Elektryczna. w centrum uwagi. Inwestycje. Infrastruktura KSE. Kodeks sieci NC ER i wytyczne. w XXI wieku

Transkrypt

1 KLIENT DYSTRYBUCJA PRZESYŁ Elektryczna 3/2018 Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje Technika i technologie Wydarzenia w branży Inwestycje Infrastruktura KSE w XXI wieku w centrum uwagi

2 ID OPRAWY STAN REDUKCJI PROFIL REDUKCJI ZASILANIE CZAS PRACY NOWA GENERACJA ZARZĄDZANIA MIASTEM HYBRYDOWA STRUKTURA AUTOMATYCZNA LOKALIZACJA ZA POMOCĄ GPS INTUICYJNY INTERFEJS BEZPOŚREDNIE PRZESŁANIE INFORMACJI O WYKRYTYM RUCHU POMIĘDZY OPRAWAMI APLIKACJA WWW DOSTOSOWANA DO URZĄDZEŃ MOBILNYCH 2

3 Szanowni Państwo W NUMERZE Zdjęcie: Katarzyna Piwecka Gdyby próbować zwięźle opisać zawartość bieżącego wydania Energii Elektrycznej moglibyśmy powiedzieć, że marcowy magazyn jest bardzo praktyczny i użyteczny w pracy, a także w życiu osobistym. Czytelnicy znajdą w nim szereg materiałów istotnych z punktu widzenia działalności spółek energetycznych. Próbujemy wyjaśnić złożone zagadnienia prawodawstwa unijnego i krajowego, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na różne obszary działalności biznesowej naszego sektora. Staramy się również przyjrzeć inwestycjom spółek oraz dokonać statystycznego podsumowania przeobrażeń, jakim ulegała infrastruktura krajowej sieci elektroenergetycznej w ostatnich latach. Głównym tematem najnowszego numeru,,ee'' są kodeksy sieci i wytyczne, jako środki regulacyjne na gruncie prawa unijnego. Pojęcia te coraz częściej pojawiają się w aktualnym dyskursie energetycznym, dlatego też próbujemy przybliżyć definicje kodeksów sieci i wytycznych, a także wskazać praktyczne znaczenie tych dokumentów. Jednym z obszarów mocno eksponowanych w unijnych rozporządzeniach jest łączność w systemie elektroenergetycznym, toteż szczegółowo omawiamy zagadnienia z nią związane. Podsumowując stan inwestycji współfinansowanych środkami unijnymi, wskazujemy na blaski i cienie związane z realizacją obecnej perspektywy finansowej Mimo znaczących kwot dofinansowania, programy pomocowe wywołują jednak w sektorze dystrybucji energii elektrycznej pewien niedosyt. Odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się dzieje znajdą Państwo w artykule Inwestycje za unijne pieniądze. Praktyków z działów zamówień i finansów spółek energetycznych z pewnością zainteresuje analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który może rozszerzyć krąg podmiotów zobowiązanych do stosowania Prawa zamówień publicznych. Chodzi tu zwłaszcza o spółki shered service w grupach energetycznych. Z kolei rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE wprowadza nowe zasady certyfikacji personelu rozdzielnic elektroenergetycznych napełnianych sześciofluorkiem siarki. Wspomniane tematy stanowią zaledwie część zawartości naszego miesięcznika. Do zapoznania się z całością serdecznie zapraszam. Biorąc pod uwagę fakt, że marzec jest miesiącem, w którym swoje święto obchodzą Panie, chcemy poruszyć dynamicznie wzrastającą rolę kobiet w naszym życiu, również zawodowym. Panie proszę o przyjęcie serdecznych ukłonów od męskiej części redakcji. Z okazji zbliżającej się Wielkanocy życzenia spokoju, radości i dobrej wiosennej energii składam wszystkim Czytelnikom. Wojciech Tabiś Zdrowych i radosnych Świąt Wielkanocnych życzy Redakcja Energii Elektrycznej Spis treści 4 INFORMACJE ZE SPÓŁEK 6 Z DZIAŁALNOŚCI 7 Ewolucja RYNEK I REGULACJE 8 Łączność w centrum uwagi 10 Inwestycje za unijne pieniądze 12 Czy spółki shared service w grupach energetycznych