,7% 21,4% 17,9% 28,6% 51,7% 85,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Rysunek 18. Respondenci prowadzący własną działalnośd gospodarczą wg powodów założenia firmy 3.2. Doświadczenie zawodowe absolwentów na studiach W części kwestionariusza skierowanej do wszystkich respondentów zapytano, czy w trakcie studiów pracowali. Pytanie to było pytaniem wielokrotnego wyboru, to znaczy, że każdy z respondentów mógł wskazad w nim więcej niż jedną odpowiedź. Wartości podane ogółem nie są więc równe liczbie respondentów, stanowią sumę liczby odpowiedzieli udzielonych na to pytanie. Z odpowiedzi udzielonych przez respondentów wynika, że większośd badanych pracowała w czasie studiów. 71% respondentów pracowało (lub odbywało praktyki, staż, czy wolontariat) na terenie Polski, a 13,3% za granicą. Tylko 15,7% badanych nie pracowało w ogóle (patrz rysunek 19). W grupie, która znalazła zatrudnienie na terenie kraju, najczęściej, w blisko 60% przypadków, praca ta nie miała związku ze studiowanym kierunkiem studiów. 35,8% respondentów wykonywało pracę związaną ze swoimi kierunkami studiów. Wśród badanych sporym powodzeniem cieszył się również wolontariat, był bardziej popularny zarówno od praktyk, jak i staży (patrz rysunek 20). W grupie absolwentów, którzy pracowali poza granicami kraju, najczęściej praca ta nie była powiązana z ich kierunkami studiów (87,3%). Tylko 8,2% badanych wykonywało taką pracę (patrz rysunek 21). 22

23 Praca na studiach 71,0% 13,3% 15,7% tak, w Polsce tak, za granicą nie Rysunek 19. Struktura respondentów wg zatrudnienia na studiach Praca na studiach w Polsce praca nie związana z kierunkiem praca związana z kierunkiem wolontariat praktyki (nieobowiązkowe) staże 14,8% 18,2% 21,2% 35,8% 56,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rysunek 20. Struktura respondentów wg rodzaju pracy wykonywanej na studiach w Polsce Praca na studiach za granicą praca nie związana z kierunkiem praca związana z kierunkiem wolontariat praktyki (nieobowiązkowe) staże 8,2% 7,5% 5,2% 3,0% 87,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rysunek 21. Struktura respondentów wg rodzaju pracy wykonywanej na studiach za granicą 23

24 3.3. Aktywnośd edukacyjna absolwentów O tym, jak radzimy sobie na rynku pracy, decydują m.in. nasze doświadczenie zawodowe, oraz rodzaj kompetencji i umiejętności jakie posiadamy. 23,4% respondentów odpowiedziało, że jeszcze na studiach ukooczyło kursy lub szkolenia specjalistyczne związane z ich kierunkami studiów. Języków obcych uczyło się prawie 23,2% z nich. Najliczniejszą grupę stanowili jednak respondenci, którzy w czasie studiów uczestniczyli w kursach i/lub szkoleniach związanych z ich kierunkami studiów (44,6%) patrz rysunek 22. Na pytanie: Czy po ukooczeniu studiów uczestniczył(a) Pan(i) w kursach i/lub szkoleniach?, 50% respondentów odpowiedziało, że takiej aktywności nie podejmowało wcale (patrz tabela 15). Najpopularniejszą wśród respondentów formą dokształcania okazały się ponownie kursy/szkolenia specjalistyczne związane z kierunkiem studiów (22,1%). 17,8% badanych uczestniczyło w specjalistycznych kursach/szkoleniach nie związanych z kierunkiem studiów. Języka obcego uczyło się 17,7% respondentów (patrz rysunek 23). Kursy/szkolenia na uczelni w czasie studiów Liczba odp. Procent tal ,4% nie ,6% Ogółem % Tabela 10. Struktura respondentów wg faktu uczęszczania na kursy/szkolenia w czasie studiów 12,4% 16,8% Rodzaje kursów/szkoleo na studiach spec. związane z kierunkiem studiów spec. nie związane z kierunkiem studiów 23,2% umiejętności interpersonalne językowe 44,6% 3,0% inne Rysunek 22. Struktura próby wg rodzajów kursów/szkoleo, na które uczęszczali w czasie studiów 24

