CHOROBY I CHWASTY JAK ZWALCZAĆ W OZIMINACH? 18 CHOROBY 4 ODCHWASZCZANIE 30 ZMIANY 16 OCHRONA GAZETA INTERAKTYWNA NUMER 17/2015

Transkrypt

1 GAZETA INTERAKTYWNA NUMER 17/2015 JAK ZWALCZAĆ CHOROBY I CHWASTY W OZIMINACH? 4 ODCHWASZCZANIE ZBÓŻ OZIMYCH PODCZAS WIOSNY 16 OCHRONA BURAKÓW CUKROWYCH PRZED CHWASTAMI 30 ZMIANY W KREDYTACH PREFERENCYJNYCH 18 CHOROBY WYSTĘPUJĄCE WIOSNĄ W RZEPAKU

2

3 SPIS TREŚCI TEMAT NUMERU MARTA NOWAK-WOŹNICA REDAKTOR PROWADZĄCA Szanowni Państwo, Warunki pogodowe panujące na polach jesienią i zimą 2014 roku sprzyjały wzrostowi chwastów. Chwasty te w obecnej chwili są w zaawansowanych stadiach rozwoju. Dokładna lustracja pola pozwoli ocenić skład gatunkowy chwastów i pomoże dobrać odpowiedni środek. Na stronie 4. doradzamy jak najskuteczniej odchwaścić pole podczas wiosny. Wiosną na uprawy rzepaku czyha wiele niebezpieczeństw. Zapobieganie i ograniczanie patogenów porażających liście rośliny rzepaku uzależnione jest od wielu czynników. Na stronie 16. opisujemy najczęściej występujące choroby rzepaku i metody walki z nimi. 18 CHOROBY WYSTĘPUJĄCE WIOSNĄ W RZEPAKU OZIMYM SPIS TREŚCI 4 ODCHWASZCZANIE ZBÓŻ OZIMYCH PODCZAS WIOSNY W 2015 roku zmienią się zasady dotyczące kredytów preferencyjnych. W ich spłacie jak co roku pomaga Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zachęcam do zapoznania się z kluczowymi zmianami w otrzymaniu kredytów preferencyjnych AGRITOX TURBO 750 SL SKUTECZNA OCHRONA BURAKÓW CUKROWYCH PRZED CHWASTAMI ŻYCZĘ MIŁEJ LEKTURY 24 PRZEGLĄD INSEKTYCYDÓW ZAREJESTROWANYCH DO OCHRONY RZEPAKU W POLSCE 30 WIĘCEJ PIENIĘDZY, NOWE RODZAJE. SĄ ZMIANY W KREDYTACH PREFERENCYJNYCH 36 NOWE ROZWIĄZANIA W BUDOWIE SIEWNIKÓW PRECYZYJNYCH ZESPÓŁ REDAKCYJNY AGRONEWS.COM.PL Redakcja: Gazeta AgroNews ul. Rakowiecka Warszawa tel GOSPODARSTWA ROLNE WSPÓŁPRACUJĄ Z POLSKIM STOWARZYSZENIEM ROLNICTWA ZRÓWNOWAŻONEGO ASAP redakcja@agronews.com.pl PROJEKT GRAFICZNY, DTP: Design Partners ( ZDJĘCIA: LICZY SIĘ KAŻDE OPAKOWANIE. PSOR EDUKUJE JAK GOSPODAROWAĆ OPAKOWANIAMI PO ŚRODKACH OCHRONY ROŚLIN? 3

4 NUMER 17 ODCHWASZCZANIE ZBÓŻ OZIMYCH PODCZAS WIOSNY WIOSENNE ZALECENIA ODCHWASZCZANIA ZBÓŻ TO JEDEN Z NAJBARDZIEJ OBSZERNYCH PROGRAMÓW ZWALCZANIA CHWASTÓW. OPIERA SIĘ NA BLISKO CZTERDZIESTU SUBSTANCJACH CZYNNYCH. BIORĄC POD UWAGĘ STOSOWANIE HERBICYDÓW BĘDĄCYCH WŁASNYMI ODPOWIEDNIKAMI ORAZ MOŻLIWOŚĆ ICH STOSOWANIA W MIESZANINACH LICZBA KOMBINACJI PRZEKRACZA 300. JEŻELI UWZGLĘDNIMY REJESTRACJĘ W CZTERECH GATUNKACH ZBÓŻ UZYSKAMY OKOŁO TYSIĄC WARIANTÓW ODCHWASZCZANIA TYCH UPRAW! 4

5 To dość obszerny materiał, zwłaszcza dla plantatorów, którzy stosunkowo niedawno zajęli się uprawą zbóż i nie mieli czasu na usystematyzowanie informacji o ich odchwaszczaniu. Z punktu widzenia praktyki zdecydowanie łatwiej jest posługiwać się nazwami substancji czynnych. Ich nazwy jednak często są trudne do zapamiętania, często podobnie brzmiące, dla niewprawnych łatwe do pomylenia a to niedopuszczalne. Stąd zamieszczony program obejmuje także nazwy handlowe. W tabeli, dla ułatwienia, preparaty mieszaniny uniwersalne zwalczające równocześnie chwasty jednoliścienne (głównie miotłę zbożową) oraz dwuliścienne wytłuszczono. Pozostałe zwalczają gatunki jednoliścienne (tylko fenoksaprop-p-etyl i pinoksaden) lub tylko dwuliścienne. Zdecydowana większość preparatów jest znana i stosowana od lat, niemniej co roku przewija się nieco nowości większej i mniejszej wagi, o których warto wiedzieć lub sobie uzupełnić informacje. Nieco o samych sulfonylomocznikach Z pośród blisko 600 zarejestrowanych herbicydów około 25% posiada w składzie jeden składnik sulfonylomocznikowy. Nic w tym dziwnego, że znaczna część nowości dotyczy herbicydów właśnie z tej grupy: flupyrsulfuron metylowy to zupełnie nowa substancja czynna zarejestrowana pod nazwą handlową Lexus 50 WG. Preparat oprócz wrażliwych biotypów miotły zbożowej i wyczyńca polnego zwalcza następujące gatunki dwuliścienne: chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, rumianek polny, rumian polny, samosiewy rzepaku, skrytek polny, tasznik pospolity i tobołki polne. Niezastosowany w trakcie wiosennych zabiegów w pszenicy ozimej może być wykorzystany do jesiennych zabiegów odchwaszczania pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego lub żyta. chlorosulfuron od lat jest znany jako Glean 75 WG. Tuż przed rozpoczęciem Z pośród blisko 600 zarejestrowanych herbicydów około 25% posiada w składzie jeden składnik sulfonylomocznikowy. nowego sezonu zarejestrowano jego odpowiednik Nuher 75 WG. Posiada on szerszą rejestrację niż Glean 75 WG obejmującą także stosowanie w jęczmieniu ozimym (bardzo stara rejestracja środka Glean). Zalecane dawki w terminie wiosennym nie niszczą miotły zbożowej (lekkie przyhamowanie rozwoju), natomiast skutecznie ograniczają występowanie chwastów dwuliściennych i bardzo skutecznie niszczą samosiewy rzepaku. chlorosulfuron + tifensulfuron to mieszanina substancji czynnych znana z produktu Chisel 75 WG. Został on obecnie zastąpiony nową formą użytkową pod nazwą Chisel Nowy 51,6 WG. W preparacie tym występują te same substancje czynne, ale w innych proporcjach, stąd zmiana w dawkowaniu. Znowelizowana forma preparatu jest zalecana w dawce 90 g/ ha z adiutantem Trend 90 EC (0,1%) we wszystkich zbożach ozimych poza jęczmieniem (w odróżnieniu od poprzedniej formy). tifensulfuron + tribenuron zarejestrowane aktualnie są trzy pary herbicydów o takim samym składzie substancji czynnych, ale o innych proporcjach. Przez producenta preferowane są Rubin SX 50 SG i Granstar Ultra SX 50 SG. Pierwszy z nich zawiera większą ilość tifensulfuronu i tym samym jest przeznaczony do równoczesnego zwalczania miotły zbożowej i określonej grupy chwastów dwuliściennych, natomiast Granstar Ultra SX 50 SG zalecany jest na stanowiska silnie zagrożone znaczną liczbą gatunków (w tym uciążliwych bylice, ostrożeń) dwuliściennych. Te, a także kilka innych preparatów są produkowane w technologii SX. Oznacza to bardzo dobrą rozpuszczalność granul, co przyspiesza działanie i zwiększa skuteczność. Z tzw. cech technicznych dobra rozpuszczalność pozwala na dokładne, a zarazem łatwe umycie (wypłukanie) zbiornika opryskiwacza. Dzięki temu w jego wnętrzu nie ma pozostałości, co eliminuje ewentualne uszkodzenie roślin opryskiwanych później tym samym sprzętem. Innym preparatem o takim samym składzie substancji czynnych jest Nautilus 5

