Ergonomia na bloku operacyjnym

Transkrypt

1 Ergonomia na bloku operacyjnym z punktu widzenia architekta Współczesna technologia medyczna to nic innego jak relacje pomiędzy przestrzeniami. Tylko architekt jest przygotowany do ergonomicznego organizowania przestrzeni, a co za tym idzie, środowiska pracy. Poszukiwanie przestrzeni zapewniającej bezpieczeństwo procedur medycznych oraz komfort pacjentów i lekarzy doprowadziło do kilku istotnych zmian w projektowaniu dużych bloków operacyjnych. MGR INŻ. ARCH. TOMASZ MACH, MGR INŻ. ANNA GIL Pracownia Architektoniczna WARS Tomasz Mach 12 Definiując ergonomię jako działania zmierzające do uzyskania dobrostanu człowieka w środowisku pracy poprzez optymalizację otoczenia, dostrzec można zbieżność z wymaganiami, jakie stawia sobie architekt, rozpoczynając projektowanie. Przestrzeń ergonomiczna to przestrzeń świadomie zorganizowana, ukształtowana architektura mająca szeroko pojęte właściwości terapeutyczne 1. To samo dotyczy technologii medycznej, która nie jest jedynie prostym doborem urządzeń i niezbędnej do ich funkcjonowania infrastruktury. Współcze- sna technologia medyczna to nic innego, jak relacje pomiędzy przestrzeniami. Tylko architekt jest przygotowany do ergonomicznego organizowania przestrzeni, a co za tym idzie, środowiska pracy. Pełne pasji, innowacyjne podejście projektantów instalacji jest również niezbędne do uzyskania zamierzonych efektów. Projektowanie obiektów służby zdrowia, a zwłaszcza bloków operacyjnych, to wypełnianie przestrzeni technologią wpływającą na ergonomię, gdzie warunki pracy powinny sprzyjać skupieniu i wysokiej jakości wykonywanej pracy.

2 OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 6/2015 fot. archiwum autorów Przestrzeń Poszukiwanie przestrzeni zapewniającej bezpieczeństwo procedur medycznych 2 oraz komfort pacjentów i lekarzy doprowadziło do kilku istotnych zmian w projektowaniu dużych bloków operacyjnych. Obecnie staramy się zapewnić w obrębie bloku znaczną przestrzeń przeznaczoną do przygotowania pacjenta. Duże pomieszczenia z oknami zastępują dziewięcio- lub dwunastometrowe, ciemne pomieszczenia zlokalizowane bezpośrednio przy sali operacyjnej. Przyjmując, że na jedno łóżko w sali przygotowania powinno przypadać m 2, a liczba łóżek stanowi około 60% liczby sal operacyjnych, to dla dziesięciosalowego bloku powinniśmy zapewnić przestrzeń o powierzchni około 150 m 2, stwarzając zupełnie inne warunki chorym i personelowi. Zapewnienie pacjentom intymności poprzez podział kurtynami pozwala jednocześnie na uzyskanie do nich swobodnego dostępu. Pacjent premedykowany i uśpiony w tej przestrzeni nie będzie podlegał silnemu stresowi na widok sali z pełnym wyposażeniem. W opracowaniach projektowych nie rezygnuje się z pomieszczenia przygotowania pacjenta zlokalizowanego przy sali operacyjnej, ale pełni ono inne funkcje. Ogranicza przepływ powietrza między salą a korytarzem i chroni przed bezpośrednim wglądem do sali operacyjnej. Pojawia się wiele projektów, w których całkowicie zrezygnowano z pomieszczeń przygotowania pacjenta zlokalizowanych przy salach operacyjnych. To też jest prawidłowe podejście jeśli tylko pamięta się o właściwej regulacji zespołów nawiewnych. Dąży się obecnie do zwiększenia powierzchni śluz wjazdowych pacjentów, choć często nie jest to