PRAKTYCZNY PRZEWODNIK PO PROCEDURACH ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH 1

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY PRZEWODNIK PO PROCEDURACH ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH 1 Przewodnik stanowi materiał pomocniczy do stosowania przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych [Dz.U. Nr 19, poz. 177 ze zm.] oraz wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych. 1

2 Spis treści: Część ogólna 1 Źródła prawa 3 2 Zasady systemu zamówień publicznych Podstawowe definicje i pojęcia Zakres podmiotowy ustawy 30 5 Wyłączenia stosowania ustawy Przypadki, gdy zamówienie obejmuje jednocześnie roboty budowlane, usługi i dostawy 36 7 Postępowanie o udzielenie zamówienia Ogłoszenia o zamówieniach publicznych 44 9 Tryby udzielania zamówień podstawowe informacje Wadium Sposób pozyskiwania dokumentów Dokumentowanie postępowań Udzielanie i wykonywanie koncesji Zamówienia sektorowe Postępowania na zasadach szczególnych (wystąpienia lub bezpośrednie zagrożenie wystąpienia klęski żywiołowej) Umowy o zamówienie publiczne Kontrola udzielania zamówień Obserwator Środki ochrony prawnej Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy. 131 Część szczegółowa 1 Przygotowanie zamówienia publicznego. 2 2 Powołanie komisji przetargowej 9 3 Wybór trybu udzielania zamówień 18 4 Specyfikacja istotnych warunków zamówienia Ocena wykonawców ubiegających się o zamówienie Wybór oferty najkorzystniejszej Przetarg nieograniczony Przetarg ograniczony Negocjacje z ogłoszeniem Negocjacje bez ogłoszenia Zamówienie z wolnej ręki Procedura zapytania o cenę Aukcja elektroniczna Konkurs. 87 2

3 1. Źródła prawa 1.1. Ustawa Prawo zamówień publicznych i akty wykonawcze Regulację prawną, na której opiera się polski system zamówień publicznych tworzy ustawa Prawo zamówień publicznych oraz wydane do niej akty wykonawcze. Uzupełniają ją przepisy zawarte w innych aktach normatywnych, odnoszące się wprost lub pośrednio do zamówień publicznych. Ustawa Prawo zamówień publicznych (dalej: ustawa) została uchwalona w dniu 29 stycznia 2004 r., a weszła w życie w dniu 2 marca 2004 r., za wyjątkiem kilkunastu przepisów, które wchodzą w życie z dniem 1 maja 2004 r. Tekst ustawy został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2004 r. Nr 19, poz Prawo zamówień publicznych określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, kontrolę udzielania zamówień publicznych oraz organy właściwe w sprawach uregulowanych w ustawie. (art. 1 p.z.p.) Systematyka ustawy Prawo zamówień publicznych jest przejrzysta i właściwie dostosowana do dynamiki postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Dział I Przepisy ogólne. Wprowadza słowniczek podstawowych pojęć m.in. takich jak zamówienie publiczne, zamawiający, wykonawcy, roboty budowlane, dostawy, usługi, środki publiczne, najkorzystniejsza oferta, oferta częściowa i wariantowa. Określa także zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy oraz odstępstwa od obowiązku jej stosowania (Rozdział 1 Przedmiot regulacji). Opisuje zasady mające zastosowanie do wszystkich postępowań prowadzonych w ramach ustawy. Zamówienie publiczne może być udzielone wyłącznie wykonawcy wybranemu na zasadach zgodnie z przepisami ustawy (Rozdział 2 Zasady udzielania zamówień). Reguluje instytucję ogłoszeń przekazywanych Prezesowi Urzędu oraz Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, a publikowanych odpowiednio w Biuletynie Zamówień Publicznych oraz w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (Rozdział 3 Ogłoszenia). Dział II Postępowanie o udzielenie zamówienia. Opisuje całokształt postępowania o udzielenie zamówienia mając na względzie kolejność działań podejmowanych przez zamawiającego w jego trakcie. Poszczególne rozdziały w tym dziale zawierają przepisy dotyczące uczestników postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (Rozdział 1 Zamawiający i wykonawcy), opis przedmiotu zamówienia, ustalanie wartości zamówienia i specyfikacji istotnych warunków zamówienia (Rozdział 2 Przygotowanie postępowania). Zasadniczą część działu II stanowią regulacje proceduralne dla każdego z trybów udzielania zamówień (Rozdział 3 Tryby udzielania zamówień). Dział II zawiera także uregulowania określające zasady postępowania zamawiającego przy wyborze najkorzystniejszej oferty (Rozdział 4 Wybór najkorzystniejszej oferty) oraz formę dokumentowania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (Rozdział 5 Dokumentowanie postępowań). Dział III Przepisy szczególne. Normuje szczególne przepisy proceduralne regulujące konkurs (Rozdział 1), udzielanie i wykonywanie koncesji na roboty budowlane (Rozdział 2), 3

4 zamówienia sektorowe (Rozdział 3) oraz postępowania na zasadach szczególnych (Rozdział 4). Dział IV Umowy w sprawach zamówień publicznych. Reguluje treść i formę zawarcia umowy w sprawach zamówień publicznych. Opisuje problematykę dopuszczalnych zmian, nieważności i odstąpienia od umowy, a ponadto instytucję zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Dział V - Prezes Urząd Zamówień Publicznych. Opisuje organ właściwy w sprawach zamówień publicznych, którym jest Prezes Urzędu Zamówień Publicznych oraz jego kompetencje (Rozdział 1 Zakres działania), organ doradczo-opiniodawczy Prezesa Urzędu (Rozdział 2 Rada Zamówień Publicznych), kontrolę udzielania zamówień (Rozdział 3), instytucję arbitra (Rozdział 4) i obserwatora (Rozdział 5). Dział VI Środki ochrony prawnej. Obejmuje regulacje w zakresie środków ochrony prawnej (Rozdział 1 Przepisy wspólne), którymi są protest (Rozdział 2), odwołanie (Rozdział 3) i skarga do sądu (Rozdział 4). Dział VII Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy. Wprowadza przesłanki karania i określa wysokość kary pieniężnej nakładanej na zamawiających. Dział VIII Zmiany w przepisach obowiązujących. Ustawa wprowadza zmiany do 16 innych ustaw. Dział IX Przepisy przejściowe i końcowe. Określa termin wejścia w życie przepisów ustawy precyzując, które z nich wchodzą w życie dnia 1 maja 2004 r., wskazuje termin wyboru nowego Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, Rady Zamówień Publicznych i powołania nowej listy arbitrów. Prawo zamówień publicznych zawiera kilkanaście obligatoryjnych oraz fakultatywnych delegacji przede wszystkim dla Prezesa Rady Ministrów. Dotychczas wydano na podstawie nowej ustawy Prawo zamówień publicznych następujące akty wykonawcze: Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 marca 2004 r. w sprawie średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych (Dz. U. Nr 40 poz. 356). Weszło w życie dnia 12 marca 2004 r. (art. 35 ust. 3 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2004 r. w sprawie wzorów ogłoszeń przekazywanych Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych oraz Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich (Dz. U. Nr 48, poz. 460). Weszło w życie dnia 2 kwietnia 2004 r. (art. 11 ust. 6 p.z.p) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2004 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia za czynności arbitrów (Dz. U. Nr 48, poz. 461). Weszło w życie dnia 2 kwietnia 2004 r. (art. 193 pkt 2 p.z.p.) 4

5 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2004 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu od odwołania oraz szczegółowych zasad rozliczania kosztów w postępowaniu odwoławczym (Dz. U. Nr 49, poz. 468). Weszło w życie dnia 3 kwietnia 2004 r. (art. 193 pkt 3 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 marca 2004 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia przewodniczącego, wiceprzewodniczącego i pozostałych członków Rady Zamówień Publicznych (Dz. U. Nr 49, poz. 470). Weszło w życie dnia 10 kwietnia 2004 r. (art. 160 ust. 2 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 marca 2004 r. w sprawie zakresu informacji zawartych w rocznym sprawozdaniu o udzielonych zamówieniach publicznych oraz jego wzoru (Dz. U. Nr 50, poz. 479). Weszło w życie dnia 13 kwietnia 2004 r. (art. 98 ust.4 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpatrywaniu odwołań (Dz. U. Nr 56, poz. 547). Weszło w życie dnia 15 kwietnia 2004 r. (art. 193 pkt 1 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu przeprowadzania konkursu na kandydatów na stanowisko Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, sposobu powoływania komisji konkursowej oraz wymagań wobec jej członków (Dz. U. Nr 56, poz. 546.). Weszło w życie dnia 22 kwietnia 2004 r. (art. 153 ust. 10 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie protokołu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego Dz. U. Nr 71, poz. 646). Weszło w życie dnia 6 maja 2004 r. (art. 96 ust. 5 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. Weszło w życie dnia 6 maja 2004 r. (art. 26 ust. 4 p.z.p.) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu wyznaczania obserwatora, wykonywania czynności obserwatora oraz wysokości wynagrodzenia za czynności obserwatora. Weszło w życie dnia 1 maja 2004 r. (art. 178 ust. 5 p.z.p.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu wpisu na listę arbitrów, sposobu powoływania komisji egzaminacyjnej i przeprowadzania egzaminu oraz zakresu egzaminu. Weszło w życie dnia 9 maja 2004 r. (art. 176 p.z.p.) 5

6 Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (dalej: ustawa o z.p.) zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych, nie dłużej jednak niż przez 9 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. (art. 226 p.z.p.) 1.2. Ustawa o finansach publicznych Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.) reguluje szereg podstawowych kwestii, mających zasadnicze znaczenie dla procesu udzielania zamówień publicznych. Ustawa o finansach publicznych określa m.in. zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicznych, zasady planowania środków publicznych oraz dysponowania nimi, zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych, w tym zasady klasyfikacji dochodów i wydatków, zasady uchwalania budżetów oraz zasady i tryb wykonywania budżetów. (art. 1 ustawy o finansach publicznych) Dla zamawiających jest to akt równie ważny, jak sama ustawa Prawo zamówień publicznych, która w wielu kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania sytemu zamówień publicznych momentach wprost odwołuje się do ustawy o finansach publicznych. Robi to, definiując pojęcie środków publicznych. (art. 2 pkt 9 p.z.p.) Środkami publicznymi są: dochody publiczne, w postaci: podatków, ceł i innych danin, opłat publicznych, dochodów z mienia publicznego, ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, innych dochodów pobieranych przez finansowe organy władzy publicznej, środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, w tym pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE, przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące: ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów, przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością (zwłaszcza z tytułu należności za świadczone przez nie usługi publiczne, np. szpitalne, kulturalne, edukacyjne) oraz pochodzące z innych źródeł. (art. 3 ustawy o finansach publicznych) 6

7 Podmiotami zobowiązanymi do stosowania ustawy o zamówieniach publicznych są przede wszystkim jednostki należące do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. (art. 3 ust. 1 pkt 1 p.z.p.) Ustawa o finansach publicznych reguluje także zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, którym jest m.in. naruszenie zasady lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego (zob. Rozdział 20 Części Ogólnej Poradnika). W przypadku ujawnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych może zawiadomić właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych (art. 171 p.z.p.) 1.3. Kodeks cywilny W postępowaniu o zamówienie publiczne, obok ustawy o zamówieniach publicznych oraz wydanych do niej aktów wykonawczych, a także ustawy o finansach publicznych szczególne znaczenie mają przepisy Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) oraz Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.). Do czynności podejmowanych przez zamawiającego i wykonawców w postępowaniu o udzielenie zamówienia stosuje się przepisy ustawy Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. (art. 14 p.z.p.) Ustawa Prawo zamówień publicznych jest unormowaniem szczególnym w stosunku do Kodeksu cywilnego. W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego pierwszeństwo przysługuje przepisom ustawy Prawo zamówień publicznych. Kodeks cywilny reguluje natomiast wszelkie kwestie nie uregulowane w ustawie Prawo zamówień publicznych, a należące do materii prawa cywilnego. Do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy ustawy Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. (art. 139 ust. 1 p.z.p.) Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą. Zawarcie umowy o udzielenie zamówienia publicznego w wyniku negocjacji nawiązuje do postanowień Kodeksu cywilnego. Stanowią one, iż w przypadku, jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji. (art. 72 ust. 1 k.c.) Podstawowe wyjątki od generalnych zasad prawa cywilnego zawarte w ustawie Prawo zamówień publicznych dotyczą m.in. odstępstwa od zasady równości stron, zasady swobody umów oraz zasady pacta sunt servanda. 7