6 NUMER 17 WG. Ten produkt charakteryzuje się tym, że zarejestrowano go od fazy 3 liści, ale aż do fazy końca liścia flagowego (BBCH 39)! Jest to pierwsza oficjalna rejestracja, która pozwala na stosowanie herbicydu w tak zaawansowanej fazie rozwojowej zbóż. Sulfonylomoczniki plus Oprócz tego, że środki sulfonylomocznikowe dobrze się komponują w mieszaninach miedzy sobą, są dobrymi partnerami dla substancji z innych grup chemicznych. Do tej pory jedyną formą fabrycznej mieszaniny z tritosulfuronem był preparat Mocarz 75 WG (i jego odpowiednik Nokaut 75 WG), którego drugim składnikiem jest dikamba. Preparaty te są także zalecane do mieszaniny zbiornikowej ze środkiem Apyros 75 WG. Ostatnio zarejestrowano preparat Alladyn 71,4 WG jest to czysty tritosulfuron, który zgodnie z zaleceniami dodatkowo został zarejestrowany w mieszaninie zbiornikowej z fluroksypyrem (Starane 250 EC). Do kombinacji zalecany jest adiuwant Dash HC. Sam preparat i jego mieszanina zalecane są do późnych zabiegów w fazie od drugiego kolanka do początku liścia flagowego (BBCH 32-37) w zbożach ozimych oprócz jęczmienia. Łącznie z tritosulfuronem w mieszaninie fabrycznej 6

7 wyprodukowano herbicyd Biathlon 4 D, którego drugim składnikiem jest florasulam. Także mieszaninę tych związków oficjalnie zarejestrowano do stosowania nawet w fazie całkowicie rozwiniętego liścia pszenicy ozimej bądź pszenżyta ozimego (BBCH 13-39). Dragon 450 WG zawierający aminopyralid + florasulam, doczekał się nowej formy o tym samym składzie pod nazwą Dragon NT 450 WG. Stara forma jest zalecana z sulfonylomocznikiem Apyros 75 WG (sulfosulfuron). W nowej zastąpiony został preparatem Nomad 75 WG (piroksysulam), którego substancja czynna nie jest związkiem sulfonylomocznikowym, ale reprezentuje ten sam mechanizm działania. Moczniki to tylko podobne brzmienie W odróżnieniu od wielu sulfonylomoczników, związków mocznikowych w uprawie zbóż zarejestrowano zaledwie dwa: chlorosulfuron do grupy preparatów zawierających tylko tą substancje czynną dołączył jako Dragon 450 WG (odpowiednik preparatu Lentipur Flo 500 SC). Kolejny od dawna zarejestrowany to Tolurex 500 SC. Preparaty te różnią się terminami stosowania pierwsze dwa zarejestrowane 7

8 NUMER 17 od ruszenia wegetacji do pełni krzewienia, natomiast Tolurex nieco mniej wygodnie tylko w fazie pełni krzewienia. Dodatkowo pierwsze dwa posiadają rejestrację we wszystkich zbożach ozimych, a Tolurex można stosować we wszystkich oprócz jęczmienia. Drugim związkiem z tej grupy jest izoproturon. Preparatów zarejestrowanych jest osiem. Również charakteryzują się znacznym rozstrzeleniem terminów stosowania, które zaczynają się od ruszenia wegetacji i trwają do fazy końca krzewienia (chociaż nie nakładają się). Zalecenia także w odmienny sposób obejmują gatunki zbóż i stosowane w nich dawki. Analiza wszystkich zaleceń (obu substancji) wskazuje na szeroki wachlarz możliwości ich stosowania. Potwierdza to również udział tych substancji w mieszaninach zbiornikowych i fabrycznych. Regulatory wzrostu Zasadniczych zmian w stosowaniu nie ma. Należy pamiętać, że dla najprostszych regulatorów wzrostu takich jak 2,4-D, MCPA, dikamba, dichloroprop czy mekoprop absolutne minimum podczas zabiegu to 8oC, lepiej 10oC. Taka temperatura powinna się utrzymywać chociaż przez kilka godzin na dobę do tygodnia po zabiegu. Podczas wiosny stosunkowo łatwo o takie warunki, ale do pierwszych zabiegów należy ich unikać. Nowości, poza nazwami handlowymi, w tym zakresie trudno się spodziewać. Do nielicznych należy chlopyralid (Faworyt 300 SL, Helion 300 SL) zalecany głównie do zwalczania ostrożnia polnego w pszenicy. Dziwi nieco, że podstawowy herbicyd w tym zakresie (Lontrel 300 SL) taką rejestrację stracił. Zwalczanie gatunków jednoliściennych W tej grupie preparatów jedno uzupełnienie. Zalecany do tej pory Axial 100 EC łącznie z adiuwantem Adigor 440 EC zostaje zastąpiony nową formą użytkową Axial 50 EC. Różnice to stosowanie nowej formy w proporcjonalnie wyższej dawce, ale bez adiuwanta oraz także w jęczmieniu. W obecnym sezonie na rynku będą w sprzedaży obie formy. Pozostałe zalecenia to rzeczywiście powtórka i przypomnienia z ubiegłych sezonów. Warto jedynie zwrócić uwagę na całe kolumny takich samych substancji czynnych opatrzonych innymi nazwami handlowymi. Umiejętnie poruszając się w tej przestrzeni można, zwłaszcza jeżeli to dotyczy większych areałów, odchwaścić pola ponosząc nieco mniejsze koszty. ADAM PARADOWSKI INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN W POZNANIU 8

9 Aktualny program odchwaszczania zbóż ozimych (wiosna 2015) KOMBINACJA HERBICYDOWA SUBSTANCJA CZYNNA BBCH - nieistotne (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji) DAWKA NA/HA [L, KG] GATUNEK ZBÓŻ Glean 75 WG chlorosulfuron 15 g p Pelikan Plus 550 SC DFF + IPU 1,5-2,0 p, pż Zeus 208 WG + Nuance 75 WG propoksykarbazon sodowy + amidosulfuron + jodosulfuron + dwupak/6 ha tribenuron BBCH Rw-16 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do szóstego liścia) Izoproturon 500 SC IPU 2,0 p BBCH Rw-25 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do pełni krzewienia) Attribut 70 SG propoksykarbazon sodowy g p, pż Aurora 40 WG karfentrazon etylu 50 g j, p Puma Uniwersal 069 EW + Sekator 125 OD fenoksaprop-p-etylu + amidosulfuron + 1,2 + 0,15 g p Fantom 069 EW + Sekator 125 OD jodosulfuron 1,2 + 0,15 g p Puma Uniwersal 069 EW + Granstar 75 WG 1, g p fenoksaprop-p-etylu + tribenuron Fantom 069 EW + Granstar 75 WG 1, g p Legato Plus 600 SC; Protekt Plus 600 SC DFF + IPU 1,5 p Dicurex Flo 500 SC, Lentipur Flo 500 SC chlorotoluron 3,0 j, p, pż, ż BBCH Rw-29 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do fazy końca krzewienia) Agroxone Max 750 SL; Ceridor MCPA 750 SL; Dicoherb 750 SL MCPA 1,0 j, p Agritox Turbo; Agroxone Turbo; ChwasTech Turbo; Dicoherb Turbo; Nutox Turbo; The-Tox Turbo 750 SL; Weed Tox Turbo - wszystkie 750 SL IPU 500 SC IPU Gold; IPUherb; Isoguard; Izofarm; Izoherb- wszystkie 500 SC MCPA + dikamba 1,0-1,25 p, ż IPU 2,0-2,5 p 2,0-2,5 p, pż Huzar 05 WG 0,15-0,2 p, pż, ż jodosulfuron Huzar 100 OD ml p, pż, ż Huzar Activ 387 OD 0,75-1,0 p, pż, ż jodosulfuron + 2,4-D Huzar 05 WG + Esteron 600 EC 0,2 + 0,5 p Maczeta OD 125; Sekator 125 OD amidosulfuron + jodosulfuron 0,15 p, pż, ż Zeus 208 WG propoksykarbazon sodowy + amidosulfuron + jodosulfuron 0,3 p Starane Super 101 SE + Granstar 75 WG florasulam + fluroksypyr + tribenuron 1, g j, p, pż, ż Starane Super 101 SE + Apyros 75 WG florasulam + fluroksypyr + sulfosulfuron 1, g p, pż BBCH Rw-30 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do początku strzelania w źdźbło) Atlantis 12 OD mezosulfuron + jodosulfuron 0,45-1,2 p, pż, ż Atlantis 12 OD + Grodyl 75 WG Atlantis 12 OD + Granstar 75 WG Atlantis 12 OD + Mustang 306 SE Atlantis 12 OD + Sekator 125 OD mezosulfuron + jodosulfuron + amidosulfuron mezosulfuron + jodosulfuron + tribenuron mezosulfuron + jodosulfuron + florasulam + 2,4-D (mezosulfuron + jodosulfuron + (amidosulfuron + jodosulfuron) 0,45 l + 40 g p, pż, ż 0,45 l + 25 g p, pż, ż 0,45 + 0,6 p, pż, ż 0,45 + 0,15 p, pż, ż p 9

