ZAMEK LUBELSKI K L A S A I I I F

Transkrypt

1 ZAMEK LUBELSKI K L A S A I I I F

2 Historia Zamku Lubelskiego sy< aynhyrcj hsync3ccrnwh<a 0YhDn hsh UC3ascy3EhUR RsC3htBBBhsC3GnhshR$a~$C3h < an3eh,y~ç,chylgnhsw$n0rsnrhlnarsn h sc3 ~hjysyh0rn RNYhD3cjhjRhy,@RsNwh0Rh0yCç.h y$wj3ghgnijnawharl cgc3ey

3

4 rhtbbbhsyhxc3lchhn$3icgh$w syhmcwjnrsnc3h<ar0nhnhsy< ayn. Gj a3h$w sgc.hyu3snc RhI3Ucy3hsanNGChR$aRNN3Yh h KnaRsNwhyL3GhRjR,yRNwhLna3LhR$aRNNwL.h sync3ccrnwhyrcj hshtbphsc3gn.hyhunrsnch FyCLC3ayhrC3IGC3<RYhrhjwLhRGa3cC3.hURscj h<rjw,gch GRç,C hylgrswhur0hs3ysnc3lhia E,whæsC~j3EYh /ycçhlr 3LwhUR0yCsCÍhLIRsC0 h$cynjw cgraancgc3.h Gj a3hurscj wh0yc~gchr 0wc srschd<c3ii3yh

5 xhunrsnchga Ihxw<LnNjhbja3<R.hshtpBhsC3Gnh yl3ghyrcj scua,cnhcjarcj shchdnh i~,yw sey0rs.h$cyj~.hhjg 3hGLC3NC,~YhxL3Gh$w h UC3ascy ha3n3cncrs h$n0rsi hnhyc3lchin$3icgc3ey h h rhs9fohargnhshlna,@hylgnhr$a0rs hc3el.hnh Gj awlhur0uccnrhnnc~hin$3icg YhSOhICU,hS9fOhNh c3elc3hshhn$icnc3hgcc ~huancgchi$a3,@jh7aw03awgh?r@3nyrii3anhy R w h@r 0hI3NNwhxw<LnNjRsChBBh n<ncjrscyh

6 rhtpbbhsc3gnhyl3ghy,y hnccy,y3íyhrh,ycc3h URjRUnhcys30yGC3<R.hcj,ERNRs whjlhsrecgh cys30ygc3.hs~<c3acgc3hchlrcgc3scgc3yh /RUaRs0yC YhxRcj h NC3LIhy$nayRNwYhMEI3UC3Ehy,@Rs whcc~hguic,h ylgrshch$cyjyhrhse:khargnhcjarcjhdnh xlrwcgc.hur0e hua $~hajrsnchylgnyh

7 rhtbthsc3gn.hay 0hFa I3cjshURcjNRsC h sw$n0rsíhsc~yc3nc3.hshlc3ec,nh0sn3<rh ylgnyhrhij,@hs4lkzs4lfhsnc3ccrnrh,y~çíh $n0rsichshcjwinhn3r<rjw,gclyhxl3ghu3 NC h 8nNG,E~hsC~yC3NChUay3yhsC3I3hIjYhTR,y jgrsrh $w RhjRhsC~yC3NC3h,acGC3.hUay3yN,yRN3h< snc3h 0Ihn,y3cjNCG shurscjnchyhs4fkhargny

8

9 rhu hcc~h< snwlh RçaR0GC3Lha3Ua3cEChNhHn$3Icy,yw SOkOhR0$wsIChjnhGa~h,y GRLnNCcjw,yN3<RYhrhRGa3cC3hBBhsRENwhçsCjRs3Eh 8nNG,ERNRs RhjnhNC3LC3,GC3hsC~yC3NC3Yhr N h0j he3cjh llhicu,hso::hargn.h<0w hshjwlh0ncnh8nng,ernacncy3hbbh 0RGRNIChLcRs3<RhLRa0nhkzzhsC~ NC shylgnyh Q0hcC3aUNChSO::haRGnhNhyLGnhLC3ç,C RhcC~hsC~yC3NC3 GaNRAçI30,y3YhrC~yCRNRhjnh< snc3htrig s.hgj aywh Uay3,CscjsCIChcC~hUNnE,wL.hGRLnNCcjw,yNwLh yc0rly

