Andrzej Matyja prezesem NRL

Transkrypt

1 OIL ISSN nakład egz GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 3/165 maj / czerwiec Andrzej Matyja prezesem NRL

2 W numerze m.in.: Relacja własna z Krajowego Zjazdu Lekarzy, który wybrał nowe władze; prof. A. Matyja prezesem NRL (5) Pierwsze posiedzenie NRL; powołanie Prezydium na VIII kadencję (11) Wywiad z nowym prezesem NRL prof. A. Matyją (12) Starość niejedno ma imię. Rozmowa z prof. S. Golinowską nt. opieki nad pokoleniem 65+ w Polsce i Europie (14) Małopolski Tele-Anioł; Apel do lekarzy o pomoc w rekrutacji 10 tys. mieszkańców województwa, starszych i schorowanych (17) Ruszył program KOS-Zawał (18) Analiza dr. J. Friedigera systemu finansowania szpitali i List ich dyrektorów do Ministra Zdrowia (19) Kształcenie; co robi i oferuje Izba; wywiad z L. Kucharskim (24) Kongresy międzynarodowe w Krakowie: Osteoporozy (26) i Medycyny Rodzinnej (29) Gala VII edycji Konkursu im. A. Szczeklika Przychodzi wena do lekarza (30) Krakowsko-Lubelskie Dni Chirurgii; 90-lecie P. Misiuny i 85-lecie T. Popieli (36) Portret prof. Otmara Gedliczki (38) RODO czyli o co ten hałas? Polemika D. Dziubiny z wykładnią (43) Magdalena Bendzisławska portret pierwszej polskiej lekarki (52) Pożegnania: prof. Bogusława Frańczuka; lek. med. Haliny Kwiatkowskiej; lek med. Natalii Lorenc; lek. med. Tadeusza Zająca (60) Nasza okładka Szanowne Koleżanki i Koledzy! Jestem zwolennikiem zmian ewolucyjnych, a nie rewolucyjnych. Niczego też ani w Izbie, ani w Gazecie nie zamierzam przewracać. Odstępuję jedynie od Kalendarium Prezesa, bo może to umiarkowanie interesować Czytelników, na rzecz zajmowania stanowiska w jednej lub kilku kwestiach, jak czyni to większość prezesów okręgowych izb na łamach swoich czasopism. A nowy redaktor naczelny GGL (dr Janusz Legutko) odstąpił mi swoje miejsce na pierwszej stronie. Zacznę od kwestii wywołującej najwięcej komentarzy. Tak się nam zresztą spersonalizowała polityka w Polsce i na świecie, że większą wagę przywiązuje się do osobowości i poglądów liderów niż do stanowisk określonych zbiorowości. A więc zacznę, zgodnie z tą indywidualistyczną tendencją, od naszego nowego prezesa samorządu lekarskiego w osobie Andrzeja Matyji. Proszę zważyć, iż po raz pierwszy od chwili reaktywowania samorządu mamy do czynienia z lekarzem z Krakowa. Lekarzem związanym przez całe swoje życie zawodowe z jedną z czołowych klinik w kraju. Mamy też do czynienia z człowiekiem niezależnym materialnie, współudziałowcem znaczącej firmy, a także z kimś, kto deklaruje na wstępie, iż nie interesuje go kariera polityczna po plecach samorządu. Z deklaracjami, jak wiadomo, różnie bywa, ale generalnie wstęp jest zachęcający. By wyczerpać ten wątek, dodam, że znamy Andrzeja z jego niewyczerpanej energii, pomysłów, błyskawicznego reagowania, zdolności do wcielania zamysłów w życie. O wadach nie będę tu pisał, bo to nie miejsce. Kraków udziela mu zresztą swego poparcia bezwarunkowo. Natomiast nasza mniejszość dentystyczna w kraju liczy na ostateczne uregulowanie zasad naszego parytetu, na wzór Krakowa, który od lat funkcjonuje tutaj nienagannie. Czemu więc nie objąć nim kraju? Jest zresztą kilka innych spraw rozwiązanych modelowo w izbach okręgowych, które należy upowszechnić. Naprawdę, nie musimy się różnić w każdej sprawie. Liczę na Andrzeja, że to dobrze rozumie. I liczę też, że nie zapomni o Krakowie. A sam, w nowej roli, okres wakacji spożytkuję na pełne wdrożenie się w zadania samorządu. Ich bezmiar wiąże się szczególnie z remontem kapitalnym siedziby i jej urządzeniem. O co się potykamy, napiszę w najbliższym wydaniu, wczesną jesienią. Bo na sukcesy przyjdzie na pewno poczekać. Bez tytułu Fot. Dominika Kościuszko Robert Stępień

3 Aktualności Przyjmowanie materiałów do numeru zakończono 14 czerwca XIV Krajowy Zjazd Lekarzy Prof. Andrzej Matyja prezesem NRL W Warszawie, w dniach maja 2018 roku odbył się XIV Krajowy Zjazd Lekarzy o charakterze sprawozdawczo-wyborczym, wieńczący VII kadencję samorządu. Frekwencja była niezła, obecnych było 410 delegatów, co stanowiło 88,3% upoważnionych. Prezesem NRL został wybrany w I turze głosowania prof. Andrzej Matyja, naczelnym rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej dr Grzegorz Wrona z OIL w Poznaniu. Na stanowisko prezesa kandydowali też prof. Romuald Krajewski z Warszawy i dr Krzysztof Kordel z Wielkopolskiej Izby. Relacja własna ze Zjazdu oraz wywiad z nowym prezesem w dalszej części numeru. Powołano nowe Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej Na pierwszym posiedzeniu nowo wybranej Naczelnej Rady Lekarskiej 15 czerwca br. wybrano jej Prezydium. Sekretarzem NRL (na drugą kadencję) został dr Marek Jodłowski, skarbnikiem dr Grzegorz Mazur. Z Krakowa w skład Prezydium wszedł dr Jerzy Friediger. Wyłoniono też przewodniczących komisji problemowych. I tu znaleźli się krakowianie. Przewodniczącym Komisji ds. Lekarzy Emerytów i Rencistów został dr Kazimierz Kłodziński; Komisji ds. Sportu dr Jacek Tętnowski, a Komisji ds. Egzaminów z Języka Polskiego dla Lekarzy Cudzoziemców oraz Zespołu ds. Polityki Lekowej i Farmakoterapii dr Mariusz Janikowski. Ukonstytuowała się też Naczelna Komisja Rewizyjna, której przewodniczącą wybrano dr Jolantę Orłowską-Heitzman. Serdecznie gratulujemy! Collegium Medicum UJ najlepszą uczelnią medyczną w kraju Collegium Medicum UJ oraz Gdański Uniwersytet Medyczny zajęły ex aequo pierwsze miejsce wśród uczelni medycznych w dorocznym rankingu przeprowadzonym przez Fundację Edukacyjną Perspektywy. W tym samym rankingu w klasyfikacji najlepiej prowadzonych kierunków studiów w uczelniach medycznych na pierwszych miejscach znalazło się aż 8 kierunków na UJ CM: lekarsko-dentystyczny, dietetyka, farmacja, kosmetologia, analityka medyczna, zdrowie publiczne, położnictwo i pielęgniarstwo. Natomiast w rywalizacji o miano najlepszej uczelni w Polsce Uniwersytet Jagielloński zajął pierwsze miejsce ex aequo z Uniwersytetem Warszawskim. Przy ocenie uczelni pod uwagę branych jest siedem kryteriów: Prestiż, Absolwenci na rynku pracy, Potencjał naukowy, Efektywność naukowa, Potencjał naukowy, Innowacyjność i Umiędzynarodowienie i dlatego jest to jeden z najbardziej rozbudowanych rankingów edukacyjnych na świecie. Jego metodologię opracowuje Kapituła pod przewodnictwem prof. Michała Kleibera, b. prezesa Polskiej Akademii Nauk. Kształcenie lekarzy Zewsząd płyną głosy o konieczności wzrostu liczby kształconych lekarzy. Nowy minister zdrowia Łukasz Szumowski, obciążając przeszłość, zapowiedział 276 miejsc więcej w nowym roku akademickim. Niewiele, ale na przeszkodzie stoi niedostatek bazy klinicznej. W CM UJ zwiększono nabór o 20 miejsc (z 220 do 240), zmniejszając równocześnie z 70 do 50 liczbę indeksów na studiach płatnych. Uczelnia ma bowiem tyle miejsc, ile ma i nie może kosztem obniżenia poziomu kształcenia przyjąć słuchaczy ponad limit. Na problem nieuchronnego deficytu kadr medycznych, sygnalizowany na łamach GGL nieustannie od 15 lat, wreszcie zwrócono uwagę, uruchamiając w ostatnich latach studia medyczne w Olsztynie, Rzeszowie, Kielcach, Zielonej Górze, Krakowie (w Akademii im. A. Modrzewskiego). Szkoda, że tak późno. Za brak wyobraźni władzy będziemy długo płacić, bo na pierwszych specjalistów z tych uczelni trzeba będzie poczekać ponad 11 lat (6 lat studiów + 5/6 specjalizacji). Wyniki kontroli NIK w szpitalach Można oczywiście oburzać się, że pacjentów kładzie się na korytarzach; że sale są wieloosobowe; że ordynatorzy dokonują w nich obchodów, informując głośno o stanie zdrowia podopiecznych w obecności pozostałych pacjentów ale trzeba chyba wytykając niedostatki, których zresztą sporo, brać pod uwagę realia. A tego brakło w wynikach kontroli w szpitalach województwa łódzkiego, lubuskiego i mazowieckiego. Bez Najwyższej Izby wiemy, że w całej Polsce jest podobnie, a nikt nie kładzie celowo pacjentów na korytarzach czy zagęszcza sztucznie sale chorych. Nikt też nie umieszcza kobiet i mężczyzn w tych samych pomieszczeniach, jeśli nie dyktuje tego konieczność. Raczej współczuć należy nie tylko chorym, ale też lekarzom i pielęgniarkom pracującym w takich warunkach. NIK to bardzo ważna instytucja, ciesząca się wysokim prestiżem. Warunki higieniczne w wielu szpitalach, organizacja opieki szwankują. Ale niektóre zarzuty trzeba kierować pod właściwe adresy. I nie są to dyrekcje szpitali. Nagrody im. M. Sycha 2018 Towarzystwo Lekarskie Krakowskie podjęło decyzję o przyznaniu dorocznych nagród im. prof. Marka Sycha za 2018 rok. Ich laureatami zostali: Za pracę habilitacyjną (przedłożoną w wieku poniżej 45 lat) dr n. med. Piotr Major z II Katedry Chirurgii Ogólnej CM UJ nt. czynników bezpieczeństwa operacji bariatrycznych u chorych leczonych z powodu otyłości olbrzymiej. Dr n. med. Marcin Mieszek Mieszkowski z Oddz. Klinicznego Anestezjologii i Intensywnej Terapii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie za pracę doktorską (przedłożoną w wieku poniżej 35 lat) z zakresu anglezji pooperacyjnej w cięciu cesarskim. Obu laureatom serdecznie gratulujemy.

4 Zaszczyty krakowskich uczonych Prof. Marcin Barczyński został wybrany prezesem-elektem Europejskiego Towarzystwa Chirurgów Endokrynologów (ESES), podczas VIII Kongresu Endokrynologów w Amsterdamie. Swoje stanowisko profesor obejmie w 2020 roku. Prof. Barczyński jest pracownikiem Kliniki Chirurgii Endokrynologicznej III Katedry Chirurgii Ogólnej CM UJ i z-cą kierownika Oddziału Klinicznego Chirurgii w krakowskim Szpitalu Miejskim im. G. Narutowicza. Prof. Dariusz Dudek został prezydentemelektem Europejskiej Asocjacji Interwencji Sercowo-Naczyniowych, wchodzącej w skład Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wybory odbyły się w paryskim Pałacu Kongresowym 22 maja br., a swój urząd krakowski kardiolog obejmie w 2022 roku. Prof. Dudek jest kierownikiem II Oddziału Klinicznego Kardiologii i Interwencji Sercowo- Naczyniowych w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie, a równocześnie przewodniczącym Rady Instytutu Kardiologii. Obszarem jego zainteresowań klinicznych jest zabiegowe leczenie zawałów serca oraz wad zastawek. Prof. Stanisława Golinowska, kierownik Zakładu Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, została uhonorowana w Centrum Dialogu Społecznego w Warszawie przez Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk z okazji 45-lecia pracy zawodowej. Prof. Golinowska jest wysoko cenionym ekspertem z zakresu ekonomiki zdrowia, członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP, autorką wielu prac. m.in. ostatnio stała na czele międzynarodowego zespołu przygotowującego ekspertyzę z 10 krajów europejskich nt. polityki społecznej pokolenia 65+ (tekst w numerze) Dr n. med. Katarzyna Nessler, krakowska lekarka rodzinna, stanęła na czele międzynarodowej organizacji Vasco da Gama Movement, która skupia ok. 2 tys. młodych lekarzy rodzinnych z 33 państw świata. Wybory odbyły się w ramach trwającego w Krakowie Kongresu Światowej Organizacji Lekarzy Rodzinnych WONCA. Katarzyna Nessler jest lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej w jednej z krakowskich fot. J. Sawicz przychodni, członkiem Zarządu Głównego Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, na swoim naukowym koncie mimo młodego wieku ma kilkadziesiąt referatów prezentowanych na krajowych oraz międzynarodowych konferencjach naukowych. Prof. Janusz Skalski, dyrektor Instytutu Pediatrii, kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dziecięcej Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Prokocimiu, otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. To wyjątkowe wyróżnienie Rady Miasta nadawane jest w dowód uznania osobom zasłużonym dla Krakowa. 3 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Kronika personalna Dr Małgorzata Raźny, ordynator Oddziału Hematologii, została z-cą dyrektora ds. lecznictwa w Szpitalu im. L. Rydygiera, zastępując dr Bożenę Kozanecką. Lek. Katarzyna Turek-Fornelska z Oddziału Obserwacyjno-Zakaźnego Dorosłych i Dzieci, b. przewodnicząca Małopolskiego Regionu OZZL i członek Prezydium ORL VII kadencji w Krakowie (Rzecznik Praw Lekarza) została z-cą dyrektora ds. lecznictwa w Szpitalu im. S. Żeromskiego. Mgr Barbara Bulanowska, wg nieoficjalnych źródeł, jest głównym kandydatem na stanowisko dyrektora Szpitala im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu w rozpisanym (po śmierci dr. Artura Puszko) konkursie. Najdłużej żyje się na Podkarpaciu Dziennik Gazeta Prawna przedstawia wyniki analiz potrzeb zdrowotnych w poszczególnych regionach kraju, na podstawie map opracowanych przez resort zdrowia. Wynika z niego, że najdłużej żyje się na Podkarpaciu, najkrócej w łódzkim, choć ilość specjalistów jest akurat odwrotnie proporcjonalna. Najczęstszą przyczyną zgonów są schorzenia kardiologiczne, dominujące zwłaszcza w regionach uprzemysłowionych, natomiast z mniejszą częstotliwością występujące na Podlasiu. Potem są choroby onkologiczne, naczyniowe i układu nerwowego. Gazeta przedstawia też obciążenia lekarzy pracą zawodową. Zaledwie 46,9% leczy w jednej placówce zdrowotnej; 30% w dwóch miejscach pracy; reszta, a więc blisko 25% w większej liczbie placówek. Rekordziści, sądząc po składkach, nawet w 10 miejscach. Dominuje pod tym względem woj. łódzkie. Jakich lekarzy nam brakuje? Wg wspomnianych badań przede wszystkim pediatrów różnych specjalności. O geriatrach się nawet nie wspomina. Bezrozumne porady Jeśli pojawiają się rodzice gotowi wierzyć w szkodliwość obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci (upowszechnianą m.in. przez fabryki kłamstw tak, istnieją już takie, zorganizowane przez ludzi zainteresowanych brudnym zyskiem ) to trudno. Natomiast lekarze znakomicie wiedzą, że rzeczywisty problem szkodliwości odczynów poszczepiennych występuje wyłącznie marginalnie. Dramat się zaczyna, gdy pojawiają się lekarze, gotowi kwestionować światowe osiągnięcia medycyny. Problem zdefiniował prof. Przemko Kwinta, kierownik Katedry Pediatrii i Kliniki Chorób Dzieci CM UJ, który przeprowadził stosowne badania w Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Prokocimiu, pytając rodziców, skąd mają wiedzę o szkodliwości szczepień. I okazało się, że są lekarze, którzy rozpowszechniają tego rodzaju informacje. Czy zdają sobie sprawę z zagrożeń? Czy odpowiedzą za niebezpieczeństwo wznowienia zwalczonych przez medycynę epidemii? Prawo w tej kwestii dopiero się krystalizuje. Natomiast komentarz redakcyjny może być tylko nieparlamentarny.

5 4 Sekretarz ORL informuje Emocji wyborczych ciąg dalszy Była noc z piątku na sobotę 25/26 maja 2018, kiedy miała miejsce kulminacja wyborcza podczas XIV Krajowego Sprawozdawczo-Wyborczego Zjazdu Lekarzy w Warszawie, w sali konferencyjnej hotelu Novotel. Po emocjonującym początku części roboczej Zjazdu, po kłopotach z pilotami do głosowań jawnych i po zmianie porządku obrad Zjazdu zaczęło się! Wnioskowano wprawdzie rezygnację z odczytywania sprawozdań, ale i tak każdy upoważniony do ich złożenia wygłaszał obszerny referat. Nie było wyjścia, trzeba było słuchać. Wreszcie o godz zaczęły się wystąpienia kandydatów na stanowisko prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej. Czekała nas najbardziej istotna dla delegacji krakowskiej walka naszego kandydata, kol. Andrzeja Matyji o prezesurę. Jego wystąpienie poprzedziły prezentacje kontrkandydatów: z Poznania Krzysztofa Kordela, i z Warszawy Romualda Krajewskiego. Wreszcie około północy doczekaliśmy się prezentacji naszego kandydata co tu dużo mówić dynamicznej i treściwej. Relację znajdą Czytelnicy na łamach naszych gazet. Wspomnę tylko, że walka o stanowisko Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej zeszła na plan dalszy. Natomiast na sali obrad wszyscy z niecierpliwością czekali na wydrukowanie kart do głosowania i przeprowadzenie wyborów. W kuluarach oceniano wystąpienia kandydatów, ich ekspresję, treść, próbowano typować werdykty. Emocji nie brakowało. W bukmacherskich zakładach zjazdowych delikatnie rysował się lider. Ale dopiero o trzeciej nad ranem ogłoszono werdykt prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej VIII kadencji został kol. Andrzej Matyja zwyciężając już w pierwszej turze. Nastąpiła eksplozja radości, na twarzach naszych delegatów pojawił się uśmiech satysfakcji. W patio hotelowym dyskutowano oczywiście do białego rana, co było o tyle oczywiste, że rozmowy zaczęły się tuż przed brzaskiem. Wybory członków Prezydium NRL i władz innych organów NIL oraz przewodniczących komisji problemowych odbędą się 15 czerwca br. na pierwszym posiedzeniu nowej NRL. I to będzie ostatni akcent tegorocznej kampanii wyborczej. Wybory, wyborami, a życie toczy się dalej. A więc przy okazji informuję: W związku z wejściem w życie ustawy o e-receptach zmieniono zapisy kilkunastu aktów prawnych i właśnie dlatego 18 kwietnia br. weszło w życie nowe rozporządzenie MZ w sprawie recept. Zapisy rozporządzenia dotyczące lekarzy są nieliczne, gdyż większość przepisów przeniesiono do ustawy Prawo Farmaceutyczne. Niemniej każdego, kto chce się z nowymi przepisami zapoznać, odsyłam do rozporządzenia i równolegle do ustawy. Interpretację Małopolskiego Oddziału NFZ, zawierającą również pewne wątpliwości, zamieszczamy na naszej stronie internetowej. Problemem tym zajęło się również Prezydium NRL, przyjmując na swoim ostatnim posiedzeniu minionej kadencji Apel do Ministra Zdrowia o przedstawienie obszerniejszych wyjaśnień i szczegółowej interpretacji przepisów dotyczących wystawiania recept. Dotarły do nas także niepokojące wieści dotyczące e-pakietów z Ministerstwa Zdrowia oraz z resortu cyfryzacji. Ich przyczyną są zapewne problemy finansowe. Także wprowadzenie nowego prawa wykonywania zawodu (PWZ) odłożone będzie prawdopodobnie na termin późniejszy. Bliższe informacje postaramy się przekazać bieżąco, gdy zapadną konkretne ustalenia na ten temat. Przy okazji informuję, że wydłużono dwutorowe wystawianie e-zwolnień z 30 czerwca do 30 listopada br. Oznacza to, że obowiązek wystawiania zwolnień jedynie w formie elektronicznej będzie obowiązywał od 1 grudnia 2018 roku. Taką nowelizację ustawy podpisał prezydent. I już kończąc. Nasz Piknik Lekarsko-Adwokacki może się w przyszłym roku przekształcić w piknik zawodów zaufania publicznego. Pomysł integracji różnych środowisk, ich rodzin i zawodów zyskał poparcie Forum Zawodów Zaufania Publicznego. Relację z tegorocznego Pikniku redakcja publikuje w numerze. Mariusz Janikowski

6 5 Andrzej Matyja prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej Krajowy Zjazd Lekarzy wybrał nowe władze Samorządu (korespondencja własna) GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Było po godzinie 3.00 w nocy 26 maja 2018 roku, kiedy ogłoszono, iż prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej na lata został profesor Andrzej Matyja, w VI i VII kadencji prezes krakowskiej ORL, zdobywając 217 głosów już w pierwszej turze wyborów. Drugi z kandydatów prof. Romuald Krajewski z Warszawy, otrzymał 129 głosów, trzeci dr Krzysztof Kordel z Poznania 49. Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie będzie mieć silną reprezentację, także w innych organach NRL. XIV Krajowy Zjazd Lekarzy (sprawozdawczo-wyborczy) w warszawskim hotelu Novotel oficjalnie rozpoczął się 25 maja o godzinie Wcześniej jednak w pobliskim kościele pw. Zwiastowania Pańskiego odprawiono mszę św. w intencji środowiska lekarskiego, a o godzinie delegaci mogli obejrzeć film pt. Kodeks Etyki Lekarskiej historia powstania, wykonany na zlecenie NRL. Prapremiera dokumentu odbyła się miesiąc wcześniej, podczas ostatniego posiedzenia Naczelnej Rady VII kadencji. Natomiast reprezentacja krakowskiej Izby 41 lekarzy i lekarzy dentystów wybranych na delegatów podczas XXXVII Okręgowego Zjazdu Lekarzy w Krakowie, przed rozpoczęciem obrad spotkała się w jednej z hotelowych sal, by omówić strategię głosowania i proponowane projekty uchwał. W związku z kandydaturą prof. Matyji na najwyższe samorządowe stanowisko mobilizacja była pełna. Tuż po projekcji, o zaplanowanej porze, prezes NRL Maciej Hamankiewicz rozpoczął część oficjalną Zjazdu, witając delegatów i licznie przybyłych gości. Tych, których zabrakło 24 zasłużonych działaczy samorządu lekarskiego zmarłych w minionej kadencji uczczono minutą ciszy. Kolejnym punktem programu było wręczanie odznaczeń państwowych oraz samorządowych Meritus Pro Medicis, Hominem Inveni im. Władysława Biegańskiego. Nie mogło też zabraknąć dyplomów dla najlepszych lekarzy sportowców. Niestety, reprezentanci krakowskiej Izby w tym gronie się nie

7 6 znaleźli, ale ceremonię wręczenia medali im. Biegańskiego poprowadził zasiadający w kapitule tego wyróżnienia doktor Mariusz Janikowski, a nagrody sportowe wręczył przewodniczący Komisji Sportu NRL doktor Jacek Tętnowski. Potem odśpiewano Hymn Lekarzy Floreat Res Medica, co uczynił zaproszony na tę okoliczność tenor Maciej Gallas. Następnie prezes Hamankiewicz witał oficjalnych gości, wśród których byli m.in. obecny i poprzedni ministrowie zdrowia, senatorowie, posłowie, prezesi centralnych instytucji, uczelni, zaprzyjaźnionych samorządów zawodowych, reprezentanci polonijnych organizacji lekarskich, metropolita warszawski itd. Czas wypełniły przemówienia, gratulacje i podziękowania ustępującemu prezesowi NRL. Minister Łukasz Szumowski poinformował, że jako członek samorządu czuje się zobowiązany do zdania raportu z tego, co się dzieje w ochronie zdrowia i jakie zmiany są lub będą wprowadzane przez resort. Nie padła jednak żadna nowa informacja wystąpienie dotyczyło cyfryzacji w ochronie zdrowia, znanych już projektów ustaw, planów zwiększenia naboru na studia medyczne, oceny funkcjonowania sieci szpitali itd. Minister zdrowia zapowiedział też, jak zwykle, weryfikację wycen procedur medycznych, z których niemała część jest z założenia deficytowa, skrócenie kolejek i ogólnie świetlaną przyszłość ochrony zdrowia oraz gorąco zapraszał do współpracy i udziału w debacie na temat reform. Fajerwerków nie było, oklaski też były grzecznościowe.