25 Kursy/szkolenia po ukooczeniu studiów Liczba odp. Procent tal ,9% nie ,1% Ogółem % Tabela 11. Struktura respondentów wg faktu uczęszczania na kursy/szkolenia po ukooczeniu studiów 25,9% 32,3% 14,4% Rodzaje kursów/szkoleo po studiach spec. związane z kierunkiem studiów spec. nie związane z kierunkiem studiów 25,8% umiejętności interpersonalne językowe inne 1,6% Rysunek 23. Struktura respondentów wg rodzajów kursów/szkoleo, na które uczęszczali po ukooczeniu studiów 3.4. Sposoby poszukiwania pracy i wiedza absolwentów na temat zagadnieo związanych z pracą Respondenci posiadający pracę najczęściej, w 28% przypadków, dowiadywali się o niej od swoich znajomych (networking). Drugim w kolejności źródłem ofert pracy okazał się Internet, 24,8% respondentów o swojej aktualnie wykonywanej pracy dowiedziało się właśnie z niego. Poprzez bezpośredni kontakt z wybranymi firmami zatrudnienie znalazło 13,4% ankietowanych (patrz rysunek 24). 25

26 Metoda znalezienia pracy znajomi Internet u wybranego pracodawcy rodzina kontynuacja praktyk, stażu, wolontariatu urzędy pracy inne prasa agencje pośrednictwa pracy biura karier 5,1% 4,8% 2,5% 0,4% 0,4% 10,5% 10,1% 13,4% 24,8% 28,0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Rysunek 24. Struktura respondentów pracujących wg metody znalezienia pracy Respondenci niepracujący najczęściej, bo aż 95,7% przypadków, wykorzystywali Internet w celu poszukiwania pracy. Po usługi urzędów pracy sięga 75% respondentów (tylko 5,1% osób posiadających pracę znalazło ją przez urzędy pracy patrz rysunek 25). Do prasy zagląda 73,3% badanych. Najlepszym sposobem na znalezienie pracy jest oczywiście korzystanie z jak największej ich liczby. Badani średnio wykorzystywali 2,8 sposoby poszukiwania pracy. Metody poszukiwania pracy Internet 95,7% urzędy pracy 75,0% prasa 73,3% znajomi 63,8% u wybranego pracodawcy 47,4% rodzina 40,5% agencje pośrednictwa pracy 34,5% biura karier 19,8% targi pracy 18,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rysunek 25. Rozkład metod wykorzystywanych przez respondentów niepracujących do poszukiwania pracy 26

27 Respondentów zapytano również o to, czym musiałaby charakteryzowad się praca, żeby uznali ją za atrakcyjną. Najczęściej pojawiającą się cechą takiej pracy miałaby byd dobra atmosfera w niej panująca, taką odpowiedź wybrało 78% badanych. Ponad 76% respondentów uznało, że atrakcyjna praca to taka, która pozostaje w związku z ich zainteresowaniami, daje możliwośd rozwoju zawodowego oraz gwarantuje stabilnośd zatrudnienia. Wysokośd wynagrodzenia znalazła się na 5 miejscu z wynikiem nieco ponad 70% odpowiedzi. Możliwośd wykonywania pracy zgodnej ze zdobytym wykształceniem wpłynęłoby pozytywnie na jej percepcję dla 53% badanych (patrz rysunek 26). Cechy atrakcyjnej pracy dla respondentów dobra atmosfera w pracy zgodnośd pracy z zainteresowaniami możliwośd rozwoju zawodowego stabilnośd zatrudnienia wysokośd wynagrodzenia możliwośd pogodzenia życia prywatnego z zawodowym zgodnośd pracy z wykształceniem niewielka odległośd od miejsca zamieszkania stałe godziny pracy prestiż firmy praca w środowisku wysokiej klasy specjalistów elastyczny czas pracy wysokie standardy etyczne prestiż stanowiska dodatkowe świadczenia (telefon, samochód praca w młodym wiekowo zespole 27,1% 26,7% 25,9% 25,2% 21,4% 19,3% 16,5% 78% 76,3% 75,5% 74,3% 70,5% 59,5% 53% 50,7% 40,2% 0% 15% 30% 45% 60% 75% 90% Rysunek 26. Rozkład cech jakie wg respondentów powinna posiadad atrakcyjna praca 27