10

11 HCGsC0,EhsC~yC3NChNcj UC hskhcjw,ynchso9:h argnyhrc~ NC shuay3sc3ycrnrh0rhsc~yc3nchsh LC3Yh MhyLGnhyRcj whuay3uars0yrn3hnc3y$~0n3h Ua,3ha3LRNjRs3Yh xl3ghhn$3icgchr0hso9ehargnhe3cjh< sn h cc30yc$ hkny3nlhhn$3icgc3<ryh

12

13 Kny3nLhHn$3IcGC3hshHn$ICNC3hNI3 Lny3 whnhj3a3nc3hhn$icnhchuc~íh snhcc30yc$hlny3nlhchsc~gcyrçíhe3<rhr00yc shjrh swcrgc3ehgicwhy$wjgcy

14 TR,y hur,y jgnhtthsyhch c hysc yn3hyh0yc INRç,C h?c3arnclh RU,C cgc3<r.hgj awhegrh E303NhyhUC3ascyw,@h0Rcjay3< hgrnc3,ynrçíhr,@arnwh ^cjar wjnrç,c^yhirh0yc~gchnc3lnhshsozshayhyra<ncyrsn3hyrcj wh 0sC3hswcjswhLny3IN3hURçsC~,RN3hUay30LCRjRLhcyjnGChCh cjar wjnrç,chrayh0yc h3jnr<a8c,ynwhswcjswharinc,yrah Uay3Lwc Rs3YhTRhswcjs,@hy$CRawhUay3E~ RhHn$3IcGC3h irsaywcjsrh`rinc,y3hegrhy,y j3ghuaywcy 3<RhLny3nLYhSlh <an0nchsozfhargnhncj UC RhnaR,ywcj3hRjsa,C3hLny3nLhs <L,@nhUR0RLCNCG cgclyhrga j,3h0r,yrnrhy$crawh irsaywcjsh?c<c3nc,yn3<r.hur,@r0y,3hyhswcjswh yra<ncyrsn3ehshsoz4hargnyhrhargnhsossh, Rç,C h y<arl0yrnw,@h3gcurnj shyruc3grs hcc~hb3g,ehkny3inh TRIcGC3<RhiRsaywcjshFaERyNs,y3<RYh

15 rhsos:hyhcnc,ejwswhbywlrnhtcrjarscgc3<r.h0wa3gjrah LC3Ec,Rs3<RhR00yC nh#ngnh?n0irs3<r.hy R RNRhjRsaywcjsRh Kny3nLhHn$3IcGC3YhiRh0yC~GChNC3LnhyGnUCRNRhURc3cE~hyh $n0wnglchuceacgclchuaywhnic,whmlc3cjncgrscgc3eh:hvr$3,nc3h ManjRsC,yh:W.hGj ahurha3lrn,c3hcj whcc~hnh:zhijhcc30yc$ h Kny3nLhHn$3IcGC3<RYhKny3nLhUay3E~ Rhy$CRawhiRsaywcjshzh `RINC,y3<R.h?C<C3NC,yN3<R.hFaERyNs,y3<RhCh#C$ICRj3GChCLYh?Y RU,C cgc3<ryhhc,y$h3gcurnj shursc~gcy hcc~h0ar< h0a shch ygnu syhrhargnhsolshuay3e~jrh,y~çíhy$cra shkny3nlh M ~,yrscgc3<ryhs4hinj3<rhsolkhargnhr0$w hcc~hnar,ywcjrçíh Rjsa,ChKny3nLhsh<L,@nhs cnwlyhfncjrcy3lhyrcj hliayh KaCNhiay3$C cgcyhtay30hsay3çnc3lhsokohargnhy$crawhkny3nlh IC,yw whrgyhs:hzzzh3gcurnj s.hnc3hjwigrhrh,@agj3ay3h a3<crninwly

16 /an<hsrenhçscjrshuaywncrc hcjajwh$n0wngrlhchy$crarlhlny3inwlyh rhswncgnhuars0yrn3ehuricjwgchrgnunjh0n h,y~çíhy$cra shy<cn~.h ni3< hynccy,y3ncnhcharyuarcy3ncnyh h /yc INRçÍhKny3nLhyRcj hsynrscrnhshcc3auncnhso::hargn.hurh swysri3ncnhhn$icnhcur0hrgnu,ech@cji3arscgc3eyhxcns3njawyrsn3hurh srenc3hy$crawhic,yw whyi30sc3hrgyhkhzzzh3gcurnj syhrhso9zhargnh Kny3nLhnU cjsrscrnrhchuay3lcnrsnrhnhrga~<rs3yh h Q0hSO9ehaRGnhKny3nLhUay3UaRs0yC RhcC~h0RhxLGnhHn$3IcGC3<RYhrhaRGnh SO4ehURsa,C Rh0Rh0sN3EhNyswhzhKny3nLhHn$3IcGC3Yhrh0IcywLh,C <nh E3cjhLny3nLhsC3IR0yC RswLYhx$CRawhIC,y hr$3,nc3hrgyhs9ehzzzh 3GcURNj syhq<i 0ÍhE3hLR NhNhj3Ljw,yNw,@hswcjs,@YhrhcC30yC$C3 < sn3ehnhxlgnhhn$3icgclhc hjr-h3gcuryw,eha,@3rir<c,yn.hswcjsh LRN3jhChL30ICh h rhsooohargnhkny3nlhsuccn3hyrcj Rh0RhT cjsrs3<rh`3e3cjanhkny3 sy

