Czy konfederacja barska była potrzebna? Metody realizacji tematu w praktyce szkolnej

Transkrypt

1 Czy konfederacja barska była potrzebna? Metody realizacji tematu w praktyce szkolnej Elżbieta Straszak straszak@womczest.edu.pl

2 Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2017/ Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego. 2

3 Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2017/ Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego. 5. Wzmacnianie wychowawczej roli szkoły. 3

4 Sejm ustanowił rok 2018 Rokiem Konfederacji Barskiej Obraz: Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku, 4

5 Sejm ustanowił rok 2018 Rokiem Konfederacji Barskiej Sejm przyjął w czwartek r. uchwałę ws. ustanowienia roku 2018 Rokiem Konfederacji Barskiej. Wyraził w niej nadzieję, że rocznicowe obchody "przyczynią się do przywrócenia temu pierwszemu polskiemu powstaniu narodowemu w obronie wiary i wolności należnego miejsca w dziejach Narodu". [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie Obraz: Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku, 5

6 Konfederacja barska w podstawie programowej Podstawa programowa kształcenia ogólnego historia 6

7 Konfederacja barska w podstawie programowej Rozdziały z podstawy programowej od rozdziału XVI-XVIII, przypadają do realizacji w klasie VI Podstawa programowa kształcenia ogólnego historia 7

8 Akt założycielski Konfederacji barskiej- preambuła My prawowierni chrześcijanie katolicy rzymscy, naród polski, wierny Bogu i Kościołowi, wolnym królom i kochanej ojczyźnie; uważając koniec nieszczęśliwych i strasznych środków, gwałtownie przeciwko wszystkiemu prawu uczynionych, nieomylnie wynikający a przynoszący niemylne nadwątlenie i prawie powszechną zgubę na wiarę ś. katolicką rzymska; widząc oziębłość w duchowieństwie wyższym, a w głowach większych świeckich obojętność, tudzież w obywatelach bezwstydną bojaźń i pomieszanie, a co najnieszczęśliwsza: że żadnej dotkliwości nie czując, nachylają swe niegdyś niezwyczajne głowy wolnego narodu pod jarzmo niewolnicze syzmatyków, lutrów i kalwinów, któreśmy krwią Chrystusa najdroższą i własną naszą odkupione bezpiecznie przed narodami nosili, nie dbając na tureckie, tatarskie, Szwedów, Kozaków hufce, które jak cień jeden od zaciągającego słońca, tak oni od znaku krzyża św. nikli przy heroicznym naszym orężu. Ale jest Bóg w Jeruzalem, jest jeszcze i prorok, który wszystkie wróży pomyślności. Jeżeli żyć i umierać, stać i upadać przy boku Jego i św. wierze katolickiej będziemy, umocni siły nasze i wzbudzi w nas krew rycerską, będzie nam wodzem i przywódca, zasłoną i potęgą. Niech nas utrzymuje Jego wszechmocna moc, niech posili moc Syna przenajświętszego, niech nas zagrzeje duch jego miłości! Czyńmy już więc w Imię Trójcy przenajświętszej Boga Ojca, Syna i Ducha św. to sprzysiężenie osobiste i powszechne. Tarczą będzie nam Marya. [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 8