28 3.5. Cele karier zawodowych absolwentów Dla respondentów pracujących najważniejsze było wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami, odpowiedź taką udzieliło prawie 75% z nich. Chęd stania się specjalistą w swojej dziedzinie zadeklarowało 70,9% badanych. Osiąganie wysokich zarobków znalazło się dopiero na trzecim miejscu pod względem częstości wskazao. Jak się okazuje, wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem jest ważne jedynie dla 45% ankietowanych (patrz rysunek 27). Ankietowani pracujący wybierali średnio 5 celów kariery zawodowej. Respondenci pracujący: cele karier zawodowych wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami bycie specjalistą w swojej dziedzinie osiąganie wysokich zarobków równowaga między życiem prywatnym i zawodowym posiadanie pracy gwarantującej stabilnośd zatrudnienia wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem praca pełna wyzwao, wymagająca kreatywności osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej wykonywanie pracy o istotnym społecznym znaczeniu prowadzenie własnej firmy międzynarodowa kariera inne 44,7% 34,4% 28,8% 23,3% 13,9% 5,0% 1,9% 74,8% 70,9% 68,8% 67,5% 66,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Rysunek 27. Rozkład celów zawodowych respondentów pracujących Zdecydowana większośd badanych pracujących ponad 80%, odpowiedziała, że ich obecna aktywnośd zawodowa ma związek z wyznaczonymi sobie celami kariery zawodowej (patrz rysunek 28). Przy założeniu, że niewielki staż pracy, jaki charakteryzuje przecież respondentów, ogranicza możliwości wyboru miejsca pracy, ciekawym wydaje się fakt, że już na tak wczesnym etapie rozwoju karier zawodowych podobnie wysoki odsetek badanych uznał, że obecnie realizuje swoje cele zawodowe. Co prawda, trudno stwierdzid, w jakim stopniu cele te są realizowane, jednak ich odpowiedzi pozwalają zauważyd co najmniej tyle, że rynek pracy stwarza szerokie możliwości absolwentom uczelni wyższych już od samego początku ich ścieżek zawodowych. 28

29 Związek aktualnej pracy z celami zawodowymi tak 81,9% nie 18,1% Rysunek 28. Struktura respondentów pracujących wg związku ich aktualnej pracy z realizacją celów zawodowych W przypadku badanych prowadzących własną działalnośd gospodarczą najczęściej wybieranym celem okazało się osiąganie wysokich zarobków. Odpowiedź tą wskazało 80% z nich (patrz tabela 29). Osiągnięcie statusu specjalisty w danej dziedzinie, podobnie jak w przypadku osób pracujących, znalazło się na drugim miejscu uznanym specjalistą chciałoby byd 68% przedsiębiorców. O pracy wymagającej kreatywności, podobnie jak o karierze specjalisty, myśli 68% posiadających firmę. Prawie wszystkim przedsiębiorcom ich obecna sytuacja na rynku pracy pozwalała realizowad ich cele zawodowe. Tylko jedna osoba udzieliła odpowiedzi przeczącej (patrz tabela 16). Podobnie jak w przypadku respondentów posiadających pracę, wśród badanych pozostających bez niej najczęściej wybieraną odpowiedzią było wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami (71,2%). Utrzymanie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym zostało zaznaczone 61,6% badanych. Odpowiedź ta przez osoby prowadzące własną firmę została umiejscowiona na piątym miejscu, a w przypadku osób pracujących na czwartym, zaraz przed posiadaniem pracy gwarantującej stabilnośd zatrudnienia. Ta ostatnia została wybrana przez 53,1% respondentów niepracujących i znalazła się na 3 miejscu (patrz rysunek 30). 29