10 NUMER 17 KOMBINACJA HERBICYDOWA SUBSTANCJA CZYNNA DAWKA NA/HA [L, KG] Duplosan DP 600 SL dichloroprop-p 2,0-2,5 p GATUNEK ZBÓŻ Golden Triben 750 WG + Trend 90 EC g + 0,05% p, pż, ż Naxel 75 WG; Nuance 75 WG tribenuron metylowy 20 g p Nuance 75 WG + Atpolan 80 EC 20 g + 1,5 p Naxel 75 WG + Foxtrot 069 EW tribenuron metylowy + fenoksaprop-petylu 20 g + 1,0 p Nuance 75 WG + Foxtrot 069 EW 20 g + 1,0 p Nuher 75 WG chlorosulfuron g j, p, pż, ż Platform 61,5 SG karfentrazon etylu + mekoprop 0,6-1,0 j, p, pż BBCH Rw-31 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do fazy pierwszego kolanka) Herkules 75 SG; Toto 75 SG; Tytan 75 SG g p tifensulfuron metyl + metsulfuron metyl Herkules 75 SG; Toto 75 SG; Tytan 75 SG + Asystent 90 EC g + 0,1 p BBCH Rw-32 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do fazy drugiego kolanka) Agria Fenoksaprop 069 EW; Fantom 069 EW; Puma Uniwersal 1,0-1,2 p 069 EW Foxtrot 069 EW; Jaguar 069 EW 1,0-1,2 p, pż, ż fenoksaprop-p-etylu Foxtrot 069 EW + Atpolan 80 EC 0,5 + 1,0 p, pż, ż Jaguar 069 EW + Atpolan 80 EC 0,5 + 1,0 p, pż, ż Apyros 75 WG; Nylon 75 WG + Atpolan 80 EC sulfosulfuron 13,3-26,5 g + 1,5 p, pż Apyros 75 WG; Nylon 75 WG + Chwastox Extra 300 SL sulfosulfuron + MCPA 13,3-20 g + 1,5 p Apyros 75 WG; Nylon 75 WG + Mustang 306 SE sulfosulfuron + florasulam + 2,4-D 13,3 g + 0,4-0,6 p Apyros 75 WG + Granstar 75 WG sulfosulfuron + tribenuron 13, g p Apyros 75 WG + Starane 250 EC sulfosulfuron + fluroksypyr 13,3-20,0 g + 0,4 p Fantom 069 EW; Puma Uniwersal 069 EW + Granstar 75 WG Fluroherb 200 EC; Galaper 200 EC; Herbistar 200 EC fenoksaprop-p-etylu + tribenuron 1,2 l + 20 g p 0,6-1,0 p, pż, ż Flurostar 200 EC fluroksypyr 0,75-1,0 p Tomigan 250 EC 0,6-0,8 j, p, pż, ż Bron 500 SG; Granstar SX 50 SG; Triben X 500 SG; Trimmer 50 SG + Trend 90 EC Bron 500 SG; Granstar SX 50 SG; Triben X 500 SG; Trimmer 50 SG + Trend 90 EC tribenuron g + 0,05% p 30-37,5 g + 0,05% pż Realchemie Tribenuron Metylu WG + Trend 90 EC g + 0,05% p, pż, ż BBCH Rw-37 (bezpośrednio po ruszeniu wegetacji do fazy początku liścia flagowego) Aneks SX 50 SG; Rubin SX 50 SG + Trend 90 EC g + 0,1% p, pż, ż Calibre SX 50 SG; Pragma SX 50 SG + Trend 90 EC tifensulfuron + tribenuron g + 0,05% p, pż, ż Granstar Ultra SX 50 SG; Picara SX 50 SG + Trend 90 EC g + 0,05% p, pż, ż Aloksypyr 250 EC; Saroksypyr 250 EC 0,5-0,8 p Hudson 200 EC; Hurler 200 EC; Jackdaw 200 EC, Stamigan 200 EC fluroksypyr 0,6-1,0 j, p Starane 250 EC 0,5-0,8 p, pż Fluroxane 200 EC, Galarane 200 EC; Helm Flurox 200 EC; Skalar 200 EC; Wikary 200 EC 1 j, p 10

11 KOMBINACJA HERBICYDOWA Fluroxane 200 EC; Galarane 200 EC; Helm Flurox 200 EC; Scalar 200 EC; Wikary 200 EC + Chwastox Extra 300 EC SUBSTANCJA CZYNNA DAWKA NA/HA [L, KG] fluroksypyr + MCPA 0,7 + 1,5 j, p Galarane 200 EC + Helmstar 75 WG 0,5 + 0,015 j, p Fluroxane 200 EC; Galarane 200 EC; Helm Flurox 200 EC; Scalar 200 EC; Wikary 200 EC + Helm Tribi 75 WG fluroksypyr + tribenuron 0,5 + 0,015 j, p Fluroxane 200 EC; Scalar 200 EC + Ranga 75 WG 0,5 + 0,015 j, p Wikary 200 EC + Pleban 75 WG 0,5 + 0,015 j, p GATUNEK ZBÓŻ Starane Super 101 SE fluroksypyr + florasulam 1,0-1,5 j, p, pż, ż BBCH ( od pierwszego liścia do końca krzewienia) Lexus 50 WG flupyrsulfuron metylowy 20 g p BBCH (od fazy 2 liści do fazy pierwszego kolanka) Chisel Nowy 51,6 WG + Trend 90 EC chlorosulfuron + tifensulfuron 90 g +0,1% p, pż, ż BBCH (od fazy 2 liści do fazy drugiego kolanka) Kantor 050 SC florasulam 0,08-0,1 p, pż Deresz; Dresz; Feniks; King; Kojot; Muskato; Mustang; Tarpan - wszystkie 306 SE Caliban 178 WG 2,4-D + florasulam 0,4-0,6 j, p, pż, ż BBCH od fazy 3 liści do fazy pełni krzewienia) propoksykarbazon sodowy + jodosulfuron 0,25 p BBCH od fazy 3 liści do końca krzewienia) Arena 70 WG; Lintur 70 WG; Merido 70 WG; Triadik 70 WG; triasulfuron + dikamba 0,15-0,18 j, p, pż, ż Triadik Bis 70 WG Bifenix N 499 SC bifenoks + IPU 4,5 p Fox 480 SC bifenoks 1,5 j, p, pż, ż Harpun 500 SC IPU 2,0-2,5 p BBCH (od fazy 3 liści do trzeciego kolanka) Finy 200 WG metsulfuron metylu 22,5-30 g p BBCH (od fazy 3 liści do fazy początku liścia flagowego) Axial 50 EC pinoksaden 0,6-1,2 j, p, pż Axial 50 EC pinoksaden 0,6-0,9 ż Axial 100 EC + Adigor 440 EC pinoksaden 0,3-0,6 + 0,9-1,8 p Axial 100 EC + Adigor 440 EC pinoksaden 0,3-0,45 + 0,9-1,35 j Starane 250 EC + Granstar 75 WG fluroksypyr + tribenuron 0,3 l + 15 g p, pż BBCH (od fazy 3 liści do końca fazy strzelania w źdźbło) Biathlon 4 D + Dash HC florasulam + tritosulfuron 0,04-0, p, pż Nautius WG tifensulfuron metylowy + tribenuron metylu BBCH ( od początku do końca krzewienia) 0,08-0,1 p, pż, ż Mocarz 75 WG (lub Nokaut 75 WG) + Apyros 75 WG dikamba + tritosulfuron + sulfosulfuron 0,2+0,013-0,020 kg p, pż Mocarz 75 WG (lub Nokaut 75 WG) + Apyros 75 WG + Olbras 88 EC dikamba + tritosulfuron + sulfosulfuron 0,2+0,013-0,020 kg + 1,0 l p, pż Mocarz 75 WG; Nokaut 75 WG tritosulfuron + dikamba 0,2 p, pż, ż 11