9 Akt założycielski Konfederacji barskiej- postanowienia PUNKTA OBOWIĄZKÓW SPRZYSIĘŻONYCH Wiary św. katolickiej rzymskiej własnem życiem i krwią obligowany każdy bronić. Żadnych gwałtów, rabunków między katolikami, żydami, lutrami, ani osobiście, ani przez subordynowane osoby nie powinien czynić. Komendy każdy słuchać powinien, wiernie rozkazy pełnić, choćby z azardem życia było, oraz karze za występki ściągającej się podlegać; zaś sama komenda ma surowo zakazać, aby w obozie żadnej kobiety nie było. Chorągiew katolickiego sprzysiężenia jedna najpryncypalniejsza: Pan Jezus ukrzyżowany na lamie złotej lub srebrnej, druga Najświętszej Matki na takimże dnie. Inne pod znakiem samego Krzyża św. być mają; których to chorągwi, osobliwie dwóch najpryncypalniejszych, trup na trupie padając, wydrzeć sobie nieprzyjaciołom wiary św. nie damy. Hasło generalne: Jezus Marya. Żadnej korespondencji ani porozumienia czynić nie będą z nieprzyjaciołami wiary św., tudzież z niesprzysiężonemi katolikami. Każdy sprzysiężony rycerz nie powinien mieć więcej koni, tylko parę: pistolety, pałasz i proporczyk. [...] Chorągiew każda być ma stokonna, złożona z samych rycerzów sprzysiężonych, oprócz szeregowych, których oficerów czterech być ma, tj. rotmistrz, porucznik, chorąży, strażnik, trębacz i dobosz. Płaca nasza Chrystus i Opatrzność Jego najświętsza, który zaś będzie w sytuacji wsparcia i dopomożenia drugiemu, obligowany jest do pomocy. Furaż nie większy, prowiant ma być wybierany tylko, gdzie generalna komenda brać i wiele każe. [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 9

10 Dwa obrazy konfederacji 1. W okresie oświecenia, ówcześni publicyści przedstawiali konfederację, jako obraz wszelkich wad sarmackich. T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 10

11 Dwa obrazy konfederacji 1. W okresie oświecenia, ówcześni publicyści przedstawiali konfederację, jako obraz wszelkich wad sarmackich. 2. Romantyczni poeci przedstawiali konfederatów, jako szlachetnych bojowników bez skazy, którzy potrafili przemieniać militarne klęski w moralne zwycięstwa. T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 11

12 Dwa obrazy konfederacji 1. W okresie oświecenia, ówcześni publicyści przedstawiali konfederację, jako obraz wszelkich wad sarmackich. 2. Romantyczni poeci przedstawiali konfederatów, jako szlachetnych bojowników bez skazy, którzy potrafili przemieniać militarne klęski w moralne zwycięstwa. 3. Pierwszy punkt oceny konfederacji barskiej jest negatywny już w samym swoim założeniu, drugi bardzo długo miał pozytywny T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 12

13 Konfederacja w oczach romantyków: klarowny ciąg tradycji niepodległościowej konfederacja barska, insurekcja kościuszkowska, legiony J. H. Dąbrowskiego, i powstanie listopadowe. Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla, T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 13

14 Konfederacja w oczach romantyków: klarowny ciąg tradycji niepodległościowej konfederacja barska, insurekcja kościuszkowska, legiony J. H. Dąbrowskiego, i powstanie listopadowe. Konfederacja była : początkiem walki narodu o utraconą wolność, wzorem dla wszystkich późniejszych zrywów, próbą charakterów ludzkich. Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla, T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 14

15 Konfederacja w oczach romantyków: klarowny ciąg tradycji niepodległościowej konfederacja barska, insurekcja kościuszkowska, legiony J. H. Dąbrowskiego, i powstanie listopadowe. Konfederacja była : początkiem walki narodu o utraconą wolność, wzorem dla wszystkich późniejszych zrywów, próbą charakterów ludzkich. Wg romantyków: Kto przeszedł przez ogniową próbę konfederacji, kto ośmielił się wystąpić zbrojnie przeciw Moskwie, ten stał się niezłomnym patriotą, zawsze gotowym, by znów wyruszyć w pole, a gdy sił już nie staje chociaż pobłogosławić wyruszających. Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla, T. Merta: Konfederacja Barska. Od sarmatyzmu do nowoczesnego patriotyzmu [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 15

16 Przyczyny zawiązania konfederacji barskiej 1.Chęć detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederację radomską 1767 Zawiązanie konfederacji barskiej, rozmowa z Dorotą Dukwicz, rozmawia Ewa Zientara [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: obraz: 16