30 Respondenci prowadzący własną firmę: cele karier zawodowych osiąganie wysokich zarobków wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami bycie specjalistą w swojej dziedzinie praca pełna wyzwao, wymagająca kreatywności prowadzenie własnej firmy równowaga między życiem prywatnym i zawodowym posiadanie pracy gwarantującej stabilnośd zatrudnienia wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej wykonywanie pracy o istotnym społecznym znaczeniu międzynarodowa kariera inne 4% 8% 32% 24% 20% 16% 44% 44% 52% 68% 68% 80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Rysunek 29. Rozkład celów zawodowych respondentów prowadzących własną firmę Respondenci prowadzący własną firmę: związek działalności z celami kariery Liczba osób Procent tak 24 96% nie 1 5% Ogółem % Tabela 12. Struktura respondentów prowadzących własną firmę wg związku ich aktualnej działalności z realizacją celów zawodowych 30

31 Respondenci niepracujący: cele karier zawodowych wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami równowaga między życiem prywatnym i zawodowym posiadanie pracy gwarantującej stabilnośd zatrudnienia bycie specjalistą w swojej dziedzinie wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem osiąganie wysokich zarobków praca pełna wyzwao, wymagająca kreatywności wykonywanie pracy o istotnym społecznym znaczeniu osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej prowadzenie własnej firmy międzynarodowa kariera 3,40% 71,20% 61,60% 53,10% 49,20% 48,00% 36,70% 23,70% 20,90% 19,80% 15,80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Rysunek 30. Rozkład celów zawodowych respondentów niepracujących Zgromadzony materiał pozwala zauważyd, że dla respondentów, obok celów finansowych i tych związanych z rozwijaniem swoich kompetencji, bardzo istotne były wartości związane z jakością życia i stabilnością sytuacji zawodowej. Te czynniki wydają się odgrywad największą rolę w przypadku badanych niepracujących. Dynamika w działaniu jest cechą niezbędną do osiągnięcia sukcesu zawodowego, szczególnie w postaci dobrze prosperującej firmy. Byd może fakt ten jest powodem, dla którego respondenci prowadzący własną działalnośd gospodarczą wydają się najbardziej zorientowani na osiągnięcie sukcesu zawodowego. Jego miarą miałby byd poziom osiąganych zarobków i wysoka pozycja zawodowa, jednak nie bez związku z zainteresowaniami i zachowaniem równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. W ich przypadku chęd posiadania pracy gwarantującej stabilnośd zatrudnienia odgrywała mniej istotną rolę, niż w przypadku respondentów niepracujących. Charakterystyczne jest to, że wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem było o wiele rzadziej wybierane, niż posiadanie pracy zgodnej z zainteresowaniami. Na rysunku 31 przedstawiono odpowiedzi wszystkich grup respondentów na pytanie dotyczące ich celów karier zawodowych. 31

32 wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami bycie specjalistą w swojej dziedzinie 49,2% 71,2% 68,0% 74,8% 68,0% 70,9% osiąganie wysokich zarobków równowaga między życiem prywatnym i zawodowym 36,7% 44,0% 80,0% 68,8% 61,6% 67,5% praca gwarantująca stabilnośd zatrudnienia 32,0% 53,1% 66,2% wykonywanie pracy zgodnej z wykształceniem 24,0% 48,0% 44,7% praca pełna wyzwao, wymagająca kreatywności 23,7% 34,4% 52,0% osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej 19,8% 20,0% 28,8% praca o istotnym społecznym znaczeniu 20,9% 16,0% 23,3% prowadzenie własnej firmy międzynarodowa kariera inne 15,8% 13,9% 3,4% 8,0% 5,0% 0,0% 4,0% 1,9% 44,0% 0,0% 14,0% 28,0% 42,0% 56,0% 70,0% 84,0% niepracujący prowadzący własną firmę pracujący Rysunek 31. Zestawienie rozkładów celów zawodowych respondentów wg statusu na rynku pracy 32

33 3.6. Mobilnośd przestrzenna i zawodowa absolwentów W przypadku pytania o gotowośd do przeprowadzenia się z powodu pracy, przy założeniu, że praca ta będzie zgodna z oczekiwaniami respondentów, ponad połowa badanych odpowiedziała twierdząco. Na przeprowadzkę nie zgodziłby się co piąty badany (patrz rysunek 32). Swoją gotowośd do wyjazdu za granicę w celach zarobkowych deklaruje prawie co trzeci badany. Nie wie, jaką decyzję podjęłoby 14,7% respondentów. Odpowiedź przeczącą wskazało 57% badanych (patrz rysunek 34). 19,8% Gotowośd do przeprowadzki z powodu pracy 27,7% tak nie nie wiem 52,5% Rysunek 32. Struktura respondentów wg deklarowanej gotowości do przeprowadzki z powodu pracy 57,0% Gotowośd wyjazdu za granicę do pracy tak nie nie wiem 14,7% 28,3% Rysunek 33. Struktura respondentów wg deklarowanej gotowości do wyjazdu za granicę do pracy 33

