Ocena osiągnięcia naukowego oraz pozostałego dorobku naukowego, a także dorobku dydaktycznego i organizacyjnego dr Andrzeja Wiszniewskiego

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Krzysztof Błażejczyk Warszawa, 2 listopada 2015 r. Ocena osiągnięcia naukowego oraz pozostałego dorobku naukowego, a także dorobku dydaktycznego i organizacyjnego dr Andrzeja Wiszniewskiego Dr Andrzej Wiszniewski odbył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Gdańskiego. Tytuł magistra fizyki uzyskał w roku 1974 na podstawie pracy Wyznaczenie radiacyjnej liczby Knudsena dla atmosfer gwiazdowych. Opiekunem naukowym pracy był prof. dr hab. R. Głębocki. W latach pracował jako asystent w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Następnie, do roku 1987 był specjalistą w Instytucie Fizyki Doświadczalnej UG. Począwszy od roku 1987 pracuje w Akademii Medycznej w Gdańsku, kolejno na stanowiskach adiunkta i starszego wykładowcy (od roku 1998). Od roku 1987 do 2004 pełnił tam jednocześnie obowiązki kierownika Samodzielnej Pracowni Informatyki Medycznej. Pracę doktorską, pt. Propagacja fal uderzeniowych w atmosferach z uwzględnieniem procesów dysocjacji molekuł oraz jonizacji metali obronił w roku 1986 na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Łódzkiego uzyskując stopień doktora nauk fizycznych. Promotorem rozprawy był prof. dr hab. L. Wojtczak. Zainteresowania badawcze i dorobek naukowy Zainteresowania badawcze dr. A. Wiszniewskiego do momentu przygotowania rozprawy doktorskiej koncentrowały się na problematyce astrofizycznej i dotyczyły specyficznych problemów struktur gazowych atmosfer gwiazdowych. Tej problematyce poświęcona była praca magisterska i praca doktorska. Badania naukowe w dziedzinie astrofizyki, które zwieńczyły dwie publikacje, zostały w 1977 r. nagrodzone przez Rektora UG nagrodą za wybitne osiągnięcia naukowe. Po uzyskaniu stopnia doktora Habilitant podjął pracę w Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Prowadzone tam przez Kandydata badania koncentrują się na zagadnieniu jonizacji powietrza, które to zagadnienia wchodzą w zakres fizyki atmosfery. Przez wiele lat Habilitant prowadził badania eksperymentalne związane z zawartością jonów w powietrzu atmosferycznym, w różnych warunkach meteorologicznych oraz w różnych typach

2 środowiska (lądowe i morskie, miejskie i pozamiejskie, leśne i trawiaste). Badaniami swymi objął także różnego rodzaju pomieszczenia: biurowe, mieszkalne, kajuty na okrętach, pomieszczenia z technicznym sprzętem medycznym. Drugi nurt badań, wynikający bezpośrednio ze współpracy z lekarzami i fizjologami, obejmował zagadnienia z zakresu biofizyki. Badał reakcje wywoływane w organizmach żywych pod wpływem ekspozycji w środowisku o podwyższonej jonizacji powietrza. Badania objęły różne poziomy struktur żywych, począwszy od komórek (limfocytów) in vitro, przez wybrane, proste mikroorganizmy, a kończąc na badaniach prowadzonych na ludziach. Te ostatnie badania dotyczyły zmian wskaźników fizjologicznych i krążeniowych u osób wdychających zjonizowane powietrze. Dodatkowym polem zainteresowań badawczych dr. Wiszniewskiego są problemy filozofii przyrody oraz nauczania na poziomie akademickim. Na obydwu uczelniach, z którymi był i jest związany, tworzył programy dydaktyczne dotyczące różnych gałęzi fizyki (na UG) oraz informatyki i statystyki medycznej (na AMG). Mimo wieloletniej pracy naukowej dorobek Kandydata po uzyskaniu stopnia doktora jest bardzo skromny. Na dorobek ten składają się: 1 monografia (którą przedstawił jako osiągnięcie naukowe), 1 rozdział w pracy zbiorowej, 24 oryginalne prace naukowe (głównie w języku polskim) oraz 15 prac o charakterze popularnonaukowym. Sześć oryginalnych prac zostało opublikowanych w polskich czasopismach znajdujących się na liście JCR, a łączny IF wynosi 3,359. Dziesięć prac Kandydata znajduje się bazie Web of Science. Bardzo niski jest jednak wskaźnik ich cytowalności (12), w tym tylko 5 bez autocytowań. Index Hirscha, według bazy Web of Science, wynosi 2. Niewielka jest aktywność międzynarodowa i konferencyjna Habilitanta. Według podanej przez niego ogólnej informacji uczestniczył w kilkunastu konferencjach, a tylko jedną z nich wskazał jako międzynarodową (w Grodnie na Białorusi). W autoreferacie nie znalazła się żadna informacja dotycząca uczestnictwa w międzynarodowych projektach badawczych. Ocena osiągnięcia naukowego Za swoje osiągnięcie naukowe, które przedstawił jako podstawę postępowania o nadanie stopnia doktora habilitowanego, Kandydat wskazał monografię Jonizacja powietrza oraz jej wpływ na organizmy żywe. Została ona opublikowana w roku 2012 jako tom 42, suplement 8 Annales Academiae Medicae Gedanensis. Dzieło to składa się z 4 zasadniczych części. W pierwszej Autor przedstawił podstawowe informacje o aerojonach i metodach ich

3 badania. Część druga dotyczy naturalnego tła aerojonów w terenie otwartym, trzecia tła aerojonów w pomieszczeniach, a czwarta oddziaływania aerojonów na organizmy żywe. W części pierwszej Kandydat omówił najważniejsze cechy aerojonów (koncentracja, ruchliwość, biegunowość) oraz metody pomiarowe wyznaczania tych parametrów. Poza przedstawieniem najważniejszych cech fizycznych Autor wiele miejsca poświęcił omówieniu historii badań oraz problemów, które pojawiały się na kolejnych ich etapach. Wykazał przy tym, cenny w nauce, krytycyzm w stosunku do prezentowanych zagadnień. W drugiej części monografii Autor prezentuje wyniki licznych badań prowadzonych przez siebie oraz przez innych autorów w różnych typach środowiska geograficznego oraz w różnych warunkach pogodowych i klimatycznych. Ta część pracy jest mi tematycznie najbliższa, jako że Autor omawia w niej zagadnienie naturalnego poziomu jonów w powietrzu atmosferycznym. Pisze także o możliwym wpływie różnych warunków środowiskowych i meteorologicznych na ten poziom oraz jego zmienność w czasie i przestrzeni. Od wielu lat zajmuję się badaniem zmienności przestrzennej różnych fizycznych cech atmosfery pod wpływem czynników lokalnych oraz możliwym wpływem tych cech na człowieka. Dlatego też ta część monografii wydawała mi się szczególnie interesująca dla dziedziny, którą reprezentuję, a mianowicie bioklimatologii człowieka. Z przykrością muszę stwierdzić, że jestem bardzo rozczarowany zawartością i treścią tej części pracy. Kandydat oparł swe rozważania na wynikach badań, które prowadził przy różnych okazjach przez blisko 20 lat. Problematyka tych badań była dość przypadkowa i nie stanowi jednej zwartej całości, która pozwoliłaby na wyciąganie ogólnych wniosków. Wyniki tych badań nie są w żadnej mierze porównywalne przede wszystkim z uwagi na bardzo różne zakresy monitorowania stanu atmosfery (poza samymi pomiarami parametrów jonizacji). Autor próbuje przekonać czytelnika, że w tej lub innej serii pomiarów wpływ na koncentrację aerojonów miał (lub nie miał) któryś z elementów meteorologicznych czy środowiskowych. Niestety, rozważania te nie są poparte konkretnymi informacjami na temat warunków meteorologicznych panujących w miejscu pomiaru. Nie mamy nawet pewności, czy w każdym z badanych miejsc prowadzono równoległe pomiary jonizacji powietrza i parametrów meteorologicznych. A jednocześnie wielokrotnie Autor podkreśla możliwość wpływania na wyniki pomiarów różnych czynników o charakterze mikroklimatycznym. Dlatego też rozważania autora na temat wpływu różnych cech środowiska (roślinności, zabudowy, wysokości n.p.m.) są nieprzekonujące. Czytelnik nie może mieć pewności, który z wielu możliwych czynników miał największy, rzeczywisty wpływ na koncentrację aerojonów.

