Dr Anna Grzegorczyk Dr Barbara Jaczewska. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski

Transkrypt

1 Segregacja społeczna a izolacja przestrzenna. Polityka mieszkaniowa na obszarach metropolitalnych Polski, Niemiec i Francji. Studium Warszawy, Berlina i Paryża. Dr Anna Grzegorczyk Dr Barbara Jaczewska Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki Realizacja badań przewidziana na lata Numer decyzji: DEC-2013/09/B/HS4/01492

2 2 Plan prezentacji Koncepcja projektu Metodologia badań nad polityką mieszkaniową i segregacją mieszkaniową Segregacja mieszkaniowa na obszarach metropolitalnych Warszawy, Berlina i Paryża oraz w samych miastach Zidentyfikowane procesy społeczne towarzyszące segregacji mieszkaniowej Dobre praktyki polityki mieszkaniowej w Berlinie i Paryżu

3 3 Cele projektu Cel główny: ocena zaawansowania zjawiska segregacji mieszkaniowej i izolacji przestrzennej w wybranych obszarach metropolitalnych Cel dodatkowy: - wskazanie w jakim zakresie polityka mieszkaniowa modyfikuje oba zjawiska

4 Metodologia badań nad polityką mieszkaniową Opracowanie koncepcji badań porównawczych: metodologia opierająca się na założeniu drogi pośredniej (middle way approach) szukanie równowagi między generalizacją i specyficznością (van der Heijde 2013) Podstawowe punkty odniesienia w badaniu: polityka (ideologia) państwa, system sektora prywatnego (w tym mieszkań na wynajem), system mieszkań uspołecznionych Wywiady eksperckie Van der Heijden, 2013, West European Housing Systems in a Comparative Perspective,IOS Press, Amsterdam

5 Czynniki determinujące strukturę rynku mieszkaniowego 5 Czynniki społeczno-ekonomiczne Czynniki demograficzne Organizacja rynku mieszkaniowego obiektywne cechy rynku mieszkaniowego Sposób działania aktorów zaangażowanych Uwarunkowania przestrzenne i system planowania przestrzennego Polityka mieszkaniowa w przeszłości Polityka mieszkaniowa dzisiaj Administracja i uwarunkowania prawne

6 Metodologia badań nad segregacją mieszkaniową 7 Podejście kontekstowe (uwarunkowania ekonomiczne, instytucjonalne, społeczne, lokalne historyczno-przestrzenne Maloutas 2012) Badanie ilościowe miary segregacji i podejście wielowymiarowe (nierównomierność, ekspozycja, centralizacja, koncentracja i grupowanie Massey, Denton 1988) Różne kategorie społeczne objęte badaniem ilościowym (segregacja demograficzna, społeczna i etniczna Kemper 1998 ) Zróżnicowany obszar badań: obszar metropolitalny, miasta i dzielnicy objęty badaniem ilościowym Badanie jakościowe obserwacje terenowe w wybranych dzielnicach miast i obszarów metropolitalnych KEMPER F.J., Restructuring of Housing and Ethnic Segregation: Recent Developments in Berlin, Urban Studies vol. 35, no.10, pp MASSEY, DENTON, 1988, The Dimensions of Residential Segregation, Social Forces, Vol. 67,No. 2 MALOUTAS, K. FUJITA 2012 (eds.), Residential Segregation in Comparative Perspective. Making Sense of Contextual Diversity, England: Ashgate,

7 8 Segregacja mieszkaniowa hierarchia kategorii ludności Obszar Metropolitalny Warszawy Warszawa wybrane dzielnice gospodarstwa 5-osobowe i większe osoby bez ukończonego podstawowego wykształcenia osoby z wyższym wykształceniem osoby z wykształceniem zawodowym osoby z wykształceniem podstawowym osoby otrzymujące pomoc społeczną gospodarstwa 4-, 5-osobowe i większe osoby starsze (60+) osoby z wykształceniem zawodowym 1-osobowe gospodarstwa domowe wysoka centralizacja danej kategorii ludności wysokie grupowanie danej kategorii ludności osoby otrzymujące pomoc społeczną, zasiłek dla bezrobotnych osoby otrzymujące inne świadczenia niezarobkowe gospodarstwa 5-osobowe i większe osoby bez ukończonego podstawowego wykształcenia emeryci i osoby starsze (60+) poziom segregacji