8 Wynikająca z prawa cywilnego zasada równości stron przejawia się w tym, iż zamawiający nie występują w pozycji nadrzędnej w stosunku do wykonawców. W praktyce jednak pozycja zamawiającego jest uprzywilejowana, gdyż to on tworząc specyfikację istotnych warunków zamówienia lub zaproszenie do składania ofert zawiera w nim warunki, które mają stać się treścią przyszłej umowy. Rola wykonawcy sprowadza się jedynie do przyjęcia w całości lub odrzucenia postawionych warunków. To np. zamawiający, a nie oferent - jak to wynika z prawa cywilnego, określa termin związania ofertą. Zasada swobody umów, charakterystyczna dla prawa cywilnego doznaje istotnego ograniczenia na gruncie ustawy Prawo zamówień publicznych, która stanowi, że zamówienie publiczne udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy (art. 7 ust. 3 ustawy). Jest to ograniczenie swobody wyboru kontrahenta znajdujące wyraz w szczególnym trybie jego wyłaniania. Zasadę tę ogranicza także zakaz zmian w umowie w sprawie zamówienia publicznego oraz wprowadzania nowych postanowień do umowy niekorzystnych dla zamawiającego oraz zakaz zawierania umów w sprawie zamówienia publicznego na czas nie oznaczony. Zgodnie z zasadą pacta sunt servanda zmiana sytuacji stron umowy, po jej zawarciu, a przed jej wykonaniem, nie powinna mieć wpływu na wykonanie umowy, chyba że wszystkie strony umowy zgodnie zmienią jej treść. Ta zasada dotycząca umów prawa cywilnego obowiązuje również strony umów zawartych w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Doznaje ona jednak ograniczeń wynikających z art. 145 ustawy Prawo zamówień publicznych, który mówi, że w razie wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, zamawiający może od niej odstąpić Kodeks postępowania cywilnego Odwołanie do Kodeksu postępowania cywilnego znajduje się w Dziale VI ustawy Prawo zamówień publicznych, zatytułowanym Środki ochrony prawnej. Do postępowania odwoławczego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego o sądzie polubownym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. (art. 184 ust. 3 p.z.p.) Zespół arbitrów nie jest sądem polubownym w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego. Zasadniczą różnicą jest właściwość zespołu arbitrów do rozpoznania spraw z mocy prawa, a nie postanowień umowy. Prawo zamówień publicznych nie przewiduje więc zapisu na sąd polubowny. Ustawa Prawo zamówień publicznych nie przewiduje także potrzeby stwierdzenia wykonalności wyroku zespołu arbitrów przez sąd państwowy. Strony oraz arbitrzy mogą żądać wyłączenia arbitra z przyczyn określonych w art ustawy Kodeks postępowania cywilnego. O wyłączeniu albo odmowie wyłączenia arbitra rozstrzyga Prezes Urzędu w drodze postanowienia. Na postanowienia o wyłączeniu lub odmowie wyłączenia zażalenie nie przysługuje. (art. 186 ust. 4 p.z.p.) Strona może żądać wyłączenia arbitra lub superarbitra z tych samych przyczyn, które uzasadniają wyłączenie sędziego. Żądanie takie zgłosić należy w terminie tygodniowym od powzięcia wiadomości o wyznaczeniu arbitra, nie później jednak niż przed rozpoczęciem rozpoznania sprawy przez sąd polubowny, chyba że strona 8