możliwe. Pomieszczenia te zazwyczaj muszą pozostać ciemne, powinny jednak umożliwić swobodny dostęp do pacjenta dwóm lub czterem osobom jednocześnie. Kontakt z nimi w trakcie przekładania z łóżka na blat lub wózek operacyjny jest bezcennym czynnikiem obniżającym poziom stresu. Lansowane przez niemieckie firmy automaty do przekładania działają odwrotnie. Autorzy mieli okazję widzieć osobę przekładaną automatycznie oczy zaszklone adrenaliną mówiły wszystko. PRODUCENT systemów zabudowy panelowej do sal operacyjnych, drzwi medycznych myjni chirurgicznych Kozłowo, ul. Kolejowa 20 tel. kom poczta@wibo-bt.com.pl 13

3 W tym przypadku ergonomia (dobrostan) to rolki i dobre słowo personelu. Oczywiste jest, że zaplecze socjalne personelu, jego wielkość i wyposażenie przekładają się na jakość i efektywność pracy. Niekiedy widuje się pomieszczenia o powierzchni siedmiu, ośmiu metrów kwadratowych, które nie zapewniają koniecznego relaksu i komfortu 3. Funkcjonalnie nie można ich też wykorzystywać do innych potrzeb. Przestrzeń sali operacyjnej Współcześnie dążymy do tego, by sala operacyjna nie wyglądała jak hotelowa kuchnia strasząca stalą nierdzewną, groźna, przygnębiająca i pozbawiona światła dziennego. Staramy się uzyskać doświetlenie światłem dziennym 4, choćby przez umieszczenie nad drzwiami sali długiego, wąskiego okna wewnętrznego. Umożliwiamy chirurgom spojrzenie w odległą przestrzeń, gimnastykę oka i chwilowe odprężenie. Zawsze należy pamiętać, by nie doprowadzić do mieszania się sztucznego światła lamp operacyjnych z wielokrotnie mocniejszym światłem słonecznym. Chodzi przede wszystkim o pole operacyjne; niekorzystne jest również występowanie plam światła słonecznego poza jego obrębem. Utrudnia to akomodację oka i powoduje rozdrażnienie. Aby uniknąć tego typu problemów, stosuje się kilka rozwiązań. Jednym z gorszych, choć skutecznych, są poziome osłony przeciwsłoneczne montowane na elewacji nad zewnętrznymi oknami. Jeśli korytarz brudny usytuowany jest od strony ściany zewnętrznej, to słońce nie będzie penetrowało na salę. Wybór innych wariantów Optymalizacja przebiegu operacji może być dziś realizowana w tak zwanych salach zintegrowanych zabezpieczenia zależy od wiedzy i kreatywności architekta. Jakikolwiek wariant wybierze się, przewidując zewnętrzne okno, skutek zawsze będzie pozytywny: humanizacja warunków pracy zespołu medycznego, wzrost koncentracji i zmniejszenie stresu. Współczesne propozycje wykończenia ścian w salach operacyjnych zapewniają wachlarz możliwości w doborze materiałów. Od malowanej stali, poprzez tworzywa sztuczne, bakteriostatyczne tapety i farby, aż po odpowiednio przygotowane szkło. Nie trzeba wyjaśniać, jak istotny wpływ na samopoczucie lekarzy i pacjentów wywierają zastosowane materiały i ich odbiór wizualny 5. Powstają sale o starannie dobranej kolorystyce, znacznie to- 14