8 Głos zabrał także były minister, wieloletni działacz, przez dwie kadencje prezes NRL, dr Konstanty Radziwiłł podkreślając, iż to wydarzenie jest mu bardzo bliskie: Spędziłem w samorządzie ponad 20 lat i mam tu wielu przyjaciół powiedział po czym zapadła krępująca cisza. Kiedy oficjalni goście opuścili salę i w kilku wystąpieniach nie szczędzono Radziwiłłowi słów ostrej krytyki, żaden z przyjaciół nie stanął w jego obronie. Jednym z krytyków, konsekwentnie zresztą przeciwnik b. ministra, był występujący pod koniec oficjalnej części obrad Krzysztof Bukiel, przewodniczący OZZL. Zaapelował on do ministra Szumowskiego o dekomunizację lekarskich pensji, gdyż lekarze byli przez kolejne rządy, w tym przez byłego kolegę Radziwiłła, traktowani gorzej niż za czasów komuny. Skrytykował też aktualnego ministra za organizowanie fikcyjnych debat, np. pod hasłem Wspólnie dla zdrowia, skoro nawet nie zaprasza się do nich przedstawicieli samorządu. Na koniec Krzysztof Bukiel podziękował ustępującym władzom NRL za dobrą współpracę oraz wsparcie protestu rezydentów. Około godziny prezes Maciej Hamankiewicz rozpoczął roboczą część XIV Krajowego Zjazdu Lekarzy. Wytłumaczono zasady działania elektronicznego systemu głosowania i delegaci mieli okazję przetestowania urządzeń. W pierwszym głosowaniu przewodniczącym Zjazdu został Grzegorz Krzyżanowski z Łodzi. W kolejnym punkcie wybierano wiceprzewodniczących i sekretarzy Zjazdu, a jednym z kandydatów na wiceprzewodniczącego był Marek Zasadny z krakowskiej OIL. Delegaci OIL w Krakowie na XIV Krajowym Zjeździe Lekarzy Liczba delegatów OIL 41, w tym 32 lekarzy i 9 lekarzy dentystów Frekwencja w Warszawie 100% Liczba zgłoszonych projektów stanowisk i apeli 20 Liczba projektów odrzuconych przez Zjazd 1 Liczba projektów przyjętych 8, pozostałe przekazano NRL 14. Zjazd Lekarzy Jak się okazało, system informatyczny zawiódł. Głosowano na listę ułożoną alfabetycznie, a doktor Zasadny, siłą rzeczy będąc na jej końcu, nieoczekiwanie dostał najmniej głosów, choć samych krakowian głosowało na niego więcej. Protesty delegatów z Krakowa doprowadziły, po sporym i długotrwałym zamieszaniu, do reasumpcji głosowania, a obsługa systemu przyznała się w końcu do złego ustawienia programu. Ostatecznie po wyjaśnieniu błędów głosowanie powtórzono i Marek Zasadny został wiceprzewodniczącym Zjazdu. Kolejnym punktem miało być przyjęcie zaproponowanego porządku obrad i złożenie sprawozdań. Większość delegatów opowiedziała się za wnioskiem formalnym o przeniesienie wyborów prezesa NRL i Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej z sobotniego poranka na piątkową noc, co dawało szansę przyspieszenia przebiegu Zjazdu. Następnie, już zgodnie z planem, wybrano członków Komisji Mandatowej, Regulaminowej, Uchwał i Wniosków oraz Komisji Skrutacyjnej do wyboru prezesa NRL i NROZ. Około godz przewodniczący Komisji Mandatowej poinformował, że spośród 464 wybranych delegatów na Zjeździe jest obecnych 410, co stanowi 88,36-procentową frekwencję, oznaczającą ważność Zjazdu i podejmowanych przez niego decyzji. 7 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 fot. M. Janikowski fot. M. Janikowski

9 8 wnioski. Ostatecznie sprawozdania Rady i Komisji Rewizyjnej zostały przyjęte. Około godziny Zjazd udzielił Naczelnej Radzie Lekarskiej absolutorium za okres VII kadencji (lata ). Nim przystąpiono do wyborów, sprawozdanie z działalności Rady w VII kadencji przedłożył ustępujący prezes NRL dr Maciej Hamankiewicz. Mówił m.in. o wydatkowaniu sporych kwot na kształcenie, w tym 20 mln zł uzyskanych przez NRL z funduszy unijnych; wspomniał o sukcesach, za jakie uznał np. wyjaśnienie wszelkich kontrowersji wokół klauzuli sumienia, oraz wyegzekwowanie zwrotu pieniędzy za czynności przejęte przez samorząd od administracji państwowej. Pozytywnie ocenił współpracę z OZZL, a także pochwalił się poparciem udzielonym protestowi Porozumienia Rezydentów. Wszystko to, jak podkreślał prezes, działo się w bardzo niesprzyjającym otoczeniu, w warunkach zmian premierów i ministrów zdrowia, przy jednoczesnym braku politycznych pomysłów na rzeczywistą poprawę w ochronie zdrowia. Życzę, by nowo wybrane władze samorządu mogły płynąć po spokojnym morzu. My żeglowaliśmy po wzburzonych wodach powiedział kończąc swoje wystąpienie Maciej Hamankiewicz. Następnie skarbnik NRL Wojciech Marquardt przedstawił informację o działalności finansowej Izby. W VI kadencji przychody Naczelnej Izby Lekarskiej wyniosły ok. 14,7 mln zł przypomniał podczas gdy w VII wzrosły do blisko 19,8 mln zł. Panowano nad kosztami, więc nadwyżka przychodów z 970 tys. zł w VI kadencji, w VII wzrosła do ponad 3,7 mln zł. Główne tezy z przekazanego wcześniej delegatom sprawozdania kadencyjnego Naczelnej Komisji Rewizyjnej wygłosił jej przewodniczący Andrzej Morliński. Mimo bardzo późnej pory, podczas dyskusji nad przedstawionymi sprawozdaniami nie brakowało emocji. Ustępującemu prezesowi zarzucono, iż przypisuje sobie także cudze sukcesy. Pojawiły się żądania przedstawienia pełnej listy przyjmowanych w poprzednich latach przez Zjazd apeli i uchwał z informacją o ich realizacji. Zarzut zbytniej lakoniczności sprawozdań finansowych ustępująca Rada odrzuciła jednak przypominając, iż nie czytano delegatom pełnych tekstów, poza tym w większości kwestii Rada wydawała bieżące komunikaty i formułowała Kolejne sprawozdanie przedłożył naczelny rzecznik odpowiedzialności zawodowej Grzegorz Wrona, który podziękował okręgowym rzecznikom ich łączny dorobek w minionej kadencji to ponad 12 tysięcy zakończonych spraw. Biuro NROZ podjęło w tym czasie prawie 6 tysięcy rożnego typu interwencji. I to sprawozdanie przyjęto, podobnie jak kolejne Naczelnego Sądu Lekarskiego, pracującego pod kierunkiem Wojciecha Łąckiego, oraz Krajowej Komisji Wyborczej z jej przewodniczącym Ładysławem Nekandą-Trepką. Na pół godziny przed północą rozpoczęła się rzeczywista walka wyborcza. Komisja Wyborcza poinformowała, że na stanowisko prezesa NRL zgłoszono trzy kandydatury. Byli to: Krzysztof Kordel z Wielkopolskiej Izby Lekarskiej, Romuald Krajewski, wiceprezes NRL minionej kadencji, członek OIL w Warszawie, oraz Andrzej Matyja z OIL w Krakowie. Natomiast o stanowisko Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej ubiegali się Wojciech Drozd ze Śląska i dotychczasowy rzecznik Grzegorz Wrona z Wielkopolski. Pierwszy na mównicę wszedł Krzysztof Kordel, który jako swoje atuty wymienił m.in. poznańską solidność, profesjonalizm, doświadczenie. W programie wyborczym położył nacisk na kształcenie i wspieranie w tym zakresie lekarzy z mniejszych izb, mieszkających daleko od ośrodków akademickich, na sprawną pracę izby jako urzędu. Podkreślał też konieczność wzmocnienia praw lekarzy i ich większej ochrony. Zadaniem NRL musi być też poprawa wizerunku środowiska, czemu mogłoby służyć np. zwiększenie obecności samorządu w mediach, w tym w mediach społecznościowych.

10 14. Zjazd Lekarzy 9 fot. M. Janikowski GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Następnie swoją wizję samorządu przedstawił Romuald Krajewski. Jego zdaniem, na wizerunek środowiska lekarskiego w społeczeństwie rzutuje negatywna opinia o systemie ochrony zdrowia: To my jesteśmy twarzą tego systemu powiedział Krajewski. Dlatego jednym z głównych wyzwań dla nowej Rady powinna być odbudowa zaufania pacjentów. Samorząd powinien pracować dla wszystkich, bez podziału na lekarzy i lekarzy dentystów, na młodych i starych, doświadczonych i nie. Dla osiągnięcia sukcesów potrzebna jest rzetelna, spokojna i wytrwała praca, z dala od zgiełku i jeszcze dalej od polityki. Trzeci z kandydatów Andrzej Matyja, podobnie jak poprzednicy zaczął od krótkiej prezentacji swojej drogi życiowej i samorządowej oraz deklaracji braku zamiaru wszczęcia kariery politycznej, jak czynili to wcześniej niektórzy działacze samorządowi. Zgodził się, że samorząd musi być apolityczny, ale nie może to oznaczać izolacji, wręcz odwrotnie powinno przejawiać się w koniecznej współpracy z wszystkimi siłami politycznymi, które mogą przyczynić się do realizacji celów stawianych sobie przez środowisko lekarskie. Co powinno być najważniejsze? Po pierwsze lekarz. Po drugie lekarz. Po trzecie lekarz mówił profesor Matyja budząc aplauz. W tym miejscu odsyłamy jednak naszych Czytelników do wywiadu z nowym prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej prof. Andrzejem Matyją, zamieszczonym na dalszych stronach GGL. Po prezentacjach przyszła kolej na pytania do kandydatów, m.in. o rozumienie apolityczności i własne relacje z partiami politycznymi; o sposoby wspierania młodych lekarzy i ewentualne działania w przypadku braku realizacji obietnic złożonych rezydentom przez Ministra Zdrowia; o relacje ze związkiem zawodowym czy stosunek do pomysłu sprowadzenia do Polski lekarzy np. z Ukrainy. Około pierwszej w nocy zakończono dyskusje, po czym zaprezentowali się jeszcze kandydaci na Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Wojciech Drozd mówił m.in. o potrzebie edukacji lekarzy z zakresu prawa medycznego, a Grzegorz Wrona o usprawnieniu przepływu informacji, obaj o potrzebie lepszej i szerszej współpracy z OROZ i Okręgowymi Izbami. Po godzinie 2.00 w nocy delegaci przystąpili do głosowania. W oczekiwaniu na rozstrzygnięcia znaleźli jednak siłę, by dyskutować o projekcie uchwały w sprawie zadań samorządu lekarskiego na lata

11 Zjazd Lekarzy Wyniki wyborów przedstawiono chwilę po godzinie Nowym prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej już w pierwszej turze został wybrany prof. Andrzej Matyja. Na stanowisku Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej pozostał Grzegorz Wrona. W grupie krakowskiej wybuchła ogromna radość. Nastąpiły gratulacje od kolegów z innych okręgowych izb, pojawiły się liczne deklaracje współpracy, zapanowała atmosfera sukcesu. Emocje nie opadły do świtu, sen, jeśli w ogóle przyszedł, to późno i trwał stanowczo za krótko, bowiem już o godz w sobotę rano wznowiono obrady. Czekając na wybory członków Naczelnej Rady i innych statutowych organów Izby przyjęto ostateczną uchwałę w sprawie programu samorządu lekarskiego na najbliższe cztery lata. Dyskutowano też nad kolejnymi projektami uchwał, apeli, stanowisk, których zgłoszono ponad 70. Kontrowersje wzbudził m.in. projekt stanowiska Zjazdu w sprawie nowelizacji Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz innych ustaw. Przyjęto stanowiska w sprawie elektronicznej dokumentacji medycznej, e-recept, e-zwolnień, zajmowano się kształceniem, m.in. apelując o obowiązkowe kształcenie z zakresu medycyny paliatywnej i możliwość korzystania przez lekarzy każdego roku z 7-dniowego urlopu szkoleniowego. Zakres podejmowanych tematów był bardzo szeroki. Tradycyjnie mówiono o wynagrodzeniach w służbie zdrowia, apelując o ustalenie minimalnego wynagrodzenia lekarzy i lekarzy dentystów na poziomie 2 średnich pensji krajowych dla lekarza rezydenta i lekarza bez specjalizacji, 2,5 średniej dla lekarzy z I stopniem specjalizacji, 3 z II stopniem. Zażądano wprowadzenia obowiązku publikowania przez prezesa NFZ wyłącznie jednolitych tekstów zarządzeń, gdyż teraz są one przez niezliczone poprawki praktycznie niezrozumiałe. Poruszono kwestię tytułowania mianem dr n. med. absolwentów innych kierunków niż tylko lekarski i lekarsko-dentystyczny. Zjazd przegłosował także apel do Premiera o jak najszybsze rozwiązanie problemów zgłaszanych przez osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny protestujące w Sejmie. Wszystkie przyjęte przez Zjazd uchwały, stanowiska i apele można znaleźć na stronie www Naczelnej Izby Lekarskiej. W trakcie tych dyskusji nowy szef samorządu znalazł czas na pierwsze spotkanie z dziennikarzami. Mimo ogromnego zmęczenia poradził sobie tym z wyzwaniem. W południe Komisja Mandatowa poinformowała, iż w drugim dniu Zjazdu uczestniczy 382 delegatów, czyli spełniono warunek kworum. Przystąpiono do kolejnych wyborów. O zasiadanie w 75-osobowej Naczelnej Radzie Lekarskiej postanowiło ubiegać się 84 lekarzy medycyny i 24 lekarzy dentystów. Do obsadzenia było 39 miejsc dla lekarzy i 11 dla lekarzy dentystów. Pozostali członkowie Rady wchodzący do niej z urzędu to prezes NRL oraz 24 prezesów ORL. Głosowanie odbyło się w tradycyjnej formie, na kartach z nazwiskami. Około skład Rady był znany. Okręgową Izbę Lekarską w Krakowie będą reprezentować (poza prezesem NRL Andrzejem Matyją i prezesem ORL Robertem Stępniem) także Jerzy Friediger, Mariusz Janikowski, Robert Szczepara i Jacek Tętnowski. W kolejnych głosowaniach członkiniami Naczelnej Komisji Rewizyjnej zostały Jolanta Orłowska-Heitzman i Elżbieta Wojnarowicz. Doktor Orłowska-Heitzman weszła też, obok Mariusza Janikowskiego, w skład Krajowej Komisji Wyborczej. Wreszcie Wojciech Kożuch został członkiem Naczelnego Sądu Lekarskiego, a Artur Hartwich jednym z zastępców Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Po wyborach sala opustoszała. Ok w sobotę zgłoszono wniosek o przeliczenie kworum. Z jego braku XIV Krajowy Zjazd Lekarzy został zakończony. Projekty uchwał i stanowisk, na które podczas obrad zabrakło czasu, zostały przekazane do analizy Naczelnej Radzie Lekarskiej. Relacja i zdjęcia Jolanta Grzelak-Hodor

12 Z obrad NRL Pierwsze posiedzenie nowej Naczelnej Rady Lekarskiej Krakowianie w Prezydium i na czele Komisji 15 czerwca odbyło się pierwsze posiedzenie nowej Naczelnej Rady Lekarskiej, pod kierunkiem jej nowego prezesa prof. Andrzeja Matyji. Dokonano wyboru wiceprezesów NRL, Skarbnika, Sekretarza NRL, Zastępcy Sekretarza oraz członków Prezydium Naczelnej Rady. Powołano także nowo wybranych przewodniczących Komisji i Zespołów. Członkowie Rady oraz jej Prezydium przyjęli także pierwsze stanowiska w sprawach projektów aktów prawnych przygotowanych przez resort zdrowia. Pełny skład nowego Prezydium NRL oraz przewodniczących Komisji i Zespołów podajemy poniżej. W tym miejscu gratulujemy tylko reprezentantom krakowskiej Izby wybranym do organów NRL a to dr dr: Jerzemu Friedigerowi, Kazimierzowi Kłodzińskiemu, Jackowi Tętnowskiemu i Mariuszowi Janikowskiemu. Podczas pierwszego posiedzenia Naczelna Rada Lekarska podjęła także merytoryczną dyskusję na temat projektów zmian proponowanych przez Ministerstwo Zdrowia, w większości omawianych też przez delegatów w trakcie obrad XIV Krajowego Zjazdu Lekarzy. W efekcie 15 czerwca NRL przyjęła trzy stanowiska: w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych; w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej; w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw. Samo nowo ukonstytuowane Prezydium NRL uchwaliło pięć kolejnych stanowisk: w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie recept; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu nowych substancji psychoaktywnych; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie określenia wysokości opłat za krew i jej składniki w 2019 r. Wszystkie te dokumenty, wraz ze szczegółowym uzasadnieniem podjętych decyzji, można znaleźć na stronie internetowej Naczelnej Izby Lekarskiej. Niezależnie od posiedzenia NRL, zebrali się wybrani na Zjeździe czlłonkowie Naczelnej Komisji Rewizyjne. Jej przewodniczącą została dr Jolanta Orłowska-Heitzman. (red) Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Przewodniczący komisji i zespołów NRL VIII kadencji Skład Prezydium NRL: Prezes NRL Andrzej Matyja Wiceprezes NRL Andrzej Cisło Wiceprezes NRL Jacek Kozakiewicz Wiceprezes NRL Krzysztof Madej Skarbnik NRL Grzegorz Mazur Sekretarz NRL Marek Jodłowski Zastępca Sekretarza NRL Artur Drobniak Członek Prezydium NRL Michał Bulsa Członek Prezydium NRL Jerzy Friediger Członek Prezydium NRL Dariusz Paluszek Członek Prezydium NRL Andrzej Wojnar Przewodniczący komisji i zespołów NRL: Komisja Etyki Lekarskiej Andrzej Wojnar Komisja Finansowo-Budżetowa Dariusz Hankiewicz Komisja Kształcenia Medycznego Janusz Kłoczko Komisja ds. Lekarzy Emerytów i Rencistów Kazimierz Kłodziński Komisja Organizacyjna Mariusz Malicki Komisja ds. Młodych Lekarzy Michał Bulsa Komisja ds. Sportu Jacek Tętnowski Komisja Legislacyjna Tomasz Romańczyk Komisja ds. Współpracy Międzynarodowej Anna Lella Komisja ds. Kultury Jarosław Wanecki Komisja ds. Egzaminów z Języka Polskiego dla Lekarzy Cudzoziemców Mariusz Janikowski Zespół ds. Polityki Lekowej i Farmakoterapii Mariusz Janikowski Zespół ds. Praktyk Lekarskich Jerzy Gryko Zespół ds. Reformy Systemu Zgłaszania i Rejestrowania Zdarzeń Niepożądanych i Szkód w Ochronie Zdrowia Piotr Pawliszak 11 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

13 Wywiady 12 Jestem gotów przyjąć odpowiedzialność... Rozmowa z nowym prezesem NRL prof. Andrzejem Matyją fot. J. Grzelak-Hodor Redakcja Galicyjskiej Gazety Lekarskiej dołącza się do gratulacji. Po raz pierwszy, podczas blisko trzydziestu lat funkcjonowania samorządu lekarskiego, jego prezes w skali kraju będzie z Krakowa. Czego się możemy spodziewać? To fakt. Przeszedłem w Krakowie wszystkie szczeble kariery zawodowej i naukowej od studenta byłej Akademii Medycznej do profesora zwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jak wiadomo, jestem specjalistą chirurgii ogólnej i onkologicznej. Równolegle aktywnie uczestniczę w życiu samorządu lekarskiego od początku jego istnienia. Pełniłem w nim wiele funkcji, m.in. prezesa ORL w latach , prowadziłem dziesiątki przedsięwzięć. Myślę, że zdobyte doświadczenie, osobiste poczucie spełnienia się zawodowego i niezależność finansowa pozwoli mi na odpowiedzialne podjęcie się obowiązku reprezentowania wszystkich polskich lekarzy. Oczywiście wiem, bycie Prezesem to nie tylko zaszczyt, ale przede wszystkim ogromna odpowiedzialność. Natomiast od razu podkreślę, że nie mam ambicji politycznych i nie zamierzam robić kariery kosztem samorządu lekarskiego, jak to czynili niektórzy. To w sferze ogólnej, a mówiąc bardziej konkretnie, gdzie widzi Pan miejsce samorządu? Samorząd Lekarski jest własnością wszystkich lekarzy. Przynależność do niego jest obowiązkowa, bez względu na poglądy społeczne, polityczne, wyznawaną religię, rasę czy narodowość. Tak więc w samorządzie wszyscy jesteśmy sobie równi. Dlatego samorząd lekarski musi być neutralny we wszystkich kwestiach, nie może być reprezentantem politycznych czy wyznaniowych poglądów Koleżanek i Kolegów zasiadających w jego władzach. Rolą prezesa i naczelnych władz Izby jest reprezentowanie woli i interesów całego środowiska lekarskiego, a nie reprezentowanie poglądów i interesów wąskich grup kolegów. Samorząd ma służyć jego członkom, tak jak rolą państwa jest służba jego obywatelom. Chciałbym tu odnieść się jeszcze do apolityczności samorządu lekarskiego, która stała się swoistym hasłem. Otóż moim zdaniem jego realizacja nie może polegać na izolowaniu się od kontaktów z politykami i oprotestowywaniu wszystkich uchwał, rozporządzeń, zapisów. Wręcz odwrotnie. Musimy utrzymywać kontakt z politykami i przekazywać im ekspercką wiedzę o ochronie zdrowia. Oni na nią czekają, jest im potrzebna. Natomiast stosowana dotąd polityka izolacji doprowadziła nas do tego miejsca, w którym jesteśmy. Musimy brać udział w tworzeniu przepisów prawa na etapie ich powstawania, bo później możemy tylko poprzesuwać przecinki. Ja powiedziałem w swoim przemówieniu kandydackim, że głos liczącego 180 tys. lekarzy środowiska nie może być traktowany na równi z niewielkimi specjalistycznymi stowarzyszeniami. Samorząd lekarski musi być pełnoprawnym uczestnikiem narodowej debaty o zdrowiu. I mogę podkreślić, w ślad za rozmowami przeprowadzonymi już po wyborach, m.in. z Ministrem Zdrowia czy Marszałkiem Senatu, że tak właśnie będzie. Zmiana sposobu pojmowania polityki wydaje się interesującą zapowiedzią. A w sferze bardziej praktycznej Niedofinansowanie ochrony zdrowia, prócz wielu negatywnych konsekwencji, rzutuje także na zaufanie pacjentów do naszego środowiska. To my jesteśmy na pierwszej linii frontu. I do nas kierowane są wszelkie pretensje. Podstawą odbudowy zaufania, prestiżu naszego zawodu jest stworzenie możliwości wykonywania i leczenia pacjenta w jak najlepszych warunkach. To priorytetowe zadanie dla Izby. Z racji swojej wiedzy, powołania i roli musimy być aktywną stroną w wypracowywaniu właściwych zmian systemowych. W rezultacie potrzebujemy trwałego konsensusu ponad podziałami politycznymi w zakresie fundamentów ochrony zdrowia. Naszym zadaniem jest uświadamiać rządzących, że nakłady na opiekę zdrowotną to inwestycja, a nie koszt. Naszym priorytetem powinno być do-

14 starczenie rzetelnej, eksperckiej wiedzy i analiz, które pozwolą politykom podejmować właściwe decyzje. Rzecz sprowadza się do faktu konkluzji, że bezpieczny w swej pracy lekarz to bezpieczny pacjent. A przechodząc na grunt konkretów Chciałbym doprowadzić do powołania przy Naczelnej Izbie Lekarskiej swoistego ośrodka, think-tanku, który będzie wypracowywał projekty, opinie i stanowiska w najważniejszych sprawach dotyczących ochrony zdrowia i pozycji lekarzy. Jednocześnie wiem, że dosypywanie pieniędzy dla poszczególnych grup zawodowych, bez systemowego rozwiązania problemu płac w ochronie zdrowia, tak naprawdę nic nie zmieni. W tym kontekście muszę wspomnieć protest rezydentów. Młodzi koledzy nie chcą już żyć i pracować tak jak my. I mają niezaprzeczalną rację. A naszym obowiązkiem jest ich wspierać, przywracając wiarę młodych lekarzy w samorząd, w jego mobilność, elastyczność, a przede wszystkim w jego możliwości sprawcze! Tylko w ten sposób wzbudzimy w naszych koleżankach i kolegach poczucie sensu przynależności do Izby. Mówiąc potocznie, warto opłacać składkę, jeśli ona wróci do lekarza. Myślę, że wiem, jak to zrobić. A ilość młodych delegatów na odbytym Zjeździe napełnia mnie optymizmem. Chciałbym przede wszystkim wykorzystać aparat fachowców, jakim dysponuje biuro Naczelnej Izby Lekarskiej dla realnej, ale skoordynowanej pomocy dla lekarzy w wielu kwestiach organizacyjno-prawnych czy socjalnych. To nasi prawnicy, czy specjaliści z innych dziedzin, muszą przygotowywać dla lekarzy wzorcowe dokumenty, regulaminy i opinie w kluczowych kwestiach oraz propozycje postępowania w określonych sytuacjach. Tego oczekują lekarze. Oczywiście nasza działalność ma konkretny wymiar socjalny. I z tego nie zrezygnujemy, poczynając od wspierania najmłodszych, po pomoc i szacunek dla naszych Seniorów. Niebagatelną rolę widzę tutaj w Fundacji Lekarze Lekarzom, której działalność musimy bardziej rozpropagować. A co z parytetem stomatologów? Czy ten rysujący się podział doprowadzi w końcu do rozwodu z lekarzami medycyny? Jestem przekonany, że integracja środowiska lekarzy i lekarzy dentystów nie tylko jest możliwa, ale jest wręcz konieczna. Mamy pod tym względem w Krakowie wieloletnie doświadczenie i nie widzę problemu, mimo różnic wynikających ze specyfiki zawodów, by ukształtować sensowną autonomię we wspólnym samorządzie. To oczywiste, że lekarze dentyści muszą mieć prawo do delegowania swoich przedstawicieli do władz centralnych czy okręgowych i nam lekarzom nie pozostaje nic innego, jak szanować ich autonomiczne decyzje. W środowisku lekarskim wiele się mówi o słabnącym prestiżu zawodu. Ma Pan tego świadomość Musimy zdecydowanie sprzeciwiać się dyskredytacji środowiska, dokonywanej przez żądne sensacji media na przykładach incydentalnych, które nie omijają żadnego zawodu. To zadanie także dla Rzecznika Praw Lekarza i naszych mediów, których rolą powinno być promowanie prawdziwego wizerunku lekarza. Ja mam nadzieję, że opracujemy i wdrożymy nowy jednolity model polityki informacyjnej i działań wizerunkowych! Powiedziałem już, że bezpieczny lekarz to bezpieczny pacjent. Dlatego naszym kolejnym krokiem musi być zagwarantowanie lekarzowi i lekarzowi dentyście statusu funkcjonariusza publicznego. Będę zabiegał o przyspieszenie tego procesu. Nie pytam o zamysły dotyczące kształcenia, bo to ogromny temat, a Pan jest w dodatku od lat nauczycielem akademickim Nie może być mowy o silnym samorządzie bez przejęcia pełnej odpowiedzialności za kształcenie podyplomowe, specjalizacyjne i ustawiczne. Mam świadomość, jak wiele jest w tym zakresie do zmiany, a do tych zmian musimy być dobrze przygotowani. Deklaracja woli tu nie wystarczy. Potrzebna jest ciężka praca i to wielu z nas. Panie Prezesie, trudno mi nie zapytać na koniec, czy przeprowadza się Pan do Warszawy? Ależ wykluczone. Cytując Andrzeja Sikorowskiego, gwarantuję też, że nie przeniosę stolicy samorządności lekarskiej do Krakowa. Powiem także, uprzedzając pańskie pytanie, że zamierzam nadal być czynnym zawodowo lekarzem, co wydaje się w pełni możliwe, dzięki zadeklarowanej już życzliwości za którą bardzo dziękuję, kierownictwa Kliniki, dyrekcji Szpitala Uniwersyteckiego oraz Prorektora UJ CM prof. Tomasza Grodzickiego. Banalnie powtórzę, prezesem się bywa, a lekarzem się jest przez całe życie. A w samorządzie krakowskim? Oczywiście pozostaję na miarę jego potrzeb. Tu są moje korzenie. Rozmawiał: Stefan Ciepły 13 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 fot. M. Janikowski

15 14 Starość niejedno ma imię* Rozmowa z prof. Stanisławą Golinowską, kierownikiem Zakładu Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego Instytutu Zdrowia Publicznego UJ, członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP Według prognoz demograficznych przyrost populacji w wieku emerytalnym jest w Polsce nieuchronny. Dotyczy to zresztą całej Europy, która się starzeje. Pani Profesor stała ostatnio na czele międzynarodowego zespołu, który zajmował się analizą systemu organizacji opieki nad pokoleniem 65+ w kilkunastu krajach. Których i według jakich kryteriów? Projekt dotyczył działań promocji zdrowia adresowanych do osób starszych, przy czym przyjęliśmy na wstępie, że osoby starsze to nie jest jednolita grupa. Okres starości dzielimy zwykle na trzy etapy, które istotnie różnicują starszą populację pod względem biologicznym oraz zachowań społecznych. Obrazuje to poniższy slajd. Okres starości ma także swój cykl życia starsi pracownicy, aktywni w sferze zawodowej aktywne starzenie się 67-80/85 trzeci wiek, w przeważającym stopniu już na emeryturze, osoby aktywne społecznie i rodzinnie 80/85+ czwarty wiek, stopniowo coraz bardziej zależni, wymagający opieki Nasze badania objęły trzy grupy krajów: dwa z Europy kontynentalnej: Holandię i Niemcy, kraje o najwyższych wydatkach na ochronę zdrowia i najbardziej zaawansowane w rozwoju usług profilaktycznych i opiekuńczych adresowanych do osób starszych; trzy kraje Europy Południowej: Włochy, Portugalię i Grecję, które wyróżnia wysoki wskaźnik przeciętnego trwania życia (znaczenie klimatu i śródziemnomorskiej diety!), mimo niższych nakładów na opiekę zdrowotną i czterech nowych członków UE: Polskę, Czechy, Węgry i Bułgarię, kraje o najniższych nakładach na opiekę zdrowotną i najkrótszych wskaźnikach przeciętnego trwania życia, a przy tym bardziej zróżnicowane w przekroju płci. Jakie konkluzje płyną z tych badań dla organizatorów ochrony zdrowia? Proces starzenia się populacji jest zjawiskiem uniwersalnym. W krajach zachodnich zaczął się wcześniej i wcześniej podjęto w nich działania łagodzące jego skutki. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej zaczął się później, głównie na skutek dłuższego okresu wysokiej dzietności po drugiej wojnie światowej oraz późniejszego wystąpienia dobrobytu, który w pierwszym rzędzie wydłuża życie populacji. Dynamika wzrostu udziału osób starszych (65+) w całej populacji będzie w nadchodzących latach najwyższa w Polsce i na Słowacji. Nie można przed tym problemem uciec ani problemu wyeksportować ; tak, jak jeszcze niedawno nie przeciwdziałano emigracji zagrożonych bezrobociem młodych ludzi, ponieważ nie było dla nich pracy w kraju. Działania, jakie podjęto w krajach Europy Zachodniej, ukierunkowano dwutorowo. Z jednej strony na aktywizację osób zbliżających się do starości i już starszych. Promocja zdrowia i prewencja pierwotna chorób przewlekłych to działania, którym poświęcono gros środków zdrowia publicznego w tych krajach. Z drugiej strony na zorganizowanie usług opiekuńczych dla najstarszej grupy wiekowej, już w znacznym stopniu niesamodzielnej. Powstały więc wyodrębnione sektory opieki długoterminowej, * Tytuł zaczerpnąłem z książki Barbary Szczepanowicz Wydawnictwa Księży Sercanów