34 Przeprowadzka z powodu obecnej pracy 93,2% tak nie 6,8% Rysunek 34. Struktura respondentów pracujących wg faktu przeprowadzenia się z powodu obecnie wykonywanej pracy Zagadnienie mobilności zawodowej ma szczególną wagę w przypadku osób nieposiadających pracy. Oczekiwania wobec przyszłej pracy mają duży wpływ chodby na okres pozostawania bez pracy. Respondenci bezrobotni najchętniej wykonywaliby pracę zgodną z ich wykształceniem, jednak nie jest to warunek konieczny - taką odpowiedź wybrało blisko 63% badanych. Tylko 6% ankietowanych nie zgodziłoby się na wykonywanie pracy innej, niż wynikałoby to ze zdobytego przez wykształcenia. 7% absolwentów nie chciałoby, aby ich przyszła praca miała jakikolwiek związek z ukooczonymi przez nich kierunkami studiów. Dla blisko 25% respondentów jest obojętne, w jakiej relacji do ich formalnego wykształcenia znajdzie się ich przyszła praca (patrz rysunek 35). 7,1% Rodzaj poszukiwanej pracy 62,8% 23,9% tylko zgodna z wykształceniem najchętniej zgodna z wykształceniem niezgodna z wykształceniem obojętne 6,2% Rysunek 35. Struktura próby wg rodzaju poszukiwanej pracy 34

35 4. Absolwenci Uniwersytetu Śląskiego na rynku pracy 4.1. Charakterystyka firm zatrudniających absolwentów Uczestnicy badania najczęściej znajdowali zatrudnienie w sekcji gospodarki związanej z edukacją. 24,2% badanych pracowało więc w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, szkołach policealnych oraz wyższych. W skład sekcji P włączone zostały również pozaszkolne formy edukacji i działalności wspomagające edukację. W sekcji O gospodarki, w skład której wchodzi administracja publiczna, ochrona narodowa i obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, zatrudnionych było ponad 13% respondentów. Trzecią pod względem liczby zatrudnionych w niej respondentów sekcją była sekcja zawierająca pozostałą działalnośd usługową zatrudnionych było w niej ponad 11% ankietowanych (patrz tabela 17). Sekcje firm zatrudniających respondentów Liczba osób Procent Sekcja P - Edukacja ,2% Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 94 13,6% Sekcja S - Pozostała działalnośd usługowa 79 11,4% Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 64 9,2% Sekcja K - Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 51 7,4% Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 45 6,5% Sekcja M - Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 40 5,8% Sekcja J - Informacja i komunikacja 37 5,3% Sekcja R - Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 24 3,5% Sekcja N - Działalnośd w zakresie usług administrowania i działalnośd wspierająca 13 1,9% Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe 13 1,9% Sekcja F - Budownictwo 11 1,6% Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa 10 1,4% Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie 8 1,2% Sekcja L - Działalnośd związana z obsługą rynku nieruchomości 8 1,2% Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalnośd związana z rekultywacją 8 1,2% Sekcja I - Działalnośd związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 7 1,0% Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 5 0,7% Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne 4 0,6% Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 3 0,4% Sekcja T - Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 1 0,1% Ogółem % Tabela 13. Sekcje gospodarki wg PKD firm zatrudniających respondentów 35