4 OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 6/2015 nizującej stres operatorów i zapewniającej dobre samopoczucie 6. Wykończenie sal może mieć inną, ciekawą cechę: jest nią szczelność gazowa paneli ściennych, drzwi i stropów. Zastosowanie wyżej wymienionych systemów umożliwi dokładną (choć długotrwałą) dezynfekcję wszystkich powierzchni (w tym wszelkich kabli, rurek, aparatury) metodą fumigacji. To rozwiązanie skuteczne i ergonomiczne. Podnosi bezpieczeństwo procedur medycznych, jednocześnie odbywa się bez bezpośredniego udziału personelu. Wyposażenie Sprzęt medyczny, wyposażenie i wykończenie materiałowe bez wątpienia mają duży wpływ na komfort pracy i pobytu pacjenta na blokach operacyjnych. Starając się uzyskać jak najlepsze efekty, warto stosować nowoczesne, innowacyjne rozwiązania. Coraz częściej odchodzi się od korzystania z gazów medycznych na rzecz substancji iniekcyjnych, znacznie zmniejszając przy tym szkodliwość środowiska pracy personelu. Warto zwrócić uwagę na dobór ledowych lamp operacyjnych, nieemitujących ciepła, o barwie coraz bardziej zbliżonej do barwy światła dziennego; zastosowanie współczesnych stołów operacyjnych umożliwiających przewóz pacjenta ze śluzy wjazdowej na salę bez przekładania. ZABUDOWY SAL OPERACYJNYCH DRZWI MEDYCZNE NOWOŚĆ W OFERCIE! - Szklane panele medyczne dostępne panele z powłoką antybakteryjną myjnie chirurgiczne meble medyczne ze stali kwasoodpornej lub cynkowanej lakierowanej Wiejak Sp. z o.o Nidzica, Litwinki 16, tel , , , wiejak@wiejak-med.pl, 15

5 Mobilny blat mocowany jest wówczas do kolumny na sali operacyjnej. Rozwiązanie to zwiększa możliwości i komfort personelu, a także ułatwia mycie i dezynfekcję blatów. Opisana technologia jest kosztowna, ale coraz częściej wybierana przez polskie szpitale. Istotnym, ergonomicznym czynnikiem związanym ze ścianami sal operacyjnych będą grzejniki ukryte w ich wnętrzu, zarówno dla poczucia komfortu, jak i poziomu kosztów utrzymania. Kończąc operację, zmniejszamy ilość wymian powietrza z kilkudziesięciu do kilku na godzinę. Dla zachowania sprawności nawiewów laminarnych nie możemy wentylacji wyłączyć całkowicie, ale nawet zmniejszenie ilości wymian spowoduje wychłodzenie sali. Ukryte grzejniki pozwolą skrócić czas rozruchu (dogrzania pomieszczenia) do minimum. Sale wyposażone w ukryte grzejniki pozwalają rozpocząć pracę natychmiast i to w komfortowej temperaturze. Technologia informatyczna Optymalizacja przebiegu operacji może być dziś realizowana w tak zwanych salach zintegrowanych. Mowa o scentralizowanym systemie informatycznym, sterującym na przykład endoskopami, wyświetlaniem (porównywaniem) danych, przesyłem istotnych informacji o zabiegu, pozwalającym na podejmowanie w czasie rzeczywistym decyzji dotyczących dalszego przebiegu operacji, zasięganie zdalnych konsultacji w renomowanych ośrodkach medycznych, błyskawiczną, wieloaspektową ocenę pola operacyjnego czy precyzyjny wybór miejsca ingerencji. Wszystko to w ogromnym stopniu poprawia jakość procedur i warunki pracy lekarzy. Wszelkie podlegające analizie dane mogą Zintegrowane bloki operacyjne stają się standardem. Małoinwazyjne techniki operacyjne i krótsze pobyty w szpitalu sprawiły, że chirurgia stała się wiodącym źródłem utrzymania większości placówek. Nowoczesna aparatura medyczna jest coraz bardziej skomplikowana, często wymaga większej powierzchni oraz specjalistycznych instalacji. Integracja różnego rodzaju technologii medycznych, wyeliminowanie potencjalnych kolizji, zaplanowanie właściwego przepływu pracy są rozważane już na etapie projektowania. W tej fazie istotna jest współpraca architekta z dostawcą specjalistycznej aparatury medycznej, a dostępne obecnie narzędzia, takie jak wizualizacje, symulacje wykorzystujące modele 3D