16 na którą istnieją dodatkowe fundusze; albo ubezpieczeniowe (ze składki), albo zaopatrzeniowe (z podatku). W projekcie, który realizowaliśmy przez trzy lata, zajmowaliśmy się pierwszym rodzajem działań, czyli promocją zdrowia i prewencją pierwotną. Podstawowy wniosek jest taki, że efektywne działania profilaktyczne mają znaczenie w każdym wieku. Nie należy więc ograniczać się do działań adresowanych tylko do dzieci i młodzieży. W późnym wieku świadomość problemu i determinacja do działań bywa większa, ponieważ trzeba się zmagać z wcześniejszymi i niejednokrotnie bolesnymi zaniedbaniami. Podstawą jest zdrowy styl życia oraz aktywność i to w każdym wymiarze: fizycznym, intelektualnym i społecznym (samotność i bierność zabija ). Warunkiem skuteczności działań prozdrowotnych dla seniorów jest ich dostosowanie do występujących problemów ze zdrowiem wśród konkretnych osób, czyli w sposób bardziej zindywidualizowany ze względu na występujące schorzenia oraz możliwości (ekonomiczne i związane z dostępem) podjęcia przez nie wskazanych aktywności i terapii. Dobre praktyki krajów będących dla nas odniesieniem polegają na stosowaniu programów najbliżej ulokowanych w życiu osoby starszej; przy lekarzu rodzinnym ( recepta na aktywność fizyczną ), który ma odpowiednią infrastrukturę oraz rehabilitanta i promotora zdrowia w swoim zespole, przy lokalnych centrach życia społecznego, przy szkołach, domach kultury, a także w stacjonarnych ośrodkach opiekuńczych. Na co choruje przede wszystkim populacja, w tych trzech grupach wiekowych starości? Pierwszy problem dotyczy pogorszenia funkcjonowania zmysłów, szczególnie wzroku. Pojawiają się słabości w działaniu innych organów oraz choroby, które nazywamy niezakaźnymi chorobami przewlekłymi. Należą do nich choroby układu krążenia, układu kostno-stawowego, cukrzyca, choroby nowotworowe, a także zaburzenia psychiczne. Depresja, demencja i choroba Alzheimera stały się plagą dłuższego życia w wielu krajach zachodnich. Najtrudniejszym problemem zdrowotnym jest współwystępowanie więcej niż jednej choroby. Im człowiek jest starszy, tym częściej ma więcej schorzeń. Opieka zdrowotna w takim przypadku jest trudniejsza; wymaga specjalizacji geriatrycznej i takiego stosowania leków, które nie wchodzą w szkodliwe interakcje zwane polipragmazją. Także działania rehabilitacyjne wymają dostosowania do możliwości danego organizmu. Jak wypadła Polska na tle tych badań? Najwyższa dynamika procesu starzenia się nastąpi w ciągu najbliższej dekady. Wskaźnik udziału osób 65+ w populacji wzrośnie o ponad 5 punktów procentowych, co świadczy o niebywałym przyspieszeniu zjawiska. Zmiany demograficzne w poprzednich epokach zachodziły przez kilka dekad, dzisiaj dokonują się w ciągu życia krótszego niż jedno pokolenie. Największy przyrost osób starszych 65+ będzie miał miejsce w 2025 roku, czyli już za 7 lat. Zmiany stanu ludności w wieku 65+ w kolejnych latach wg prognozy GUS w tys. osób , , , , ,5 Wywiady Ten przyspieszony wzrost udziału osób starszych w populacji stanowi dla naszego kraju ogromne wyzwanie, wymagające poważnych zmian w polityce społecznej i zdrowotnej. Z jednej strony istotna jest aktywizacja tej populacji, aby jak najdłużej pozostawała wśród ludzi; mogła dłużej pracować w formule dla obu stron korzystnej; pracodawcy i pracownika, integrowała się poprzez pracę społeczną i uczestnictwo w życiu dużej rodziny oraz brała udział w życiu środowiska, które ją akceptuje i wspiera. Z drugiej strony, potrzebne są zasoby i rozwiązania, które to umożliwiają. Najważniejsze z nich związane są ze zdrowiem. Dostęp do lekarza, rehabilitanta oraz odpowiedniej infrastruktury zdrowotnej jest warunkiem podtrzymywania zdolności do aktywnego życia. Duży wpływ na przyspieszenie zjawiska starzenia się w Polsce miały emigracje. W województwach o najwyższym wychodźstwie: opolskim, świętokrzyskim czy podlaskim wskaźniki udziału osób starszych są najwyższe. Rodzice dzieci, które raczej już pozostaną w kraju przyjmującym, niejednokrotnie pozostali bez opieki i nawet jeśli mają jakieś środki finansowe, to wydają je na zaspokojenie potrzeb opiekuńczych najczęściej na nieformalnym rynku pracy opiekunek ze Wschodu. Nie przypuszczałem, że ten szczyt przyrostu najstarszej populacji jest tak bliski. W prognozach demograficznych przytacza się, moim zdaniem, abstrakcyjną perspektywę 2050 czy 2060 roku. Żaden polityk ani w Polsce, ani w Europie się tym nie przejmie. Tymczasem już teraz rocznie przybywa w RP ponad 200 tys. emerytów. Z przytoczonej przez Panią tabelki wynika bliska katastrofa. Pokażemy w kolejnym wydaniu GGL stan bazy materialnej pod tym względem. Panią Profesor chciałbym natomiast prosić o radę w kwestii znanego, ostrego deficytu kadry geriatrycznej. Nikt nie chce podejmować rezydentury dotyczącej opieki paliatywnej. Co Pani Profesor radzi? Rzeczywiście, w Polsce mamy do czynienia z bardzo poważnym deficytem kadr medycznych. Nie będę jednak oskarżać polityków o zaniechania w tej dziedzinie, mimo eksperckich raportów i alarmów. Problem ten bowiem nie dotyczy tylko naszego kraju; jest raczej uniwersalny. Tylko, że u nas dotychczas nie podejmowano i nie podejmuje się nadal odpowiednich działań łagodzących tę trudną sytuację. Ma miejsce wprawdzie wzrost przyjęć na studia medyczne, ale potrzebna jest kompleksowa koordynacja polityki kształcenia 15 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

17 Wywiady 16 Prognoza demograficzna GUS specjaliści, posiadający niezbędne minimum wiedzy biologicznej udział procentowy osób 65+ i medycznej. w populacji wg województw Województwa Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ,5 13,5 12,5 14,4 11,8 15,0 13,4 14,5 14,1 13,0 14,7 12,2 13,8 14,9 11,8 11,9 12,3 Ogółem ,4 19,5 18, ,9 20,4 17,2 18,5 19,0 17,1 18,2 17,3 19,5 20,2 16,9 17,0 18,5 Indeks Aktywnego Starzenia ,2 23,8 23,0 24,4 23,1 25,0 22,1 22,1 25,2 23,0 24,9 21,6 24,7 26,2 22,9 21,6 23,3 Ukazała się właśnie cenna książka na powyższy temat Pani autorstwa pt. Promocja zdrowia dla osób starszych, w której podtytule zawarte jest słowo podręcznik. Jest to Pani relacja ze wspomnianych badań, przynosząca m.in. arcyinteresujący europejski indeks przedsięwzięć podejmowanych w różnych krajach na rzecz starszego pokolenia przez tzw. promotorów zdrowia, którymi mogą być nie tylko specjaliści czy pielęgniarki, ale też najzwyczajniejsi wolontariusze. Jak jednak wywołać jakiś ruch w kwestii wykształcenia promotorów? Nie mamy jeszcze wskazania stanowisk dla tego zawodu, chociaż w klasyfikacji MOP został zdefiniowany. Mamy już ustawę o zdrowiu publicznym (2015), która mogłaby zawierać wskazania dla odpowiednich działań wykonawczych. Brakuje ich. Czy możemy biernie z tym czekać, zdając się na rozwiązania amatorskie, nieformalne i kosztowne? Europejski bank dobrych praktyk w dziedzinie promocji zdrowia oraz prewencji chorób przewlekłych stanowi bogate źródło wskazań oraz inspiracji. Do tego potrzebne są warunki, instytucjonalne, wsparcie ze środków publicznych i przekonanie policy makers do pilnego zabrania się za ten temat. Jak bardzo pozostajemy w tyle za innymi krajami, świadczy Europejski Indeks Aktywnego Starzenia się populacji, pod względem wartości którego lokujemy się na końcu rankingu. Wartość Indeksu wraz z kształceniem specjalistycznym oraz zróżnicowaniem polityki wynagradzania na ścieżkach kariery zawodowej. Ponadto sektor zdrowotny nie tylko potrzebuje uzupełnienia kształcenia w najbardziej deficytowych specjalizacjach (w geriatrii!!!), ale także kształcenia i tworzenia miejsc pracy dla szeregu zawodów, nazywanych okołomedycznymi. Do nich należy przede wszystkim kadra menadżerów zdrowia i promotorów zdrowia. Tych profesji nie muszą wykonywać lekarze, lecz profesjonalnie wykształceni By zmienić ten stan rzeczy, wiele zależy od mediów, ale to już raczej pańskie pole działania. Trudno zaprzeczyć, że media mają tu pewną rolę do odegrania, ale istota problemu pozostaje w rękach władz. Dobrym przykładem jest podjęta przez samorząd Małopolski akcja Tele- Anioł, którą przedstawiamy w numerze. Rozmawiał: Stefan Ciepły

18 Uwaga! Apelujemy do lekarzy! W Małopolsce pojawiła się szansa bezpłatnej pomocy osobom niesamodzielnym starszym, schorowanym, niepełnosprawnym, w ramach projektu Małopolski Tele- Anioł. Małopolski Urząd Marszałkowski prosi lekarzy o wsparcie tej inicjatywy. Jak trafić pod skrzydła Małopolskiego Tele-Anioła? Tele-Anioł to z jednej strony zastosowanie najnowszych rozwiązań technologicznych, a z drugiej wsparcie osób, które ze względu na wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność najbardziej potrzebują pomocy. Projekt realizuje Województwo Małopolskie w partnerstwie z Caritas Diecezji Kieleckiej i Stowarzyszeniem Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego z Suchej Beskidzkiej. Koszt realizacji projektu, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, to ponad 38 mln zł. W ramach projektu w Małopolsce powstało Centrum Teleopieki, z którego usług będzie mogło skorzystać osób. Otrzymają oni bezpłatnie opaski bezpieczeństwa z kartą SIM, które posiadają przycisk SOS wystarczy go nacisnąć, żeby w szybki sposób skontaktować się z ratownikiem medycznym, który po odebraniu zgłoszenia oceni stopień zagrożenia i udzieli odpowiedniej pomocy lub wsparcia, łącznie z wezwaniem pogotowia ratunkowego. Ratownicy medyczni zatrudnieni w centrum dostępni są 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Do Centrum Teleopieki uczestnicy projektu będą mogli także zadzwonić, by uzyskać pomoc w codziennych sprawach lub po prostu by porozmawiać, m.in. z psychologiem. To nie wszystko. Już wiadomo, że w ramach projektu ok. 3,2 tysiąca osób będzie miało także możliwość skorzystania dodatkowo ze specjalnych usług opiekuńczych, które będą świadczone w ich domu zarówno przez fachowców, jak i w ramach pomocy sąsiedzkiej poczynając od zabiegów higienicznych, a kończąc na pomocy w załatwieniu urzędowych czynności. Profilaktyka Rekrutacja do projektu rozpoczęła się w kwietniu i potrwa do końca października 2018 r. W ramach pierwszej tury dostępnych jest 5000 miejsc, w tym 1608 przeznaczonych dla usług opiekuńczych. Warunkiem kwalifikacji do projektu jest obok miejsca zamieszkania na terenie woj. małopolskiego, niesamodzielność w wykonywaniu przynajmniej jednej podstawowej czynności dnia codziennego. Preferowane są szczególnie osoby samotne (funkcjonujące poza rodzinami lub ich pozbawione), zagrożone ubóstwem, doświadczające wykluczenia społecznego, o znacznym stopniu niepełnosprawności, m.in. intelektualnej. Osoby, które już korzystają z systemu opieki społecznej, otrzymają wsparcie komplementarne. Jak zostać objętym projektem Małopolski Tele-Anioł? Należy wypełnić formularz zgłoszeniowy i przesłać go pocztą lub złożyć pod jednym z niżej wymienionych adresów. Szczegółowe informacje o projekcie, regulamin oraz wszystkie wymagane dokumenty, w tym formularz zgłoszeniowy można znaleźć na stronie internetowej: Nieoceniona pomoc lekarzy Województwo Małopolskie wraz z partnerami liczy na pomoc środowiska lekarskiego w rekrutacji zainteresowanych poprzez informowanie pacjentów o projekcie oraz wypełnienie karty oceny stanu pacjenta wg zmodyfikowanej skali Barthel, która jest niezbędna do potwierdzenia kwalifikacji udziału w projekcie. Wszystkie zebrane podczas rekrutacji informacje znajdą się w Cyfrowej Karcie Uczestnika Projektu, która wyświetli się ratownikowi w momencie odebrania zgłoszenia a te dane mogą uratować czyjeś życie. Warto również porozmawiać z pacjentem i wyjaśnić mu, które informacje o jego stanie zdrowia są istotne dla służb ratunkowych. Dzięki temu będzie wiedział, co powinien zgłosić w trakcie rekrutacji do projektu Małopolski Tele-Anioł. Adresy, na które należy składać lub przesłać formularze zgłoszeniowe. Biuro Lidera Projektu Małopolski Tele-Anioł, ul. Lubelska 23; Kraków Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, ul. Basztowa 22; Kraków (Dziennik Podawczy) Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, ul. Racławicka 56; Kraków (Dziennik Podawczy) Depart. Zdrowia i Pol. Społ. Urzędu Marszałkowskiego, ul. Radziwiłłowska 1; Kraków Biuro Projektu Caritas Diecezji Kieleckiej, ul. Kolejowa 4; Proszowice Stowarzyszenie Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego, ul. Mickiewicza 175; Sucha Beskidzka 17 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

19 18 Program KOS-Zawał nowatorski projekt z ogromnym potencjałem Od 1 października ub. roku funkcjonuje w Polsce program Koordynowanej Opieki Specjalistycznej nad pacjentami, tzw. KOS-Zawał, który zapewnia im ciągłość procesu diagnostyki i leczenia kardiologicznego w ciągu 12 miesięcy po zawale serca. Pisaliśmy wielokrotnie, że o ile kardiologia interwencyjna jest naszym osiągnięciem na miarę europejską, o tyle po zawale pacjenci zostają pozostawieni sami sobie i śmiertelność wśród nich jest wysoka. Wprowadzenie zatem programu KOS-Zawał jest bezspornym sukcesem polskiej ochrony zdrowia w 2017 roku. Śmiertelność po zawale w Polsce wynosiła dotychczas około 50 proc. w ciągu pierwszych pięciu lat. Remedium na poprawę rokowań jest właśnie KOS-Zawał. Dzięki zmniejszeniu zbędnych opóźnień w realizacji procedur kardiologicznych, koordynacji i zmianie organizacji opieki medycznej, a także poprawie jej jakości KOS-Zawał zmniejszy liczbę niepotrzebnych hospitalizacji, w tym k o l e j n y c h zawałów serca, udarów mózgu czy epizodów dekompensacji układu krążenia, co z kolei zaowocuje oszczędnościami dla systemu ochrony zdrowia. Pakiet pozawałowy znacząco zmienił organizację opieki. Pozwala na wykonywanie zabiegów kardiologicznych w terminie optymalnym z punktu widzenia potrzeb pacjentów, a nie urzędników, zwiększa i usprawnia dostęp do rehabilitacji kardiologicznej, a także do ambulatoryjnej opieki kardiologicznej. Program wymusza realizację co najmniej kilku konsultacji kardiologicznych w ciągu pierwszych 12 miesięcy po zawale serca. To szczególnie ważne w kraju, w którym w ciągu roku po zawale dostęp do kardiologa ma tylko połowa pacjentów, a mediana od wypisu ze szpitala do pierwszej konsultacji kardiologicznej wynosi ponad 3 miesiące. Skuteczność kontroli tzw. czynników ryzyka (np. nadciśnienia tętniczego, hipercholesterolemii, cukrzycy) jest w Polsce niska. Wyniki badania POLASPIRE wskazują, że tylko 2,4 proc. pacjentów w rok po zawale serca ma dobrze kontrolowanych pięć podstawowych czynników ryzyka. Ponadto jedynie co czwarty pacjent po zawale serca uczestniczy w rehabilitacji kardiologicznej. Zarówno skuteczna korekcja czynników ryzyka i rehabilitacja kardiologiczna, jak i optymalna farmakoterapia zapobiegają występowaniu kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych. Właśnie świadomość wtórnej prewencji choroby niedokrwiennej serca, niewystarczającego dostępu do rehabilitacji kardiologicznej, a także utrudnionego i opóźnionego dostępu do poradni kardiologicznych legła u podstaw rozpoczęcia w 2011 roku prac nad zmianą organizacji opieki nad pacjentami po zawale serca. Pakiet pozawałowy ma kilka cech wybitnie nowatorskich. M.in. wprowadzone są w nim premie dla świadczeniodawców, np. za powrót pacjenta do pracy. Oto szpital leczący pacjenta z zawałem jest wyróżniany, jeśli w ciągu 4 miesięcy pacjent wróci do pracy. Premiuje się także terminowość wykonywania wybranych świadczeń (np. rehabilitacji kardiologicznej). Przykładowo mediana czasu od wypisu do rozpoczęcia rehabilitacji w województwie śląskim wynosi 52 dni (nie dysponujemy danymi z innych województw), co znacząco zmniejsza jej efektywność. Dlatego zdecydowano, by w przypadku rozpoczęcia rehabilitacji w okresie krótszym niż 14 dni od wypisu ze szpitala NFZ płacił o 10 proc. więcej. Wydaje się, że ta zachęta daje bardzo dobre rezultaty. Eksperci europejscy uważają, iż około 20 proc. pacjentów po zawale serca powinno uczestniczyć w rehabilitacji kardiologicznej prowadzonej w warunkach szpitalnych, pozostałym wystarczy tryb ambulatoryjny. W Polsce proporcje te są odwrotne. Dlatego NFZ przewiduje nieznaczne zwiększenie finansowania

20 rehabilitacji prowadzonej w oddziałach dziennych. Można przypuszczać, że taki bodziec finansowy spowoduje dalsze zwiększenie dostępności do rehabilitacji ambulatoryjnej. Zdaniem kardiologów skupionych w Polskim Towarzystwie Kardiologicznym, program KOS-Zawał stanowi historyczny sukces, jest efektem owocnego dialogu i merytorycznych dyskusji prowadzonych przez PTK z Agencją Technologii Medycznych i Taryfikacji oraz z Narodowym Funduszem Zdrowia i Ministerstwem Zdrowia. Jesteśmy przekonani, że program stanowi nową, przełomową jakość, nie tylko w kardiologii, ale w całym systemie opieki zdrowotnej podsumowuje prof. Piotr Jankowski, sekretarz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, współautor koncepcji Koordynowanej Opieki Specjalistycznej (KOS-Zawał) dla osób po zawale. Realizacji pakietu pozawałowego winni przyglądać się nie tylko kardiolodzy. Potencjalne pozytywne efekty pozwolą ich Profilaktyka śladem wpłynąć na kształt innych, wprowadzanych w Polsce programów opieki koordynowanej, zaowocują, być może, analogicznymi inicjatywami w innych obszarach medycyny. Obecnie program KOS-Zawał jest realizowany w blisko 50 ośrodkach w kraju, przy czym ich usytuowanie terytorialne jest nierównomierne. Jeśli w województwie opolskim 90 proc. pacjentów po zawale serca jest objętych programem, to w województwie śląskim stanowią oni zaledwie 50 proc. Niestety, w niektórych województwach w tym na obszarach naszej Izby, w woj. małopolskim i podkarpackim program realizowany jest jedynie w pojedynczych szpitalach. Szacuje się, że opieką pozawałową objęto dotąd w całej Polsce około 8000 pacjentów. Na szczegółowe dane w tym zakresie oraz pierwsze rezultaty KOS-Zawał przyjdzie zapewne poczekać do końca 2018 roku. (cis) 19 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Dyrektorzy w Izbie fot. K. Domin 10 maja br. z inicjatywy Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie odbyło się w jej siedzibie przy ul. Kordylewskiego spotkanie kierownictwa ORL z dyrektorami małopolskich szpitali. Tematem była pogarszająca się sytuacją finansowa w prowadzonych przez nich placówkach m.in. wskutek braku zapłaty za nadwykonania, włączenia w ryczałt pacjentów intensywnej terapii i oddziałów udarowych, obniżenia taryf świadczeń zdrowotnych oraz nakładania przez ustawodawcę na szpitale kosztów (np. dotyczących minimalnego wzrostu wynagrodzeń od 1 stycznia 2019 r.), bez zapewnienia środków na ich realizację. Podczas dyskusji licznie przybyli dyrektorzy szpitali sporo uwagi poświęcili krytycznej ocenie projektu rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia dotyczącego zwiększenia norm zatrudnienia. Bo skąd wziąć wymagany personel medyczny, jeżeli braki pielęgniarek na rynku pracy odczuwalne są od lat? Wprowadzenie rozporządzenia w życie może skutkować (po 1 stycznia 2019 r.) zamykaniem oddziałów, na których tego zatrudnienia zarządzający placówką nie będą mogli zapewnić. W trakcie dyskusji pojawił się także projekt wspólnego opracowania Białej Księgi dokumentu, w którym opisane zostaną przyczyny aktualnego stanu ochrony zdrowia i zawarte propozycje rozwiązania naglących problemów. Zebrani dyrektorzy, wsparci opinią Okręgowej Rady Lekarskiej, wystosowali List do Ministra Zdrowia, którego pełny tekst znajduje się w zamieszczonych obok Perswazjach dr. Jerzego Friedigera, skarbnika ORL, a zarazem dyrektora Szpitala im. S. Żeromskiego. Spotkanie prowadził prezes ORL dr Robert Stępień, w imieniu Izby uczestniczył także wiceprezes Lech Kucharski.

21 20 Moje perswazje Szanowne Koleżanki i Koledzy! Krajowy Zjazd Lekarzy mamy już za sobą. Powołano nowe władze Samorządu Lekarskiego. Na czele samorządu zasiadł człowiek dobrze nam wszystkim znany. Jestem przekonany, że poradzi sobie ze stojącymi przed nim obowiązkami, że będzie godnie reprezentował lekarzy i że uda mu się wiele rzeczy, których nie udało się zrobić jego poprzednikom. Profesorowi Matyji życzę sukcesów na każdym polu, bo jego sukcesy będą i naszymi. Tymczasem odbywa się proces dorzynania szpitali. Finansowanie ryczałtowe okazuje się być dla większości szpitali skrajnie niekorzystne. Przestało się opłacać leczyć, choć do tego szpitale są przecież powołane. Wyleczenie większej liczby chorych (niektórzy nazywają to wykonaniem większej ilości procedur) zwiększa jedynie koszty szpitali, bez szans na choćby częściową rekompensatę. Do tego dochodzą wzrosty płac, przyrzeczone przez władze, zapisane w ustawach, rozporządzeniach i porozumieniach, ale bez pieniędzy. Czymże się to się różni od ofiarowania królowi szwedzkiemu Niderlandów? A tymczasem w uzasadnieniu do projektu Ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych czytamy: Proponowana nowelizacja ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. nie będzie skutkowała przekazaniem podmiotom leczniczym w 2018 r. dodatkowych, ponad obecnie planowane, środków finansowych z budżetu państwa, jak również z Narodowego Funduszu Zdrowia. W przypadku pracowników objętych projektowaną zmianą ustawy, których pracodawcy (podmioty lecznicze) otrzymują środki finansowe z Narodowego Funduszu Zdrowia, koszty podwyżek powinny zostać sfinansowane przez pracodawców ze środków uzyskanych w ramach wzrastających przychodów i odpowiednio kosztów Narodowego Funduszu Zdrowia. Z oceny skutków ustawy (gdzie uzasadnienie projektu zostało dosłownie powtórzone): Projekt spowoduje zwiększenie wydatków ponoszonych przez podmioty lecznicze, które zatrudniają pracowników wykonujących zawody medyczne za wynagrodzeniem niższym niż określone w ustawie z dnia 8 czerwca 2017 r. Proponowana nowelizacja ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. nie będzie skutkowała przekazaniem podmiotom leczniczym w 2018 r. dodatkowych, ponad obecnie planowane, środków finansowych z budżetu państwa, jak również z Narodowego Funduszu Zdrowia. W przypadku pracowników objętych projektowaną zmianą ustawy, których pracodawcy (podmioty lecznicze) otrzymują środki finansowe z Narodowego Funduszu Zdrowia, koszty podwyżek powinny zostać sfinansowane przez pracodawców ze środków uzyskanych w ramach wzrastających przychodów i odpowiednio kosztów Narodowego Funduszu Zdrowia. Zapisy te pozostawiam bez komentarza. W Okręgowej Izbie Lekarskiej doszło do spotkania kierownictwa Okręgowej Izby Lekarskiej z przedstawicielami dyrekcji części szpitali z terenu Małopolski. Uczestnicy spotkania, po dyskusji, przyjęli treść listu skierowanego do Ministra Zdrowia, którego tekst cytujemy w całości: Szanowny Panie Ministrze! Dyrektorzy Szpitali Małopolskich, oraz przedstawiciele Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej zebrani na spotkaniu organizowanym przez Okręgową Radę Lekarską w Krakowie z głębokim zaniepokojeniem przyjmują pogarszającą się sytuację finansową polskich szpitali. Wprowadzone w czwartym kwartale ubiegłego roku finansowanie, oparte na wykonaniach roku 2015 w sposób znaczący pogorszyło sytuację ekonomiczną szpitali, zwłaszcza tych, które dążyły do dalszego rozwoju i zwiększyły ilość wykonywanych świadczeń medycznych ponad przyznane przez NFZ limity. Tzw. nadwykonania, nawet płacone degresywnie pozwalały, choć częściowo zbilansować ich koszty. Przy finansowaniu ryczałtowym brak jest jakiegokolwiek mechanizmu pozwalającego pokryć (tak jak w ubiegłych latach) koszty leczenia chorych przyjmowanych powyżej limitu z roku W szczególny sposób poszkodowane będą te szpitale, które poprawiły swój bilans, a także te, które lecząc na wysokim poziomie zapracowały sobie na zaufanie pacjentów. System finansowania ryczałtowego nieuwzględniający wszystkich wykonywanych świadczeń zmusi szpitale do ograniczenia liczby leczonych chorych. Pogorszy to w istotny sposób dostępność pacjentów do leczenia szpitalnego. Również włączenie w ryczałt pacjentów intensywnej terapii i oddziałów udarowych, dotychczas płaconych poza limitem pogarsza istotnie możliwości finansowe szpitali. Według Ministerstwa i Narodowego Funduszu Zdrowia Polacy chorują przede wszystkim na zaćmę i zwyrodnienie stawów biodrowych i kolanowych, bo tylko te świadczenia są finansowane poza limitem. Najciężej chorzy nie mieszczą się w tej kategorii. Sytuację finansową szpitali dodatkowo pogarsza fakt podniesienia ustawowego (bądź werbalnego) uposażeń pracowników bez przyznania na ten cel środków. Ustawa o wynagrodzeniach pracowników medycznych musi pociągnąć za sobą podniesienie uposażeń pracowników niemedycznych, bez których również szpitale nie mogą funkcjonować. Dlatego twierdzimy, że złe i nieprzemyślane decyzje dotyczące zasad finansowania, które zapadły przed objęciem sta-