17 rhso9ehargnhkny3nlhuay3uars0yc RhcC~h0Rh,y~ç,ChURLC3cy,y3 hxlgnhsh Hn$ICNC3.hGj a3<rhe30wnwlh<rcur0ay3lhcj RhcC~hshSOe:haRGnYhQ<I 0Íhjnh LR NhsC3I3hcj swcjshlrn3jhchl30ichr0hth0rhtthsy.hcyjnghin0rsha3<crnnhin$3icgc3<r.h <I3aChURIcGC3<RhLIacjshR0htpBBh0RhtthsYhVLYCNYh^mNChHn$3IcG^hDNh Kj3EGCW.hhjG 3hLIacjshR$,3<RhR0htpBBh0RhtBthsYhVLYCNYh^TC jh Ua3y3NjRsN3hc hlcicjachshuay3garenh,ycrswlhr0hça30ncrsc3,yh0rhbbh srenwhçscjrs3e.hnjrlccjhsh<i3acchcyjngchy0r$nc,y3ehc h3gcurnrsn3h swar$whyhca3$a.h,3alcg.hy3<aw.hl3$i3hrayhjgncnwyh MhxLGnhyNE0nE3hcC~hj3 hfuic,hia E,whæsC~j3Eh8nN0,EChGa Ih r 0wc shd<c3 whyh$3y,3nnwlchlirsc0 LCh$CyNjw cgraancgclchyhs:s4h ay

18

19 Freski w kaplicy Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim

20 Kaplica Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim jest jednym z najcenniejszych zabytków sztuki w Europie. O jej wartości świadczą bizantyńsko-ruskie malowidła z początku XV wieku. Polichromia pokrywająca niemal całą powierzchnię sklepień i ścian została ufundowana przez króla Władysława Jagiełłę.

21 W 1899 roku malarz Józef Smoliński, zatrudniony do prac konserwatorskich na Zamku Lubelskim, niespodziewanie odkrył w zamkowej kaplicy fragment fresku. Niedługo potem do Lublina przybyła Carska Komisja Archeologiczna z Petersburga zainteresowana znaleziskiem. Jej przedstawiciele, Piotr Pokryszkin i Mikołaj Pokrowski, odkuli większość tynków w prezbiterium. W ten sposób po kilku dziesięcioleciach oczom widzów ponownie ukazały się niezwykłe malowidła. Na ich pełną restaurację trzeba było jednak czekać aż do 1997 roku, kiedy to kaplicę ponownie udostępniono zwiedzającym.

22 Podstawą programu ikonograficznego lubelskich malowideł był kanon bizantyński, który określał tematy przedstawień oraz rozmieszczenie ich we wnętrzu kościoła. W Bizancjum kościół z kopułą w centrum pełnił nie tylko liturgiczną funkcję, ale odzwierciedlał również stworzony przez Boga Kosmos. Dośrodkowa forma budowli z centralną kopułą wyrażała teocentryczny ład świata. Od centralnej kopuły ku dołowi, zgodnie ze zstępującą hierarchią bytów, pojawiały się kolejne tematy - ponadczasowe w partii sklepień, niżej - na ścianach - historyczne, ziemskie. Hierarchia szeregowała także poszczególne cykle: cykl wydarzeń ewangelicznych, cykl obrazów dotyczących Kościoła i świętych oraz cykl odnoszący się do chwili obecnej, związany najczęściej z fundatorem. Taki układ przedstawień występuje także w lubelskiej kaplicy. W centralnym punkcie prezbiterium widnieje tronujący Chrystus w mandorli ("Maiestas Domini") otoczony symbolami ewangelistów. Nad nim ukazany został symbol Ducha Świętego - gołębica. U stóp Zbawiciela widnieje zwornik z podwójnym krzyżem na czerwonym polu tarczowym - znak rodowy Władysława Jagiełły. Chrystusa z czterech stron okalają archaniołowie: Michał, Gabriel, Rafał i Uriel.