pozwalają przewidzieć, w jaki sposób rozmieścić sprzęt, jakie instalacje należy dla niego zapewnić oraz jak mniej więcej wyglądać będzie przepływ pracy na sali operacyjnej. Konsultacje z zespołem chirurgicznym odgrywają równie ważną rolę. Analizowane są kwestie funkcjonalne i bezpieczeństwa, dopasowane do składu zespołu operacyjnego i rodzaju wykonywanych operacji. Inwestycje zabezpieczone na przyszłość stawiają na uniwersalne, sprawdzone rozwiązania. Menedżerom szpitali często trudno jest przewidzieć biorąc pod uwagę tempo innowacji w sektorze ochrony zdrowia jak w przyszłości dane placówki będą chciały reagować na najnowsze technologie. Dlatego nowoczesne, otwarte na przyszłość szpitale, najchętniej wykorzystują technologie modułowe, umożliwiające stopniową rozbudowę czy modernizację bez ingerencji w istniejącą infrastrukturę. W zakresie integracji audio i wideo standardem stała się platforma IP. Otwarta architektura systemów IP oraz swego rodzaju standaryzacja urządzeń zabezpieczają inwestycję na przyszłość, pośrednio wpływają też na obniżenie kosztów eksploatacji sali operacyjnej. MAREK MIĄDOWICZ dyrektor projektu, ALVO być wyświetlane na monitorach umocowanych do głównego zawiesia lamp bezcieniowych. Wykluczona zostaje sytuacja, w której chirurg, operując endoskopowo, musi patrzeć na monitory ustawione bokiem do pola operacyjnego, a tym samym dłuższy czas pracować w nienaturalnej pozycji. Monitory i negatoskopy cyfrowe mogą również znaleźć się za szkłem, którym wykończona jest sala. Są i ciemniejsze strony tego rozwiązania: wygodne zawieszenie monitorów wraz z lampami operacyjnymi turbulizuje przepływ powietrza nad pole operacyjne. Jednakże podniesienie jakości procedur medycznych jest najistotniejsze. Coraz częściej odchodzi się od korzystania z gazów medycznych na rzecz substancji iniekcyjnych Podane wyżej przykłady uświadamiają, jak istotne jest dążenie do uzyskania ergonomicznych warunków pracy w obrębie bloków operacyjnych. Obecne problemy techniczne, jak na przykład turbulizowanie powietrza przez dogodnie umieszczone monitory, zostaną zapewne wkrótce pokonane. Może to być odejście od wymogu stosowania przepływów laminarnych lub wyświetlanie danych na szklanych ścianach sali. Wkrótce doczekamy się zapewne rozwiązania typu haed-up-display, stosowanego przecież powszechnie w luksusowych samochodach. Dróg do osiągnięcia ergonomii na salach operacyjnych jest wiele. Od architekta wymagać trzeba skupienia na bezpieczeństwie procedur, poprawy samopoczucia pacjenta, humanizacji warunków pracy personelu, kierowania zespołem projektantów i dostawców technologii w sposób pobudzający kreatywność, ukierunkowaną na określenie nieistniejących jeszcze potrzeb. Przypisy 1 Bil J.: Współczesne projektowanie obiektów służby zdrowia oparte na dowodach naukowych. Przestrzeń i Forma, 2014, 22/1. 2 Mach T., Gil A.: Projektowanie obiektów medycznych czy teoria ma zastosowanie w praktyce. Ogólnopolski Przegląd Medyczny, 2014, 3. 3 Bil J.: Współczesne projektowanie obiektów służby zdrowia oparte na dowodach naukowych. Przestrzeń i Forma, 2014, 22/1. 4 Mach T.: Projektowanie nowoczesnego szpitala wybrane problemy. Infrastruktura Techniczna Szpitala, 2013, 2. 5 Tamże and-fitness/health/the-hospital/better-by-designhow-a-hospital-room-can-help-patients-heal/article /. 16