22 nowiska przez Pana Ministra powodują istotne pogarszanie się sytuacji finansowej szpitali. Ponadto zwracamy uwagę Pana Ministra, że również od wielu lat szpitale wspomagają budżet państwa, jako końcowy płatnik podatku VAT, przy czym w ostatnich latach podatek ten został nałożony na wyroby i sprzęt medyczny dotychczas z niego zwolniony. Szpitale są także obłożone daniną na rzecz PFRON, z której zwolnione są np. zakłady opiekuńczo-lecznicze i opieki długoterminowej. Szanowny Panie Ministrze apelujemy do Pana o podjęcie natychmiastowych działań zmierzających do naprawy systemu finansowania szpitali. Uważamy, że jeżeli w najbliższych miesiącach nie zostanie w sposób istotny zwiększone finansowanie szpitali to będą one szybko i znacząco pogłębiały swoje zadłużenie lub zostaną zmuszone do ograniczenia dostępności do świadczeń szpitalnych. Niezależnie od niezbędnego zwiększenia finansowania szpitali apelujemy o wprowadzenie zmian również najpilniejszych zmian organizacyjnych celem poprawy działania ochrony zdrowia w Polsce. Pierwsze kwartały funkcjonowania ryczałtu pokazały dysproporcje w finansowaniu szpitali będących w sieci w zależności od województwa. Uważamy, że środki z niezrealizowanych ryczałtów powinny być przeznaczone na sfinansowanie nadwykonań szpitali sieciowych w innych województwach. W przeciwnym, co kwartał dochodzić będzie do uszczuplania środków przeznaczonych w skali kraju na ryczałt. Kwartalne rozliczenie ryczałtów, wobec nierównomiernego zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne w trakcie roku (niższe w miesiącach letnich i w grudniu) doprowadzi do dalszych oszczędności w Narodowym Funduszu Zdrowia. Wnosimy o wprowadzenie jednego rocznego okresu rozliczeniowego, który zniweluje te nieprawidłowości. Proponowane zmiany w normach zatrudnienia pielęgniarek, wobec znanego Panu Ministrowi braku pielęgniarek i funduszy na ich zwiększone zatrudnienie spowoduje, że wprowadzone normy staną się fikcją lub doprowadzą do szybkiej likwidacji dużej ilości łóżek szpitalnych, co spowoduje ograniczenie dostępności do świadczeń medycznych i wydłużenie kolejek, Należy wprowadzić normy prawne pozwalające na zaangażowanie opiekunów medycznych w część dotychczas realizowanych przez Panie Pielęgniarki obowiązków i ustalenie, w jakim zakresie ich obecność wpłynie na realizację norm zatrudnienia pielęgniarek. Ma to szczególne uzasadnienie, ponieważ rosnący poziom wykształcenia i kwalifikacji Pań Pielęgniarek powoduje, że angażowanie ich do zadań typowo opiekuńczych, przy ich zbyt małej liczbie jest nieracjonalne. Należy także wprowadzić zasadnicze zmiany w systemie kształcenia pielęgniarek. Konieczna jest pilna likwidacja absurdalnych wymagań NFZ w zakresie wyposażenia i obsady oddziałów i przychodni szpitalnych, które podnoszą koszty ich prowadzenie nie poprawiając jakości świadczeń. Równocześnie uprzejmie informujemy, że wspólnymi siłami Dyrektorów Szpitali Małopolskich i Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie przystępujemy do przygotowania Białej Księgi ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji szpitali. Celem tego opracowania nie będzie krytyka aktualnego systemu, a próba znalezienia wyjścia z obecnej sytuacji, która grozi niewydolnością polskiego systemu ochrony zdrowia. (Następują podpisy uczestników spotkania) Do redakcji wspomnianej w liście Białej Księgi lub księgi innego koloru przystąpiliśmy. Chcąc przygotować poważny materiał, a nie jedynie listę żalów i życzeń, zespół redagujący księgę musi poświęcić jej co najmniej kilka tygodni. GGL opublikuje ją w całości, być może, jako specjalne wydanie naszej gazety. Tymczasem pojawił się nowy problem w postaci RODO. Na razie wiadomo, że bardzo wielu ludzi i instytucji zrobiło z tego tematu znakomite źródło dochodu. Nie mogę się jednak oprzeć wrażeniu, że tak naprawdę bardzo niewielu ludzi i niewiele instytucji wie tak naprawdę, o co chodzi. I co z tym robić, prócz powszechnej świadomości o drakońskich karach grożących wszystkim, o krążących drukach i oświadczeniach, umowach powierzenia, konieczności zatrudnienia IODO itp. Polecam Państwu tekst o RODO w naszej gazecie. Wydaje się, że w ochronie zdrowia RODO powinno jednak ustąpić miejsca zdrowemu rozsądkowi, a na pewno powinno się znaleźć daleko za bezpieczeństwem chorych. O tym boleśnie przekonali się koledzy odmawiający informacji rodzicom dzieci poszkodowanych w wypadku autokaru pod Tenczynem. Teraz, post factum, jak w piosence Czerwonych Gitar wypowiada się socjolog, ciocia i psychopatolog, ale nikt nie jest w stanie jednoznacznie powiedzieć, jak się powinni zachować, prócz tego, że zachowali się źle. Niech to będzie nauczką nie dla nas, a dla tzw. decydentów, że nie wystarczą przepisy, jeżeli nie jest jasne, jak je stosować. Jedyną nadzieją jest to, że ma powstać dla ochrony zdrowia Kodeks Branżowy. Ale powstaje powoli. Na razie nie dajmy się zwariować i postępujmy przede wszystkim zgodnie ze zdrowym rozsądkiem. Cytując kolejną piosnkę, można uwierzyć, że reszta przyjdzie sama. Byle nie naszym kosztem. Na razie trzymajmy pod zamknięciem to wszystko, co zawiera jakiekolwiek dane osobowe. Nie zostawiajmy włączonych komputerów, nie krzyczmy głośno nazwisk chorych i przestrzegajmy tych najprostszych zasad. Bo jak mówił dobry wojak Szwejk, nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej. I że nie ma takiego rozkazu, którego nie można by było odwołać. Jerzy Friediger 21 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

23 22 Rola lekarza w opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie XI sympozjum z cyklu Dylematy etyczne w praktyce lekarskiej Tego, jak postępować z dorosłymi niepełnosprawnymi intelektualnie tak naprawdę dopiero się uczymy, co wynika przede wszystkim z dużego postępu medycyny i rehabilitacji. W społecznej świadomości osoby te funkcjonują jako dzieci, a to głównie dlatego, że do niedawna mieliśmy do czynienia wyłącznie z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie nie dożywały one wieku dorosłego. W roku 1929 średnia długość życia osób z zespołem Downa wynosiła 9 lat, w okresie po II wojnie światowej już kilkanaście lat, a w roku lat. Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej, Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie oraz Fundacji Anny Dymnej Mimo Wszystko. Konferencja, która miała miejsce 17 maja w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, zatytułowana została tak a nie inaczej nie bez powodu. Chodziło bowiem o próbę rozstrzygnięcia problemów nie tych związanych z diagnozą czy rodzajem wdrożonej terapii, lecz tych chyba jeszcze trudniejszych, dla których nie ma dobrego rozwiązania. Czy umiemy przekazać rodzicom informację o wadzie genetycznej ich przed chwilą urodzonego dziecka? Czy potrafimy ocenić, na ile rehabilitacja jest skuteczna w hamowaniu rozwoju niepełnosprawności intelektualnej? Te naprawdę trudne tematy poruszano podczas XI już sympozjum z tej serii, zorganizowanego, tym razem pod hasłem Rola lekarza w opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, przez Medycynę Praktyczną i Towarzystwo Internistów Polskich, przy współudziale: Polskiego Towarzystwa Opieki Duchowej w Medycynie, Międzywydziałowego Instytutu Bioetyki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Komisji Etyki Nasze relacje powinny być symetryczne podkreślała w swoim wystąpieniu prof. Elżbieta Zakrzewska-Manterys z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW, starając się odpowiedzieć na pytanie: Jak się komunikować z dorosłą osobą niepełnosprawną intelektualnie. Odnosić się należy tłumaczyła z troską, uważnością, doceniając piękno drugiej osoby. Rozmawiać jak z osobą dorosłą. Z pełnym szacunkiem. Osoby niepełnosprawne intelektualnie doskonale rozumieją swoją sytuację i wyczuwają wszelki fałsz i protekcjonalność mówiła. Niedopuszczalne jest ignorowanie ich jako pacjentów. Należy szanować ich autonomię. Zdaniem prof. Zakrzewskiej-Manterys, użycie jako podstawowego miernika ilorazu inteligencji powoduje infantylizację dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie. To nie są dzieci, a dorosła osoba niepełnosprawna ma przecież więcej wspólnego ze swoim rówieśnikiem niż z kilkuletnim dzieckiem. Pacjent ma prawo do głupiej decyzji. Ale to musi być jego decyzja niepełnosprawność intelektualna pacjenta nie zwalnia lekarza ani z prawnego obowiązku poprawnej komunikacji z pacjentem, ani z obowiązku uzyskania zgody na wszystkie świadczenia medyczne, które zamierza wykonać. Najważniejsze są faktyczne kompetencje pacjenta w zakresie komunikowania się i to, czy działa on z rozeznaniem podkreślała prokurator dr n. prawn. Małgorzata Szeroczyńska. To nie rodzic czy opiekun podejmuje decyzję za pacjenta. Obowiązkiem lekarza jest

24 wytłumaczyć pacjentowi sytuację w sposób przystępny tak, aby ją zrozumiał, ponieważ to pacjent ma prawo do samodzielnego podjęcia decyzji. Nawet jeśli my uważamy ją za głupią. Nawet gdy pacjentem jest osoba częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolniona, to ma ona pełne prawo do uzyskania od lekarza wyczerpującej, a przede wszystkim przystępnej informacji (którą otrzymuje również przedstawiciel ustawowy chorego), pod warunkiem że jest w stanie taką informację zrozumieć (czyli ma rozeznanie). Również w przypadku leczenia, to pacjent samodzielnie wyraża zgodę na jego podjęcie, pod warunkiem że działa z rozeznaniem. Nawet jeśli jest ubezwłasnowolniony, to jeśli ma rozeznanie, on w większości przypadków wyraża zgodę na leczenie. I w zależności od stopnia ubezwłasnowolnienia robi to samodzielnie bądź wspólnie z opiekunem. W przypadku sprzeciwu pacjenta, niezależnie od opinii jego przedstawiciela ustawowego, do podjęcia leczenia niezbędna jest wtedy zgoda sądu zaznaczyła prokurator Szeroczyńska. Oczywiście, sytuacja wygląda inaczej w przypadkach nagłego zagrożenia życia. Leczony jest pacjent, a nie jego przedstawiciel ustawowy, i to pacjent ma być poinformowany o swoim stanie zdrowia i o sposobach leczenia mu zaproponowanych. Powinno się również zachować pisemną formę zgody na świadczenia zdrowotne, ale zachowanie tej formy ma jedynie charakter dowodowy, a nie wpływa na ważność samej zgody. Podpis może zresztą przyjąć różne formy, np. tuszowego odcisku palca, potwierdzonego podpisem osoby upoważnionej, albo podpisu osoby upoważnionej poświadczonego przez notariusza czy urzędnika. Dobrze przekazać złą nowinę Szacunek powinno się zachować również wobec rodziców pacjenta, a szczególnie w tak trudnym dla nich momencie jak postawienie diagnozy o chorobie rzadkiej u ich Kongresy, sympozja dziecka. Nie wolno okłamywać rodzica w takiej sytuacji ani bagatelizować rozpoznania. Nie wolno też rozmowy o rozpoznaniu odkładać na później, ponieważ każda minuta oczekiwania zwiększa lęk rodziców mówił dr hab. Robert Śmigiel, pediatra, specjalista genetyki klinicznej z UM we Wrocławiu. Rozmawiając z rodzicami, trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników, takich jak ich wiek, wykształcenie, wrażliwość, wcześniejsze doświadczenia związane z chorobami, ale chyba najważniejsze jest poświęcenie odpowiedniej ilości czasu na wytłumaczenie. Nie powinno się rozmawiać z nimi na korytarzu ani w sali chorych przy innych pacjentach. Należy okazać empatię, ale nie mówić: Jest mi przykro, że Państwa dziecko urodziło się z zespołem Downa. Dla rodziców jest to upokarzające i denerwujące mówił o swoich doświadczeniach dr Śmigiel. Jak podkreślił, dobrym rozwiązaniem, praktykowanym w jego placówce, jest umożliwienie kontaktu z innymi rodzicami, których dzieci mają już kilka lat. Trzeba także koniecznie poinstruować rodziców o dalszych krokach, wskazać odpowiednią literaturę oraz podać kontakt do stowarzyszeń rodziców dzieci z podobnymi schorzeniami. Przetrenowani Jak w swoim wystąpieniu zauważył prof. Jacek Pietrzyk z CM UJ, istnieją obciążenia genetyczne, takie jak np. fenyloketonuria, w których właściwe leczenie, a w tym wypadku dieta, są w stanie zapobiec pogłębieniu niepełnosprawności intelektualnej. W przypadku większości innych schorzeń od wielu lat trwały i nadal trwają poszukiwania skutecznego środka. Do tej pory jednak żadna z prób terapii, m.in. witaminą C i innymi witaminami, wyciągiem z zielonej herbaty czy wyciągiem z przysadki nie przyniosły żadnych pozytywnych efektów. Niepełnosprawność intelektualna ma jednak szerokie spektrum: od umiarkowanej do głębokiej, a o tym, gdzie na tej skali znajdzie się pacjent, w dużym stopniu decydują jego środowisko, rodzina oraz właściwa rehabilitacja stwierdził prof. Pietrzyk. Pamiętajmy jednak o tym, że próbując pomóc, możemy też zaszkodzić. Zarówno prof. Pietrzyk, jak i pozostali prelegenci zwrócili uwagę na zjawisko, które nazwali przetrenowaniem. Jak podkreślali wszyscy uczestnicy sympozjum, jednym z problemów, jaki pojawił się w ostatnich latach w postępowaniu z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, jest zbyt intensywna rehabilitacja. Zwiększenie intensywności i częstotliwości zajęć nie jest już w stanie spowodować większej poprawy, a równocześnie nie pozostawia czasu ani energii na... zwykłe życie. Tekst i zdjęcia: Joanna Sieradzka 23 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

25 Wywiady 24 Ile warta jest wiedza? Panie Doktorze, rozpoczyna się kolejna kadencja samorządu i ponownie będzie Pan przewodniczył pracom Komisji Kształcenia Medycznego, także jako wiceprezes Okręgowej Rady Lekarskiej odpowiedzialny za tę sferę działalności Izby. W preliminarzu budżetowym na rok 2018 zagwarantowano na Fundusz Kształcenia Lekarzy zł. Jest to, po wydatkach na pomoc socjalno-bytową dla lekarzy, najwyższa kwota w budżecie Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie, pomijając oczywiście koszty samego funkcjonowania Izby jako urzędu. Na ile zaspokaja to potrzeby w zakresie kształcenia lekarzy? Te potrzeby trudno zaspokoić, ponieważ są one w zasadzie nieograniczone. Każdą kwotę z powodzeniem wydamy. Dlatego od lat Komisja prowadzi politykę, której założeniem jest organizowanie takich kursów i szkoleń, z jakich może skorzystać jak największa liczba koleżanek i kolegów zrzeszonych w naszej Izbie. Skupiamy się więc przede wszystkim na kursach obowiązkowych w ramach programów specjalizacji. Cyklicznie organizujemy kursy z zakresu: Zdrowie publiczne, Prawo medyczne, Onkologia kliniczna, Diagnostyka obrazowa, Ratownictwo medyczne. Jesteśmy Izbą o najszerszej w kraju ofercie obowiązkowych kursów do specjalizacji. Mamy także propozycje dla koleżanek i kolegów będących już specjalistami. Oczywiście, są też kursy dla lekarzy dentystów, organizowane przez Komisję Stomatologiczną ORL. W jaki sposób krakowski samorząd i kierowana przez Pana Komisja mogą wpływać na kierunki kształcenia lekarzy? Próbujemy to robić. Na przykład zaczynamy realizować nowy program, tak właśnie przez nas postrzegany. Chcemy pomóc w obowiązkowym kształceniu w ramach dyscypliny, w której bardzo brakuje specjalistów. Będzie to jedna dziedzina choroby wewnętrzne. Kursów z tego zakresu jest stanowczo za mało, organizowane są tylko w dwóch miastach w kraju. Zamierzamy więc wspierać kształcenie internistów. Będzie to kurs wprowadzający, podjęliśmy już rozmowy z osobami o kompetencjach odpowiednich do jego przeprowadzenia. Rozmowa z doktorem Lechem Kucharskim, wiceprezesem ORL w Krakowie, przewodniczącym Komisji Kształcenia Medycznego To pierwszy taki projekt, ale w planach mamy również oryginalny kurs z podstaw elektrokardiologii. Kolejny pomysł dotyczy przygotowania do pracy w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych. Wielu lekarzy kończąc studia i staż podyplomowy albo kierowanych jest do SOR, albo świadomie wybiera SOR jako miejsce dodatkowej pracy i doskonałą szkołę zawodu. Jest ciężka, lecz daje mnóstwo satysfakcji. Niekiedy jednak okazuje się zbyt trudna. Dlatego myślimy o kursie adaptacyjnym przygotowującym do pracy w SOR, a poświęconym np. postępowaniu w stanach nagłych, radzeniu sobie ze stresem, z trudnym pacjentem, z agresją chorego lub jego rodziny. Mówimy o ofercie dla młodych lekarzy, co oczywiste. Jednak doświadczeni specjaliści również zobowiązani są do ustawicznego kształcenia. Choć publicznie już się nawet o tym nie mówi, nadal istnieje coś takiego jak obowiązkowe punkty edukacyjne i okres ich rozliczania. Wspieramy najmłodszych kolegów, by ułatwić im zdobycie kwalifikacji zawodowych oraz z uwagi na ich trudną sytuację ekonomiczną. Na marginesie warto zauważyć, że jeśli minister spełni obietnice, rezydenci mogą zarabiać więcej niż niektórzy doświadczeni specjaliści i powstanie swego rodzaju dysonans. Mam jednak nadzieję, że wzrost wynagrodzenia rezydentów będzie punktem wyjścia do uporządkowania całej drabinki płac w ochronie zdrowia. Tak czy inaczej, organizujemy zarówno w siedzibie OIL w Krakowie, jak i w Delegaturach kursy dla starszych koleżanek i kolegów, będących już specjalistami. Większość szkoleń ma charakter cykliczny. Są to na przykład kursy z zakresu pierwszej pomocy: ILS Natychmiastowa pomoc w stanach zagrożenia życia, ALS Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych, EPLS Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne u dzieci. Mamy szkolenia z zakresu szczepień ochronnych, wprowadziliśmy cykl interdyscyplinarnych kursów z tak zwanych kompetencji miękkich. Mówimy tu o wypaleniu za-

26 25 fot. K. Domin GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 wodowym, komunikacji z pacjentem. Lekarze biorący udział w tych projektach otrzymują punkty edukacyjne, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 6 października 2004 roku w sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonalenia lekarzy i lekarzy dentystów. Mimo wszystko nie spytam, jak wygląda statystyka, ilu lekarzy krakowskiej OIL sumiennie rozlicza punkty w ustalonym terminie Początkowo środowisko odnosiło się do tego dość entuzjastycznie, wielu lekarzy chciało certyfikować w Izbie zdobyte punkty. Z biegiem czasu zapał osłabł, motywacja zmalała. Lekarze cały czas zdobywają te punkty, lecz już nie przywiązują wagi do ich potwierdzania. Skoro nigdzie i przez nikogo nie są wymagane, mogą się wydawać niepotrzebne. Koleżanki i koledzy doskonalą swoje umiejętności i to im wystarcza, bez zbędnej biurokracji. Pojawiały się jednak propozycje zmiany tej sytuacji. Zastanawialiśmy się, czy może nie warto wprowadzić pewnych form premiowania najbardziej sumiennych, lecz nie możemy zaostrzać wymagań, godząc w interesy koleżanek i kolegów. Pozostaje tylko apelować o dopełnienie obowiązku. W minionej kadencji z kursów organizowanych przez Komisję Kształcenia Medycznego skorzystało około 2800 osób. A jednak, jak sam Pan przyznaje, wszystko to mało. Należymy do izb, które organizują najwięcej bezpłatnych kursów i szkoleń dla swoich członków. Przy ostatniej podwyżce składki na rzecz samorządu, uchwalonej przez Naczelną Radę, zadeklarowaliśmy, że dużą część tej kwoty przekażemy właśnie na Fundusz Kształcenia, by wymiernie wspomagać kolegów na drodze kariery i by te pieniądze rzeczywiście wracały do lekarzy. Dotrzymujemy obietnicy. Co więcej, na dwa projekty pozyskaliśmy także środki unijne. Na kształcenie chcemy wydawać coraz Lista osób nagrodzonych na Posiedzeniu Prezydium ORL w dniu 22 maja za najlepiej zdany egzamin specjalizacyjny w sesji jesiennej 2017 r. Barbara Bobrzyńska otorynolaryngologia Kinga Hekiert-Połeć medycyna rodzinna Mariola Herman stomatologia zachowawcza z endodoncją Grzegorz Jordan położnictwo i ginekologia Klaudia Kluczewska-Kwiatkowska anestezjologia i int. terapia Anna Krztoń-Królewiecka medycyna rodzinna Natalia Kubat położnictwo i ginekologia Wojciech Kurdzielewicz choroby wewnętrzne Anna Leśniak okulistyka Bogna Mastej pediatria Katarzyna Nessler medycyna rodzinna Natalia Palka kardiologia Paulina Pasińska neurologia Karolina Porębska neurologia Monika Radoń choroby wewnętrzne Beata Radwan radiologia i diagnostyka obrazowa Jaromir Ruta anestezjologia i intensywna terapia Joanna Rzeszut choroby wewnętrzne Iwona Szczepańska-Mitan anestezjologia i intensywna terapia Oksana Trębacz kardiologia Katarzyna Żak-Bolczyk neurologia

27 Wywiady 26 więcej. Taki program zamierza realizować również nowy prezes Naczelnej Rady Lekarskiej, poprzednio prezes krakowskiej OIL prof. Andrzej Matyja, więc jesteśmy optymistami. Co jeszcze, poza zawsze zbyt małą ilością środków, utrudnia realizację planów? Jedną z niedogodności jest trwający od zeszłego roku remont siedziby Izby przy ulicy Krupniczej w Krakowie. Nie mamy obecnie żadnej własnej sali wykładowej, musimy wynajmować pomieszczenia, co oczywiście utrudnia organizację kursów i podnosi ich koszty. Jednak remont w przyszłym roku się skończy, a w odnowionych wnętrzach miejsca nie powinno zabraknąć. Izba od lat przykłada do kształcenia ogromną wagę, zwłaszcza że w przypadku młodych lekarzy uczestnictwo na naszym kursie jest zwykle pierwszym kontaktem z samorządem zawodowym. Może więc stać się zachętą do angażowania się w jego prace, do działania na rzecz koleżanek i kolegów. Myślę też, że lekarze korzystający z naszego Funduszu Kształcenia z bezpłatnych kursów czy wyróżnieni nagrodami finansowymi za najlepiej zdany egzamin specjalizacyjny, nie postrzegają Izby jedynie jako urzędu ściągającego składki. Staramy się oddawać je z nawiązką. Wiedza jest bowiem bezcenna Rozmawiała Jolanta Grzelak-Hodor Kongresy, sympozja Światowy kongres osteoporozy IOF-ESCEO W dniach kwietnia br. w Krakowie odbył się World Congress on Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases. Organizowany był przez International Osteoporosis Foundation (IOF), która zrzesza 155 towarzystw naukowych z całego świata. Szacuje się, że IOF obejmuje swoim zasięgiem aż 85 proc. światowej populacji. Kongresy WCO są najważniejszym wydarzeniem naukowym w Europie, a drugim po ASBMR wydarzeniem na świecie. W zeszłym roku WCO odbyło się we Florencji, w tym po raz pierwszy na terenie Europy Środkowo-Wschodniej. W rezultacie przedłożenia przed 3 laty przez Polskie Towarzystwo Osteoartrologii, któremu przewodniczy prof. Edward Czerwiński, właściwej aplikacji i dzięki wsparciu m.in. Urzędu Miasta Krakowa udało się pokonać konkurujące miasta, m.in. Barcelonę, Bolonię, Brukselę, Genewę, Lizbonę, Londyn oraz Niceę. W tegorocznym Kongresie WCO 2018, pod przewodnictwem prezydenta ESCEO Jean-Yves Reginstera oraz honorowego prezydenta IOF Johna A. Kanisa, uczestniczyło 4000 osób z całego świata, w tym aż 369 osób z Polski (dla porównania, tylko 30 uczestniczyło w Kongresie we Florencji). Wiodącymi tematami Kongresu były wszelkie aspekty osteoporozy, choroby zwyrodnieniowej stawów, sarkopenii oraz zespołu kruchości. Omówiono m.in. metody FRAX i oceny ryzyka złamania, globalnego spożycia wapnia, kruchości kości w cukrzycy i raku piersi, mikrostrukturze kości, mikrobiocie jelitowej oraz chorobach kości i otyłości. Na Kongres zgłoszono rekordową liczbę 1513 abstraktów. Program obejmował 37 sympozjów, 5 sesji naukowych, 10 wykładów plenarnych, 13 spotkań z ekspertem oraz ponad 1000 posterów. Sesje plenarne prowadzone były przez czołowych ekspertów w dziedzinie chorób kości, m.in. byli to: P. Conaghan, C. Cooper, P. Ebeling, S. Ferrari, P. Hadji, F. Landi, E. McCloskey, M. McClung, R. Rizzoli oraz T. Thomas. Ponad 10 z wystąpień przedstawili naukowcy z Polski.

28 Wszystkie abstrakty zaprezentowane na tegorocznym Kongresie są dostępne na stronie internetowej (http: // AbstractBook.pdf) i będą opublikowane w Osteoporosis International (Vol.29, Supl.1). Co warto podkreślić, w ramach WCO-2018 udało się wprowadzić do programu sesje poświęcone osiągnięciom naukowym Polski i uczonych z regionu Europy Środkowowschodniej. W sesji Management of osteoporosis closing the gap in CEE countries przedstawiono problemy epidemiologii złamań osteoporotycznych, roli biomarkerów, oceny ryzyka złamania, definicji niepowodzenia leczenia oraz podsumowano funkcjonowanie systemu FLS (Fracture Liaison System) w Polsce (mgr J. Amarowicz). W sesji Management of Osteoporosis in Poland przedstawiono referaty dotyczące polskich standardów 2017 r. (prof. P. Głuszko), zasad suplementacji Ca i wit. D (prof. M. Marcinowska-Suchowierska, prof. P. Płudowski), oceny ryzyka złamania w populacji polskiej (prof. W. Pluskiewicz), znaczenia T i Z-scorów (dr med. P. Borowy) oraz znaczenia TBS (Trabecular Bone Score) w ocenie ryzyka załamania (prof. E. Czerwiński). Komitet Naukowy nominował nadto prof. Edwarda Czerwińskiego do wystąpienia jako eksperta w sesji Pharmacological management of osteoporosis in Poland. Kongresy, sympozja Uroczyste otwarcie Kongresu odbyło się w Teatrze im. Słowackiego, gdzie prezydent IOF prof. Cyrus Cooper złożył oficjalne podziękowania za pomoc w organizacji WCO-2018 prof. Edwardowi Czerwińskiemu, który stał na czele Komitetu Organizacyjnego, a także władzom Miasta Krakowa (reprezentowanym przez Pawła Stańczyka) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (reprezentowanego przez prof. Tomasza Brzostka). Wykład inauguracyjny wygłosił drugi przewodniczący Komitetu Naukowego Kongresu prof. Rene Rizzoli. Frekwencja była znakomita. Uczestnicy Kongresu, z których większość była po raz pierwszy w Polsce, wysoko ocenili zarówno poziom naukowy obrad, jak i wspaniałe Centrum Kongresowe ICE oraz walory turystyczne Krakowa. Stąd wielu z nich zapowiedziało ponowny przyjazd już w celach wypoczynkowych. Kolejna edycja World Congress on Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases odbędzie się w dniach 4-7 kwietnia 2019 roku w Paryżu. Prof. dr hab. med. Edward Czerwiński Przewodniczący Lokalnego Komitetu Organizacyjnego Fot. J. Sawicz 27 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

29 Spotkania 28 Międzynarodowy Dzień Pielęgniarki i Położnej w Krakowie Deficyt kadr najwyższy w Europie 65 małopolskich pielęgniarek zostało 11 maja, z okazji Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki i Położnej, wyróżnionych honorową odznaką Za zasługi dla ochrony zdrowia, przyznawaną przez Ministra Zdrowia. Uroczystość miała miejsce w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. W tej wyjątkowej scenerii ogłoszono także wyniki Ogólnopolskiego Konkursu Pielęgniarka/Pielęgniarz Roku 2017, organizowanego od trzynastu lat przez Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie. W tym roku święto pielęgniarek obchodzono w Małopolsce w szczególnej atmosferze wdzięczności za niedawną beatyfikację Hanny Chrzanowskiej ( ), nauczycielki wielu pokoleń polskich pielęgniarek, wzoru poświęcenia i chrześcijańskiej miłości bliźniego. I na tym koncentrowała się też większość wystąpień gości uroczystego spotkania w teatrze, wśród których, jak zwykle, znaleźli się m.in. przedstawiciele resortu zdrowia, władz województwa, miasta, uczelni, Kościoła katolickiego. Za beatyfikację świeckiej pielęgniarki dziękował wszystkim osobom duchownym i świeckim zaangażowanym w ten proces również Tadeusz Wadas, prezes Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych. Podziękowania dla pielęgniarek, pielęgniarzy i położnych za ich ciężką pracę muszą być szczególne, bowiem podobnie jak w przypadku lekarzy i w tym zawodzie obserwuje się ogromny deficyt kadr. W Małopolsce zarejestrowanych jest obecnie pielęgniarek i pielęgniarzy oraz 2426 położnych. W dodatku rejestracja nie pokrywa się z wykonywaniem zawodu. W Polsce na 1000 mieszkańców przypada 5,2 pielęgniarki, co jest najniższym wskaźnikiem w Unii Europejskiej. Dla przykładu w Danii wskaźnik ten wynosi 16,5. Średnia wieku statystycznej polskiej pielęgniarki to ponad 50 lat. Jednocześnie jedna trzecia absolwentek studiów pielęgniarskich w Polsce nie podejmuje pracy w swoim zawodzie, przeważnie wskutek zbyt niskich płac. Z emocjonalnym apelem do władz o szybkie działania dla poprawy tej sytuacji wystąpiła, przełamując dość podniosłą atmosferę święta, Grażyna Gaj z Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych. Powstają kolejne programy, projekty, tworzy się liczne plany, ale w praktyce nic się nie zmienia. Nie ma żadnych zachęt do wykonywania tej profesji, a przeciążenie pracą ponad siły, opłacaną poniżej godnego poziomu skłania wiele kobiet do rezygnacji z zawodu. Jedyne, czym kierują się jeszcze młodzi ludzie wybierając studia pielęgniarskie, to powołanie. Właśnie powołanie cechuje wszystkich laureatów XIII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Pielęgniarka / Pielęgniarz Roku W tym roku zwyciężyła go Anna Sztal z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 4 w Lublinie. Małopolskie pielęgniarki w gronie laureatów reprezentowała Joanna Dudek, absolwentka CM UJ i studentka Krakowskiej Akademii im. A. Frycza-Modrzewskiego, pracująca w Centrum Urazowym Medycyny Ratunkowej i Katastrof Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. (JGH) Fot. J. Sawicz

30 Kongresy, sympozja Europejski impuls medycyny rodzinnej z Krakowa Międzynarodowy kongres lekarzy rodzinnych w Krakowie, odbyty w dniach maja br., był w ocenie jego uczestników i organizatorów niezwykle ważnym wydarzeniem naukowym i politycznym w Europie. Organizacja Kongresu Światowej Organizacji Lekarzy Rodzinnych WONCA w Polsce i w Krakowie powiedział wiceminister zdrowia Zbigniew J. Król: była nie tylko wyrazem uznania dla środowiska polskich lekarzy rodzinnych, ale także silnym impulsem do dalszego rozwoju podstawowej opieki zdrowotnej w Europie Środkowo-Wschodniej. W większości tych krajów, niezależnie od przyjętych modeli i systemów zdrowotnych, to właśnie lekarze rodzinni stanowią podstawowy i najbardziej niezawodny element opieki zdrowotnej nad pacjentem. Zjazd Światowej Organizacji Lekarzy Rodzinnych w Polsce był także okazją do porównania dokonań krajowej medycyny rodzinnej z osiągnięciami międzynarodowymi. Na tle Europy podstawowa opieka zdrowotna w Polsce plasuje się w stanach średnich. Najlepiej oceniana jest dostępność opieki dla pacjentów i koordynacja opieki pomiędzy lekarzem POZ a innymi specjalistami. Najsłabiej wypadają wszystkie elementy dotyczące zarządzania, finansowanie oraz rozwój zasobów kadrowych. Istotnym problemem jest fakt, że w Polsce mamy zaledwie 12 tys. lekarzy rodzinnych, a powinno ich być dwa razy tyle. W podstawowej opiece zdrowotnej brakuje też pielęgniarek i położnych, a dodatkowo obecny personel jest w zaawansowanym wieku mówił prof. Adam Windak, kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ w Krakowie. Z krakowskiego kongresu wybrzmiał jednoznaczny głos lekarzy, ekspertów i polityków, że silna opieka podstawowa oparta na lekarzach rodzinnych jest sprawiedliwym i skutecznym rozwiązaniem problemów z dostępnością do świadczeń zdrowotnych w Unii Europejskiej. W specjalnym dokumencie wydanym na zakończenie krakowskiej konferencji wskazano jako priorytet wspólnotowej polityki zdrowotnej konieczność zapewnienia przez państwa bezstronnej opieki zdrowotnej, a więc takiej, w której dostęp do leczenia i rezultat opieki zależy wyłącznie od potrzeb zdrowotnych pacjenta. Sporo miejsca poświęcono także problemowi, jak zachęcić młodych lekarzy do pracy w podstawowej opiece zdrowotnej. Zdaniem obecnego na Kongresie dr. Andrzeja Rysia, dyrektora ds. systemów zdrowotnych i produktów w Komisji Europejskiej, w wielu państwach, szczególnie Unii Europejskiej, narasta problem braku lekarzy rodzinnych. Jeśli Francja czy Irlandia reformują systemy zdrowotne, maksymalnie wzmacniając opiekę podstawową, to inne kraje, jak np. Szwecja czy Wielka Brytania, podnoszą wynagrodzenie medykom, pozyskując lekarzy z innych państw. Dlatego priorytetem Komisji Europejskiej jest zwiększenie w Europie zainteresowania młodych lekarzy medycyną rodzinną oraz maksymalne wzmocnienie opieki podstawowej jako najskuteczniejszej, najbardziej ekonomicznej oraz najbliższej pacjentom formy opieki zaznaczył dr Andrzej Ryś. Z kolei wiceminister zdrowia Zbigniew J. Król wskazał na działania polskiego rządu wspierające rozwój medycyny rodzinnej. Zaliczył do nich m.in. dotowanie kształcenia ustawicznego lekarzy oraz wyższe uposażenie dla młodych medyków wybierających jako specjalizację medycynę rodzinną, która należy do specjalizacji priorytetowych. Uchwalona przed pół roku ustawa o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada dodatkowe środki finansowe dla lekarzy rodzinnych, m.in. uzależnione od osiąganych rezultatów zdrowotnych. Takiej motywującej formy finansowej nie ma u nas dotychczas żaden z obszarów ochrony zdrowia podkreślił wiceminister. Zarówno przedstawiciele polskiego rządu, jak i Komisji Europejskiej zadeklarowali aktywną współpracę ze środowiskiem młodych lekarzy rodzinnych, w tym z organizacją Vasco da Gama Movement, skupiającą ok. 2 tys. młodych medyków z 33 państw świata, na czele której stanęła właśnie krakowska lekarka rodzinna dr n. med. Katarzyna Nessler (patrz Aktualności). Natomiast wiceprezydent Krakowa Andrzej Kulig podkreślił znaczenie współpracy ogniw POZ z samorządami lokalnymi, czego modelowym przykładem jest miasto Kraków, gdzie to współdziałanie zaowocowało przekształceniem dużych przychodni w mniejsze praktyki lekarzy POZ, które są bliższe pacjentom, lepiej dostępne i skuteczniejsze w sprawowaniu opieki zdrowotnej. Międzynarodowy Kongres Lekarzy Rodzinnych w Krakowie miał bardzo ważny aspekt naukowy. Blisko tysiąc referatów, warsztatów i wystąpień pokazało zarówno osiągnięcia naukowe lekarzy rodzinnych, jak i przekazało lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej najnowszą wiedzę medyczną z innych dyscyplin. Obok tematów klinicznych dominowała problematyka kształcenia ustawicznego lekarzy, kwestia bezpieczeństwa pacjenta, promocji zdrowia oraz komunikacji lekarz pacjent. Dorobek naukowy zarówno lekarzy z Polski, jak i naszych kolegów z innych państw, w tym w szczególności młodych lekarzy rodzinnych był naprawdę imponujący i stanowi o bardzo wysokim poziomie merytorycznym Kongresu podkreślił w swoim wystąpieniu dr hab. Tomasz Tomasik, prezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. W Kongresie Światowej Organizacji Lekarzy Rodzinnych WONCA w Krakowie uczestniczyło ponad 3 tys. lekarzy rodzinnych z 60 państw. Partnerem strategicznym konferencji była Gmina Miejska Kraków. Przyszłoroczny kongres tej organizacji odbędzie się w Bratysławie. Marcin Mikos 29 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

31 30 Gala VII edycji Konkursu im. Andrzeja Szczeklika wena Przychodzi do lekarza Teatr im. J. Słowackiego, 17 maja 2018 roku, godzina Galę VII już edycji Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego im. prof. Andrzeja Szczeklika Przychodzi wena do lekarza otwiera koncert Orkiestry Kameralnej Wielkopolskiej Izby Lekarskiej pod batutą Dobrochny Martenki. Orkiestry koncertującej w repertuarze najwyższej klasy na estradach całej Polski, złożonej z lekarzy, którzy realizują swoje pozazawodowe pasje. W chwilę później na ekranie scenicznym Jerzy Trela odczytuje fragment ostatniej, wydanej pośmiertnie książki Andrzeja Szczeklika pt. Nieśmiertelność, a Anna Dymna i Piotr Gajewski otwierają galę. Nie doczekał pierwszej Weny mówi Dymna: Ale jego obecność się czuje. Szczególnie pamiętam słowa adresowane do pacjenta, które kończyły książkę, a padły także pod moim adresem: Pamiętaj, że nie jesteś sama. Jest z tobą lekarz. Piotr Gajewski (Wydawnictwo Medycyna Praktyczna) i Anna Dymna (Fundacja Mimo wszystko ) to organizatorzy Weny. Obok nich wspiera przedsięwzięcie Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie (reprezentowali ją na gali Andrzej Matyja i Robert Stępień), od dwóch lat sponsoruje je także Komisja Kultury Naczelnej Rady Lekarskiej (Jarosław Wanecki). Wreszcie naturalny patronat merytoryczny sprawuje Unia Polskich Pisarzy Lekarzy (z jej prezesem Waldemarem Hładkim na czele). Galę poprowadził Jarosław Wanecki, z którego inicjatywy do Konkursu Literackiego Weny, obok rywalizacji w kategorii prozy i poezji, włączono w tym roku felieton. Spośród kilku nadesłanych felietonów, których fragmenty odczytano ze sceny, nagrodami wyróżniono teksty Joanny Sokołowskiej z Płocka (I m.); Agnieszki Kani z Wrocławia (II m.); Beaty Januszko-Grygielewicz z Olsztyna (III m.) i Włodzimierza Kuźmy z Lublina (wyróżnienie). Czy ten akurat gatunek dziennikarstwa, czy może także reportaż, esej, komentarz lub wywiad nagradzać w ramach Weny wydaje się kwestią otwartą. Ale to odrębny temat. Nim przystąpiono do prezentacji oficjalnego werdyktu w Konkursie Literackim, w imieniu Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie wyróżniono jej honorowymi odznaczeniami Nobilis et laudabilis ( Szlachetny i godny pochwały ) przybyłych na galę gości w osobach dr. Marka Jodłowskiego, sekretarza NRL, i dr. Leszka Dudzińskiego, byłego dyrektora Szpitala Uniwersyteckiego w Olsztynie obu za wieloletnią działalność na rzecz samorządu lekarskiego. Odznaczenia wręczyli były i aktualny prezes ORL Andrzej Matyja i Robert Stępień. Wśród gości gali widzieliśmy też m.in. Romualda Krajewskiego (kandydującego obok Andrzeja Matyji na stanowisko prezesa NRL), Jacka Kozakiewicza (b. prezesa Śląskiej Izby Lekarskiej), Ryszarda Golańskiego (red. nacz. Gazety Lekarskiej ), a także licznych przedstawicieli krakowskiej profesury, m.in. prof. prof. Piotra Laidlera, Joannę Zarzecką, Stanisława Majewskiego, Zdzisława Gajdę. Oficjalny werdykt jury VII edycji Weny, w skład którego wchodzili Maria Szczeklik (żona profesora), Anna Dymna, Ewa Lipska, Bronisław Maj i Waldemar Hładki, przyznało nagrody następującym lekarzom: W kategorii prozy: I miejsce Małgorzacie Nowaczyk (prof. pediatrii i medycyny molekularnej w Hamilton Kanada); II miejsce Markowi Gawlikowi oraz Monice Kunstman (pediatra w Krakowie i Wadowicach); III miejsce Tomaszowi Kardaczowi (neonatolog z Olsztyna).

32 Paweł Grabowski * * * Moich kilku przyjaciół nie żyje owszem widujemy się czasem wspólny obiad i spacer miejsca różne egzotyczne w czasach dostatku raz w roku na cmentarzu zapalamy świece zanurzeni w swoim kiedyś jutro za tydzień za rok teraz jest tylko po to by szybko popatrzeć na zegarek w kalendarz w nadchodzącą zimę Moich kilku przyjaciół nie żyje nikt po nich nie zapłakał a zamiast żałoby złości i bezsilności pogodzenie z losem i tylko czasami coś zakrzyczy do środka (śmierć przecież jest niema) za wcześnie za nieprawda przecież stoi obok Medycyna i sztuka Fragmenty ich twórczości prozatorskiej, podobnie jak nagrodzone utwory poetyckie, odczytali aktorzy scen krakowskich m.in. Anna Polony, Radosław Krzyżowski, Ewa Kaim, Jacek Romanowski, Małgorzata Gałkowska. W kategorii poezji: I miejsce jury przyznało Bogdanowi Stangrodzkiemu (psychiatrze ze Stalowej Woli) za wiersz pt. Poetka we śnie (pośrednio dedykowany Wisławie Szymborskiej); II miejsce otrzymała Barbara Rysz-Postawa (z Centrum Onkologii w Krakowie) za wiersz Arytmia ; III miejsce przyznano Monice Kunstman za wiersz bez tytułu (nagrodzonej też za felieton); wreszcie wyróżnienie otrzymał Paweł Grabowski (specjalista chirurgii szczękowo-twarzowej i medycyny paliatywnej z Podlasia), także za tekst bez tytułu. Całokształt twórczości literackiej związanej z Weną zawarto w wydanym przez organizatorów tomiku Odczytując siebie na nowo. Zawiera on także utwory nadesłane na Ogólnopolski Konkurs Poezji Osób Niepełnosprawnych, zorganizowany w dwóch kategoriach, pt. Słowa, dobrze, że jesteście. To wyjątkowe przedsięwzięcie, towarzyszące Wenie od pierwszej edycji z inicjatywy Anny Dymnej, adresowane do środowisk dzisiaj przeżywających swój dramat nie tylko w odosobnieniu, ale także na scenie politycznej. VIII edycja Konkursu Przychodzi wena do lekarza została zorganizowana perfekcyjnie. Błyskawiczne wydanie towarzyszącego jej tomiku zasługuje na pochwałę. Galę zakończył koncert Andrzeja Sikorowskiego i jego córki Mai. Z obfitego dorobku poetyckiego VII edycji Weny jakże szybko minęły te lata od śmierci Profesora Andrzeja Szczeklika wybrałem dwa wiersze. Króciuteńką Arytmię Barbary Rysz-Postawy i gorzki wiersz Pawła Grabowskiego, bez tytułu, o przyjaciołach, którzy już odeszli. Z jego autorem, prowadzącym od 6 lat w Michałowie na Podlasiu hospicjum dla osób nieuleczalnie chorych, rozmowa w najbliższym wydaniu. Stefan Ciepły Fot. Jerzy Sawicz 31 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Moich kilku przyjaciół nie żyje nie ma ich tu i teraz nie można się spotkać czas którego nie mamy jest jak nietrafiony podarek od ciotki wciśnięty w jakiś kąt niepotrzebny i zapomniany zbiera kurz przez lata

33 32 wena Przychodzi do lekarza

34 33 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Barbara Rysz-Postawa Arytmia jeszcze tylko chwileczkę jeszcze podleję kwiatki jeszcze guzik urwany to tylko przeciąg tak w sercu synku włóż rękawiczki jeszcze tylko chwileczkę telefon do przyjaciela jeszcze tylko chwileczkę niech jeszcze raz się zachwycę niech tylko wytłumaczę jeszcze śnieg na policzku to tylko przeciąg tak w sercu jeszcze tylko zamknę te drzwi

35 Wywiady 34 Młoda krew, a więc inne spojrzenie na wiele problemów... Rozmowa z nowym przewodniczącym Komisji ds. Młodych Lekarzy ORL doktorem Damianem Kowalskim Jest Pan nową twarzą w Okręgowej Radzie Lekarskiej, ale z Komisją Młodych Lekarzy współpracował Pan już w poprzedniej kadencji. Zgadza się. Razem z kolegą Robertem Szczeparą (wiceprezes ORL przyp. red.) pomagaliśmy przy organizacji konferencji młodych lekarzy w Poroninie, której byliśmy pomysłodawcami, a także przy spotkaniach dotyczących specjalizacji. Nie jest łatwo namówić młodych lekarzy do pracy na rzecz samorządu lekarskiego, dlatego muszę zapytać, skąd u Pana zainteresowanie taką działalnością? Ja już na studiach wiedziałem, jak to wygląda. Byłem przewodniczącym samorządu studentów Wydziału Lekarskiego CM UJ, przez jakiś czas również wiceprzewodniczącym całego samorządu studenckiego Collegium Medicum UJ. Gdy po studiach zacząłem pracę, nie było okazji poznania nowych ludzi, nauczenia się czegoś nowego, niekoniecznie związanego z pracą, a pozwalającego rozwijać zainteresowania czy zdolności interpersonalne. A takie możliwości daje praca w samorządzie. Dodajmy, że jest to przede wszystkim praca na rzecz swojego środowiska... Zrobić można wiele, ale na pewno nie samemu, tylko przy wsparciu kolegów zarówno młodych, jak i tych z doświadczeniem, od których można się uczyć. Zobaczymy, co da się osiągnąć, kadencja dopiero się rozpoczęła. Czy znany jest już skład krakowskiej Komisji ds. Młodych Lekarzy? Komisja zostanie powołana podczas posiedzenia ORL 20 czerwca. W jej skład wejdzie kilku członków, ale nieformalnie będziemy mieć mam nadzieję wielu współpracowników do pomocy przy konkretnych wydarzeniach. Będą to osoby całkowicie nowe, niezwiązane z poprzednią Radą. Pójdą Państwo tym samym nurtem co poprzednia Komisja? Częściowo tak. Na pewno będziemy nadal organizować wyjazdy integracyjne do Poronina na szkolenia dla młodych lekarzy stażystów i rezydentów (patrz relacja str. 35), ponieważ jest nimi duże zainteresowanie. Kolejne takie szkolenie zaplanowaliśmy na 16 listopada br. Będzie w nim mogło wziąć udział 135 osób. Zapisy ruszą we wrześniu, po rozdaniu praw wykonywania zawodu. W przyszłości będziemy chcieli rozszerzyć te spotkania zapraszając młodych lekarzy z innych Izb, ale jeśli konferencja stanie się bardziej ogólnopolska, będziemy musieli zmodyfikować tematy wykładów. Na pewno jednak nadal będzie mowa o strukturze izbowej, o etyce w zawodzie lekarza, o odpowiedzialności zawodowej, zakładaniu działalności gospodarczej i jej prowadzeniu. Omawiane będą też problemy prawne czy inne dotyczące integracji międzyizbowej. Jakie mają Państwo jeszcze pomysły? Będą kontynuowane spotkania o specjalizacjach dla studentów VI roku medycyny i V roku stomatologii oraz dla lekarzy stażystów. Najbliższe planowane jest na październik; a zwykle organizujemy je 3-4 razy do roku. Ostatnio razem z Robertem Szczeparą i doktorem Mariuszem Janikowskim oraz kilkoma osobami, które wejdą w skład KML, braliśmy udział w spotkaniu organizowanym przez studentów CM UJ, a poświęconym tajnikom stażu podyplomowego. Planujemy też zorganizować wzorem poprzedniej komisji imprezę po-lekową, prawdopodobnie 22 września. Zależy nam na większym zainteresowaniu, więc chcemy ją trochę bardziej rozpropagować. Myślimy też o spotkaniu wigilijnym dla młodych lekarzy, a także o kursach tańca czy językowych. To są jeszcze luźne pomysły, zobaczymy, co da się zrealizować. Mamy całe wakacje, żeby opracować plan działania.

36 W maju we Wrocławiu odbyła się XXVII Ogólnopolska Konferencja Młodych Lekarzy. Jakie problemy oficjalnie i w kuluarowych rozmowach były najczęściej poruszane przez młodych lekarzy? Oczywiście, przede wszystkim porozumienie rezydentów z ministrem Łukaszem Szumowskim, które ostatnio jest troszkę podważane przez resort, bo Ministerstwo Zdrowia nie chce do końca przestrzec jego zapisów. Co chwilę są one zmieniane. Ponadto poruszane były kwestie finansowania, nie tylko rezydentów, ale ogólnie służby zdrowia, które oczywiście przekłada się na wyższe pensje. Proszę pamiętać, że za rok wynagrodzenie lekarza stażysty znów będzie zrównane z najniższą płacą krajową brutto. Poruszane też były problemy braku miejsc specjalizacyjnych, zwłaszcza tych rezydenckich. Trochę jest to wina złego systemu, że podzielono je na województwa. My chcielibyśmy, by każdy mógł specjalizować się w tym, co go interesuje, a nie w tym co musi, bo akurat tam jest miejsce. Problemem jest także SMK, czyli System Monitorowania Kształcenia. Program nie jest doskonały, ciągle się wiesza, a jeśli ktoś się spóźni ze zgłoszeniem na LEK lub specjalizację, to potem musi czekać do kolejnych zapisów. Jesteśmy także zdania, że opiekunowie specjalizacji powinni otrzymywać wynagrodzenie, zwłaszcza w specjalizacjach zabiegowych, gdzie trzeba naprawdę poświęcić swój czas, żeby kogoś wyszkolić. Mówiło się też o tym, że młodzi lekarze powinni mieć większy wkład w tworzenie Naczelnej Rady Lekarskiej, co się w sumie udało, bo niemal 1/5 składu członków NRL stanowią młodzi lekarze. Przez to, że Koledzy z Porozumienia Rezydentów dostali się do NRL, a dr Łukasz Jankowski został prezesem warszawskiej Izby zmienia się postrzeganie całego samorządu. Widać, że jakaś zmiana pokoleniowa następuje. Więc mamy nadzieję, że zdanie młodych będzie ważne i wysłuchane. W krakowskiej Izbie zmiana jest spora, jeśli chodzi o skład ORL po wyborach, 1/3 członków jest nowa. Natomiast pokoleniowo zmiana jest nieznaczna. W Prezydium ORL jest jedna osoba poniżej 35. roku życia, a w całej ORL są tylko 4 takie osoby. Oczywiście, dobrze by było, żeby z roku na rok te proporcje ulegały zmianie, zresztą starsi koledzy też są tego zdania. Wiadomo, że młoda krew ma troszkę inne spojrzenia na wiele problemów. Ale i tak jest dużo więcej młodych osób zarówno w ORL, jak i wśród delegatów na Krajowy Zjazd, niż było w poprzednich kadencjach. I są to przede wszystkim osoby, które chcą działać i widzą w tym sens. Dlatego myślę, że zmiany z czasem na pewno nastąpią. Ale nie można ich sprowadzać do pytania, co Izba może dać, a gdy trzeba coś zrobić dla środowiska, to już nie ma chętnych. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała: Katarzyna Domin Damian Kowalski urodzony w 1987 roku w Krakowie, pochodzi z miejscowości Przysucha w województwie mazowieckim. W roku 2012 otrzymał dyplom ukończenia studiów na Wydziale Lekarskim CM UJ. Obecnie jest na V roku specjalizacji z chorób wewnętrznych. Pracuje w Szpitalu Specjalistycznym im. J. Dietla w Krakowie oraz jako lekarz POZ. Członek ORL w Krakowie i delegat na Krajowy Zjazd Lekarzy. 35 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Młodzi Lekarze w Poroninie W dniach kwietnia 2018 roku w Poroninie kolejny raz odbyło się szkolenie organizowane przez Komisję ds. Młodych Lekarzy Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie pt. Pierwsze kroki w zawodzie lekarza wybrane aspekty praktyczne. Było ono skierowane do młodych lekarzy i lekarzy dentystów w trakcie stażu podyplomowego lub specjalizacji. I tym razem zgromadziło wielu chętnych ponad 80 uczestników, a także zaproszonych gości z Okręgowych Izb Lekarskich w Warszawie i Tarnowie. Mówiono m.in. o różnych zawiłościach związanych z wykonywaniem zawodu lekarza oraz kwestiach odpowiedzialności zawodowej, które przedstawiła dr Anna Kot, rzecznik odpowiedzialności zawodowej OIL w Krakowie. Przedstawiono też zasady zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Poruszono także kwestie prawne dotyczące lekarzy, które wyczerpująco omówiła mec. Anna Gut. Na spotkanie przybyli m.in. prezes OIL w Krakowie dr Robert Stępień i prof. Andrzej Matyja (jeszcze przed wyborem na prezesa NRL), którzy podkreślili w swoich wystąpieniach ważną rolę młodych medyków dla całego środowiska lekarskiego. Uczestnicy otrzymali też dyplomy ukończenia kursu, a także wzięli udział w wycieczce do Zakopanego i pobliskich term. Kolejne szkolenie będzie miało miejsce w listopadzie i planowane jest dla jeszcze większej ilości osób, w tym także lekarzy i lekarzy dentystów świeżo po studiach z izb lekarskich z całego kraju. Już teraz serdecznie zapraszamy! Damian Kowalski

37 36 Profesorskie jubileusze Pawła Misiuny (90-lecia) i Tadeusza Popieli (85-lecia) Krakowsko-Lubelskie Dni Chirurgiczne Zacieśnia się współpraca środowisk chirurgów z Krakowa i Lublina. Te zawsze żywe kontakty mają od niedawna nową, instytucjonalną formułę pn. Krakowsko-Lubelskie Dni Chirurgiczne, które ustanowiono na forum Towarzystwa Chirurgów Polskich podczas Kongresów w Lublinie (2015 r.) i Krakowie (2017 r.). I takie właśnie spotkania odbyły się w dniach 8-9 czerwca w Krakowie, pod wspólnym przewodnictwem profesorów Piotra Richtera (kierownika I Katedry Chirurgii i Kliniki Ogólnej, Onkologicznej i Gastroenterologicznej CM UJ) oraz Grzegorza Wallnera (kierownika II Katedry i Kliniki Chirurgii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, a zarazem konsultanta krajowego w dziedzinie chirurgii ogólnej). Obrady odbyte w reprezentacyjnej Auli Uniwersytetu Jagiellońskiego otworzył prorektor UJ prof. Tomasz Grodzicki, a w spotkaniu uczestniczył m.in. prof. Wojciech Nowak, rektor UJ, także chirurg. Przy okazji Krakowsko-Lubelskich Dni miały miejsce uroczystości jubileuszowe profesora Pawła Misiuny z Lublina, który obchodził w tym gronie 90-lecie urodzin, i profesora Tadeusza Popieli, któremu w maju minęło lat 85! Stosowne laudacje wygłosili wspomniani organizatorzy Dni prof. G. Wallner i prof. P. Richter. Wśród podejmowanych tematów wykładów i warsztatów poświęconych chirurgii przełyku i żołądka Od Mikulicza do robota da Vinci znalazły się m.in. nowe kierunki diagnostyki, kwestie state of art metod leczenia, uwarunkowania genetyczne schorzeń onkologicznych i zróżnicowane terapie chorób nowotworowych. Przy okazji przypomniano prowadzone od 40 lat wielkie polskie badania nad rakiem żołądka, które weszły do światowego dorobku medycyny, konkurując, za sprawą prof. Popieli, z badaniami przodującej w tej dziedzinie medycyny japońskiej. Współpraca krakowsko-lubelska na polu chirurgii, a także w dziedzinie dydaktyki i badań naukowych to rozległy temat, którego nie sposób tu omówić. Natomiast nieco miejsca chcemy poświęcić przypomnieniu dorobku Jubilatów, którym serdecznie gratulujemy jubileuszu. Profesor Paweł Misiuna, urodzony w 1928 roku w obwodzie tarnopolskim, były prorektor lubelskiej Akademii Medycznej (ob. Uniwersytetu Medycznego), przez 18 lat kierownik II Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej AM w Lublinie. Już jako student lubelskiej AM rozpoczął pracę w klinice kierowanej przez słynnego rektora uczelni prof. Feliksa Skubiszewskiego. Pierwszy stopień specjalizacji uzyskał w 1957 roku, drugi w pięć lat później, tytuł profesora otrzymał w 1982 roku. Już jego doktorat zwracał uwagę rangą naukową, a habilitacja obroniona w 1969 roku, dotycząca odtworzenia części przełyku, była, jak na owe czasy, prawdziwą rewelacją. Prof. Paweł Misiuna był przez 10 lat kierownikiem Kliniki Chirurgii Naczyń AM w Lublinie, a następnie w latach kierował zespołem II Kliniki Chirurgii Ogólnej UM w Lublinie, która stała się jednym z najbardziej znaczących ośrodków naukowych i koordynacyjnych chirurgii onkologicznej w Polsce. Klinika wyspecjalizowała się na skalę europejską w leczeniu chorych z rakiem przełyku i żołądka, który to kierunek nadał jej Profesor. Jego liczne kontakty międzynarodowe sprawiły, że gdy w 1991 roku został prezesem Towarzystwa Chirurgów Polskich zorganizował wielki międzynarodowy

38 Kongres Chirurgów w Lublinie, z udziałem ok uczonych, pod patronatem European College of Surgeons. Od chwili założenia pracowni endoskopowej Klinika jest jedynym ośrodkiem w kraju, gdzie dokonywane są zabiegi endoskopowe z wycięciem wczesnych zmian nowotworowych układu pokarmowego. Warto dodać, że prof. Misiuna był inicjatorem odbywanych co 4 lata Dni Chirurgii Polsko-Ukraińskiej. Pełnił m.in. obowiązki specjalisty wojewódzkiego ds. chirurgii. Jest autorem szeregu prac naukowych, był promotorem 12 doktorantów oraz 4 habilitantów, w tym swojego następcy prof. Grzegorza Wellnera, konsultanta krajowego w dziedzinie chirurgii. Profesor Tadeusz S. Popiela, ur. 23 maja 1933 w Nowym Sączu, ukończył studia na krakowskiej Akademii Medycznej w 1955 roku. W 1961 roku uzyskał doktorat, habilitował się w roku W latach był rektorem Akademii Medycznej w Krakowie. Jednocześnie pracował na stanowisku profesorskim w I Katedrze Chirurgii Ogólnej i Klinice Chirurgii Gastroenterologicznej krakowskiej AM, a potem CM UJ. Przez trzydzieści lat prowadził badania nad wczesnym wykrywaniem i leczeniem nowotworów, które stały się podstawą do sformułowania zaleceń dotyczących diagnostyki i terapii, szczególnie w przypadku raka żołądka. To on także, jako jeden z pierwszych w Polsce, wprowadzał do terapii raka żołądka metody endoskopowe i laparoskopowe. Jubileusze W latach kierował Towarzystwem Chirurgów Polskich, członek PAN i PAU. Po połączeniu AM z UJ, w latach pełnomocnik rektora UJ ds. klinicznych. Członek wielu międzynarodowych organizacji naukowych chirurgów, prezydent European Society of Surgery ( ) i International Gastric Cancer Association (2009). Autor ponad 600 prac naukowych, przez pewien czas lider polskiej nauki na liście filadelfijskiej. Wychował także cały poczet doktorantów i habilitantów. Za swój wkład w rozwój polskiej medycyny został odznaczony Krzyżem Wielkim Polonia Restituta, a szereg uczelni (AM w Szczecinie, Wrocławiu i Warszawie) nadało mu tytuł doktora honoris causa. Prócz okolicznościowych adresów skierowanych do Profesora, odczytanych podczas Dni w Collegium Novum, m.in. od prezesa PAN prof. Jerzego Tuszyńskiego, szczególną wagę miały podziękowania jednego z jego uczniów, prof. Wojciecha Nowaka, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wspominając pracę Popieli w Katedrze i Klinice, określił go mianem fajnego szefa, z umiejętnością kreowania następców najwyższej klasy! Wspomnijmy zatem, że z inicjatywy Popieli w Krakowie objęli swoje stanowiska m.in. Andrzej Szczeklik i Antoni Dziatkowiak. Tekst i zdjęcia: Filip Ratkowski 37 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

39 38 W 90. rocznicę urodzin Otmar Gedliczka Złote ręce profesora Imię niezwykłe, zwracające uwagę nazwisko Pomaga czy przeszkadza w zawodowej karierze? Nigdy się nad tym nie zastanawiałem odpowiada profesor: Rodzina znalazła się w Polsce po klęsce husytów w bitwie z Habsburgami pod Białą Górą w 1620 roku i osiadła na ziemiach Rzeczpospolitej. Stąd czeskie nazwisko Ojciec Profesora, także noszący imię Otmar, studiował inżynierię w Pradze i Wiedniu. Po praktyce w sławnej Szkole Górniczej w Leoben stał się wybitnym geodetą, specjalistą od fotogrametrii. Jako radca ministerialny i dyrektor Pomiaru Granic Państwa wytyczał limes Odrodzonej Rzeczpospolitej na rubieżach wschodnich i południowych. Potem kierował Wydziałem Miernictwa Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Wykładał fotogrametrię na Politechnice i Akademii Górniczo- Hutniczej, aż do śmierci w 1965 roku. W początkach lat 20. XX wieku, na jednej z wypraw ze studentami, jego szwagier inż. Franciszek Drobniak (również wykładowca AGH) odkrył węgiel w dzisiejszym zagłębiu jaworznicko-mikułowskim. Wykupił za bezcen działki, stał się bogaty i jeszcze przed wojną zbankrutował! Bywają i takie zakręty życiowe! W czasie okupacji rodzina ocalała cudem. Starszy brat profesora, członek AK, wziął udział w akcji, w stylu Piłsudskiego, na jedną z krakowskich poczt. Nocą do drzwi załomotali kolbami Niemcy, pod lufami postawili czternastolatka, a że brata nie było w domu, aresztowali go razem z ojcem. Gdy winny został schwytany w jednej z melin, ojca z synem wypuszczono, a konspirator trafił do Auschwitz, a potem do Bergen-Belsen. Wrócił dopiero po wojnie Wojna zostawiła też trwały ślad w samym Profesorze. Jako młodziutki żołnierz AK był obecny w czasie ataku grupy Kedywu na gniazdo konfidentów kawiarnię Ziemiańską przy ul. Mikołajskiej. Wybuch granatu, który zresztą odbił się od pleców jakiegoś klienta, zranił chłopaka i uszkodził mu nerw twarzowy, czego skutki odczuwa do dziś. Szczęśliwie Niemcy wzięli go za przypadkową ofiarę... Skąd medycyna? A skąd ten wybór medycyny, gdy wszystko wskazywało na inżynierię? To bardzo osobista sprawa. W dniu, kiedy zdawałem na Politechnikę, kuzyn, z którym mieszkaliśmy drzwi w drzwi, popełnił samobójstwo. Do dziś pamiętam dojmujące poczucie bezsilności. Po tym tragicznym wydarzeniu wybrałem medycynę. Zdałem egzamin wstępny i zostałem przyjęty na studia. A wybrał Pan chirurgię, bo? To skomplikowane powiada profesor i rysuje szeroki obraz trudnych lat powojennych. Zaczęło się wszystko od wakacyjnej wyprawy po czwartym roku studiów, a więc w 1950 roku, na tzw. dziki Zachód. Trafił do Szczawna-Zdroju. Jako młody medyk zajrzał z ciekawości do dominującego nad miasteczkiem sanatorium. Życzliwie przyjęty przez dyrektora Bogdana Snarskiego i okazał się tam bardzo potrzebny. Spędził na szpitalnym garnuszku trzy miesiące, najpierw w roli sekretarza medycznego, a potem, z konieczności wobec braku personelu, zastępcy lekarza. Po powrocie do Krakowa miał już nieco doświadczenia i szybko dał się zauważyć jako zdolny internista. Na piątym roku otrzymał asystenturę w szpitalu Bonifratrów u doc. Mieczysława Kubiczka. W efekcie, w dwa lata po dyplomie, zdolny i perspektywiczny lekarz Otmar Gedliczka dostał oszałamiającą propozycję objęcia ordynatury w szpitalu w Bolechowicach pod Olkuszem. Krakowskim Wydziałem Zdrowia zarządzał

40 wówczas znany zespół ABC Ameisen, Bieberstein i Czaplicki, któremu odmawiać nie wypadało Ów Szpital pod Olkuszem okazał się sporym barakiem, którym opiekowała się jedna pielęgniarka, więc zadanie kierowania tam interną wydało się młodemu lekarzowi aż nazbyt ambitne. Wrócił więc do Krakowa, zabiegając u władz uczelni o etat, co ostatecznie się udało, ale na chirurgii. A tu przygotowanie internistyczne nowego asystenta wydało się kolegom wielce przydatne. I jak opowiada dziś Profesor, dwa lata spędził usypiając pacjentów znanymi jeszcze w XIX wieku metodami, sącząc eter na maskę obejmującą nos i usta chorego. Pracując, formalnie jako chirurg, zrobiłem bodaj siedem zabiegów, a usypiałem dwieście razy! Już wydawało się, że skończę jako anestezjolog, gdy nagle uwolniła mnie dość niespodziana aktywność koleżanki, nawiasem mówiąc znacznej urody, która dostrzegła szansę w tej specjalności. Ostatecznie to ona wkrótce pojechała na roczne szkolenie i staż do Warszawy, a potem do Szwecji. I tyle miała z niej pożytku nasza medycyna, za to ja już na stałe znalazłem się przy stole operacyjnym! Ze skalpelem w ręku Czerwona chirurgia, której nazwa pochodzi od koloru cegły, z jakiej w 1893 roku wzniesiony został budynek oddziału chirurgicznego Szpitala św. Łazarza przy ulicy Kopernika, po wojnie znana jako II Klinika Chirurgiczna krakowskiej AM, miała wtedy na zapleczu barak i razem ok. 240 łóżek. Była tam wówczas chirurgia kostna, dziecięca, z której wywodziła się potem kadra chirurgiczna Szpitala Dziecięcego w Prokocimiu, i była oczywiście tak zwana chirurgia miękka, w której zaczął się specjalizować późniejszy profesor Otmar Gedliczka. Najcenniejszym sposobem zdobywania wiedzy jest dla chirurga praktyka w zaawansowanym środowisku naukowym. Nie zawsze musi to być jego ścisła specjalizacja może być, jak w tym przypadku, także torakochirurgia specjalność zbliżona, którą praktykował przez ponad pół roku w stolicy Walii Cardiff. Na profesorską pozycję w chirurgii składają się umiejętności operatora, skłonność do naukowej refleksji i umiejętność dzielenia się wiedzą. Otmar Gedliczka wkrótce rozpisywany był na coraz trudniejsze przypadki, obok cieszącej się podobną estymą doktor Marii Zawadowej. Byli oczywiście wielcy mistrzowie Kornel Michejda, pierwszy powojenny prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich (także redaktor naczelny Polskiego Przeglądu Chirurgicznego ), i kolejny kierownik II Kliniki oraz Katedry Chirurgii prof. Jan Oszacki, który słynął z błyskotliwej techniki operacyjnej. Do legendy przeszła historia o wizycie grupki angielskich chirurgów, którzy przyjechali oglądać operację Oszackiego. Byli zachwyceni nie tylko mistrzostwem profesora, ale wręcz małpią zręcznością asystującej mu dr Zawadowej! Od swego szefa młody lekarz dostał obowiązek prześledzenia ważnego elementu walki o życie chorego zmian ciśnienia krwi w prawym przedsionku serca po krwotoku. To był drobny, ale ważny element całości etiologii schorzeń jamy brzusznej temat w sam raz na doktorat. Zadanie ambitne, bo wówczas nie istniało nic takiego jak tomografia, scyntygrafia, USG czy cały szereg innych, stosowanych dziś powszechnie technik diagnostyki obrazowej. Ogromnie wiele zależało od doświadczenia i intuicji operującego. Oto inny epizod, który przyniósł doktorowi Gedliczce wyjątkowe uznanie. W początkach lat 60. istniał obyczaj uzupełniania braku lekarzy w wojskowych szpitalach kadrą powoływaną na ćwiczenia. Tak było i w krakowskim szpitalu wojskowym przy ul. Wrocławskiej, gdzie przez trzy miesiące odbywał ćwiczenia młody doktor nauk medycznych. Rezerwistów do operowania dopuszczano z rzadka i oto Gedliczce powierzono operację żołądka u pacjenta, u którego wstępnie stwierdzono zaawansowanego raka żołądka. Tymczasem rezerwista stwierdził, że chorego da się uratować i podjął decyzję resekcja! Asystujący, doświadczeni wojskowi lekarze towarzyszyli mu biernie, a po zakończeniu operacji ktoś spojrzał na zegar i w kompletnej ciszy stwierdził: 28 minut! Jak na wycięcie żołądka było to spore osiągnięcie. Nauka woła Jubileusze Pisywałem wówczas w Przeglądzie Chirurgicznym, który do Krakowa przywiózł z Gdańska prof. Konrad Michejda powiada profesor. Zacząłem tam też działać jako sekretarz redakcji i coś we mnie zauważył nowy naczelny, dojeżdżający z Poznania na redakcyjne kolegia, prof. Stanisław Nowicki. Zgodził się z nim Jan Oszacki i zaczęli mnie gnębić, żebym zabrał się za przygotowania do docentury. Aż wreszcie Oszacki polecił mi zaprzestać rozpisywania operacji, stwierdzając: Macie kolego zabrać się za pisanie! Co było robić? Zabrałem się więc za pisanie, ale dziś trudno sobie wyobrazić, jakie to było zajęcie! Trzeba było spędzać godziny, ba, całe dnie, w bibliotekach. Zagraniczne czasopisma medyczne dostępne były tylko w Warszawie. Trzeba więc było rankiem znaleźć się w zatłoczonym pociągu, a przed nocą wracać do domu. Nie było nawet ksero! Do niedawna w piwnicy miałem całe pudła zebranych wówczas fiszek... Literatura to tylko fragment zagadnienia. Na polu walki o docenturę poległa bodaj setka zakupionych przez doktora, za własne fundusze, królików. Były to wprawdzie króliki doświadczalne, ale nie zmarnowały się, hojnie zaopatrywała się w królicze mięso grupka współpracowników technicznych. Także doświadczenie z Przeglądu przydało się, bo praca rozwinięcie doktoratu z uwzględnieniem roli wątroby przy krwotoku, od razu została zaakceptowana. I tak stałem się jednym z najmłodszych wiekiem docentem w Polsce z działu klinicznego. Profesor nie kryje satysfakcji. Trudne to były lata dla chirurgów, bo dziś wiele chorób, które zbierały swoje żniwo, niemal zanikło. Dość wspomnieć 39 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

41 Jubileusze 40 chorobę wrzodową żołądka, której przyczyną w większości przypadków była jako patogen ujawniona relatywnie niedawno helicobacter pylori. Są i inne, nowe sposoby leczenia. Niezmiernie niebezpieczne były przedziurawienia prowadzące do zapalenia otrzewnej, groźne krwotoki przewodu pokarmowego czy zmiany w odźwierniku. Dziś chirurgia żołądka obejmuje praktycznie tylko choroby nowotworowe. To już inne czasy. Nocne seminaria Profesor Jan Oszacki był kierownikiem kliniki, potem dziekanem, wreszcie rektorem, więc z czasem zaczął współpracownikom przekazywać obowiązek prowadzenia wykładów. Robiłem to z przyjemnością. Szef to zauważył i polecił mi prowadzić szkolenia asystentów do specjalizacji, co wkrótce zamieniło się w prawdziwe seminaria naukowe w bibliotece kliniki wspomina profesor. Nocne seminaria Gedliczki, gromadzące słuchaczy z Krakowa oraz ze szpitali powiatowych, dyskutujących niekiedy aż od drugiej w nocy, zyskały sporą renomę. Jeden z uczestników, który umiał stenografować, przygotował skrypt z tych zajęć, który stał się bazą wiedzy dla chirurgów Wojskowej Akademii Medycznej! Oczywiście, nikt nie pomyślał o prawach autorskich, a i za prowadzenie seminarium też nikt nie płacił. Potem przyszły szalone lata Solidarności i oto prof. Otmar Gedliczka został prorektorem (przy prof. Ryszardzie Gryglewskim) Akademii Medycznej ds. studenckich, na prośbę zresztą samych zainteresowanych. Utrzymał się jeszcze jakiś czas w stanie wojennym, ale wkrótce z funkcji go odwołano. Powód? Wspieranie Niezależnego Zrzeszenia Studentów, choć rzeczywiście studenckie inicjatywy jako prorektor wspierał, jak choćby studencką spółdzielnię Zdrowie Trudnym przeżyciem dla profesora była śmierć jego mentora, prof. Jana Oszackiego. Operował go właśnie jego uczeń i przyjaciel Otmar Gedliczka! Ponad rok trwały dyskusje, czy to akurat on powinien go operować. Nie miałem wyjścia mówi Gedliczka, profesor mnie poprosił, nie mogłem się uchylić, choć zadanie było rzeczywiście karkołomne. Sprawa ta jest dla mnie ciągle bolesna W nowe czasy Środowisko polskich chirurgów uznało Gedliczkę za naturalnego następcę Jana Oszackiego i na funkcji szefa Czerwonej Chirurgii przetrwał do czasu przemian ustrojowych. Sprawą ambicjonalną dla krakowskiej AM stało się wówczas połączenie z Uniwersytetem Jagiellońskim. Koledzy powierzyli nam, z profesorem Józefem Kałużą, misję przekonania senatu UJ do przywrócenia jedności. Nie było to proste, bo Akademia miała opinię uczelni czerwonej i rzeczywiście członków PZPR było tu więcej niż na UJ. W nowej Rzeczpospolitej rektorem AM został prof. Andrzej Szczeklik i ostatecznie do połączenia doszło, a profesora Otmara Gedliczkę powołano na funkcję krajowego konsultanta ds. chirurgii. W tym też okresie pełnił funkcję przewodniczącego Sądu Lekarskiego krakowskiej izby lekarskiej. Z niesmakiem patrzyłem na zachowania ludzi, którzy gwałtownie zmieniali poglądy wspomina profesor swe ówczesne doświadczenia. Potem znów przyszły zmiany i pora na emeryturę. Stanowisko szefa II Kliniki i Katedry objęła prof. Danuta Karcz, delikatnie mówiąc z konkurencyjnej I Katedry Chirurgii. Odszedłem i więcej nie pojawiłem się w Klinice kończy profesor. A co pan myśli o współczesnej medycynie? Technika zwyciężyła ręce. Profesor Michejda przypominał kiedyś stare powiedzenie operatorów: Bene bene halte fest czyli Dobrze, dobrze, trzymajcie go mocno z czasów, kiedy nie było jeszcze znieczulenia i szybkość operacji była gwarancją przetrwania pacjenta. Dziś kluczowe znaczenie ma postęp techniki i wkrótce okaże się, że byle komputer wie więcej niż profesor medycyny. Czy to dobrze? Szczerze? Szczerze! Myślę, że dobrze. Filip Ratkowski Prof. Otmar Gedliczka ur. 10 stycznia 1928 r. w Krakowie. Dyplom lekarza uzyskał w 1952 roku w Akademii Medycznej im. M. Kopernika w Krakowie. Specjalista z zakresu chirurgii ogólnej. Stopień doktora nauk medycznych uzyskał w 1961 r., habilitację w 1964 r., profesor nadzwyczajny od 1976 r., profesor zwyczajny od 1993 roku. W 1981 roku powołany na stanowisko prorektora Akademii Medycznej, odwołany w 1983 roku za wspieranie ówczesnego Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W roku 1982 objął stanowisko kierownika II Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej AM w Krakowie (później CM UJ) i pełnił je do przejścia na emeryturę w 1999 roku. Członek honorowy Towarzystwa Chirurgów Polskich.

42 Tajemnica lekarska to prawo pacjenta! Siedemnasty paragraf Konstytucji przepisnaprawo.pl Prawo i medycyna Zebrani 16 maja 2018 roku przedstawiciele samorządów wchodzących w skład Forum Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego w Krakowie wyrażają zaniepokojenie praktyką zmierzającą do ograniczania tajemnicy zawodowej tak brzmi pierwsze zdanie Stanowiska uchwalonego przez gremium jednoczące 15 zawodów od adwokatów czy lekarzy po inżynierów budownictwa i architektów. Zaufanie publiczne, jakim obdarzane są osoby działające w tych zawodach, nakłada na nie szereg obowiązków w tym, na jednym z pierwszych miejsc, znajduje się zachowanie tajemnicy zawodowej. W przypadku lekarzy czy adwokatów rzecz jest oczywista, ale także inżynier budownictwa czy architekt może w trakcie swej pracy zetknąć się z tajemnicami klientów choćby w zakresie biznesu, szczególnych, ochronnych elementów konstrukcji budynków czy układu pomieszczeń wiążącego się z kwestiami rodzinnymi czy zdrowotnymi. 41 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Sprawa tajemnicy zawodowej jest szczególnie aktualna, zarówno ze względu na wymogi, jakie nakładają przyjęte przez Unię Europejską przepisy o ochronie danych osobowych, jak i nasilającą się presję ze strony organów podporządkowanych władzy wykonawczej, co nie może być ignorowane. Gdy zdarza się lekarzowi dostać wezwanie w charakterze świadka do prokuratury, to z reguły znajduje się na tym dokumencie adnotacja o zwolnieniu doktora z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej zauważył prof. Andrzej Matyja (jeden z inicjatorów utworzenia Forum, wtedy wiceprezes ORL). Intuicyjne podejrzenie profesora, że taka notka prokuratury stanowi nadużycie przepisów prawa, znalazło w trakcie obrad Forum pełne poparcie specjalistów. Rzecz obszernie wyłożył mec. Wojciech Bergier, członek Izb Adwokackich w Krakowie i Los Angeles. Zachowanie tajemnicy zawodowej, która stanowi podstawę naszych profesji, nie jest żadnym przywilejem adwokata czy lekarza, ale obowiązkiem, często trudnym do zrealizowania i wymagającym poważnych poświęceń podkreślał mecenas. W USA dysponentem tajemnicy zawodowej nie jest adwokat czy lekarz, ale klient i pacjent. To od niego zależy, czy i w jakim zakresie tajemnica może zostać uchylona. Dlatego z takimi protestami zainteresowanych środowisk spotkała się rewizja FBI w kancelarii adwokackiej, która w swoim czasie realizowała finansowe zlecenia Donalda Trumpa dla pewnej damy. Na niedawnej konferencji w Stanford University podkreślano, że klient czy pacjent muszą się czuć swobodnie w poszukiwaniu pomocy. Tymczasem tajemnica zawodowa może dotyczyć też dóbr osób trzecich partnerki czy partnera osoby zainteresowanej, tak w sensie prawnym, jak i np. medycznym. W Polsce podstawą rozważań jest jednoznaczne brzmienie artykułu 17 Konstytucji RP zakładające istnienie samorządów zawodowych, reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. PiS już w 2012 roku postulowało wykreślenie tego artykułu, a chodziło nie tyle o samorządy, a przede wszystkim o zawody zaufania publicznego dysponentów tajemnicy lekarskiej czy np. prawnej, co ogranicza omnipotencję aparatu państwowego. W Polsce szczególne zaniepokojenie budzi niedawna nowelizacja art. 240 kpk nakazująca przekazanie odpowiednim władzom informacji przez każdego, kto ma wiarygodną wiadomość o usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego. Czy nakłada to na lekarza obowiązek donoszenia na pacjentkę, która pyta o możliwość przerwania ciąży, gdy już samo takie pytanie może być traktowane jako usiłowanie? Państwo próbuje sięgać dziś tak daleko, że odnosić się muszą do tego nawet władze kościelne, skoro istnieje tajemnica spowiedzi, a zauważają różnice między wiadomościami uzyskanymi w trakcie spowiedzi a rozmową duszpasterską! Na te niebezpieczeństwa zwracało uwagę wystosowane 7 maja br. wystąpienie rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, które do dziś nie doczekało się odpowiedzi. Argumentem prokuratury czy sądu, decydujących o uchyleniu tajemnicy zawodowej, jest z reguły tzw. dobro wymiaru sprawiedliwości. Tymczasem nie jest bynajmniej jasne, czym to dobro wymiaru sprawiedliwości jest i czy w rzeczywistości owo dobro przewyższa dobro jednostki? W wielu przy-

43 42 padkach stosowanie tej zasady oznacza po prostu działanie na skróty, a uzyskanie tą drogą informacji ma zastąpić żmudne analizy dokumentów czy materiałów śledztwa. Pojawiają się dziś sygnały o prawdziwych rajdach po dokumentacji medycznej różnych służb w poszukiwaniu aktualnych czy nawet zdezaktualizowanych danych na temat zabiegów, jakim poddawane były niektóre osoby, a lekarze, psychologowie czy terapeuci nie zawsze umieją przeciwstawić się przymusowi ujawniania dokumentacji. W dodatku niewielu z nich wie, że nawet gdy prokurator czy sąd podejmuje decyzję o zwolnieniu danej osoby z obowiązku zachowania tajemnicy, to nie jest to decyzja bezwarunkowa i wykonalna natychmiast, bo zawsze istnieje prawo odwołania się do wyższej instancji. Niestety, podjęcie takich kroków wymaga pewnej determinacji, bo znane są przykłady, że na odmowę udostępnienia informacji chronionych organa odpowiadają podjęciem przeszukania, co może wyłączyć działanie gabinetu, kancelarii adwokackiej czy innego biura nawet na kilka tygodni! Inną kwestią jest możliwość pozostawienia klientowi czy pacjentowi decyzji o tym, jakie treści tajemnicy muszą być bezwzględnie utajnione, a jakie mogą być pod pewnymi warunkami udostępnione instytucjom państwa czy innym osobom. Dziś wydaje się rzeczą niezbędną wypracowanie, właśnie na forum samorządów, trybu postępowania, swego rodzaju aksjologii zachowań, które pozwolą bronić się przed bezprawnym postępowaniem władz, powołujących się często na wolę suwerena wyrażoną w wyborach. Jakie formy ochrony tajemnicy może uruchomić samorząd, to kwestia do szerokiej dyskusji, która musi być podjęta przez wiele środowisk, stających w obronie nie swoich interesów korporacyjnych jak próbuje się to przedstawiać ale elementarnego interesu obywatela, który zwraca się o pomoc. W konsekwencji zebrani uczestnicy Forum postanowili przeprowadzić na ten temat, po okresie wakacyjnym, szeroką dyskusję, także z udziałem przedstawicieli instytucji państwa i parlamentarzystami. Wstępnie natomiast wystosowano uzgodnione Stanowisko, kierowane do administracji państwowej, przedstawicieli zainteresowanych środowisk zawodowych i parlamentarzystów. Posiedzenie krakowskiego Forum Zawodów Zaufania Publicznego miało także inny, ważny aspekt. Dotąd przewodząca Forum Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie, po upływie kadencji, ustąpiła miejsca Okręgowej Izbie Adwokackiej z jej dziekanem mec. Pawłem Gierasem na czele, nadto reprezentującego dotąd OIL w Krakowie prezesa Andrzeja Matyję zastąpił nowy prezes Okręgowej Izby Lekarskiej Robert Stępień. Filip Ratkowski Uwaga! Upływa termin wpisu do rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami W związku z nowelizacją ustawy o odpadach lekarze wykonujący zawód w ramach praktyki lekarskiej lub dentystycznej, zobowiązani do prowadzenia ewidencji odpadów (jako ich wytwórcy), winni złożyć w terminie do 24 lipca 2018 roku wnioski o wpis do Rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami prowadzonego przez właściwego Marszałka Województwa. (Podstawa prawna art. 50. ust. 1 pkt 5 lit. e) i dal. ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach Dz. U t.j. z póz. zmn.) Aby dokonać rejestracji, należy wypełnić dostępny na stronie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego: 1. Wniosek o wpis do rejestru (Dział I oraz XII) 2. Oświadczenie dotyczy wszystkich podmiotów składających wniosek rejestrowy. Jednocześnie informujemy, iż w dalszym ciągu na etapie opiniowania jest nowy Projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wzorów formularza rejestrowego, formularza aktualizacyjnego i formularza o wykreślenie z rejestru. W konsekwencji powyższego ewentualna zmiana projektu Rozporządzenia może wiązać się z późniejszą potrzebą aktualizacji danych w Rejestrze. Link do ścieżki legislacyjnej znajduje się na stronie internetowej Izby w informacji o wpisie do rejestru podmiotów gospodarujących odpadami. Bliższe informacje na stronach: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego -zalatwienia-w-urzedzie /rolnictwo -i- ochronasrodowiska/3862-rejestr-podmiotow-wprowadzajacychprodukty-produkty-w-opakowaniach-i-gospodarukacych-odpadami

44 RODO czyli o co ten hałas? Gdy będziecie Państwo czytać ten tekst, RODO, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE, będzie już obowiązywać. Zapewne większość z Państwa zapoznała się szczegółowo z publikacjami na jego temat, zapewne część z Państwa wzięła udział w rozmaitych szkoleniach na ten temat oraz pozyskała konieczne organizacyjno-prawne dokumenty. Czy jednak dość histeryczny wydźwięk problematyki RODO, jaki dominował w różnorakich mediach oraz rozmowach prowadzonych czy to na gruncie prywatnym, czy zawodowym był uzsasadniony? Czy po 25 maja br. (data wejścia w życie RODO) obudziliśmy się w nowej, absolutnie nieznanej rzeczywistości? Moim zdaniem nie. Z jednym zastrzeżeniem. Każdy bowiem, kto korzystał ostatnio z sieci internetowej, zapewne doświadczył tego co ja, czyli konieczności wyłączania kolejnych komunikatów infromacyjnych i akceptacji regulaminów dotyczących zmian w zakresie przetwarzania danych, które ukazywały się z natrętnością godną reklam. I mimo że zajmuję się po części ochroną danych zawodowo, to przyznaję uczciwie, że po trzecim takim komunikacie przestałem zapoznawać się z ich treścią. Wracając do samej regulacji RODO. Po pierwsze, wydaje mi się, że warto rozwiać mit, powielany ostatnio przez wiele osób, że oto żeby nawiązać do sławetnych i głośno podnoszonych w mediach kwestii ilości szczebli w drabinie czy krzywizny ogórka przychodzi Unia i po raz kolejny narzuca nam absurdalne uregulowania prawne, biurokratyzując już zbiurokratyzowany świat. Polemiki Oczywiście, jak w każdym micie, jest i w tym trochę prawdy. Ale zostało tyle już o tym powiedziane, że nie wydaje mi się celowym powielanie po raz kolejny tych samych wypowiedzi. O tych prawdach związanych z RODO możecie Państwo przeczytać chociażby w materiale zamieszczonym w Galicyjskiej Gazecie Lekarskiej (w wydaniu 2/164 z 2018 r.) pt. RODO w praktykach lekarskich. Ale mitem jest to, że w Polsce przed 25 maja br. funkcjonowała przysłowiowa pustynia w zakresie ochrony danych. Oczywiście, każdy lekarz, mając do czynienia z ochroną danych medycznych wie i wiedział, że obwiązują regulacje dotyczące tajemnicy zawodowej czy zasady prowadzenia dokumentacji medycznej. Ale warto sobie uświadomić szerszy kontekst tego zagadnienia. Otóż standard ochrony danych osobowych w naszym kraju był bardzo wysoki. Świadczy o tym chociażby fakt, że był i jest on stadndardem konstytucyjnym, uregulowanym szczegółowo w art. 51, ust. 1, który stanowi, że Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. Uszczegółowienie tego standardu znalazło swoje miejsce w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, która kompleksowo regulowała zagadnienia przetwarzania danych osobowych (czyli wszelkich operacji dokonywanych na danych osobowych), zasady organizacyjne, zagadnienia bezpieczeństwa (biorąc pod uwagę różne rodzaje danych), regulowała ona również działalność Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Ustawa obudowana była również m.in. aktem wykonawczym, kształtującym zasady bezpieczeństwa organizacyjno-technicznego w procesie przetwarzania danych. Trzeba sobie uświadomić, iż są to akty prawne sprzed ponad 20 lat, czyli z czasów, gdy poziom informatyzacji w naszym kraju był, najdelikatniej mówiąc, więcej niż skromny. Każdy, kto wykonywał działalność, chociażby pośrednio związaną z procesem przetwarzania danych osobowych, w mniejszym lub większym stopniu doświadczał obowiązywania wyżej przywołanych aktów. W odniesieniu do danych medycznych, ze względu na ich szczególny charakter i przynależność do kategorii danych, których, jak powiedział w jednym wyroku Trybunał Praw Czło- 43 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

45 Polemiki 44 wieka, ujawnienie w określonym kontekście mogłoby zniszczyć całkowicie prywatność osoby, której dane dotyczą standardy ochrony, tak od strony prawnej, jak i organizacyjno-technicznej ustawione były na najwyższym możliwym stopniu. I w tym względzie moim zdaniem RODO nic nie zmieniło. Zawsze uważałem, opierając to zresztą na szeregu sytuacji faktycznych, często głośno komentowanych w mediach, że tak naprawdę najbardziej newralgicznym elementem w procesie przetwarzania danych jest nie dobrze skonstruowana regulacja prawna czy techniczne zabezpieczenia, ale użytkujący je człowiek. Być może rozgłos nadany problematyce RODO ma ten jeden pozytywny efekt, że uświadomił wielu z nas samo istnienie problematyki ochrony danych i naszej w niej roli. Bo jak pokazują spektakularne przykłady z ostatnich lat, to niefrasobliwość ludzka najczęściej doprowadzała do tzw. niekontrolowanego wycieku danych, żeby przywołać chociażby sytuację z ujawnieniem danych ok. 50 tys. pacjentów w jednym z polskich szpitali w Wielkopolsce ich imion, nazwisk, numerów PESEL i ubezpieczenia, informacji o grupach krwi. Na serwerze były dostępne też informacje o przebiegach badań np. rejestr chorób zakaźnych dzieci, a także dane osobowe pracowników szpitala, a nawet numery ich kont bankowych. Jakie będą dalsze losy regulacji RODO? Niewątpliwie od strony danych medycznych uszczegółowienie procesów w prawidłowości ich przetwarzania może pomóc. Ciekawym organizacyjno-finansowym zagadnieniem jest również dostęp do dokumentacji medycznej, gdzie pojawia się problematyka odpowiedzialności ale nie tej powszechnie ogłaszanej, dotyczącej kar administracyjnych, ale tej, która związana może być z naruszeniem praw pacjenta. Prawo ma swoją dynamikę i może nam przynieść owoce, których się nie spodziewamy zarówno z tej pozytywnej, jak i negatywnej strony. Najgorszym scenariuszem jednak byłby chyba ten, którego niestety dość często doświadczamy w życiu, a który Clay Shirky opisał słowami: Instytucje będą starały się utrzymać problem, którego są rozwiązaniem. Dariusz Dziubina Sprostowanie Do informacji w ostatnim wydaniu GGL (marzec/ kwiecień 2018) nt. Zespołów problemowych OIL w Krakowie, powołanych na VIII kadencję samorządu (uchwała nr 10/ORL/ VIII/2018), wkradł się błąd. Właściwa nazwa Zespołu ds. Opieki Długoterminowej i Opieki Terminalnej brzmi Zespół ds. Długotrwałej Opieki i Opieki Hospicyjnej. Za nieścisłość przepraszamy. Komitet Organizacyjny XIII Krakowskie Dni Dializoterapii im. Profesora Olgierda Smoleńskiego 6-8 września 2018 roku zaprasza młodych lekarzy do udziału w tym sympozjum po raz pierwszy przygotowywana jest specjalna sesja dla stażystów oraz studentów medycyny. Szczegółowe informacje na stronie: VII Międzynarodowa Konferencja Kompleksowa terapia dyskrazji plazmocytowych w 2018 odbędzie się 1 września br. w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie, Rynek Gł. 25 Organizatorami Konferencji są Fundacja Leczenia Szpiczaka, Katedra Hematologii UJ CM oraz Oddział Krakowski Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. W Konferencji prócz organizatorów dr. hab. Artura Jurczyszyna i prof. Aleksandra Skotnickiego wezmą udział znani eksperci ze Stanów Zjednoczonych, Izraela oraz Francji. Zgłoszenia należy przesyłać na adres: fundacja@szpiczak.org Więcej na

46 Farmakologia 45 Interakcje leków stosowanych w cukrzycy typu 2. Część pierwsza: pochodne sulfonylomocznika, metformina i akarboza GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Dr Jarosław Woroń, prof. dr hab. Ryszard Korbut Katedra Farmakologii Wydziału Lekarskiego CM UJ Kraków, Zakład Farmakologii Klinicznej Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków Farmakoterapia cukrzycy niejednokrotnie opiera się na jednoczasowym kojarzeniu dwóch lub więcej leków w celu potencjalizacji ich działania. Istotne jest też i to, że pacjenci cukrzycowi bardzo często są równocześnie leczeni z powodu chorób współistniejących, jak np.: nadciśnienie tętnicze i dyslipidemia. W takich przypadkach musimy zawsze przeprowadzić ocenę ryzyka interakcji pomiędzy równocześnie stosowanymi lekami. Klasycznym przykładem jest nasilenie działania pochodnych sulfonylomocznika oraz metforminy u pacjentów przyjmujących leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI), sartanów oraz diuretyków pętlowych. Leki modyfikujące układ RAA w połączeniu z diuretykami pętlowymi mogą zmniejszać wydalanie nerkowe pochodnych sulfonylomocznika oraz metforminy i w tym mechanizmie nasilać ich działanie. Sytuacja jeszcze bardziej komplikuje się i to zarówno od strony farmakodynamicznej, jak i farmakokinetycznej jeżeli dodatkowo będą stosowane niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Nie podlega więc dyskusji fakt, że polifarmakoterapia w każdym przypadku musi być dobierana indywidualnie i to w taki sposób, aby korzyści z niej płynące przekraczały ryzyko związane z wystąpieniem działań niepożądanych. W tym aspekcie spróbujmy przyjrzeć się lekom przeciwcukrzycowym szczegółowo. Nastąpi to w dwóch częściach w dwóch kolejnych numerach pisma. Pochodne sulfonylomocznika Gliklazyd, glipizyd, glimepiryd Do najbardziej istotnych w praktyce interakcji pochodnych sufonylomocznika należą interakcje z lekami nasilającymi efekt hipoglikemizujący. U pacjentów leczonych pochodnymi sulfonylomocznika przeciwwskazane jest równoległe stosowanie mikonazolu w postaci preparatów działających miejscowo na błony śluzowe jamy ustnej. Spośród NLPZ nie zaleca się równoległego stosowania fenylbutazonu. Skojarzone leczenie z innymi lekami, które mogą nasilać efekt hipoglikemizujący, powinno odbywać się pod kontrolą. Dotyczy to w szczególności równoczesnego stosowania innych leków przeciwcukrzycowych (insulina, akarboza, biguanidy), leków beta adrenolitycznych, flukonazolu, inhibitorów ACE, antagonistów receptorów H2, inhibitorów MAO, sulfonamidów i NLPZ. Należy unikać spożywania alkoholu podczas przyjmowania pochodnych sulfonylomocznika. Efekt pochodnych sulfonylomocznika może być osłabiany poprzez jednoczasowe przyjmowanie leków, które mogą indukować hiperglikemię, a w szczególności: danazol, pochodne fenotiazyny, glikokortykosteroidy, furosemid, torasemid, doustne środki antykoncepcyjne, diazoksyd, glukagon, hormon wzrostu, izoniazyd, pochodne kwasu nikotynowego, hormony tarczycy, analgetyki opioidowe (w szczególności morfina) oraz sympatykomimetyki. W przypadku jednoczesnego stosowania tych leków należy regularnie kontrolować glikemię i w razie potrzeby modyfikować dawkowanie pochodnych sulfonylomocznika. Barbiturany przedłużają ich działanie. Leki indukujące enzymy wątrobowe (np. ryfabutyna, ryfampicyna) nasilają metabolizm pochodnych sulfonylomocznika i osłabiają ich działanie. Leki o działaniu zmniejszającym glikemię (np. insulina, steroidy anaboliczne, bromokryptyna, pirydoksyna, tetracykliny, teofilina) nasilają działanie sulfonylomoczników. Pochodne sulfonylomocznika mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny, acenokumarolu). Mogą także nasilać efekt działania leków przeciwpłytkowych. Worykonazol może zwiększać stężenie pochodnych sulfonylomocznika w osoczu; zaleca się dokładne monitorowanie stężenia glukozy we krwi podczas równoległego stosowania tych leków.

47 46 Diuretyki tiazydowe i inne leki moczopędne, kortykosteroidy, pochodne fenotiazyny, hormony tarczycy, estrogeny, progestageny, doustne środki antykoncepcyjne, fenytoina, kwas nikotynowy, leki sympatykomimetyczne, antagoniści wapnia i izoniazyd wykazują tendencję do powodowania hiperglikemii; po zaprzestaniu ich podawania należy obserwować chorego ze względu na możliwość wystąpienia hipoglikemii. Podczas leczenia nie należy spożywać napojów alkoholowych z uwagi na potencjalną możliwość nasilenia działania hipoglikemizującego. Leki beta-adrenolityczne mogą maskować hipoglikemię powodowaną przez sulfonylomoczniki. Metformina Takie leki kationowe jak: amiloryd, digoksyna, morfina, ranitydyna, trimetoprim, wankomycyna mogą współzawodniczyć z metforminą o ten sam system transportu w kanalikach nerkowych, upośledzając wzajemnie swoje wydalanie, co może zmieniać końcowy efekt ich działania farmakologicznego. Cymetydyna zwiększa stężenie metforminy we krwi. Diuretyki, glikokortykosteroidy (stosowane zarówno ogólnie, jak i miejscowo), a także hormony tarczycy, estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne, sympatykomimetyki, antagoniści wapnia i izoniazyd mogą wykazywać działanie przeciwstawne do metforminy. Poprzez wywołanie hiperglikemii mogą zmieniać reakcję pacjenta na lek. Nifedypina, nitrendypina, amlodypina, lerkanidypina zwiększają wchłanianie metforminy z przewodu pokarmowego. Jednoczasowe stosowanie z pochodnymi sulfonylomocznika nasila ich działanie hipoglikemizujące. Inhibitory ACE oraz antagoniści receptora AT1 mogą zmniejszać stężenie glukozy we krwi; w razie konieczności należy dostosować dawkę metforminy w przypadku równoległego leczenia tymi preparatami i po ich odstawieniu. Podczas leczenia metforminą należy unikać spożywania alkoholu z uwagi na wzrost ryzyka wystąpienia kwasicy mleczanowej. Akarboza Spożywanie sacharozy i produktów zawierających sacharozę w trakcie stosowania akarbozy może powodować objawy dyskomfortu ze strony przewodu pokarmowego, a nawet biegunki, będące rezultatem zwiększonej fermentacji węglowodanów w jelicie grubym. Leki podwyższające ph soku żołądkowego, a także antacida oraz enzymy trawienne mogą osłabiać działanie akarbozy. Neomycyna podawana doustnie może nasilać działanie hipoglikemizujące leku oraz objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Akarboza wpływa na biodostępność digoksyny. Stąd też konieczne jest kliniczne monitorowanie prowadzonego leczenia. W przypadku leczenia skojarzonego z insuliną, metforminą lub pochodnymi sulfonylomocznika należy dostosować dawkowanie leków. 4. Lekarsko-Adwokacki Piknik Rodzinny Czerwiec to czas truskawek, pożegnania ze szkołą i pikników. Organizują je z coraz większym zaangażowaniem i fantazją wszelkiego rodzaju instytucje od przedszkoli zaczynając. 16 czerwca br. po raz czwarty zorganizowała go w Parku Strzeleckim także nasza Izba, a właściwie nie tylko nasza, bo przy współudziale Izby zrzeszającej krakowskich adwokatów. 4. Lekarsko-Adwokacki Piknik Rodzinny rozpoczął się powitaniem gości przez prezesa ORL Roberta Stępnia i dziekana Krakowskiej Izby Adwokackiej Pawła Gierasa. Dobrej zabawy życzył organizator pikniku z ramienia OIL dr Jacek Tętnowski, który zapewnił dzieciakom m.in. obecność pojazdów Straży Pożarnej, Policji i Karetki Pogotowia. Atrakcje zabawowe dla dzieci zapewniła sprawdzona w poprzednich latach firma Famiga. Na przygotowanych przez nią stanowiskach dzieciaki, ale i dorośli próbowali opanować cyrkowe sztuczki, młodsi bawili się na stoisku plastycznym Lepiłapki, w dmuchanych zamkach oraz oglądali pokazy iluzjonisty.

48 47 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Największe zainteresowanie wzbudził chyba jednak stół, za którym stali z odczynnikami chemicznymi Szaleni Naukowcy, potrafiący wyprodukować na dziecięcej dłoni nawet płonące bańki mydlane. Dzieci były tak zajęte zabawą, że zapomniały o darmowej wacie cukrowej, popcornie i lodach. Tradycyjnie swoje stanowisko warsztatowe miało Stowarzyszenie Siemacha, zapraszające do wspólnego malowania toreb czy robienia biżuterii. Nie zabrakło także wątków mundialowych, bo w Parku Strzeleckim można też było postrzelać, ale nie do kura, tylko do bramki piłkarskiej, z radarem do pomiaru prędkości piłki. Natomiast skarby prawdziwych strzelców, Braci Kurkowych, można było bezpłatnie obejrzeć w Celestacie. Szczególne podziękowania za urozmaicenie pikniku należą się Wydziałowi Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w Krakowie za przygotowanie miasteczka rowerowego, Straży Pożarnej (Jednostce Ratowniczo-Gaśniczej nr 1 w Krakowie) za udostępnienie swojego wozu oraz fantastycznym ratowniczce i ratownikom z Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego, którzy m.in. szkolili bo nie każdy z uczestników był doświadczonym lekarzem co robić w przypadku zadławienia się dziecka, jak przeprowadzić defibrylację oraz pokazywali, jak działają wszystkie urządzenia w karetce. W tegorocznym pikniku wzięło udział kilkaset osób. Nie mógłby się on odbyć bez wsparcia partnerów wydarzenia: M-Cars Sp. z o.o. Dealer BMW i Kraków Airport oraz sponsorów: Krakowskiego Holdingu Komunalnego SA, Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego SA w Krakowie, Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej SA w Krakowie oraz firm Tauron, Wawel SA, Oshee i Teekanne. Szczególne podziękowania należą się także pracownikom Izby Lekarskiej (zwłaszcza paniom Annie Chuchmacz i Agnieszce Żylińskiej- Fulasz) zaangażowanym w przygotowanie imprezy. Tekst i zdjęcia: Katarzyna Domin

49 48 4. Lekarsko-Adwokacki Piknik Rodzinny

50 CM UJ Profesorowie 49 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wręczył uroczyście tytuł profesora nauk medycznych w dniu 25 kwietnia 2018 roku dr hab. Barbarze Małeckiej dr. hab. Jerzemu Sułko dr. hab. Piotrowi Wałędze GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Doktorzy habilitowani Rada Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego nadała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk medycznych w dniu 26 kwietnia 2018 roku dr n. biol. Agnieszce Chmielarczyk dr n. med. Annie Jurczak w dniu 17 maja 2018 roku dr n. med. Marcie Pokrywczyńskiej dr. n. med. Dariuszowi Plicnerowi Wykaz osób, którym Rada Wydziału Lekarskiego CM UJ nadała stopień naukowy doktora nauk medycznych w dniu 26 kwietnia 2018 roku lek. Rafał Nieckarz Porównanie skuteczności i leczenia inhibitorami pompy protonowej i metodą laparoskopowej fundoplikacji Nissena chorych z zapalnymi schorzeniami krtani o etiologii refluksowej. Promotor: prof. dr hab. Paweł Stręk lek. Salech Arif Odległe rokowanie pacjentów po zabiegach stentowania tętnic szyjnych i kończyn dolnych. Promotor:dr hab. Stanisław Bartuś, prof. UJ mgr inż. Agnieszka Machul-Żwirbla Badania nad możliwością zastosowania komercyjnie dostępnych enzymów litycznych w celu zapobiegania i zwalczania tworzenia biofilmu Staphylococcus aureus u pacjentów z przewlekłym zapaleniem ucha środkowego. Promotor: prof. dr hab. Magdalena Strus mgr inż. Diana Mikołajczyk Oddziaływanie inhibitorów enzymów oraz chitozanu na tworzenie biofilmu przez szczepy Pseudomonas aeruginosa wyizolowane z ran przewlekłych zespołu stopy cukrzycowej. Promotor: prof. dr hab. Magdalena Strus lek. Magdalena Piróg Wpływ różnych dawek oraz form terapii hormonalnej na generację trombiny i sprawność fibrynolizy u kobiet po menopauzie. Promotor: dr hab. Robert Jach, prof. UJ lek. Katarzyna Zbierska-Rubinkiewicz Ocena przydatności klinicznej nowych biomarkerów ostrego uszkodzenia nerek we wczesnym wykrywaniu nefropatii pokontrastowej u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym, poddawanych przezskórnej angioplastyce wieńcowej. Promotor: dr hab. Andrzej Gackowski, prof. UJ lek. Magdalena Wawrzynkiewicz Ocena obrazów oraz optymalizacja metod diagnostycznych akralnych zmian melanocytowych. Promotor: prof. dr hab. Anna Wojas-Pelc mgr Anna Jasiówka Uwarunkowania rozwoju transplantologii w Małopolsce. Promotor: prof. dr hab.beata Tobiasz- Adamczyk w dniu 17 maja 2018 roku mgr Monika Grzebyk Ocena zdolności do tworzenia biofilmu przez szczepy Staphylococcus epidermis i Staphylococcus haemolyticus pochodzące z zakażeń noworodków z bardzo małą masą urodzeniową w odniesieniu do ekspresji wybranych genów kodujących czynniki wirulencji. Promotor prof. dr hab. Piotr Heczko

51 Szkolenia CM UJ 50 lek. Piotr Czunko Ocena perfuzji miokardium metodą elektrokardiografii wewnątrzwieńcowej w ostrym zawale mięśnia serca po pierwotnej angioplastyce wieńcowej. Promotor: prof.dr hab. Krzysztof Żmudka lek. Michał Kłosiński Jakość życia pacjentów z zespołem wąskiego kanału kręgowego przed i po leczeniu operacyjnym przygotowanie narzędzi do oceny jakości życia oraz obserwacja odległa wyników leczenia w aspekcie jakości życia. Promotor: prof. dr hab. Jerzy Walocha lek. dent. Grzegorz Hille Zabieg koronektomii w chirurgii zatrzymanego dolnego zęba mądrości. Promotor: dr hab. Małgorzata Zaleska, prof. UJ Program szkoleń podyplomowych organizowanych przez Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego UJ wrzesień październik 2018 Szanowni Państwo, uprzejmie informujemy, iż od dnia 1 stycznia 2018 roku rekrutacja na wszystkie kursy specjalizacyjne (w tym organizowane przez Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum) prowadzona jest centralnie przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie internetowej Rekrutację na kursy doskonalące prowadzi Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przez formularz dostępny na stronie Kursy dla specjalizacji lekarskich wrzesień 2018 chirurgia ogólna Praktyczny kurs endoskopii przewodu pokarmowego Kierownictwo naukowe: prof. Kazimierz Rembiasz Endoskopia przewodu pokarmowego kurs zaawansowany Kierownictwo naukowe: prof. Andrzej Budzyński Podstawy leczenia żywieniowego Kierownictwo naukowe: prof. Stanisław Kłęk Podstawy opieki geriatrycznej Kierownictwo naukowe: dr hab. Barbara Gryglewska prof. nadzw choroby wewnętrzne Geriatria Kierownictwo naukowe: dr hab. Barbara Gryglewska prof. nadzw dermatologia i wenerologia Immunologia chorób skóry Kierownictwo naukowe: prof. Anna Wojas-Pelc Diagnostyka i leczenie zakażeń przenoszonych drogą płciową Kierownictwo naukowe: prof. Anna Wojas-Pelc kardiologia Diagnostyka inwazyjna i leczenie interwencyjne Kierownictwo naukowe: prof. Krzysztof Żmudka okulistyka Zapalenia błony naczyniowej Kierownictwo naukowe: dr hab. Agnieszka Kubicka-Trząska Otorynolaryngologia Rynologia wprowadzenie do diagnostyki i terapii Kierownictwo naukowe: prof. Jacek Składzień pediatria Wprowadzenie do specjalizacji w dziedzinie pediatrii Kierownictwo naukowe: dr hab. Przemko Kwinta, prof. nadzw położnictwo i ginekologia Endokrynologia ginekologiczna, ginekologia wieku rozwojowego Kierownictwo naukowe: dr hab. Robert Jach, prof. nadzw prawo medyczne Prawo medyczne Kierownictwo naukowe: mgr Anna Szetela toksykologia kliniczna Podstawy toksykologii przemysłowej i środowiskowej z zagadnieniami awarii i katastrof chemicznych oraz terroryzmu chemicznego Kierownictwo naukowe: dr Piotr Hydzik Problemy onkologiczne w toksykologii klinicznej Kierownictwo naukowe: dr Piotr Hydzik Promocja zdrowia w toksykologii klinicznej Kierownictwo naukowe: dr Piotr Hydzik zdrowie publiczne Zdrowie publiczne Kierownictwo naukowe: dr hab. Mariusz Duplaga

52 Szkolenia CM UJ październik 2018 chirurgia dziecięca Podstawy chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej u dzieci Kierownictwo naukowe: dr Beata Stanek chirurgia ogólna Praktyczny kurs endoskopii przewodu pokarmowego Kierownictwo naukowe: prof. Kazimierz Rembiasz Endoskopia przewodu pokarmowego kurs zaawansowany Kierownictwo naukowe: prof. Andrzej Budzyński choroby wewnętrzne położnictwo i ginekologia Diagnostyka i terapia płodu Kierownictwo naukowe: dr hab. Klaudia Stangel-Wójcikiewicz Endoskopia kurs praktyczny indywidualny Kierownictwo naukowe: dr hab. Klaudia Stangel-Wójcikiewicz Ultrasonografia kurs praktyczny indywidualny Kierownictwo naukowe: dr hab. Klaudia Stangel-Wójcikiewicz psychiatria Podstawy terapii rodzin Kierownictwo naukowe: dr hab. Mariusz Furgał w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój Rekrutację na kursy prowadzi Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, ul. Marymoncka 99/103 przez elektroniczny formularz zgłoszenia dostępny na stronie tel chirurgia onkologiczna Nowotwory układu pokarmowego Kierownictwo naukowe: prof. Piotr Richter choroby wewnętrzne Geriatria Kierownictwo naukowe: dr hab. Barbara Gryglewska, prof. nadzw GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Toksykologia Kierownictwo naukowe: dr Piotr Hydzik Wprowadzenie do psychoterapii Kierownictwo naukowe: dr hab. Mariusz Furgał kardiochirurgia Przygotowanie, przechowywanie i wszczepianie allogennych zastawek serca Kierownictwo naukowe: prof. Roman Pfitzner Onkologia w kardiochirurgii Kierownictwo naukowe: dr Grzegorz Grudzień kardiologia Elektrofizjologia i elektroterapia Kierownictwo naukowe: prof. Jacek Lelakowski Nadciśnienie tętnicze Kierownictwo naukowe: prof. Danuta Czarnecka Nabyte zastawkowe wady serca Kierownictwo naukowe: prof. Maria Olszowska medycyna rodzinna Opieka nad szczególnymi grupami pacjentów Kierownictwo naukowe: prof. Adam Windak nefrologia dziecięca Dializoterapia Kierownictwo naukowe: dr hab. Dorota Drożdż Kursy dla specjalizacji lekarsko-dentystycznych chirurgia stomatologiczna Onkologia jamy ustnej i twarzowej części czaszki Kierownictwo naukowe: dr hab. Małgorzata Zaleska, prof. nadzw chirurgia szczękowo twarzowa Stany przedrakowe, cechy nowotworów łagodnych i złośliwych jamy ustnej oraz części twarzowej czaszki ich rozpoznawanie i leczenie Kierownictwo naukowe: prof. Jan Zapała Choroby zatok szczękowych ich rozpoznawanie, różnicowanie i leczenie Kierownictwo naukowe: prof. Jan Zapała Kursy w ramach projektu współfinansowane przez UE Rozwój kształcenia specjalizacyjnego lekarzy w dziedzinach istotnych z punktu widzenia potrzeb epidemiologiczno-demograficznych kraju współfinansowanego przez Unię Europejską, ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Uniwersytet Jagielloński Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego Studia podyplomowe Podstawy publikowania w naukach medycznych nowość!!! Badania kliniczne metodologia, organizacja i zarządzanie. Kontrola zakażeń w jednostkach opieki zdrowotnej. Medycyna ekstremalna i medycyna podróży. Neurologopedia z elementami audiologii i foniatrii. Podstawy psychoterapii. Psychoonkologia w praktyce klinicznej. Żywienie kliniczne i opieka metaboliczna. Rekrutacja na studia od marca 2018 roku. Szczegółowe informacje: MCKP UJ ul. Grzegórzecka 20, Kraków tel ,