12 NUMER 17 KOMBINACJA HERBICYDOWA SUBSTANCJA CZYNNA DAWKA NA/HA [L, KG] Aminopielik Standard 600 SL 1,25-1,5 j, p 2,4-D Dicopur 600 SL; Esteron 600 SL 0,8-1,0 j, p GATUNEK ZBÓŻ Aminopielik D 450 SL 3 j, p, pż, ż Aminopielik Super 464 SL; Tayson 464 SL 2,4-D + dikamba 1 j, p, pż, ż Dicopur Top 464 SL 1 p, pż Aminopielik Tercet 500 SL 2,4-D + dikamba + mekoprop 2,0-2,5 j, p, pż, ż Chwastox 500 SL 1,5 j, p, pż, ż Chwastox 750 SL 1 j, p, pż, ż MCPA Chwastox Extra 300 SL 3 j, p, pż, ż Total 750 SL 1 p, pż Chwastox D 179 SL 5 j, p, pż, ż MCPA + dikamba Chwastox Turbo 340 SL 2,5 p, pż, ż Faworyt 300 SL 0,3-0,4 p chlopyralid Helion 300 SL 0,3-0,4 p BBCH (od początku krzewienia do początku strzelania w źdźbło) Chwastox Trio 540 SL MCPA + dikamba + mekoprop 2 p, pż, ż Bron 750 WG; Granstar 75 WG + Trend 90 EC Cuckoo 750 WG; Helgran 75 WG; Helmstar 75 WG; Helm Tribi 75 WG; Pleban 75 WG; Ranga 75 WG; Sabata 75 WG; Tribex 75 WG + Atpolan 80 EC Cuckoo 750 WG; Helgran 75 WG; Helmstar 75 WG; Helm Tribi 75 WG; Pleban 75 WG; Ranga 75 WG; Tribex 75 WG; Sabata 75 WG + Silwett tribenuron metylu BBCH (od początku krzewienia do pierwszego kolanka) g + 0,05% p, pż 20-25g + 1,5 p 20-25g + 0,1 p Dragon 450 WG aminopyralid + florasulam 33,3 g p, pż, ż Dragon NT 450 WG aminopyralid + florasulam 33 g p, pż, ż Dragon 450 WG + Apyros 75 WG aminopyralid + florasulam + sulfosulfuron 33,3 + 13,3-20 g p Dragon 450 WG + Apyros 75 WG + Atpolan 80 EC aminopyralid + florasulam + sulfosulfuron 33,3 + 13,3 g + 1,5 p Dragon NT 450 WG + Nomad 75 WG + Atpolan Bio 80 aminopyralid + florasulam + EC lub Olstick 90 EC piroksysulam g + 1,0 p Dragon NT 450 WG + Nomad 75 WG + Atpolan Bio 80 aminopyralid + florasulam + EC lub Olstick 90 EC piroksysulam g + 1,0 pż, ż Lancet Plus 125 WG aminopyralid + florasulam + piroksysulam 0,2 p, pż, ż Galmet 20 SG; Primstar 20 SG; Superherb 20 SG + Asystent 90 EC metsulfuron metylu 30 g + (0,1) p, pż, ż Galmet 20 SG + Galaper 200 EC; Fluroherb 200 EC; Herbistar 200 EC 20 g + 0,4-0,6 p, pż, ż Primstar 20 SG + Galaper 200 EC; Fluroherb 200 EC; Herbistar 200 EC metsulfuron metylu + fluroksypyr 20 g + 0,4-0,6 p, pż, ż Superherb 20 SG + Galaper 200 EC; Fluroherb 200 EC; Herbistar 200 EC 20 g + 0,4-0,6 p, pż, ż Chenkar 750 WG; Ergon 750 WG metsulfuron metylu + tifensulfuron metylowy 75 g p Gold 450 EC 2,4-D + fluroksypyr 1,0-1,25 j, p, pż, ż Mover 75 WG; Nomad 75 WG + Atpolan Bio 80 EC lub Olstick 90 EC piroksysulam g + 1,0 p, pż, ż 12

13 KOMBINACJA HERBICYDOWA SUBSTANCJA CZYNNA BBCH (od początku krzewienia do drugiego kolanka) DAWKA NA/HA [L, KG] GATUNEK ZBÓŻ Chwastox AS 600 EC MCPA 1,0-1,25 p Chwastox MP 600 SL mekoprop-p 2 p Chwastox MP 600 SL + Chwastox Turbo 340 SL mekoprop-p + MCPA + dikamba 0,5 + 1,5 p Mustang Forte 195 SE aminopyralid + florasulam + 2,4-D 1 p, pż, ż Finish SX 40 SG + Trend 90 EC BBCH (od dwóch rozkrzewień do początku strzelania w źdźbło) metsulfuron metylu + tifensulfuron metylowy BBCH (od trzeciego rozkrzewienia do początku fazy końca krzewienia) g + 0,05% p, pż, ż Legato 500 SC + Aminopielik Super 464 SL diflufenikan + 2,4-D + dikamba 0,1 + 1,0 p BBCH (od trzeciego rozkrzewienia do końca krzewienia) Protugan 500 SC 2,0-3,0 p IPU Protugan 500 SC 2,0-2,5 pż BBCH (od trzech rozkrzewień do trzeciego kolanka) Agritox 500 SL MCPA 1,5 j, p BBCH 25 (w fazie pełni krzewienia) Tolurex 500 SC chlorotoluron 2,0-2,5 l j, p, pż Agro Diflufenikan; Difenikan; Goshawk; Legato; Mac- Diflufenikan; Pro-Fenikan; Stakato - wszystkie 500 SC + Chwastox Turbo 340 SL DFF + MCPA + dikamba 0,1 + 2,0 p BBCH (w fazie od pełni do końca krzewienia) Gradio 74,4 SG, Granstar Power 74,4 SG + Trend 90 EC mekoprop-p + tribenuron metylu 0,8-1,0 p, pż, ż BBCH (od pełni krzewienia do końca fazy drugiego kolanka) Faraon 75 WG; Grodyl 75 WG; Sulfon 75 WG amidosulfuron g j, p, pż, ż BBCH (od pełni krzewienia do końca fazy trzeciego kolanka) Coma 20 WG; Desperado 20 WG; Pike 20 WG; Sheriff 20 WG; Winnetou 20 WG metsulfuron metylu 30 g p, pż Coma 20 WG; Desperado 20 WG; Pike 20 WG; Sheriff 20 WG; Winnetou 20 WG + Aurora 40 WG metsulfuron metylu + karfentrazon etylu g p, pż BBCH (od 6 rozkrzewień do końca fazy drugiego kolanka) Triben Super 50 SG; Trimax 50 SG; Tristar 50 SG g p, pż tribenuron metylu Triben Super 50 SG; Trimax 50 SG; Tristar 50 SG + Asystent+ 40 g + 0,05 p, pż Triben Super 50 SG; Trimax 50 SG; Tristar 50 SG + Galaper 200 EC lub Fluroherb 200 EC lub Herbistar 200 EC tribenuron metylu + fluroksypyr 25 g + 0,35 p, pż BBCH (od drugiego kolanka do początku liścia flagowego Alladyn 71,4 WG tritosulfuron 0,07 p, pż, ż Alladyn 71,4 WG + S tarane 250 EC + Dash HC tritosulfuron + fluroksypyr 0,05 + 0,2-0,3 + 1,0 p, pż, ż 13