powinny stosować Pzp? 15 Nowe certyfikaty dla personelu rozdzielnic elektroenergetycznych napełnianych sześciofluorkiem siarki 17 RAPORT Z DZIAŁAŃ LEGISLACYJNYCH 19 PARAGRAF W SIECI TECHNIKA I TECHNOLOGIE 22 Infrastruktura KSE w XXI wieku WYDARZENIA 28 Wydarzenia w branży 30 FELIETON KLIENT DYSTRYBUCJA PRZESYŁ Biuletyn Branżowy Energia Elektryczna miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Redaguje zespół: Wojciech Tabiś (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Sebastian Brzozowski, Mirosław Derengowski, Olga Fasiecka, Wojciech Kozubiński, Lucyna Mazurek, Stanisława Teszner, Katarzyna Zalewska-Wojtuś. Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, Poznań, tel , faks , Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, Poznań, tel , faks , ptpiree@ptpiree.pl, Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. K. Pułaskiego 41, Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów. Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 16 marca 2018 r. Zdjęcie: Adobe stock / Dabarti Elektryczna Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje Inwestycje Infrastruktura KSE w XXI wieku Technika i technologie w centrum uwagi Wydarzenia w branży 3/2018 marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 3

4 RYNEK I REGULACJE Łączność w centrum uwagi Różnica pomiędzy kodeksami sieci a wytycznymi polega na tym, że przyjmowane są w różnych procedurach. Wytyczne określają zakres zagadnień, które muszą być opracowane przez wszystkich OSP z danego regionu, natomiast kodeksy sieci ustanawiają konkretne wymagania, które muszą być bezwzględnie stosowane. Kodeksy dzielimy na: rynkowe, przyłączeniowe i operacyjne. W ogólności przyjęte i opublikowane kodeksy sieci, jako rozporządzenia KE, są stosowane bezpośrednio bez potrzeby implementacji do prawa krajowego. Kto wdraża? Za wdrożenie kodeksów sieci odpowiedzialni są uczestnicy rynku energii. Na niektórych z nich zobowiązania nałożone są bezpośrednio przez kodeksy sieci. Tak jest w przypadku OSD i konieczności opracowania wymogów wynikających z kodeksów przyłączeniowych. W innych przypadkach może wystąpić konieczność konsultowania określonych rozwiązań, np. między OSD i OSP. Kodeks NC ER 28 listopada 2017 roku w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 z 24 listopada 2017 roku ustanawiające kodeks sieci NC ER (ang. network code on electricity emergency and restoration) dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych. Ten operacyjny kodeks wszedł w życie 18 grudnia 2017 roku. Oznacza to, że zasadnicze dla niego zagadnienia, związane z koniecznością przygotowania planu odbudowy i planu obrony systemu, muszą zostać wypracowane do 18 grudnia 2018 roku. Kodeks sieci, dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych, określa wymogi dotyczące: zarządzania przez OSP stanami zagrożenia*, zaniku zasilania* i odbudowy systemu*, koordynacji pracy systemu w stanach zagrożenia, zaniku zasilania i odbudowy systemu, symulacji testów służących zagwarantowaniu niezawodnej, skutecznej i szybkiej odbudowy wzajemnie połączonych systemów przesyłowych do stanu normalnego ze stanu zagrożenia lub zaniku zasilania, narzędzi i urządzeń potrzebnych do zagwarantowania niezawodnej, skutecznej i szybkiej odbudowy wzajemnie połączonych systemów przesyłowych do stanu normalnego ze stanu zagrożenia lub zaniku zasilania. Główne obszary, które reguluje NC ER (zakres przedmiotowy): plan obrony systemu, plan odbudowy systemu, interakcje rynkowe, wymiana i przekazywanie informacji, narzędzia