23

24 Obraz niebiańskiej chwały Boga uzupełnia w prezbiterium "Deesis" (Modlitwa), czyli przedstawienie Matki Boskiej i Jana Chrzciciela zwróconych ku Chrystusowi. Pola sklepienia wypełniają wizerunki istot niebiańskich: serafinów, cherubinów, aniołów. Poniżej sklepienia na szczytowych polach ścian umieszczono poczet postaci starotestamentowych.

25 W górnej strefie nawy ukazanych zostało dwanaście najważniejszych wydarzeń z życia Chrystusa i Marii (od "Zwiastowania" do "Wjazdu do Jerozolimy"), które odpowiadały wielkim świętom w roku liturgicznym Kościoła wschodniego. Na ścianach prezbiterium przedstawiony został złożony z 20 scen wątek pasyjny. Prowadzi on z powrotem do nawy, gdzie zilustrowano kolejne epizody: "Zstąpienie do Piekieł" (Anastasis), "Wniebowstąpienie" i "Zaśnięcie Matki Boskiej" (Koimesis). Reszta ścian wypełniona jest scenami hagiograficznymi.

26 Na obudowie schodów prowadzących na emporę umieszczono "Modlitwę fundacyjną". Król Władysław Jagiełło klęczy przed Matką Boską, a mały Chrystus unosi rękę w geście błogosławieństwa. Dopełnieniem tej sceny jest w górnej części łuku tęczowego symboliczny portret konny Jagiełły na siwym rumaku. Anioł wręcza władcy włócznię zakończoną krzyżem i nakłada koronę. Króla przedstawiono na modłę zachodnią, ale równocześnie ukazano go uzbrojonego w łuk i kołczan o wschodnim rodowodzie.

27 Malowidła wykonał zespół kilku malarzy o różnym rodowodzie artystycznym, reprezentujący trzy główne maniery indywidualne. Główny, mistrz Andrzej był autorem większości scen związanych z cyklem świąt i męką Pańską. Wizerunek Chrystusa w majestacie, scenę Zwiastowania, anioły na sklepieniu oraz postaci proroków i świętych wykonał Kurył Cyryl. Autorem malowideł na ścianie tęczowej i dolnej strefie jest malarz Juszko, związany ze środowiskiem halicko-wołyńskim. Imię mistrza zespołu jest umieszczone w napisie fundacyjnym, pozostałe imiona zostały odczytane podczas prac konserwatorskich w 1979 roku przez Krystynę Durakiewicz i Marię Milewską.

28 Archtektura Kosciol zamkowy nalezy do typu dwukondygacyjnych, jednofilarowych kaplic palacowych. Podzial na kondygnacje uwarunkowany byl funkcja krolewskiej kaplicy, wlacznej w zamkowy system obronny. Liturgie z udzialem krola lub osob zwiazanych z dworem sprawowano w glownym kosciele, dolna kondygnacja pelnila role kaplicy sluzebnej lub grobowej.w Lublinie w czesci przyziemnej bylo zaplecze magazynowe, w krypcie chowano duchownych. Komunikacje miedzy kondygnacjami umozliwialy strome schody. Gorna kaplica posiadala kwadratowa nawe i wieloboczne, wydluzone prezbiterium.

29 W srodku nawy, na przecieciu osi wschod-zachod i polnocpoludnie stoi osmioboczny filar, podpierajacy gwiezdziste sklepienie. Symboliczna "kolumna niebios" laczy swiat ziemski z boskim. Na granicy nawy i prezbiterium znajduje sie prosty, wyciety w murze luk teczowy.prezbiterium przykrywa dwuprzeslowe sklepienie oparte na systemie cztero- i szeciodzielnym. Charakterystyczny dla poznego gotyku uklad przestrzenny, zebra sklepienie, wsporniki, zamkniete ostrym lukiem okna i portale decyduja o przynaleznoscu archtektury kaplicy do kultury zachodniej, lacinskiej Europy.

30 #C$ICR<a8C Dzikowska Elżbieta, Polska znana i mniej znana II, Pelplin, Bernardinum, 2016, s Wojciechowski Jerzy, Spacerem po Lublinie, Skrzeszew, M. C. Kwadrat, 2016, s Jakimińska Grażyna i in., Zamek Lubelski, Lublin, Muzeum Lubelskie, Źródła internetowe: