Redaktor naczelny Prof. dr hab. Stanis³aw Juszczyk. Recenzenci Prof. dr hab. Józefa Br¹giel, prof. dr hab. Bogus³aw Œliwerski

Transkrypt

1

2 Redaktor naczelny Prof. dr hab. Stanis³aw Juszczyk Recenzenci Prof. dr hab. Józefa Br¹giel, prof. dr hab. Bogus³aw Œliwerski Rada Naukowa Prof. dr hab. Jerzy Brzeziñski Prof. dr hab. Maria Czerepniak-Walczak Prof. dr hab. Kazimierz Denek Prof. dr hab. Tadeusz Fr¹ckowiak Prof. dr hab. Adam Fr¹czek Prof. dr hab. Stanis³aw Kawula Prof. dr hab. Wojciech Kojs Prof. dr hab. Stefan M. Kwiatkowski Prof. dr hab. Zbigniew Kwieciñski Prof. dr hab. Tadeusz Lewowicki Prof. dr hab. Mieczys³aw obocki Prof. dr hab. Krystyna Marzec-Holka Prof. dr hab. Stefan Mieszalski Prof. dr hab. Aleksander Nalaskowski Prof. dr hab. Czes³aw Nosal Prof. dr hab. Irena Obuchowska Prof. dr hab. Wincenty Okoñ Prof. dr hab. Stanis³aw Palka Prof. dr hab. Karol Poznañski Prof. dr hab. Bronis³aw Siemieniecki Prof. dr hab. Tomasz Szkudlarek Prof. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki Prof. dr hab. Bogus³aw Œliwerski Prof. dr hab. Andrzej de Tchorzewski Prof. dr hab. Janina Wyczesany Kolegium Redakcyjne Prof. dr hab. Teresa Borowska Prof. dr hab. Jerzy Zieliñski Prof. UŒ dr hab. Katarzyna Popio³ek Prof. dr hab. Barbara Ko usznik Prof. UŒ dr hab. Jan M. Stanik Prof. dr hab. Adam Stankowski Prof. UŒ dr hab. Agnieszka Stopiñska-Paj¹k Prof. UŒ dr hab. Ewa Syrek Sekretarz Redakcji Dr Beata Pitu³a Adres Redakcji / Editorial Adress Wydzia³ Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Œl¹skiego Katowice, ul. M. Gra yñskiego 53 tel./fax (032) juszczyk@us.edu.pl

3 Spis treœci Spis treœci Wstêp (Teresa Borowska) Artyku³y KAZIMIERZ POPIELSKI Noetyczne jakoœci ycia i ich znaczenie w procesie bycia i stawania siê egzystencji TERESA BOROWSKA Godnoœæ jako wartoœæ egzystencjalnie kreatywna; jej wymiary, miejsce wœród innych wartoœci oraz wp³yw na poczucie sensu ycia ALICJA YWCZOK Reaktywowanie idei odwagi i etycznej dzielnoœci w wychowaniu dzieci i m³odzie y WOJCIECH ZAJ C Piêkno jako wartoœæ. Konteksty pedagogiczne BEATA ECLER-NOCOÑ Postfeministyczny obraz kobiety w literaturze kobiecej a rodzina studium pedagogiczne ZENON GAJDZICA Dwa wymiary bezradnoœci spo³ecznej jako wskaÿniki (utraty) jakoœci ycia osób z lekkim upoœledzeniem umys³owym RYSZARD CIBOR Wartoœci yciowe i ich bilans u osób starszych JADWIGA MIZIÑSKA M³odoœæ a wartoœæ staroœci JANUSZ MASTALSKI Aksjologiczny wymiar skutecznego wychowania Noty o autorach

4 Wstêp Jakoœci egzystencjalne przedmiot analizy filozofii i socjologii, ale te i psychiatrii oraz psychologii staj¹ siê tak e coraz wiêkszym wyzwaniem dla pedagogiki i edukacji. Wszyscy Autorzy tego tomu, reprezentuj¹cy zreszt¹ ró ne dyscypliny naukowe, koncentruj¹ siê g³ównie na jednej z tych jakoœci, tj. na wartoœci. Skoro V. Frankl w swej s³ynnej ksi¹ ce Homo patiens (1998) uwa a, e ycie cz³owieka realizuje siê w œwiecie wartoœci, a K. D¹browski w Poszukiwaniu zdrowia psychicznego (1996) twierdzi, e to dziêki tej jakoœci mo e dojœæ do zapewniaj¹cej rozwój jednostki integracji wtórnej, to wartoœæ staje siê wa nym zadaniem dla pedagogiki. Jeœli komercja, jako wartoœæ kulturowa w dzisiejszym œwiecie, wi¹ e siê z instrumentalnym podejœciem do cz³owieka, to analizowane w tym tomie wartoœci przeciwnie uwzglêdniaj¹ kreowanie i autokreacjê losu cz³owieka. Przedstawione przez poszczególnych Autorów wartoœci mo - na uznaæ za wyznaczniki dobrego ycia cz³owieka. Dziêki nim bowiem jednostka, staj¹c siê podmiotem, staje siê tak e lepsza dla innych. Ca³oœæ tomu otwieraj¹ niezwykle wa ne rozwa ania ks. Kazimierza Popielskiego, w których Autor nie tylko wskazuje na noetyczne jakoœci ycia, ale te je analizuje, pokazuje ich znaczenie w wielowymiarowoœci bycia i wielokierunkowoœci stawania siê cz³owieka. Wskazuje przy tym na prace Œwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO), rozszerzaj¹ce rozumienie zdrowia o wymiar noetyczny.

5 6 Wstêp Dwa nastêpne artyku³y dotycz¹ konkretnych wartoœci noetycznych. Pierwszy godnoœci autorstwa Teresy Borowskiej stanowi studium teoretyczno-empiryczne. Drugi traktuje o odwadze i dzielnoœci; ich reaktywowanie Autorka Alicja ywczok, uznaje za wyzwanie dla wspó³czesnego wychowania. Od listy wartoœci noetycznych odbiega nieco wartoœæ piêkna, któr¹ w kontekœcie pedagogiki wzi¹³ na warsztat Wojciech Zaj¹c, choæ i ta wartoœæ ma przecie pewne znaczenie w yciu i stawaniu siê cz³owieka. Za pozornie nie pasuj¹cy do ca³oœci mo na by poczytaæ artyku³ Beaty Ecler-Nocoñ. Tymczasem Autorka ta, uznaj¹c rodzinê za wartoœæ naczeln¹, ukazuje j¹ w powi¹zaniu z postfeministycznym obrazem kobiety, lansowanym we wspó³czesnej literaturze. Wreszcie dyskusyjne wydaæ siê mo e umieszczanie w tym tomie artyku³u Zenona Gajdzicy, analizuj¹cego dwa wymiary bezradnoœci spo- ³ecznej, stanowi¹ce wskaÿniki jakoœci ycia osób z lekkim upoœledzeniem umys³owym. Ale i w tym wypadku artyku³ ten koresponduje z tytu³em tego tomu. I to nie tylko z racji jakoœci egzystencji tego typu jednostek, lecz równie ze wzglêdu na poœrednie dotykanie takich wartoœci, jakimi s¹ cierpienie, afirmacja, akceptacja czy nadzieja. Jakoœæ ycia osób starszych i wartoœci z nimi zwi¹zane pokazuj¹ w kontekœcie psychologicznym i tylko czêœciowo noetycznym dywagacje Ryszarda Cibora. To cenny materia³ empiryczny, zw³aszcza e badania przeprowadzone zosta³y na du ej liczbie osób starszych. Tak e staroœæ, jako wartoœæ yciowego doœwiadczenia, oraz odwagê w przeciwieñstwie do m³odoœci, rozpatruje w niezwykle interesuj¹cym studium filozoficznym, maj¹cym poœrednio g³êboki wydÿwiêk pedagogiczny, Jadwiga Miziñska. Jeszcze bardziej pedagogiczny charakter maj¹ rozwa ania ks. Janusza Mastalskiego, pokazuj¹ce aksjologiczny wymiar skutecznego wychowania. Jest to wielce interesuj¹ce studium teoretyczne, bêd¹ce dowodem bardzo dobrej znajomoœci literatury nie tylko teologicznej, lecz tak e filozoficznej i socjologicznej. Na jej kanwie Autor snuje dywagacje pedagogiczne, podkreœlaj¹c znaczenie wartoœci w wychowaniu m³odego cz³owieka. Na koniec pragnê dodaæ, i mimo e wiêkszoœæ Autorów stanowi¹ pracownicy Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, w tym szczególnie Katedry Teorii Wychowania, znalaz³y siê w tym tomie równie artyku³y pracowników naukowo-dydaktycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie oraz Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Teresa Borowska

6 Noty o autorach Ks. prof. dr hab. Kazimierz Popielski kierownik Katedry Psychologii Zdrowia i Psychoterapii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Prof. dr hab. Teresa Borowska kierownik Katedry Teorii Wychowania Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach. Dr Alicja ywczok adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach. Dr Wojciech Zaj¹c adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach. Dr Beata Ecler-Nocoñ adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach. Dr Zenon Gajdzica adiunkt Uniwersytetu Œl¹skiego, Wydzia³ Etnologii i Nauki o Edukacji. Dr Ryszard Cibor adiunkt w Wy szej Szkole Humanitas w Sosnowcu. Prof. dr hab. Jadwiga Miziñska Instytut Filozofii Uniwersytetu im. Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie. Prof. dr hab. Janusz Mastalski kierownik Katedry Pedagogiki Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.

7 Nr indeksu PL ISSN X Copyright 2008 by Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego Wszelkie prawa zastrze one Redaktor WIES AWA BULANDRA Projekt ok³adki i szaty graficznej BEATA MAZEPA-DOMAGA A Redaktor techniczny MA GORZATA PLEŒNIAR Korektor LIDIA SZUMIGA A Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego ul. Bankowa 12B, Katowice wydawus@us.edu.pl Wydanie I. Nak³ad: egz. Ark. druk. 9,25. Ark. wyd. 9,5. Papier offset. kl. III, 80 g Cena 27 z³ amanie: Pracownia Sk³adu Komputerowego Wydawnictwa Uniwersytetu Œl¹skiego Druk i oprawa: Czerny Marian. Firma Prywatna GREG Zak³ad Poligraficzny ul. Wroc³awska 10, Gliwice

8 Zasady opracowania materia³ów 1. Redakcja przyjmuje teksty nigdzie dot¹d nie publikowane. 2. Nadsy³ane prace bêd¹ recenzowane, a nastepnie omawiane na posiedzeniach Redakcji, która podejmie decyzjê w sprawie zakwalifikowania ich do druku. O decyzji Redakcji Autor zostanie poinformowany. W przypadku niezakwalifikowania artyku³u do druku zostanie on zwrócony Autorowi. (Prace realizowane miêdzy innymi w ramach grantu powinny byæ opatrzone informacj¹ o rodzaju, numerze i tytule problemu badawczego). 3. Objêtoœæ tekstu nie mo e przekraczaæ 16 stron maszynopisu, ³¹cznie z bibliografi¹, przypisami, tabelami, rysunkami. Wyj¹tek od tej zasady stanowi¹ jedynie artyku³y zamówione. 4. Materia³y przekazane do redakcji powinny zawieraæ: komputerowy wydruk tekstu wraz z dyskietk¹, ewentualnie maszynopis tekstu (znormalizowany, w dwóch egzemplarzach) wraz z bibliografi¹ (uporz¹dkowan¹ alfabetycznie, w uk³adzie nazwisko/data), tabele, rysunki (wydruk oraz dyskietka, ewentualnie wykonane starannie na kalce technicznej, opisane, w jednym egzemplarzu), streszczenia w jêzyku polskim i w jêzyku angielskim, przypisy: bibliograficzne (podane w tekœcie g³ównym, umieszczone w nawiasach w uk³adzie nazwisko/data), rzeczowe (opatrzone cyfr¹ odpowiadaj¹c¹ numeracji ci¹g³ej przypisów w tekœcie g³ównym, napisane na oddzielnej stronie), informacje o Autorze (imiê i nazwisko, tytu³, stopieñ naukowy i zawodowy, specjalnoœæ, stanowisko i miejsce pracy, aktualnie pe³nione funkcje w stowaszyszeniach i towarzystwach krajowych i zagranicznych, adres do korespondencji, adres domowy, numer telefonu). 10 Chowanna 2008

9 WARUNKI PRENUMERATY Warunkiem regularnego otrzymywania Chowanny jest z³o enie zamówienia na prenumeratê roczn¹. Cena jednego tomu w roku 2008 wyniesie 27 z³. Zamówienia prosimy wysy³aæ pod adresem: WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŒL SKIEGO UL. BANKOWA 12B, KATOWICE wydawus@us.edu.pl tel. (032) Bie ¹ce numery mo na nabywaæ bezpoœrednio w ksiêgarni Wydawnictwa ul. Bankowa 12 (budynek rektoratu) lub zamawiaæ korespondencyjnie za zaliczeniem pocztowym. Subscription orders for all the magazines published in Poland available through the local press distributors or directly through the Foreign Trade Enterprise ARS POLONA Krakowskie Przedmieœcie 7, Warszawa, Poland Bank Account: Bank Handlowy SA w Warszawie Ksiêgarnia Wysy³kowa LEXICON Maciej Woliñski skrytka pocztowa 957, Warszawa 1 tel./fax (022) , (022) lexicon@medianet.pl KOLPORTER SA ul. Strycharska Kielce