i urządzenia, zgodność i przegląd (m.in. testowanie), wdrażanie. Zadania określone w NC ER (zakres podmiotowy) dotyczą w szczególności: operatorów systemów przesyłowych, operatorów systemów dystrybucyjnych, właścicieli modułów wytwarzania energii typu C i D, istniejących i nowych instalacji odbiorczych przyłączonych do systemu przesyłowego, dostawców usług w zakresie obrony (plan obrony lub plan odbudowy lub umowa), dostawców usług w zakresie odbudowy. Do głównych działań w celu wdrożenia kodeksu NC ER należy opracowanie: zasad działania w charakterze dostawcy usług w zakresie obrony i odbudowy, wykazu Znaczących Użytkowników Sieci (SGU - Significant Grid User) odpowiedzialnych za wdrożenie w swoich instalacjach środków wynikających z obowiązkowych wymogów lub z przepisów krajowych, wykazu SGU o wysokim priorytecie oraz zasad i warunków ich odłączania i ponownego podawania napięcia, zasad zawieszania i przywracania zasad rynkowych, zasad rozliczania odchyleń i rozliczania energii bilansującej w przypadku zawieszenia działań rynkowych, planu testów zatwierdzonych przez organ regulacyjny (URE). OSP zobowiązany jest w terminie do 18 grudnia 2018 roku do opracowania i zgłoszenia do organu regulacyjnego planów obrony i odbudowy systemu oraz wymagań technicznych dla systemu komunikacji głosowej. Procedury ujęte w planie odbudowy systemu obejmują m.in. wykaz niezbędnych dla nich rozdzielni, zatem te muszą być jednoznacznie wytypowane. Spośród innych wymagań należy zwrócić uwagę na konieczność 8 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

5 RYNEK I REGULACJE udostępniania przez OSP krytycznych narzędzi i urządzeń na okres co najmniej 24 godzin w razie utraty podstawowego źródła zasilania energią. Wymienia się m.in. urządzenia do monitorowania stanu systemu przesyłowego oraz do przełączania i sterowania jego elementami, narzędzia do analizy bezpieczeństwa pracy, środki łączności z punktami dyspozytorskimi innych OSP i RSC (Regional Security Coordinator) oraz łączności potrzebnej OSP do ułatwiania transgranicznych operacji rynkowych. Na OSP nałożono również obowiązek posiadania jednego rezerwowego punktu dyspozytorskiego z co najmniej 24-godzinnym zasilaniem rezerwowym położonego w innym miejscu niż punkt główny. W terminie do 18 grudnia 2018 roku każdy OSP zobowiązany jest powiadomić przyłączonych do systemu przesyłowego OSD, SGU oraz dostawców usług w zakresie odbudowy o środkach, jakie mają być wdrożone. Łączność, jeszcze raz łączność Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 ustanawiające kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych wymusza konieczność dostosowania systemów łączności głosowej, infrastruktury związanej z systemami łączności, w szczególności systemów zasilania, celem spełnienia wymogów zawartych w rozporządzeniu. W artykule 41 doprecyzowano cechy systemów komunikacji. Oto one: każdy OSP, OSD i SGU ma zainstalowany system komunikacji głosowej z wystarczającym nadmiarowym sprzętem i źródłami rezerwowego zasilania, aby umożliwić wymianę informacji na potrzeby planu odbudowy przez co najmniej 24 godziny w razie całkowitego braku zasilania energią elektryczną lub w razie awarii któregokolwiek pojedynczego urządzenia działającego w systemie komunikacji głosowej, każdy OSP ustala w porozumieniu z OSD i SGU oraz dostawcami usług w zakresie usługi odbudowy wymagania techniczne, jakie muszą spełniać ich systemy komunikacji głosowej, jak również system komunikacji głosowej OSP, aby umożliwiały one interoperacyjność i