53 Z kart historii Magdalena Bendzisławska pierwsza polska uznana lekarka Aby przedstawić postać pierwszej polskiej lekarki, żyjącej na przełomie XVII i XVIII wieku, oraz zrozumieć, kim była jako medyk, należy odnieść się do praktyk lekarskich w czasach średniowiecza. W Polsce przed powołaniem Akademii Krakowskiej, aby uzyskać wykształcenie medyczne, konieczny był wyjazd do uczelni na zachodzie Europy. Wykształceni lekarze, po powrocie, zostawali najczęściej lekarzami nadwornymi, a z czasem niektórzy profesorami fakultetu medycznego Akademii. Byli wśród nich wybitni na owe czasy lekarze jak Mikołaj z Polski czy Tomasz z Wrocławia. Ludność zaś była w dalszym ciągu leczona przez różnego autoramentu znachorów, zielarzy, zamawiaczy itp. Częścią medycyny uniwersyteckiej od początków była chirurgia, konieczna ze względu na wielką liczbę potyczek, bitew i rannych ludzi. Mimo że była nieodłączną częścią medycyny, traktowano ją jak rzemiosło. Z biegiem czasu pogłębiał się ten rozdźwięk. Lekarze wręcz lekceważyli chirurgów zwanych cyrulikami za według nich uprawianie krwawego zawodu i dokonywanie brutalnych zabiegów. Podział na lekarzy internistów i cyrulików chirurgów pogłębiał się. Cyrulicy zdobywali wiedzę i umiejętności u starszych kolegów. Po pewnym czasie sami stworzyli sobie system podnoszenia kwalifikacji, na który składało się trzyletnie terminowanie oraz egzaminy: teoretyczny, praktyczny i wreszcie mistrzowski. Musieli nabyć umiejętność wykonania różnych narzędzi cyrulickich, czyli tzw. majstersztyków, i biegłość w sporządzaniu leków, co nie podobało się aptekarzom, bo w ich opinii: Nie mieli prawa zapuszczać się w cudze żniwo, to jest nie mają leków i maści przez siebie robionych chorym podawać. Organizacją życia i nauki cyrulików zajmowały się cechy cyrulickie tworzone od II połowy XV wieku. Opracowywały one statuty obowiązujące z drobnymi zmianami przez 400 lat. Pierwszy cech cyrulicki na naszych ziemiach powstał w Gdańsku w 1454 roku, a w 1477 w Krakowie ze statutem zatwierdzonym przez Zygmunta Starego w 1519 roku. Takim właśnie cyrulikiem cechowym była praktykująca w Kopalni Soli w Wieliczce Magdalena Bendzisławska. Nie była ona pierwszą wzmiankowaną w historii kobietą cyrulikiem. Pod koniec XVI wieku pojawia się nazwisko Bernatowej wdowy, która leczyła sługi miejskie poranione w zborze ewangelickim podczas napadów katolików na zbór Bróg przy ulicy św. Jana. A Bernatową poprzedzała jakaś Katarzyna, wspomniana w innych dokumentach z XIV wieku. Bernatowa (której imienia nie znamy) pełniła zawód po mężu cyruliku. Podobnie było z Magdaleną Bendzisławską, wdową po cyruliku żupnym, Walentym. Żupy solne i inne kopalnie były oczkiem w głowie władców i kupców, bo przysparzały im sporych dochodów. Nic więc dziwnego, że dbano o górników. Już w początku XIII wieku biskup krakowski Pełka sprowadził do Polski zakon duchaków, którzy zakładali nowoczesne, jak na owe czasy, szpitale. Osadził ich w Sławkowie koło Olkusza, gdzie były kopalnie ołowiu i srebra, aby troszczyli się o zdrowie górników, którzy pracując w kopalniach zapewniali intratne zyski. W 1244 roku kolejny biskup krakowski Iwo Prandota sprowadził ich do Krakowa i oddał im we władanie kościół św. Krzyża, zapoczątkowując krakowskie szpitalnictwo. Natomiast specjalny szpital dla górników powstał w Kopalni Soli w Wieliczce. Założył go i wyposażył w 1363 roku Kazimierz Wielki. W 1698 roku Magdalena Bendzisławska, za panowania Augusta II Mocnego, korzystając z pobytu w kopalni Komisji Wizytującej, wystąpiła o potwierdzenie prawa do wykonywania zawodu i złożyła dokumenty o dwa przywileje nadane jej mężowi (patrz ilustracja). Wcześniej, przy boku męża Walentego przeszła przez wszystkie konieczne szczeble w fachu, by zostać cyrulikiem, a także odbyła trzyletnią praktykę, po której została półtowarzyszem, a potem towarzyszem w cechu. Komisja przyznała Bendzisławskiej wszelkie prawa i przywileje członka sławetnego cechu cyrulików. Aby objąć stanowisko cyrulika żupnego, Magdalena musiała złożyć przyrzeczenie wg roty przysięgi, która wskazywała na przyszłe zachowania i obowiązki: Ja przysięgam, iż szczerze, pilnie, wiernie i życzliwie chorych górników opatrywać, dobrymi maściami goić i aby żaden przez niedbalstwo moje umorzony nie był. Od żadnego zapłaty nie będę wyciągać nad to, co z żupy względem tego biorę. Z wszelką pilnością około zdro-

54 wia chorych górników bez żadnego braku między osobami chodzić będę (Lustracyja z 1661 roku). Musiała także Magdalena okazać Komisji posiadany, a określony statutem komplet narzędzi: puzdro z brzytwami, nożycami, grzebieniami, kleszcze do zębów, korcęgi do binczaygu, słój z pijawkami i in. Dalej musiała wykazać się umiejętnością sporządzania maści i opatrunków, znać anatomię i stosować leki wewnętrzne. W swojej praktyce usuwała zaćmę, unieruchamiała złamania, usuwała zęby, opatrywała rany, puszczała krew. Minęło 300 lat od wysoko ocenianej cyrulickiej posługi Magdaleny Bendzisławskiej. 23 maja 2012 roku została w kopalni upamiętniona jej postać pamiątkową tablicą, a także nadaniem jej imienia jednej z kopalnianych komór. W 2011 roku z inicjatywy Katedry Historii Medycyny oraz Stowarzyszenia Absolwentów Wydziałów Medycznych UJ, a imiennie wg projektu profesora Zdzisława Gajdy, ustanowiono Medal jej imienia nadawany kobietom za szczególne zasługi dla medycyny. Pierwszymi laureatkami były prof. Jadwiga Stypułkowska i dr Maria Panaś. Barbara Kaczkowska Andrzej Muszala Embriologia starożytna Nowe książki U schyłku XVI wieku holenderscy szlifierze Hans i Zachariasz Janssenowie skonstruowali pierwszy mikroskop optyczny, który w kolejnym stuleciu miał w istotny sposób zmienić nasze postrzeganie świata. Szereg nowych, często przełomowych obserwacji wpłynęło na rozwój nowożytnego przyrodoznawstwa, pobudzając dyskusję wokół problemu biologicznych podstaw życia. W 1672 roku Renier de Graff mógł już opisać pęcherzyk jajowy u człowieka, w 1677 po raz pierwszy, dzięki pracom Antona van Leeuwenhoeka, zostały wyodrębnione plemniki. Te i inne odkrycia podsycały spór, jaki toczyli ze sobą zwolennicy dwóch przeciwstawnych teorii rozwoju człowieka i zwierząt, które określano mianami epigenezy i preformacji. Pierwsza z nich miała swoje źródła w filozofii Arystotelesa, druga kształtująca się pod wpływem rozważań alchemików zakładała, że miniaturowy organizm jest już ukształtowany w plemniku (według animakulistów) lub w jaju (według owulistów). Mimo intensywnego poszukiwania dowodów na poparcie jednej z hipotez rzecz cała opierała się na intelektualnych spekulacjach. Dopiero XIX stulecie miało ostatecznie rzecz całą rozstrzygnąć. Ukształtowanie nowoczesnej embriologii wiąże się z odkryciem i badaniem struktury komórkowej, a sformułowane przez Karla Ernsta von Baera (1828) prawo rozwojowe i przez Ernsta Haeckla (1866) prawo rekapitulacji nabrały cech wręcz fundamentalnych. Natomiast wprowadzenie eksperymentu w obszar badań embriologicznych i zbudowanie tym samym embriologii doświadczalnej należy w głównej mierze zawdzięczać niemieckiemu zoologowi Wilhelmowi Roux, który dostarczył właściwej metodologii. Embriologia ma jednak znacznie starszą metrykę, a jej początki sięgają w głąb epoki starożytnej, gdy kosmogonia i filozofia wskazywały właściwe drogi poznana. Książka ks. dr. hab. Andrzeja Muszali jest właśnie tym czasom poświęcona. Autor, etyk, dyrektor Międzywydziałowego Instytutu Bioetyki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, wnikliwie zebrał i zaprezentował różne poglądy dotyczące powstawania i rozwoju organizmów żywych, w tym przede wszystkim człowieka. Czytelnik dowie się z lektury, jak starano się rozstrzygnąć problem genezy męskiego nasienia i jakiego uzasadnienia poszukiwano dla konkurencyjnych teorii, które wokół tego tylko zagadnienia kształtowały się w ówczesnej nauce. Współcześnie możemy je określać mianem mielogenetycznej, gdzie źródłem czyniono mózg i rdzeń kręgowy, hematogenetycznej wiążącej się z krwią oraz panagenetycznej obejmującej sobą całe ciało. Poznajemy też drogi, jakimi podążały myśli uczonych, gdy rozważali możliwość istnienia żeńskiego nasienia oraz zastanawiali się nad mechanizmem zapłodnienia. W książce ks. Muszali nie brakuje też informacji o koncepcjach związanych z determinacją płci oraz o poglądach związanych z dziedziczeniem cech rodziców przez ich dzieci. Osobno omówiono rozważania dotyczące przyczyn, jak i ko- 53 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018

55 54 Nowe książki lejnych stadiów rozwoju embrionalnego, z szerszą prezentacją m.in. oryginalnych poglądów filozofów ze szkoły stoików, którzy zakładali, że ludzki płód jest w istocie częścią organizmu matki. Wreszcie są tu odniesienia do sposobów wyznaczania czasu trwania ciąży, a także do zjawisk patologicznych związanych z jej przebiegiem, tak jak je wówczas rozpoznawano i rozumiano. W podsumowaniu autor zwraca uwagę na kluczowe dla kształtowania się embriologii w starożytności znaczenie poglądów Hipokratesa i Arystotelesa. Jak podkreśla obaj uczeni wpłynęli na wyobrażenia o zapłodnieniu oraz rozwoju człowieka na długie stulecia. Całość powyższych zagadnień ujęto w dziesięciu krótkich, acz treściwych rozdziałach, poprzedzonych wstępem i dopełnionych zakończeniem. W książce uwzględniono również miejsce na dobrze dobraną bibliografię. Starannie wydana jest ciekawym i wartościowym opracowaniem zarysowanej w tytule problematyki. Warto ją polecić każdemu, kogo interesuje historia przyrodoznawstwa i medycyny. Ryszard Gryglewski Andrzej Muszala, Embriologia starożytna, wydawnictwo Medycyna Praktyczna 2018, twarda oprawa, 70 stron. Aneta Sieradzka Tajemnice transplantacji W serii Bez tajemnic, nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN, ukazała się książka poświęcona transplantologii oraz medycynie rekonstrukcyjnej autorstwa Anety Sieradzkiej, od lat specjalizującej się w problematyce prawa medycznego i ochrony zdrowia. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, studiowała również prawo medyczne, bioetykę i socjologię medycyny na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz uzupełniała swoją wiedzę w Londynie i Rotterdamie. W 2016 roku Dziennik. Gazeta Prawna w konkursie Rising Stars Prawnicy Liderzy Jutra zaliczył ją do grona 30 najbardziej obiecujących prawników młodego pokolenia. W rok później w uznaniu jej wkładu w rozwój transplantologii Aneta Sieradzka otrzymała Honorową Nagrodę Fundacji im. Hanki Bożyk. Wizja, że jest możliwym zastąpienie nieodwracalnie uszkodzonego narządu innym, zdrowym towarzyszyła medycynie od stuleci, a pierwsze udane próby rekonstrukcyjne podejmowano już w starożytnych Indiach. Jednak dopiero druga połowa XX stulecia przyniosła rozwój chirurgii przeszczepów. Pierwsza zakończona sukcesem transplantacja nerki miała miejsce w 1954 roku, potem dokonała się słynna operacja przeszczepienia serca wykonana 3 grudnia 1967 roku przez zespół pod kierunkiem Christiaana Barnarda, wreszcie w roku 1980 rozpoczęły się przeszczepy płuc i płatów wątroby. Rosnącym możliwościom technicznym, nowym generacjom leków, a przede wszystkim poszerzającym się gwałtownie umiejętnościom lekarzy nie zawsze towarzyszył entuzjazm i uznanie. Rosły obawy dotyczące etycznej strony przeprowadzanych zabiegów, a brak odpowiednich regulacji prawnych oraz silne tabu kulturowe stanowiły poważną przeszkodę. Swoje miejsce w historii i współczesności transplantologii mają również polscy lekarze. Za punkt zwrotny przyjąć należy dzień 26 stycznia 1966 roku, gdy zespół kierowany przez profesorów ówczesnej Akademii Medycznej w Warszawie Jana Nielubowicza i Tadeusza Orłowskiego, dokonał pierwszej w Polsce udanej transplantacji nerki. Narząd pobrano od osoby zmarłej, biorcą była młoda dziewczyna. Jak pisze we wstępie Aneta Sieradzka, uroczyste obchody 50-lecia tego wydarzenia stały się dla niej inspiracją do podjęcia tematu medycyny przeszczepów i chirurgii rekonstrukcyjnej. Książka Anety Sieradzkiej to dobrze przemyślany i opracowany zbiór wywiadów przeprowadzonych z ludźmi zaangażowanymi w przestrzeni transplantacyjnej; lekarzami, pielęgniarkami, koordynatorami procedur medycznych oraz z psychologiem. Wszyscy oni mieli i nadal mają swój udział w rozwoju polskiej medycyny transplantacyjnej. Całość została ujęta w piętnaście rozdziałów stanowiących osobne, a jednak ściśle się ze sobą wiążące opowieści. Tworzą one wspólnie wielowymiarową narrację o historii i teraźniejszości transplantologii, o sukcesach i porażkach tych, którzy walczą o życie pacjentów, dramatycznych wyborach i decyzjach, granicach wiedzy i kunsztu lekarza, lęku i zaufaniu chorego, wreszcie o dylematach moralnych i wierze. Nie zabrakło też, co zrozumiałe, kwestii prawnych, towarzyszących medycynie transplantacyjnej od chwili jej narodzin, a także spraw codziennych, niekiedy bardzo osobistych i rodzinnych, czasami też anegdotycznych. W sumie czytelnik zyskuje zróżnicowaną, barwną opowieść, pozwalającą mu spojrzeć z innej, zazwyczaj niedostępnej mu perspektywy na podkreślone już w tytule tajemnice świata przeszczepów. Jest bowiem ta książka też próbą oswojenia nas z niełatwą, wciąż budzącą u wielu niepokój odsłoną współczesnej medycyny, lecz nade wszystko spotkaniem z interesującymi ludźmi. Z wielu zatem względów warto po nią sięgnąć. Ryszard W. Gryglewski Aneta Sieradzka, Tajemnice transplantacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, str. 356.

56 Medycyna i sztuka 55 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018 Tomasz i Marek Wiatr Wystawa rysunku i malarstwa w Collegium Maius UJ 25 kwietnia br. w auli Jagiellońskiej Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego odbył się wernisaż kolejnej już wystawy, prezentującej dorobek twórczy Tomasza i Marka Wiatrów. Sylwetkę dr. Tomasza Wiatra prezentowaliśmy na naszych łamach m.in. w nr. 3/159 z 2017 r., jednak gwoli przypomnienia wypada napisać, że jest on absolwentem CM UJ, specjalistą urologiem, starszym asystentem na Oddziale Klinicznym Urologii i Urologii Onkologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Swoją przygodę z rysunkiem rozpoczął w 2010 roku. Wiele prac, m.in. niepowtarzalne portrety nestorów krakowskiej medycyny, powstało podczas nocnych szpitalnych dyżurów. Natomiast Marek Wiatr, ojciec doktora, jest absolwentem Akademii Muzycznej w Krakowie, byłym solistą Opery Krakowskiej, jednocześnie cenionym malarzem pejzażystą. Na wystawie, którą można było oglądać do 20 czerwca br. jak czytamy na stronie Muzeum UJ znalazły się utrzymane w duchu młodopolskim olejne pejzaże ginącego krajobrazu autorstwa Marka Wiatra oraz wykonane węglem rysunki Tomasza Wiatra, charakteryzujące się delikatną kreską, subtelną grą świateł i cieni, odbiegające nieco od poprzedniej tematyki i poświęcone w głównej mierze kontemplacji nad pięknem i estetyką ludzkiego ciała. Podczas koncertu towarzyszącego wernisażowi wystąpiła jako wokalistka kolejna uzdolniona członkini rodziny Wiatrów Justyna Wiatr-Tokarska, krakowska lekarka w trakcie specjalizacji z neurologii. (kd), fot. J. Sawicz

57 Cicer cum caule Najstarsza lekarka TLK Ma 100 lat, a ściślej będzie obchodzić stulecie urodzin 16 listopada 2018 roku. Urodziła się w Rabce, w pierwszych dniach odzyskania przez Polskę niepodległości. Nazywa się Barbara Swolkień, z domu Kaden. Internistka, diabetolog, większość życia zawodowego związała ze Szpitalem Uzdrowiskowym Lwigród w Krynicy-Zdroju, gdzie była ordynatorem oddziału diabetologicznego. Po śmierci męża przeprowadziła się do Krakowa. Wychowała trzech synów. Jest aktywną uczestniczką środowych spotkań w TLK, które postanowiło wyróżnić ją honorowym dyplomem. Kurier Poranny, z którego zaczerpnęliśmy informacje biograficzne o Pani Doktor, zatytułował poświęcony jej tekst: Cztery lata temu zapisała się na angielski. Ma sto lat i wciąż studiuje. Doktor Adam Wiernikowski, który dostarczył nam tę informację, wystąpił z propozycją honorowego uczczenia Jubilatki. Ależ oczywiście! O psychiatrii podczas Festiwalu Nauki W ramach XVIII Festiwalu Nauki i Sztuki w Krakowie na terenie Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, tegorocznego organizatora Festiwalu, odbyło się 14 maja br. spotkanie z prof. Dominiką Dudek, kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych CM UJ, oraz Krzysztofem Olkowiczem z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich poświęcone potrzebie ochrony zdrowia psychicznego. Organizatorami spotkania były Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Krakowskiej Akademii oraz Oddział Krakowski Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej z jej prezesem dr. med. Marianem Kopciuchem, neurochirurgiem, na czele. Z raportu WHO przytoczonego przez prof. Dudek wynika, że co czwarty człowiek cierpi na zaburzenia psychiczne, a jedną z coraz częściej występujących chorób jest depresja. I choć Kraków uważany jest za zagłębie psychoterapeutów, to jednak dostęp do opieki terapeutycznej finansowanej przez NFZ nie jest łatwy. Sytuację ma poprawić Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, którego założenia przypomniał Krzysztof Olkowicz. Celem Programu jest m.in. odejście od izolowania osób z zaburzeniami zdrowia psychicznego w szpitalach psychiatrycznych na rzecz upowszechnienia środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, który w ramach pilotażowego programu będą realizować Centra Zdrowia Psychicznego. (KD) Sukcesy naukowe młodych krakowian Członkowie działającego przy Katedrze Radiologii CM UJ studenckiego koła naukowego zdobyli w ostatnich miesiącach pierwsze miejsca na trzech ogólnopolskich imprezach naukowych: Studenckim Ogólnopolskim Forum Radiologicznym (SOFOR) w Warszawie, Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Młoda Elektrokardiologia w Rzeszowie oraz konferencji International Medical Students Conference (sesja Internal Medicine). Przewodniczącą koła jest studentka VI roku Wydziału Lekarskiego CM UJ Iwona Kucybała, a opiekunem naukowym prof. Andrzej Urbanik. Gratulujemy. Mistrzyni pływania z OIL Kraków Magdalena Drab z OIL Kraków po raz drugi z rzędu okazała się najlepszą w klasyfikacji kobiet startujących w Mistrzostwach Polski Lekarzy w Pływaniu, jakie już po raz 14. odbyły się w dniach kwietnia w Dębicy. Wzięło w nich udział 75 zawodników (w tym 22 kobiety) reprezentujących 16 OIL z całego kraju. Wraz ze zmaganiami pływackimi medyków rozegrano I Mistrzostwa Polski Farmaceutów w Pływaniu. Zwieńczeniem Mistrzostw była I Międzynarodowa Konferencja Naukowa Lekarzy i Farmaceutów Postępy w medycynie sportowej i farmacji. Honorowy Patronat nad Mistrzostwami objęli Maciej Hamankiewicz prezes Naczelnej Rady Lekarskiej, i Elżbieta Piotrowska-Rutkowska prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, a gośćmi honorowymi byli wspaniali mistrzowie olimpijscy: Otylia Jędrzejczak mistrzyni olimpijska z Aten, Józef Lipień zapaśnik, wicemistrz olimpijski z Moskwy, oraz Ryszard Wolny zapaśnik, mistrz olimpijski z Atlanty.

58 Zjazdy absolwentów Zjazd Absolwentów rocznika GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/ maja 2018 odbył się w Krakowie, w Auli im. Nowodworskiego CM UJ Jubileusz 50-lecia uzyskania dyplomu lekarza i lekarza dentysty przez absolwentów rocznika Na uroczystość z udziałem 140 Koleżanek i Kolegów przybyli m.in. Rektor UJ prof. Wojciech Nowak oraz Dziekan Wydziału Lekarskiego prof. Maciej Małecki oraz prezes ORL w Krakowie Robert Stępień. W części oficjalnej wykład nt. Po co nam ortopedia? Jej współczesny obraz wygłosił prof. Daniel Zarzycki. Spotkanie poprzedziła msza św. w Uniwersyteckiej Kolegiacie św. Anny. Powitaniom, wspomnieniom, serdecznościom nie było końca. Wszyscy uczestnicy Zjazdu Absolwentów otrzymali odnowione Dyplomy Lekarza. Zjazd Absolwentów rocznika 1978 fot. J. Sawicz fot. J. Sawicz Także młodszy o dziesięć lat rocznik 1978 obchodził 40-lecie uzyskania dyplomu lekarza i lekarza dentysty. Uroczystość odbyła się w Auli Collegium Novum 31 maja z udziałem ok. 140 lekarzy, przybyłych z różnych stron świata m.in. z Tasmanii, Australii, Brazylii, USA, Szwecji, Francji, Austrii. Odnowione Dyplomy Lekarza wręczył absolwentom prorektor UJ prof. Jacek Popiel. A całą uroczystość poprzedziła msza św. w kolegiacie św. Anny. Oczywiście odbyło się też stosowne spotkanie towarzyskie.

59 58 Cicer cum caule Środkowoeuropejski Kongres Biomedyczny W dniach września 2018 r. w Krakowie odbędzie się 3. Środkowoeuropejski Kongres Biomedyczny. Organizatorami Kongresu są Instytut Farmakologii PAN w Krakowie oraz Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum przy współudziale Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego i Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego. Rejestracja oraz pozostałe informacje dostępne są na stronie internetowej wydarzenia: http: // Samodzielny Gminny ZOZ w Dąbrowie Tarnowskiej przyjmie lekarza stomatologa do pracy w Poradni Stomatologicznej w Miejskiej Przychodni. Warunki pracy i płacy do omówienia na miejscu w SG ZOZ w Dąbrowie Tarnowskiej, ul. Piłsudskiego 23, w godz Tel. kontaktowy do Dyrektora lub przez centralę: Centrum stomatologii Dominik w Rabce Zdroju poszukuje lekarza stomatologa z zakresu leczenia zachowawczego, endodoncji oraz protetyki. Pełny zakres usług stomatologicznych, m.in. z implantologii, chirurgii czy protetyki. Oferujemy: pracę w prężnie działającym gabinecie wraz z doświadczonymi specjalistami, elastyczne godziny oraz dni przyjęć, możliwość pracy w soboty ze względu na dużą ilość pacjentów, przyjazną atmosferę, wysokie wynagrodzenie. Kontakt tel.: Centrum Medyczne Enel-Med oddział w Krakowie nawiąże współpracę z lekarzem okulistą. Wymagamy: ukończonej specjalizacji lekarskiej lub przynajmniej połowy specjalizacji (przy pozytywnej rekomendacji kierownika specjalizacji). Oferujemy: możliwość pracy w prężnie rozwijającym się, ogólnopolskim Centrum Medycznym o stabilnej pozycji rynkowej. Aplikacje proszę kierować na adres rekrutacja@enel.pl Sprzedam doskonały lokal pod usługi medyczne / rehabilitacyjne Powierzchnia 88,25 m 2. 4 gabinety, pomieszczenia socjalne, łazienka dla personelu i toaleta. Centrum Krakowa. W najbliższym sąsiedztwie: Aleje Trzech Wieszczów, Kino Kijów, Hotel Novotel/Ibis Centrum, MNK. Przygotowany pod ww. usługi zgodnie z przepisami Sanepidu (wys. 310 cm). Podjazd dla osób niepełnosprawnych. Atrakcyjna cena: zł/m2 Kontakt tel.: , t.palusinski@gmail.com Sprzedam gabinet stomatologiczny w Jurkowie koło Czchowa (wyposażenie, budynek, działka z parkingiem). tel.: SPZOZ w Liszkach zatrudni lekarzy: ginekologa-położnika, pediatrę, specjalistę medycyny rodzinnej z doświadczeniem w pediatrii, specjalistę chorób wewnętrznych, stomatologa. Dobre warunki finansowe. Kontakt: tel.: sekretariat lub tel.: , czech.b.spzozliszki@gmail.com Szpital Powiatowy w Limanowej zatrudni internistów do pracy w Oddziale Chorób Wewnętrznych, w SOR, jak również w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Warunki płacy i formy zatrudnienia do uzgodnienia. Szczegółowych informacji udziela Dyrekcja Szpitala: tel NZOZ w Świątnikach Górnych zatrudni lekarza stomatologa do pracy w ramach NFZ lub poza kontraktem. Mile widziany specjalista stomatologii ogólnej. Zapewniamy dobre warunki. tel.: lub

60 Cicer cum caule... NZOZ Osiedle Urocze Sp. z o.o. zatrudni pilnie na stałe i/lub na zastępstwo Lekarza pediatrę lub lekarza rodzinnego chcącego pracować w poradni dziecka. Warunki płacy i pracy do uzgodnienia. Zainteresowanych prosimy o przesłanie CV i danych kontaktowych na adres nzozosiedleurocze@gmail.com Praktyka stomatologiczna w Lubaczowie zatrudni lekarza stomatologa. Trzy stanowiska, RTG przy każdym fotelu, praca na cztery ręce, pantomogram, pacjenci tylko prywatni. Praca od poniedziałku do piątku przez 2-5 dni w tygodniu. Nawiążę również współpracę z endodontą oraz ortodontą lub osobą chętną do przejęcia praktyki. Kontakt tel.: Lekarza stomatologa zatrudni nowoczesne centrum stomatologiczne w Myślenicach 20 minut od Krakowa. Pacjenci prywatni lub w ramach NFZ. Wykonujemy implanty, posiadamy mikroskop, radiowizjograf. Bardzo dobre warunki finansowe, elastyczny czas pracy. Kontakt tel.: Praca dla dentysty lubiącego dzieci i endodoncję, w miejscowościach Jurków, Brzesko, Wojnicz. Bardzo dobrze wyposażone gabinety, dużo pacjentów, praca w ramach kontraktu NFZ i świadczeń komercyjnych. Oferuję pomoc w znalezieniu mieszkania. Kontakt tel.: fot. Iwona Martuszewska fot. Krzysztof Zgłobicki Przyślij zdjęcie z wakacji! Przypominamy, że wciąż trwa otwarty konkurs fotograficzny dla lekarzy (i ich bliskich) na zdjęcie zdobiące okładkę Galicyjskiej Gazety Lekarskiej. W grę wchodzi przede wszystkim przyroda i urbanistyka (tak Polski, jak zagranicy), ale nie wykluczamy też ujęć sytuacyjnych czy portretów. Prócz satysfakcji, zwycięzcy przekazujemy na konto symboliczne 100 zł, które możemy też przekazać na wskazany cel charytatywny. Zdjęcia (nie więcej niż 5) prosimy przesyłać na adres redakcja@oilkrakow.org.pl lub przez WeTransfer. Preferujemy zdjęcia bez obróbki prosto z aparatu. Ujęcia wykonane telefonem komórkowym muszą być wyjątkowej klasy. Do zdjęć prosimy dołączyć adres lub numer telefonu, pod którym możemy Autora powiadomić o sukcesie. Zapraszamy do rywalizacji. Pogoda sprzyja. Redakcja 59 GALICYJSKA GAZETA LEKARSKA nr 3/2018