14 NUMER 17 AGRITOX TURBO 750 SL HERBICYD NAJNOWSZEJ TURBO GENERACJI W UBIEGŁYM SEZONIE W SPRZEDAŻY POJAWIŁ SIĘ NOWY HERBICYD DO ZWALCZANIA CHWASTÓW 2-LIŚCIENNYCH W ZBOŻACH OZIMYCH I JARYCH - AGRITOX TURBO 750 SL.ZAWARTE W NIM SUBSTANCJE CZYNNE NALEŻĄ DO TZW.SYNTETYCZNYCH AUKSYN. TA GRUPA HERBICYDÓW JEST OD WIELU LAT ROZWIJANA I UNOWOCZEŚNIANA PRZEZ KONCERN CHEMICZNY NUFARM WCHODZĄCY WSKŁAD SPÓŁKI F&N AGRO POLSKA. Liczne znane preparaty o innym mechanizmie działania stosowane jednostronnie mogą prowadzić do powstania generacji chwastów odpornych, co utrudnia ich zwalczanie. Herbicydy z grupy syntetycznych auksyn mimo stosowania przez dziesiątki lat nadal utrzymują wysoką skuteczność działania. Dzięki temu w ostatnich latach nabierają one szczególnego znaczenia ponieważ wnoszą cenny wkład w aktywne sterowanie odpornością chwastów. Coraz częściej używane są jako komponent mieszanek herbicydowych bądź proponowane do zabiegów na polach, gdzie inne substancje, szczególnie z grupy sulfonylomoczników, zaczynają zawodzić i przestają skutecznie działać. Firmie Nufarmudało się wypracować wysoko skoncentrowaną formulację nowej generacji zawierającą niezwykle czyste molekuły chwastobójcze co prowadzi do jeszcze lepszego ich działania. Preparat Agritox Turbo 750 SL zawiera 2 substancje czynne: MCPA 660 g/1 l oraz Dicambę 90 g w 1l środka. Dzięki ich wysokiej koncentracji w zbożach jarych zalecana dawka to tylko 1 l/ha, natomiast w zbożach ozimych 1,25l/ha. W optymalnych warunkach pierwsze efekty działania preparatu widoczne są już kilka godzin po zabiegu co jest kolejną zaletą środka. Preparat, z racji tego, że zaburza gospodarkę hormonalną chwastów, Pszenica ozima odmiana Muszelka, podsiane nasiona rzepaku z systemu "Clearfield" powinien być stosowany w optymalnych warunkach dla wzrostu chwastów. Jeżeli prognozowane jest ochłodzenie poniżej 10 C lepiej odczekać na lepsze warunki. W temp powyżej 25 C zabieg najlepiejjest wykonać wieczorem. W niepewną przekropną pogodę, bądź w czasie suszy, kiedy liście chwastów pokryte są grubszą warstwą wosku do zabiegu można dodać odpowiedni adiuwant np. Mediator Max, który przyśpieszy i polepszy wchłanianie herbicydu przez liście zwalczanych chwastów. Wiele doświadczeń przeprowadzonych w Polsce potwierdza, że najlepszym terminem do oprysku Agritoxem Turbo 750 SL jest faza krzewienia się zbóż aż do początku fazy strzelania w źdźbło. Na polach w naszym Centrum Demonstracyjnym w Kopienicy w ubiegłym sezonie można było przekonać 14

15 Poletko po zastosowaniu popularnego sulfonylomocznika - samosiewy rzepaku nie zostały zwalczone Poletko po zastosowaniu preparatu Agritox Turbo 750 SL w dawce 1,25 l/ha - zwalczone samosiewy rzepaku z systemu "Clearfield". się o bardzo dobrym działaniu preparatu w zbożach jarych, gdzie skutecznie zostały zwalczone obecne tam chwasty takie jak: Przytulia czepna, Komosa biała, Krzywoszyj polny,tasznik pospolity czy Maruna bezwonna. W pszenicy ozimej Agritoxem Turbo 750 SLokazał się doskonałym preparatem do poprawek w sytuacji gdy na polach był problem z samosiewami rzepaku z systemu Clearfield, których nie udało się zwalczyć przez powszechnie używane do tego celu herbicydy z grupy sulfonylomoczników. W wielu doświadczeniach można było zobaczyć, że Agritox Turbo 750 SL dobrze działa nie tylko na chwasty zaliczane do wrażliwych na ten preparat, ale również okazywał się świetnym narzędziem do zwalczania Ostrożenia polnego, który był już w fazie wzrostu części generatywnych roślin. Wszystkie te cechy i zalety preparatu Agritox Turbo 750 SL sprawiają, że herbicyd ten jest interesującym i bardzo przydatnym narzędziem do regulacji zachwaszczenia zarówno w zbożach jarych jak i ozimych. GRZEGORZ WIESZOŁEK F&N AGRO POLSKA DZIAŁ ROZWOJU I REJESTRACJI

16 NUMER 17 SKUTECZNA OCHRONA BURAKÓW CUKROWYCH PRZED CHWASTAMI Siew buraków w szerokich międzyrzędziach oraz wolne zakrywanie międzyrzędzi sprzyjają rozwojowi chwastów, silnie konkurujących z roślinami buraka o zasoby siedliska. Stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju rośliny uprawnej wymaga zatem ingerencji człowieka, przede wszystkim poprzez zastosowanie trafnie dobranego herbicydu, który zapewni skuteczne zwalczanie szerokiego spektrum chwastów już po pierwszym zabiegu i zapewni pole wolne od niepożądanej roślinności aż do zakrycia międzyrzędzi przez liście buraka. Pokrycie gleby przez liście buraka cukrowego uzależnione jest w dużej mierze od doboru odmiany. Obecne w ofertach firm nasiennych odmiany różnią się bowiem pokrojem, w tym wielkością liści i ustawieniem rozety. Pełne wykorzystanie chwastobójczych możliwości herbicydów, a z drugiej strony zapewnienie bezpieczeństwa roślinom buraka uzależnione jest od przebiegu warunków pogodowych. Zimna wiosna, przymrozki, nadmiar lub niedobór wody, zaskorupienie gleby, nierównomierne wschody buraka wymagają umiejętnego zastosowania herbicydów, szczególnego zwrócenia uwagi na zapisy w etykietach środków, aby uniknąć błędów nie tylko w trakcie samego zabiegu, ale już w momencie przygotowywania mieszaniny. formulacji. Dzięki opracowaniu zawiesiny olejowej (OD) uzyskano między innymi wysoką stabilność herbicydu w różnych warunkach oraz łatwość sporządzania cieczy opryskowej, w tym mieszalność z innymi herbicydami. Ponadto formulacja OD przeciwdziała krystalizacji i wytrącaniu się substancji aktywnych, co eliminuje ryzyko zapychania się przewodów, rozpylaczy i zanieczyszczenia opryskiwacza. Formulacja herbicydu Betanal maxxpro 209 OD ułatwia bezpośrednie dotarcie środka do chwastów, jego bardzo dobre rozprowadzenie i pokrycie powierzchni liści, dzięki czemu więcej produktu pozostaje na liściach, co z kolei sprzyja lepszemu pobieraniu składników przez liście (lepsza absorpcja), szczególnie w warunkach niesprzyjających działaniu herbicydów. Substancje aktywne zawarte w formulacji herbicydu Betanal maxxpro 209 OD dzięki uzupełniającemu się działaniu sprawiają, że środek ten zwalcza szerokie spektrum gatunków chwastów, w tym tak uciążliwe w uprawie buraka cukrowego jak komosa biała i szarłat szorstki oraz jasnoty, psianka czarna, tasznik pospolity, tobołki polne, przytulia czepna, maruna bezwonna, rumianek pospolity i inne. Powszechnie wykorzystywanymi w buraku cukrowym substancjami aktywnymi, z sukcesem wywiązującymi się z powyższych zadań, są desmedifam, fenmedifam i etofumesat. W opracowanym przez Bayer CropScience herbicydzie Betanal maxxpro 209 OD umieszczono dodatkowo mikrodawkę lenacylu, substancję aktywną pełniącą jednocześnie rolę aktywatora, dzięki której w pełni wykorzystywane jest synergistyczne działanie wszystkich składników preparatu. Wysoka skuteczność chwastobójcza herbicydu Betanal maxxpro 209 OD jest wypadkową nie tylko efektywnego działania poszczególnych substancji aktywnych wchodzących w skład preparatu, w tym aktywującego działania dodatku lenacylu, ale także typu 16

17 Odchwaszczanie buraka cukrowego oparte jest na systemie dawek dzielonych, najczęściej w trzech zabiegach, wykonywanych nalistnie Stosowanie herbicydów nie jest uzależnione od fazy rozwojowej roślin buraka, ale od wschodów chwastów. Zabiegi należy wykonywać gdy chwasty znajdują się w fazie liścieni do fazy 2 liści właściwych (BBCH 10-12), wówczas gdy chwasty są najbardziej wrażliwe, dzięki czemu możliwym jest stosowanie niższych, ale ciągle skutecznych dawek herbicydów. Wybór herbicydu lub różnych kombinacji i mieszanin herbicydów uzależniony jest od aktualnej sytuacji na plantacji buraka. W zależności od sytuacji na polu do efektywnej kontroli zachwaszczenia wymagane jest użycie kilku substancji aktywnych zawartych w pojedynczych preparatach mieszanych następnie w opryskiwaczu bądź wykorzystanie już gotowych formulacji zawierających kilka uzupełniających się substancji. Herbicyd Betanal maxxpro 209 OD zawiera 4 substancje aktywne a ponadto charakteryzuje się łatwością mieszania z innymi substancjami, np. metamitronem w przypadku silnego zachwaszczenia samosiewami rzepaku lub graminicydami w obecności chwastów jednoliściennych. Powszechnie wykorzystywanymi w buraku cukrowym substancjami aktywnymi, z sukcesem wywiązującymi się z powyższych zadań, są desmedifam, fenmedifam i etofumesat. Aktualne programy ochrony buraka cukrowego przed chwastami powinny uwzględniać także założenia integrowanej ochrony roślin, w której kładzie się duży nacisk na stosowanie niechemicznych metod ochrony, przy jednoczesnym ograniczeniu ilości środków chemicznych. Dobrym rozwiązaniem w takim przypadku jest zwalczanie chwastów w buraku cukrowym metodą tzw. mikrodawek, co stało się możliwe po dopuszczeniu do stosowania środków ochrony roślin w niższych dawkach niż oficjalnie zalecane przed producentów. Warunkiem powodzenia tej metody jest aplikacja mieszaniny różnych substancji aktywnych w silnie obniżonych dawkach, na rośliny chwastów w fazie liścieni. Wykorzystanie w takim systemie herbicydu Betanal MaxxPro 209 OD, z uwagi na wielokomponentowy skład wydaje się zatem wysoce uzasadnione. DR HAB. ROBERT IDZIAK 17

18 NUMER 17 CHOROBY WYSTĘPUJĄCE WIOSNĄ W RZEPAKU OZIMYM W ROKU 2014 RZEPAK OZIMY WCHODZĄC W STAN SPOCZYNKU ZIMOWEGO NA WIĘKSZOŚCI PLANTACJI BYŁ PRAWIDŁOWO ROZWINIĘTY. DO TEJ PORY ZIMA PRZEBIEGAŁA DOSYĆ ŁAGODNIE. POCZĄTEK LUTEGO I STAN PLANTACJI RZEPAKU OZIMEGO MOŻEMY OCENIĆ NA DOBRY DO BARDZO DOBREGO. POGODA ZACZYNA PRZYPOMINAĆ OKRES PRZEDWIOSENNY, KTÓRY MOŻE WPŁYNĄĆ NA WCZEŚNIEJSZE RUSZENIE WEGETACJI ROŚLIN. 18

19 Przystępując do lustracji plantacji po zimie należy ocenić przezimowanie plantacji. Po stwierdzeniu, że rośliny są żywe i będą rokowały zadawalający plon nasion planujemy nawożenie i ochronę przed agrofagami i patogenami chorobotwórczymi. Praktycznie w czasie kontroli roślin rzepaku pod względem przezimowania wykonujemy ocenę zdrowotności. Wśród chorób wczesną wiosną na plantacji rzepaku duże znaczenie mają: sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowych, szara pleśń oraz coraz częściej lokalnie kiła kapustnych. Na przełomie wieku często na plantacjach obserwowano jeszcze objawy cylindrosporiozy roślin krzyżowych, ale dzięki nowym odmianom i niekorzystnym warunkom meteorologicznym dla tej choroby praktycznie nie występuje. Szara pleśń w dużym nasileniu występuje rzadko i lokalnie. Grzyb wywołujący tę chorobę atakuje często rośliny osłabione, uszkodzone przez mróz lub szkodniki np. pchełka rzepakowa. Choroba objawia się nekrozami z szarobrązową, kutnerowatą pylącą pleśnią. Na liściach rzepaku mogą również wystąpić czarne zagłębione plamki, przechodzące w strefowane plamy, na przemian jasne i czarne, często z dużą obwódką. Są to objawy czerni krzyżowych. Szkody powodowane przez sprawcę czerni krzyżowych grzyby z rodzaju Alternanria spp. są w tym czasie niewielkie. Tabela 1. Progi szkodliwości chorób wiosną CHOROBY TERMIN OBSERWACJI Faza regeneracji rozety i Sucha zgnilizna kapustnych początki formowania łodygi do wybijania w pęd kwiatowy Od fazy w pełni ukształtowanej Czerń krzyżowych rozety do formowania się zaczątków pędów Od fazy 2. liścia do fazy w pełni Szara pleśń wykształconej rozety PRÓG SZKODLIWOŚCI 15-20% roślin porażonych 20-30% roślin porażonych 20-30% roślin porażonych Jednak z zaatakowanych miejsc na liściach bardzo łatwo rozprzestrzenia się na łodygi i łuszczyny. Szczególnie na łuszczynach może powodować przedwczesne dojrzewanie i ich osypywanie się z nasion. Na plantacjach rzepaku w grudniu i styczniu obserwowano duże nasilenie objawów suchej zgnilizny kapustnych. Od wielu lat jest jedną z najważniejszych i najgroźniejszych chorób. Rozwija się już jesienią. Najlepszym okresem w zwalczaniu objawów tej choroby jest właśnie okres jesienny. Chociaż objawy te również obserwowano na polach gdzie był wykonywany zabieg grzybobójczy jesienią. Objawia się jasnymi plamami z ciemnymi punktami otoczone brązową obwódką. Patogen wywołujący tę chorobę poraża rzepak już jesienią i zimą w okresie ocieplenia. W tym okresie grzyb może wnikać z liści poprzez ogonek liściowy na szyjkę korzeniową i przerastać ją. Podstawa łodygi często w wyniku porażenia szyjki jest spękana i zmurszała. W konsekwencji zakłócony jest transport wody i asymilatów. Rośliny często 19

20 NUMER 17 przedwcześnie zamierają i wyłamują się pod naporem silnych wiatrów. Oprócz wymienionych chorób atakujących rzepak ozimy, wczesną wiosną coraz częściej spotykamy rośliny o czerwono-fioletowym zabarwieniu liści występującym na plantacji gniazdowo wywołanym przez kiłę kapusty. Choroba atakująca korzenie porażać może wszystkie rośliny z rodziny kapustych np. rzepak, gorczycę, rzodkiew. Sprawcą choroby jest pierwotniak Plasmodiophora brassicae, którego przetrwalniki mogą porażać rośliny przez wiele lat. Oprócz 20

21 obniżki plonu nasion, uniemożliwia uprawę na danym stanowisku roślin z rodziny krzyżowych. Patogen może rozprzestrzeniać się z glebą przyklejoną do narzędzi rolniczych, z wodą płynącą w rowach melioracyjnych, z zabrudzonymi butami. Może występować również na popularnych chwastach z rodziny kapustnych, jakimi są tasznik pospolity i tobołki polne. Objawia się biało-różowymi naroślami (galasy) na korzeniach, które stopniowo ciemnieją, pękają i gniją. Powstające narośle utrudniają prawidłowe funkcjonowanie systemu korzeniowego, co z kolei powoduje zahamowanie wzrostu roślin, czerwonofioletowe zabarwienie liści, przyśpieszone kwitnienie a często zamieranie roślin. Walka z kiłą kapustnych jest utrudniona gdyż praktycznie nie ma zarejestrowanych środków ochrony roślin zwalczających tę chorobę. Rozwojowi choroby sprzyja niskie ph, wilgotna i zlewna gleba. W celu zmniejszenia przetrwalników zaleca się nie uprawianie roślin kapustnych nawet przez osiem lat. Jedyną alternatywą jest wysiew odmian rzepaku odpornych na niektóre szczepy tego pierwotniaka. Zapobieganie i ograniczanie patogenów porażających liście rośliny rzepaku wiosną uzależnione jest od wielu czynników: następstwa roślin, odmian, stanu roślin po zimie. Od roku rolników obowiązuje integrowana ochrona roślin przed agrofagami ograniczającymi plonowanie roślin uprawnych. Zasadniczym celem integrowanej ochrony roślin przed agrofagami, do których należą również patogeny wywołujące choroby roślin jest zastosowanie w pierwszej kolejności metod nie chemicznych. Do tych możemy zaliczyć metodę agrotechniczną i hodowlaną. W celu Zapobieganie i ograniczanie patogenów porażających liście rośliny rzepaku wiosną uzależnione jest od wielu czynników: następstwa roślin, odmian, stanu roślin po zimie. ograniczenia organizmów chorobotwórczych zaleca się odpowiednie zmianowanie minimum 3-4 letnią przerwę w uprawie roślin kapustnych, przyorywanie resztek pożniwnych rzepaku i racjonalne nawożenie roślin. Jeżeli na plantacji rzepaku występują agrofagi chorobotwórcze ograniczając plonowanie nasion, należy zastosować zabiegi chemiczne ograniczające rozwój organizmów chorobotwórczych. W celu określenia porażenia przez patogeny należy w kilku reprezentatywnych miejscach rozmieszczonych np. po przekątnej pola określić nasilenie chorób. Nasilenie określamy najczęściej wybierając losowo minimum 25 roślin do oceny. Po stwierdzeniu objawów w nasileniu przekraczającym próg ekonomicznej szkodliwości trzeba szybko podjąć decyzję o wykonaniu zabiegu interwencyjnego (tab. 1.). Częsta lustracja plantacji określi nam zmiany, jakie mogą zachodzić na roślinach i ewentualne zmiany, które mogą przejść w zagrożenie. W decyzji o zabiegu mogą nam pomóc systemy monitorujące występowanie poszczególnych chorób pojawiających się w danym rejonie uprawy rzepaku. Przykładem jest system monitoringu zarodników workowych grzybów 21

22 NUMER 17 z rodzaju Leptosphaeria spp. zwany SPEC System Prognozowania Epidemii Chorób dostępny w Internecie na stronie pl/dbases/spec/. Określa rejon w Polsce, w którym ze względu na duże nasilenie zarodników jest uzasadnione wykonanie zabiegu grzybobójczego środkiem ochrony roślin. Na początku lutego w Polsce zachodniej było wysokie ryzyko wystąpienia suchej zgnilizny kapustnych. W Polsce wschodniej było podwyższone ryzyko. Tabela 2. Środki ochrony roślin zwalczające choroby grzybowe rzepaku wiosną ZWALCZANE CHOROBY GRZYBOWE NAZWA PREPARATU SUBSTANCJA AKTYWNA DAWKA (KG LUB L/HA) cylindrosporioza roślin krzyżowych czerń krzyżowych mączniak prawdziwy sucha zgnilizna kapustnych szara pleśń Eminent Star 312 SE chlorotalonil+ tetrakonazol 1,8-2, Caryx 240 SL chlorek mepikwatu+metkonazol 1,0-1, Magnello 350 EC difenkonazol+ tebukonnazol 0, Toprex 375 SC difenkonazol pakrobutazol 0, Pictor 400 SC dimoksystrobina+ boksalid 0, Caramba 60 SL metkonazol 1, Tenore 400 EW 1, Zafir 400 EW prochloraz + tebukonazol 1, Zamir 400 EW 1, Tilmor 240 EC protiokonazol + tebukonazol 1, Siarkol K 1000 SC 3, siarka + karbendazym Siarkol K 85 WP 4, Brasifun 250 EC 1, Domnic 250 EW 1, Erasmus 250 EW 1, Helicur 250 EW 1, Horizon 250 EW 1, Mystic 250 EC 1, Orius Extra 250 EW 1, Riza 250 EW 1, Sokolov 250 EW 1, tebukonazol Sparta 250 EW 1, Spekfree 430 SC 0, Starpro 430 SC 0, Syrius 250 EW 1, Tarcza Łan 250 EW 1, Tebu 250 EW 1, Toledo 250 EW 1, Troja 250 EW 1, Tyberius 250 EW 1, Yamato 303 SE tiofanat metylu+ tetrakonazol 1,

23 Pomocny rolnikom może być innym systemem monitoringu agrofagów dostępny na stronie Określa on poglądowo przekroczone progi ekonomicznej szkodliwości różnych organizmów szkodliwych na roślinach uprawnych w danym rejonie kraju. Jeśli rzepak nie był chroniony jesienią, istnieje duże prawdopodobieństwo konieczności dwukrotnego stosowania fungicydów wiosną: w momencie ruszenia wegetacji ograniczając rozwój suchej zgnilizny kapustnych, czerni krzyżowych i szarej pleśni, w fazie opadania płatków przeciwko czerni krzyżowych, szarej pleśni i zgniliźnie twardzikowej. Często zabieg grzybobójczy wczesnowiosenny oprócz zwalczania chorób występujących na plantacji ogranicza wzrost roślin rzepaku na długość. Właściwości regulujące mają fungicydy oparte na substancjach aktywnych z grupy triazoli difenkonazol, metkonazol i tebukonazol (tab. 2.). Preparatami, w których składzie oprócz substancji aktywnej o działaniu grzybobójczym jest druga o działaniu regulującym wzrost są: Caryx 240 SL i Toprex Jeśli rzepak nie był chroniony jesienią, istnieje duże prawdopodobieństwo konieczności dwukrotnego stosowania fungicydów wiosną. 375 SC. Stosowanie tych preparatów jest wysoce uzasadnione gdy rośliny na plantacji rzepaku są w dobrej kondycji po zimie. Przy mocnym uszkodzeniu rozety liściowej i korzenia często nie jest wskazane zastosowanie tych preparatów gdyż mogą działać fitotoksycznie na osłabione rośliny. Termin aplikacji jest najkorzystniejszy w momencie intensywnego wzrostu rzepaku przy jego wysokości cm. Zahamowanie wzrostu łodyg rzepaku zmniejsza ryzyko wylegania roślin. Ułatwiając przejazdy z opryskiwaczem w okresie kwitnienia, dojrzewania rzepaku oraz zbioru nasion. DR INŻ. WOJCIECH CIEŚLICKI UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU 23

24 NUMER 17 PRZEGLĄD INSEKTYCYDÓW ZAREJESTROWANYCH DO OCHRONY RZEPAKU W POLSCE RZEPAK OZIMY NALEŻY DO UPRAW WYMAGAJĄCYCH OD PLANTATORA DUŻEJ WIEDZY I ZAANGAŻOWANIA. PONADTO JEST ROŚLINĄ, KTÓRA W NASZYCH WARUNKACH KLIMATYCZNYCH NAJDŁUŻEJ PRZEBYWA NA POLU, ROZWIJA SIĘ BOWIEM W DWÓCH SEZONACH WEGETACYJNYCH: JESIENIĄ I WIOSNĄ NASTĘPNEGO ROKU. W ostatnich latach, ze względu na duże zapotrzebowanie na olej rzepakowy, zarówno na cele spożywcze jak i biopaliwa, areał uprawy tej rośliny w Polsce wzrósł do około 800 tys. ha. W ciągu całego rozwoju rzepak może być atakowany przez wiele gatunków owadów szkodliwych, które mogą powodować bardzo duże straty w plonie, a niekiedy być przyczyną całkowitego zniszczenia plantacji. Spośród najgroźniejszych gatunków występujących jesienią należy wymienić: pchełki ziemne, pchełkę rzepakową, gnatarza 24

25 rzepakowca, mszycę kapuścianą, śmietkę kapuścianą, tantnisia krzyżowiaczka, natomiast wiosną największe zagrożenie dla rzepaku stanowią: chowacz brukwiaczek, chowacz czterozębny, słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik oraz pryszczarek kapustnik. Należy podkreślić, że wzrost areału uprawy rzepaku stworzył bardziej dogodne warunki dla występowania i wzrostu liczebności wielu gatunków szkodników co w konsekwencji wymaga właściwej ochrony insektycydowej. Przedstawiona sytuacja sprawia, że ochrona przed szkodnikami jest głównym elementem programów ochrony rzepaku. Do ochrony rzepaku przed szkodnikami zarejestrowanych jest w Polsce 76 insektycydów z pięciu grup chemicznych oraz cztery środki będące mieszaniną dwóch substancji czynnych z różnych grup chemicznych. Najmniejsze grupy stanowią pirydyny azometyny oraz oksadiazyny reprezentowane odpowiednio przez jeden i dwa insektycydy zarejestrowane wyłącznie do zwalczania słodyszka rzepakowego. Nieco większą grupę pięciu insektycydów stanowią neonikotynoidy. W rzeczywistości są one oparte na dwóch substancjach czynnych. Grupa ta stanowi ważny element ochrony rzepaku przed szkodnikami ponieważ środki te charakteryzuje bardzo korzystny profil ekotoksykologiczny bardzo ważny w ochronie upraw entomofilnych. Jest to stosunkowo młoda grupa chemiczna. Zarejestrowany do zwalczania praktycznie wszystkich ważnych gatunków wiosennych szkodników rzepaku acetamipryd po raz pierwszy został opisany w 1992 roku. Zdecydowanie większą grupę Do ochrony rzepaku przed szkodnikami zarejestrowanych jest w Polsce 76 insektycydów z pięciu grup chemicznych oraz cztery środki będące mieszaniną dwóch substancji czynnych z różnych grup chemicznych. Gnatarz rzepakowiec larwa stanowią insektycydy fosforoorganiczne, których w ochronie rzepaku dostępnych jest siedemnaście. Należy jednak wyjaśnić, że szesnaście środków zawiera chloropiryfos, z których sześć zarejestrowanych zostało na zasadzie handlu równoległego a pozostały jeden zawiera malation. Substancje te po raz pierwszy opisano w literaturze odpowiednio w 1965 oraz w 1952 roku. Insektycydy te mogą stanowić bardzo duże zagrożenie dla pszczół i dlatego we wszystkich etykietach tych środków znajdziemy zapisy o zakazie stosowania ich w miejscach, gdzie pszczoły mają pożytek. Warto również pamiętać, że insektycydy te działają najlepiej w temperaturze powyżej 15OC. W końcu największą grupę chemiczną stanowią pyretroidy, których w ochronie rzepaku zarejestrowanych jest 47, co stanowi ponad 60% wszystkich zarejestrowanych w rzepaku insektycydów. Mimo tak licznej grupy w skład tych środków wchodzi zaledwie dziesięć substancji czynnych a aż osiemnaście środków zarejestrowanych zostało na zasadzie handlu równoległego. Historia tych substancji czynnych sięga lat siedemdziesiątych XX wieku. 25

26 NUMER 17 Insektycydy przynależne do tej grupy działają najlepiej w temperaturze poniżej 20O C a niektóre z nich mogą stanowić duże zagrożenie dla owadów pożytecznych. Pozostałe cztery środki stanowią mieszaninę dwóch substancji czynnych. Jeden środek to mieszanina tiachloprydu i deltametryny, drugi chloropiryfosu i beta-cyflutryny, a pozostałe dwa chloropiryfosu i cypermetryny. Podając liczbę środków ochrony roślin należy zwrócić uwagę na fakt znacznie mniejszej liczby substancji czynnych występujących w tych środkach. Do dyspozycji rolników jest 16 substancji czynnych, a praktycznie każda z nich występuje w kilku środkach. Ta sytuacja jest wynikiem szerokiego wprowadzenia generyków oraz rejestracji w ramach handlu równoległego. Sytuacji tej nie można uznać za korzystną szczególnie biorąc pod uwagę zapobieganie wykształcaniu przez szkodniki odporności na stosowane środki, gdzie zaleca się przemienne stosowanie insektycydów z różnych grup chemicznych. Należy podkreślić potrzebę dobrego przygotowania producenta rolnego, który programy ochrony rzepaku 26

27 przed szkodnikami musi tworzyć zwracając uwagę na substancje czynne zawarte w kupowanych środkach. Problem odporności jest jednym z wielu problemów jakie musi brać pod uwagę rolnik prowadząc ochronę plantacji rzepaku. Od 2014 roku obowiązuje w Unii Europejskiej Rozporządzenie 485/2013 nakazujące ograniczenie stosowania niektórych substancji czynnych, w tym będących składnikami zapraw stosowanych w ochronie rzepaku. W konsekwencji producenci byli zmuszeni do wysiania niezaprawionego zaprawą insektycydową materiału, co wpłynęło na wzrost zagrożenia ze strony szkodników jesiennych i potrzebę zwalczania ich zabiegami nalistnymi. Bardzo ważna dla wysokości i jakości plonu jest prawidłowo przeprowadzona ochrona rzepaku przed wiosennymi szkodnikami. Występuje tu kilka problemów, z których jako pierwszy należy wymienić potrzebę obserwacji uprawy pod kątem nalotów szkodników i ustalenia prawidłowego terminu ich zwalczania. Dotyczy 27

28 NUMER 17 28

29 Mszyca kapuściana to między innymi chowacza brukwiaczka, którego pojaw jest obserwowany często już na początku marca. Bardzo ważny jest prawidłowy dobór insektycydów biorąc pod uwagę ich skuteczność w często zmieniającej się temperaturze powietrza. Kolejnym gatunkiem pojawiającym się na plantacji rzepaku jest chowacz czterozębny, którego naloty trwają długo i kończą się kulminacyjnym wzrostem liczebności. To właśnie ten moment jest prawidłowym terminem zwalczania chowacza czterozębnego. Problemem może być jednoczesna obecność na plantacji tego szkodnika oraz słodyszka rzepakowego. W takiej sytuacji najważniejszym staje się właściwy dobór insektycydu zarejestrowanego do zwalczania obu tych gatunków. Wraz z przedłużającą się obecnością słodyszka rzepakowego podczas całego okresu kwitnienia rzepaku ma miejsce zagrożenie dla pszczół w okresie wykonywania zabiegów zwalczania. Należy pamiętać, że pszczoła miodna to jeden z wielu gatunków pszczół występujących na plantacjach rzepaku, a przyczyniających się do wzrostu wysokości i jakości uzyskiwanych plonów dzięki zapylaniu kwiatów. Najlepiej znanymi pszczołami obok pszczoły miodnej są powszechnie występujące trzmiele. Ochrona insektycydowa w takiej sytuacji wymaga odpowiedniego przygotowania z uwzględnieniem szerokiej ochrony prawnej owadów zapylających oraz zgodnie z zapisami w etykiecie środka. Szczegółowa znajomość etykiety może uchronić przed popełnieniem błędu i stworzenia zagrożenia dla zapylaczy. Optymalnym rozwiązaniem jest stosowanie w okresie kwitnienia rzepaku a także wszędzie tam, gdzie pszczoły mają pożytek insektycydów Należy podkreślić, że wzrost areału uprawy rzepaku stworzył bardziej dogodne warunki dla występowania i wzrostu liczebności wielu gatunków szkodników co w konsekwencji wymaga właściwej ochrony insektycydowej. selektywnych zgodnie z zadami dobrej praktyki ochrony roślin. Ochrona rzepaku przed szkodnikami łuszczynowymi, a więc przed chowaczem podobnikiem oraz pryszczarkiem kapustnikiem jest często prowadzona w terminie opadania płatków kwiatowych co daje możliwość zastosowania łącznego zabiegu przeciw chorobom i szkodnikom. W przypadku łącznego stosowania należy przestrzegać zaleceń zawartych w etykietach oraz korzystania z wyników badań nad łącznym stosowaniem agrochemikaliów. Prowadzone badania wykazują, że w pewnej liczbie przypadków substancje czynne mogą reagować ze sobą co może prowadzić do zmiany właściwości fizykochemicznych skutkujących obniżeniem skuteczności zabiegu czy też fitotoksycznością dla rośliny chronionej. Szczególnie niebezpieczne, zwłaszcza dla owadów pożytecznych, mogą być reakcje prowadzące do wzrostu toksyczności uzyskanej mieszaniny. Stosując mieszaniny środków należy pamiętać, że w przypadku braku takich zaleceń w etykiecie producent ponosi odpowiedzialność za skutki wykonanego zabiegu. Pisząc o ochronie rzepaku przed szkodnikami należy zwrócić uwagę na obowiązek realizowania programu ochrony zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin. Obowiązek ten został wprowadzony odpowiednimi aktami prawnymi i jest przestrzegany w krajach członkowskich Unii Europejskiej od dnia 1 stycznia 2014 roku. Programy integrowane i ich realizacja wymagają przygotowania się i bogatej wiedzy producenta rolnego. Wiedza ta, tak jak podkreślano to wcześniej jest szczególnie ważna w ochronie rzepaku, gdzie mamy do czynienia z duża liczbą szkodników wymagających zwalczania a także ochroną owadów pożytecznych, w tym zapylających. MGR INŻ. GRZEGORZ PRUSZYŃSKI ZAKŁAD ENTOMOLOGII INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY POZNAŃ 29