gwarantowały, że rozpoznają połączenie przychodzące z OSP i natychmiast na nie odpowiedzą, każdy OSP ustala w porozumieniu z sąsiednimi OSP i innymi OSP w jego obszarze synchronicznym wymagania techniczne, jakie muszą spełniać ich systemy komunikacji głosowej oraz własny system komunikacji głosowej OSP, aby umożliwiały one interoperacyjność i gwarantowały, że druga strona może rozpoznać połączenie przychodzące z OSP i natychmiast je odebrać, państwa członkowskie mogą wymagać, oprócz systemu komunikacji głosowej, uruchomienia dodatkowego systemu komunikacji dla wsparcia planu odbudowy. Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/1485 ustanawiające wytyczne dotyczące pracy systemu przesyłowego energii elektrycznej, w artykule 24 pkt 1 (dostępność środków, narzędzi i urządzeń po stronie OSP) określa, że każdy OSP zobowiązany jest zapewnić dostępność, niezawodność i rezerwowanie różnych elementów, w tym środków łączności z punktami dyspozytorskimi RSC i innych OSP. Wnioski Wymagania dotyczące systemów komunikacyjnych w rozumieniu kodeksu NC ER są następujące: 1. wymiana informacji jest niezbędna dla pracy OSP, gdyż gwarantuje bezpieczeństwo operacyjne systemu przesyłowego w każdym stanie systemu, włączając w to sytuacje awaryjne, rozległe awarie energetyczne i odbudowę systemu, 2. zdolność do pozyskania niezbędnych informacji od wszystkich zaangażowanych stron w każdym stanie systemu powinna być zapewniona przez niezawodny system komunikacji dostępny dla wszystkich uczestników systemu, także w sytuacji awaryjnej, w przypadku rozległej awarii energetycznej czy odbudowy systemu w momencie, gdy publiczna sieć komunikacyjna nie jest już dostępna, 3. OSP, OSD oraz wybrane SGU posiadają zainstalowany i dostępny system komunikacji głosowej o odpowiedniej redundancji (nadmiarowości) i dysponują źródłami rezerwowego zasilania na okres co najmniej 24 godzin w razie całkowitej utraty zasilania zewnętrznego lub awarii pojedynczych urządzeń, 4. OSP ustala w porozumieniu z OSD, wybranymi SGU oraz sąsiednimi OSP tworzącymi wspólny obszar Zdjęcie: PTPiREE / M. Skoraszewski Odłącznik sterowany radiem synchroniczny takie wymagania techniczne dla systemów komunikacji głosowej, aby możliwa była wzajemna rozpoznawalność, interoperacyjność i natychmiastowa zdolność do udzielenia odpowiedzi, 5. redundancja aktywnego sprzętu sieciowego musi być uzyskana przez jego zainstalowanie przynajmniej dwa razy w systemie; instalacja nie musi być związana z lokalizacją sprzętu, ale z dostępnością funkcji i usług, 6. dla realizacji kanałów komunikacji należy unikać usług publicznych operatorów komunikacyjnych, gdyż nie gwarantują oni utrzymania ciągłości świadczenia usług w przypadku rozległej awarii elektroenergetycznej, 7. do czasu zakończenia budowy systemu radiowego TETRA, który jest przewidywany jako system operacyjno-dyspozytorski OSD i rezerwowy system łączności OSP, dla wsparcia planu odbudowy systemu elektroenergetycznego można wykorzystać system telefonii satelitarnej. Mirosław Derengowski, PTPiREE Przypisy * Trzy stany zdefiniowane w art. 18 ust. 3-5 SO GL Literatura 1. Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 z 24 listopada 2017 roku ustanawiające kodeks NC ER 2. Prezentacje i referaty wygłoszone na spotkaniu informacyjnym zorganizowanym przez PSE na temat wdrażania rozporządzenia Komisji UE 2017/2196 ustanawiającego kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych, Warszawa, 26 lutego 2018 roku marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 9