36 Największa, blisko 23% grupa respondentów pracowała w branży związanej z edukacją, nauką i szkoleniami. Administracja publiczna zatrudniała 13% badanych. Można zauważyd, że pięd branż zatrudniało w sumie blisko połowę badanych (nie licząc kategorii inne ) - patrz rysunek 36. Branże firm zatrudniających respondentów Edukacja/Nauka/Szkolenia Administracja publiczna Inna Marketing/Sprzedaż Bankowośd i finanse Prawo Medycyna/Służba zdrowia Opieka Administracja biurowa Informatyka/Programowanie Produkcja Rolnictwo/Środowisko Obsługa klienta/call Center Ubezpieczenia Przemysł Doradztwo/Konsulting Rozrywka/Sztuka/Media Informatyka/Administracja Ochrona osób i mienia Inżynieria/Technika Hotelarstwo/Turystyka Organizacje pozarządowe/wolontariat Telekomunikacja Księgowośd/Audyt Internet/Multimedia Budownictwo/Geodezja Zakupy Geologia/Hydrologia/Tektonika Badania i rozwój Wydawnictwo/Dziennikarstwo Nieruchomości HR/Kadry Elektronika/Elektryka Praca fizyczna Grafika/Fotografia/Kreacja Transport/Spedycja Logistyka Gastronomia/Catering Serwis/Montaż PR/Reklama Kosmetyka/Wizaż Sport/Rekreacja Farmaceutyka/Biotechnologia Tłumaczenia 5,8% 5,2% 4,2% 3,6% 3,3% 3,2% 3,2% 3,0% 2,2% 1,9% 1,9% 1,7% 1,7% 1,7% 1,6% 1,6% 1,3% 1,3% 1,3% 1,2% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 0,9% 0,9% 0,9% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% 0,4% 0,3% 0,3% 0,3% 0,1% 0,1% 0,1% 13,0% 22,7% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Rysunek 36. Rozkład branż firm zatrudniających respondentów 36

37 W firmach prowadzących działalnośd związaną z edukacją zatrudnienie znajdowali głównie absolwenci: pedagogiki, filologii nowożytnej i polskiej, informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, a więc kierunków, których absolwenci są niejako predestynowani do pracy w niej. Administracja publiczna okazała się domeną absolwentów kierunków: administracja, socjologia, politologia i pedagogika. W marketingu i sprzedaży najwięcej było absolwentów: socjologii, a następnie pedagogiki, ochrony środowiska i zarządzania. Bankowośd i finanse wybierali: matematycy, politolodzy i socjolodzy. Absolwenci kierunków humanistycznych okazali się elastyczną zawodowo grupą. Ich przedstawiciele znajdowali zatrudnienie w różnych branżach, często wydawałoby się zupełnie nie związanych z ich wiedzą. Z drugiej strony, sytuacja ta nie powinna dziwid, gdyż jest to zgodne z ze specyfiką wykształcenia humanistycznego. Należy jednocześnie zauważyd, iż branża sama w sobie nie determinuje w pełni rodzaju wykonywanej pracy, a stanowi jedynie o jej organizacyjno-funkcjonalnym kontekście. Praca w branży na pierwszy rzut oka odległej od formalnego wykształcenia respondentów nie znaczy jeszcze, że nie ma ona z nim związku. W badaniu przyjęliśmy jednak założenie, że informacja o branży zatrudnienia respondentów więcej mówi o związku wykonywanej pracy z wykształceniem niż odpowiedź na pytanie wprost o ten związek. Szczególnie dotyczy to właśnie absolwentów kierunków humanistycznych, które przecież raczej nie przygotowują do wykonywania konkretnego zawodu. Respondenci, którzy ukooczyli: geografię, matematykę oraz edukację technicznoinformatyczną byli zatrudniani głównie w branży edukacyjnej. Informatycy znajdowali zatrudnienie najczęściej w firmach specjalizujących się w programowaniu. Dla większości badanych absolwentów fizyki medycznej ich miejsce pracy było związane z ich wykształceniem. Biolodzy pracowali głównie w branżach: rolnictwo/środowisko oraz edukacja/nauka/ szkolenia. Pierwsza z nich zatrudniała również największą liczbę geologów. Geofizycy pracowali najczęściej w branży: geologia/hydrologia/tektonika (patrz tabela 20). W odróżnieniu od respondentów z wykształceniem humanistycznym, respondenci po studiach matematyczno-przyrodniczych nie znajdowali zatrudnienia w takich branżach, jak: gastronomia/catering, HR/kadry, kosmetyka/wizaż, PR/reklama, obsługa klienta/call Center, a także prawo, organizacje pozarządowe/wolontariat, rozrywka/sztuka/media, sport/ rekreacja, tłumaczenia, wydawnictwo/ dziennikarstwo, farmaceutyka/biotechnologia. 37