4 W większości analizowanych własnych serii pomiarowych Autor stwierdza wyraźną cykliczność dobową koncentracji aerojonów z minimum w nocy lub ranem i maksimum w godzinach okołopołudniowych. Szukając przyczyn tej cykliczności Kandydat największą wagę przypisuje prędkości wiatru, kategorycznie wykluczając oddziaływania innych elementów meteorologicznych, które także cechują się zmiennością dobową (promieniowania słonecznego i temperatury powietrza). Niestety, tylko w odniesieniu do kilku serii pomiarowych mamy podane jaki typ wiatromierza stosowano, jednak bez informacji o tym, gdzie te pomiary prowadzono. Niekiedy dane o prędkości wiatru były uzyskiwane z miejsc oddalonych od pomiarów jonizacji, a to nie pozwala na poprawne wnioskowanie. Autor próbuje także wskazać, jaki proces fizyczny prowadzi do zwiększenia koncentracji aerojonów obserwowanej podczas zwiększonej prędkości wiatru. Podejmuje tu polemikę z S. Tyczką, która w swej pracy habilitacyjnej z 1969 r. wyraziła opinię, że może być za to odpowiedzialne nanoszenie przez wiatr zanieczyszczeń, zwiększających jonizację powietrza. Dr Wiszniewski poddaje w wątpliwość tę hipotezę nie popierając tego żadnymi danymi eksperymentalnymi. Twierdzi jednocześnie, że jest za to odpowiedzialne wywiewanie radonu w warstwy przygruntowej. Dla poparcia tak zdecydowanego poglądu nie przytacza jednak żadnych faktów, które by to potwierdzały. W żadnej z serii swych pomiarów nie monitorował bowiem koncentracji radonu. Podsumowując tę część monografii muszę z przykrością stwierdzić, że stanowi ona niezbyt udaną kompilację różnych krótkich, jednostkowych badań cząstkowych. Na podstawie takiego materiału całkowicie nieuzasadnione są stwierdzenia zawarte w zakończeniu monografii, że wyznaczenie parametrów aerojonów w szeroko rozumianym tle atmosferycznym zostało w pełni zrealizowane oraz, że niniejsza praca, wraz z publikacjami z tej dziedziny z Uniwersytetu w Tartu, problematykę jonizacji atmosfery praktycznie zamyka. Wydaje się, że znacznie bardziej wartościowe są dociekania Autora na temat tła aerojonów w pomieszczeniach oraz oddziaływania aerojonów na organizmy żywe. Zagadnienia te wykraczają jednak poza moje kompetencje i nie mogę się na ich temat wypowiadać autorytatywnie. Cennym walorem ocenianej monografii jest podjęcie przez Kandydata zagadnień metodyki prowadzenia pomiarów jonizacji powietrza. Prezentując kolejne fragmenty swych badań eksperymentalnych omawia szczegółowo problemy o charakterze metrologicznym, które należało rozwiązać. Te wskazówki mogą być bardzo cenne dla osób, które w przyszłości będą chciały prowadzić tego typu badania.

5 Oceniając ogólnie całość przedstawionego osiągnięcia naukowego stwierdzam, że w odniesieniu do zagadnień, w których czuję się kompetentny, nie jest ono wystarczające, aby potwierdzić umiejętności samodzielnego prowadzenia badań. Wprawdzie w zakresie samej techniki i metodyki prowadzenia pomiarów jonizacji Kandydat jest ekspertem. Niemniej, nie wykazał dostatecznie umiejętności kompleksowego przygotowania i przeprowadzania badań eksperymentalnych, które pozwoliłyby na potwierdzenie lub zaprzeczenie stawianych hipotez. Nie do przyjęcia jest sposób interpretacji wyników i wyciągania wniosków bez dostatecznego udokumentowania w danych eksperymentalnych. Działalność dydaktyczna i organizacyjna Od czasu zakończenia studiów i uzyskaniu tytułu magistra dr A. Wiszniewski pracował na uczelniach. Początkowo były to Instytut Fizyki i Instytut Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie Kandydat tworzył programy studiów i prowadził liczne zajęcia dydaktyczne (m.in. mechanika teoretyczna i kwantowa, astrofizyka, astronomia, fizyka cieczy i gazów, dydaktyka fizyki). Od roku 1987, pracując na Akademii Medycznej w Gdańsku tworzył programy i prowadził zajęcia z zakresu informatyki i statystyki medycznej. Za osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej i organizacyjnej został w 1989 r. uhonorowany przez Rektora AMG nagrodą II stopnia. Brak jest w autoreferacie informacji na temat sprawowania opieki nad studentami i doktorantami. Kandydat wydaje się być typem badacza-indywidualisty. Wprawdzie część prac została wykonana w 2-3 osobowych zespołach, to jednak dr Wiszniewski nie uczestniczył w żadnych międzyuczelnianych programach, sieciach, zespołach eksperckich i konsorcjach oraz nie należy do żadnego towarzystwa naukowego. Nie podejmował się także prac redakcyjnych i eksperckich oraz nie kierował i nie pracował w żadnym projekcie naukowym. Nie był także zapraszany jako recenzent. Jedynie raz, przed doktoratem odbył staż zagraniczny w Moskwie w roku Oceniając całość dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego, w tym wskazane osiągnięcie naukowe, stwierdzam, że dr Andrzej Wiszniewski nie spełnia większości kryteriów stawianych osobom ubiegających się o nadanie stopnia doktora habilitowanego wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. (Dz. U. Nr 196, poz. 1165).