8 9 Segregacja mieszkaniowa hierarchia kategorii ludności Obszar Metropolitalny Berlina Berlin Obszar Metropolitalny Paryża Paryż obcokrajowcy gospodarstwa 3 i 4- osobowe osoby otrzymujące pomoc społeczną osoby z wykształceniem wyższym osoby w wieku lat obcokrajowcy osoby z wykształceniem średnim i wyższym osoby otrzymujące pomoc społeczną osoby w wieku powyżej 65 lat gospodarstwa dwuosobowe osoby z wykształceniem wyższym kadra zarządzająca i profesjonaliści robotnicy rodziny z 4 dzieci i więcej obcokrajowcy wysoka centralizacja danej kategorii ludności wysokie grupowanie danej kategorii ludności rodziny z 4 dzieci i więcej i robotnicy osoby bez dyplomu rzemieślnicy, handlowcy, managerowie osoby z wykształceniem zawodowym osoby z wykształceniem podstawowym i wyższym poziom segregacji

9 Zidentyfikowane procesy społeczne towarzyszące segregacji mieszkaniowej 10 PRAGA PÓŁNOC Pojawianie się nowych dominant przestrzennych i funkcjonalno-użytkowych Gentryfikacja: estetyzacja przestrzeni i tradycyjnych miejsc symbolicznych

10 PRAGA PÓŁNOC Gentryfikacja: przestrzenie artystyczne, modne miejsca spotkań Powstawanie inicjatyw lokalnych: artystycznych i społecznych

11 12 PRAGA PÓŁNOC Degradacja zabudowy mieszkaniowej przedwojennej i powojennej Powstawanie enklaw biedy

12 13 URSYNÓW PÓŁNOCNY Rewitalizacja osiedli mieszkaniowych

13 14 URSYNÓW PÓŁNOCNY Prywatyzacja przestrzeni publicznych: grodzenie osiedli Wkraczanie samochodów w przestrzenie publiczne

14 15 KABATY Prywatyzacja przestrzeni publicznych: grodzenie osiedli, wtórne grodzenie osiedli i podwójne grodzenie Konflikty o dostęp do przestrzeni między osiedlami grodzonymi Powstawanie enklaw bogactwa

15 KABATY Powstawanie chaosu przestrzennego 16

16 WŁOCHY Liczne inwestycje mieszkaniowe, w tym w ramach MDM Rehabilitacja starej zabudowy indywidualnej Powstawanie inicjatywnych lokalnych: artystycznych i społecznych

17 18 WŁOCHY Degradacja zabudowy mieszkaniowej Punktowa i ograniczona rewitalizacja Powstawanie chaosu przestrzennego Powstawanie osiedli grodzonych

18 Zidentyfikowane procesy społeczne w Berlinie Miasto zróżnicowane Miasto w ciągłej przebudowie: pojawianie się nowych typów zabudowy i obszarów funkcjonalno-użytkowych Gentryfikacja obejmująca znaczne obszary Punktowe enklawy biedy i bogactwa

19 Zidentyfikowane procesy społeczne w Paryżu VILLA MONTMORENCY 16. DZIELNICA Powstawanie enklaw bogactwa i biedy, i enklaw etnicznych MASENA 13. DZIELNICA

20 BUTTES-CHAUMONT, BUTTE BERGEYER 19. DZIELNICA Proces gentryfikacji Powstawanie inicjatyw lokalnych

21 22 Wybrane dobre praktyki polityki mieszkaniowej w Berlinie Nowe kompleksowe inwestycje

22 23 Wybrane dobre praktyki polityki mieszkaniowej w Berlinie Miejska przebudowa

23 24 Wybrane dobre praktyki polityki mieszkaniowej w Paryżu OLYMPIADES 13. DZIELNICA Kompleksowe projekty urbanistyczne o zróżnicowanych funkcjach: mieszkaniowych (w tym budownictwo uspołecznione), handlowych, biznesowych i edukacyjnych PARIS RIVE GAUCHE 13. DZIELNICA

24 SCEAUX Niewielkie osiedla budynków uspołecznionych 25 Rewitalizacja obszarów przemysłowych, magazynowych i w pobliżu torowisk Integracja izolowanych osiedli mieszkaniowych Odnowa miejska: rehabilitacja budynków lub wyburzanie MASSY - VILMORIN SARCELLES LES SABLONS

25 Wybrane wnioski i rekomendacje 26 Wnioski z badań prowadzonych na poziomie lokalnym: W Warszawie: Wysoka segregacja osób starszych i o niższym statusie związana z zaniedbaniami polityki mieszkaniowej w okresie socjalizmu i transformacji Wraz ze zmianą polityki mieszkaniowej (okres socjalistyczny a transformacji) zmieniają się struktury społecznoprzestrzenne w skali lokalnej Rekomendacje dotyczące polityki mieszkaniowej w kontekście przeciwdziałania segregacji: Wzmocnienie władz lokalnych w narzędzia polityki mieszkaniowej zapobiegające powstawaniu izolowanych enklaw biedy i bogactwa (zróżnicowane budownictwo społeczne zintegrowane z przestrzenią miejską, wzrost atrakcyjności istniejącego zasobu, tworzenie kompleksowych inwestycji, kompleksowe programy rewitalizacji)