17 Przyczyny zawiązania konfederacji barskiej 1.Chęć detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederację radomską 1767, 2.Odsunięcie szlachty innowierczej od dążenia do pełni praw, Zawiązanie konfederacji barskiej, rozmowa z Dorotą Dukwicz, rozmawia Ewa Zientara [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: obraz: 17

18 Przyczyny zawiązania konfederacji barskiej 1. Chęć detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederację radomską Odsunięcie szlachty innowierczej od dążenia do pełni praw, 3. Wykorzystanie i porzucenie przez Rosję konfederatów radomskich, Zawiązanie konfederacji barskiej, rozmowa z Dorotą Dukwicz, rozmawia Ewa Zientara [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: obraz: 18

19 Przyczyny zawiązania konfederacji barskiej 1. Chęć detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederację radomską Odsunięcie szlachty innowierczej od dążenia do pełni praw, 3. Wykorzystanie i porzucenie przez Rosję konfederatów radomskich, 4. Sejm 1768 roku dał utwierdzenie rosyjskiej dominacji w Polsce ( Mikołaj Repnin), Zawiązanie konfederacji barskiej, rozmowa z Dorotą Dukwicz, rozmawia Ewa Zientara [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: obraz: 19

20 Przyczyny zawiązania konfederacji barskiej 1. Chęć detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederację radomską Odsunięcie szlachty innowierczej od dążenia do pełni praw, 3. Wykorzystanie i porzucenie przez Rosję konfederatów radomskich, 4. Sejm 1768 roku dał utwierdzenie rosyjskiej dominacji w Polsce ( Mikołaj Repnin), 5. Bezpośrednia przyczyna porwanie bp Załuskiego i posła Rzewuskiego przez dragonów carycy i wywiezienie ich do Kaługi Zawiązanie konfederacji barskiej, rozmowa z Dorotą Dukwicz, rozmawia Ewa Zientara [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: obraz: 20

21 Początkowa pomoc dla konfederatów ze strony Francji i Turcji, po porwaniu króla wycofanie się z poparcia Obraz: Medal upamiętniający porwanie Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich w 1771, zdjęcie autorstwa: Maciej Szczepańczyk, [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 21

22 Czy konfederacja była bezpośrednią przyczyną I rozbioru? autor: Occur 22

23 Ciekawostki Elementy ówczesnej propagandy ( Fryderyk II): poemat heroikomiczny pt.: Konfederaci barscy, Franciszek Maria Wolter, jako apologeta carycy Katarzyny II : Semiramida Północy, wprowadziła swoje wojsko i zaprowadziła porządek, uśmierzyła burdy, Obraz: [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 23

24 Ciekawostki Elementy ówczesnej propagandy ( Fryderyk II): poemat heroikomiczny pt.: Konfederaci barscy, Franciszek Maria Wolter, jako apologeta carycy Katarzyny II : Semiramida Północy, wprowadziła swoje wojsko i zaprowadziła porządek, uśmierzyła burdy, Jan Jakub Rousseau opracował coś w rodzaju uwag nad rządem polskim, razem z bp Adamem Krasińskim i Michałem Wielhorskim, Jean Paul Marat: walka nieugiętych republikanów z tyranią., napisał powieść: Przygody młodego hr. Potockiego, Na język polski przetłumaczona dopiero w XX w przez J Łojka na Obraz: [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 24

25 Metody realizacji tematu w praktyce szkolnej analiza tekstu źródłowego, źródła ikonograficzne, drzewko decyzyjne, mapa myśli. 25

26 Analiza tekstu źródłowego My prawowierni chrześcijanie katolicy rzymscy, naród polski, wierny Bogu i Kościołowi, wolnym królom i kochanej ojczyźnie; uważając koniec nieszczęśliwych i strasznych środków, gwałtownie przeciwko wszystkiemu prawu uczynionych, nieomylnie wynikający a przynoszący niemylne nadwątlenie i prawie powszechną zgubę na wiarę ś. katolicką rzymska; widząc oziębłość w duchowieństwie wyższym, a w głowach większych świeckich obojętność, tudzież w obywatelach bezwstydną bojaźń i pomieszanie, a co najnieszczęśliwsza: że żadnej dotkliwości nie czując, nachylają swe niegdyś niezwyczajne głowy wolnego narodu pod jarzmo niewolnicze syzmatyków, lutrów i kalwinów, któreśmy krwią Chrystusa najdroższą i własną naszą odkupione bezpiecznie przed narodami nosili, nie dbając na tureckie, tatarskie, Szwedów, Kozaków hufce, które jak cień jeden od zaciągającego słońca, tak oni od znaku krzyża św. nikli przy heroicznym naszym orężu. Ale jest Bóg w Jeruzalem, jest jeszcze i prorok, który wszystkie wróży pomyślności. Jeżeli żyć i umierać, stać i upadać przy boku Jego i św. wierze katolickiej będziemy, umocni siły nasze i wzbudzi w nas krew rycerską, będzie nam wodzem i przywódca, zasłoną i potęgą. Niech nas utrzymuje Jego wszechmocna moc, niech posili moc Syna przenajświętszego, niech nas zagrzeje duch jego miłości! Czyńmy już więc w Imię Trójcy przenajświętszej Boga Ojca, Syna i Ducha św. to sprzysiężenie osobiste i powszechne. Tarczą będzie nam Marya. [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 26

27 Akt założycielski Konfederacji barskiej- postanowienia PUNKTA OBOWIĄZKÓW SPRZYSIĘŻONYCH Wiary św. katolickiej rzymskiej własnem życiem i krwią obligowany każdy bronić. Żadnych gwałtów, rabunków między katolikami, żydami, lutrami, ani osobiście, ani przez subordynowane osoby nie powinien czynić. Komendy każdy słuchać powinien, wiernie rozkazy pełnić, choćby z azardem życia było, oraz karze za występki ściągającej się podlegać; zaś sama komenda ma surowo zakazać, aby w obozie żadnej kobiety nie było. Chorągiew katolickiego sprzysiężenia jedna najpryncypalniejsza: Pan Jezus ukrzyżowany na lamie złotej lub srebrnej, druga Najświętszej Matki na takimże dnie. Inne pod znakiem samego Krzyża św. być mają; których to chorągwi, osobliwie dwóch najpryncypalniejszych, trup na trupie padając, wydrzeć sobie nieprzyjaciołom wiary św. nie damy. Hasło generalne: Jezus Marya. Żadnej korespondencji ani porozumienia czynić nie będą z nieprzyjaciołami wiary św., tudzież z niesprzysiężonemi katolikami. Każdy sprzysiężony rycerz nie powinien mieć więcej koni, tylko parę: pistolety, pałasz i proporczyk. [...] Chorągiew każda być ma stokonna, złożona z samych rycerzów sprzysiężonych, oprócz szeregowych, których oficerów czterech być ma, tj. rotmistrz, porucznik, chorąży, strażnik, trębacz i dobosz. Płaca nasza Chrystus i Opatrzność Jego najświętsza, który zaś będzie w sytuacji wsparcia i dopomożenia drugiemu, obligowany jest do pomocy. Furaż nie większy, prowiant ma być wybierany tylko, gdzie generalna komenda brać i wiele każe. [online]. [dostęp dnia r.]. Dostępny w Internecie: 27

28 Analiza pieśni i poezji dotyczącej konfederacji barskiej Odważny Polak na marsowym polu Stawam na placu z Boga ordynansu, Rangę porzucam dla nieba wakansu. Dla wolności ginę Wiary swej nie minę, Ten jest mój azard./bis Krzyż mi jest tarczą, a zbawienie łupem, W marszu nie zostaję, choć i padnę trupem. Nie zważam, bo w boju Dla duszy pokoju Szukam w Ojczyźnie./bis wzór rycerza średniowiecznego echo krucjat, motyw duchów poległych rycerzy odwołanie do średniowiecznych ideałów rycerskich Krew z ran wylana dla mego zbawienia Utwierdza żądzę, ukaja pragnienia. Jako katolika Wskroś serce przenika Prawego w wierze./bis [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 28

29 Analiza pieśni i poezji dotyczącej konfederacji barskiej Pieśń żołnierska NMP Marsz, marsz me serce, pobudkę biją, Strzelaj modlitwy, a chwal Maryją: Bo u Maryi jesteś w komendzie, Nad nią mocniejszej mieć świat nie będzie. Fergadron biją, stawaj do tropu! Żadnemu Pani nie da urlopu, Masz urlop życia nie wiesz długo, Bądź że tej Pannie na wieki sługą. Stań do parolu, odbierz go śmiało, Aby na wieki w twem sercu trwało. Parol jest Jezus, hasło Maryja, Niech w nim twe serce na wieki sprzyja. A przy ostatnim życia momencie Wybrańcem Panny bądź w regimencie: I żebyś poszedł z abszejtem swoim, Z błogosławieństwem Maryi twojem. nawiązanie do znanych militarnych pieśni maryjnych, NMP jako dowódczyni wojsk, niezawodna twierdza, puklerz chroniący Polskę, Wierność religijnym zasadom i hasłu konfederacji: Jezus, Maryja [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 29

30 Analiza pieśni i poezji dotyczącej konfederacji barskiej Pieśń o Drewiczu Jedzie Drewicz, jedzie, Trzysta koni wiedzie; Oj, poczekaj, panie Drewicz, Nie twoje to będzie. Od bram Częstochowy Zabrzmiały podkowy: Ho! Ho! teraz panie Drewicz Nie uniesiesz głowy. To Kaźmierz Pułaski, Konfederat barski; Ty wiesz dobrze, panie Drewicz, Że to rębacz dziarski. Drewicza ujęto, W kajdany opięto; Hej, panowie, bracia szlachta, To nam dzisiaj święto. Drewiczowe ręce Drewiczowe ręce Już nie będą wywijały Szablą po wojence. Drewiczowe nogi Drewiczowe nogi Już nie będą zachodziły Pułaskiemu drogi. Drewiczowe oczy Drewiczowe oczy Już nie będą poglądować, Skąd Zaremba kroczy. Drewiczowe uszy, Drewiczowe uszy Już nie będą podsłuchiwać, skąd pan Sawa ruszy. [online]. [dostęp dnia r.]. dostępny w Internecie: 30

31 Źródła ikonograficzne zdjęcie autorstwa: Maciej Szczepańczyk, Krzyż konfederatów barskich na Jasnej Górze, %C4%99ci_Narodu.JPG 31

32 Co to jest ryngraf? Do czego ( jakiego elementu stroju rycerskiego) nawiązuje swoim kształtem?, Wizerunek jakiej postaci jest na tym ryngrafie? Poszukaj w źródłach, czy na ryngrafach konfederatów barskich był tylko ten wizerunek? Ryngraf okresu konfederacji barskiej w Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie, autor: Topory, 32

33 Omów elementy umundurowania konfederatów barskich, Zwróć uwagę na symbolikę, Czy elementy ubioru, odnajdziesz w akcie konfederacji. Wskaż na te elementy Konfederat barski 33

34 Jakie miasto konfederaci zdobywają? Wskaż na elementy uzasadniające twoją wypowiedź, Omów symbolikę tego obrazu? Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku, 34

35 Podobne pytania zadajemy uczniom do scharakteryzowania tego obrazu, Porównaj sztandary na obu obrazach Kazimierz Pułaski pod Częstochową, akwarela Juliusza Kossaka, Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku, 35

36 Dziękuję za uwagę Elżbieta Straszak 36