9 uprawdopodobni, iż przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub doszła do jej wiadomości. (art k.p.c.) W postępowaniu toczącym się wskutek wniesienia skargi stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego o apelacji, jeżeli przepisy działu VII nie stanowią inaczej. (art. 194 ust. 2 p.z.p.) W terminie 21 dni od dnia wydania orzeczenia skargę może wnieść także Prezes Urzędu. Do czynności podejmowanych przez Prezesa Urzędu stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego o prokuratorze. (art. 195 ust. 4 p.z.p.) 1.5. Inne akty prawne Przepisy zawarte w innych aktach prawnych, uzupełniają i umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie sytemu zamówień publicznych. W definicji robót budowlanych przywołana została ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz z późn. zm.). (art. 2 pkt 8 p.z.p.) Dla prawidłowego określenia zakresu podmiotowego, czyli wskazania podmiotów, które mają obowiązek stosować ustawę o zamówieniach publicznych oraz zasad ich reprezentacji, a także wyłączeń z sytemu zamówień publicznych, konieczne jest odesłanie m.in. do następujących aktów normatywnych: ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Tekst jednolity: Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm.), ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 101, poz z późń. zm.), ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn zm.), ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.), ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 z późn zm.), ustawa z dnia 25 kwietnia 1997 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. Nr 75, poz. 469 z późn zm.), ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.), 9

10 ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 z późn. zm.), ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.), ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. Nr 42, poz. 386), ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 57, poz. 603 z późn. zm.), ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.), ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 90, poz. 405 z późn. zm.), ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe (Dz.U. Nr 130, poz. 1188), ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 z późn. zm.), ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.), ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 119, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 22 stycznia 1999 o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 11, poz. 95 z późn. zm.). Właściwe zastosowanie zasad udzielania zamówień publicznych, nie byłoby możliwe bez znajomości m.in. następujących aktów prawnych: ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.), ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1386), ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.), ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz z późn. zm.). ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447), ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz z późn. zm.). 10

11 Pomocnymi w prawidłowym stosowaniu działu VI Środki ochrony prawnej i działu VII Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy są zapisy m.in.: ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.), ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. Nr 109, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 969 z późn. zm.). 2. Zasady systemu zamówień publicznych 2.1 Zasada powszechności Obowiązek stosowania p.z.p. o zamówieniach publicznych dotyczy szerokiego kręgu podmiotów, wymienionych enumeratywnie w ustawie Prawo zamówień publicznych. Wzmocnieniem zasady powszechności jest ustawowy zapis, iż przetarg nieograniczony jest to tryb, w którym w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy. Zamawiającymi, którzy muszą stosować ustawę o zamówieniach publicznych są osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej obowiązane do stosowania p.z.p. (zob. Rozdział 4 Części Ogólnej Poradnika) Zasada uczciwej konkurencji Zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji. (art. 7 ust. 1 p.z.p.) O znaczeniu zasady uczciwej konkurencji świadczy fakt, że została ona wyrażona expresis verbis w poszczególnych przepisach p.z.p. Prawo zamówień publicznych. Obowiązek przestrzegania zasady uczciwej konkurencji na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wynika z prawa Unii Europejskiej. Przy ocenie, czy postępowanie zamawiającego nie narusza uczciwej konkurencji należy mieć na względzie, oprócz przepisów p.z.p. o zamówieniach publicznych, również przepisy p.z.p. z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz z późn. zm.). Wynika z niej, iż czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża ono lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Nieuczciwą konkurencją jest w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, 11

12 fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązywania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, utrudnianie dostępu do rynku, nieuczciwa lub zakazana reklama, stosowanie cen dumpingowych. Zamawiający nie może określać warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. (art. 22 ust. 2 p.z.p.) W postępowaniach o udzielenie zamówienia, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty euro, oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje zamawiający i wykonawcy przekazują, zgodnie z wyborem zamawiającego, pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną. Wybrany sposób przekazywania dokumentów oraz informacji drogą elektroniczną nie może ograniczać konkurencji. (art. 28 ust. 1 i 3 p.z.p.) Przedmiotu zamówienia nie można opisywać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. (art. 29 ust. 2 p.z.p.) Zamawiający zaprasza do składania ofert w przetargu ograniczonym wykonawców, którzy spełniają warunki udziału w postępowaniu, w liczbie określonej w ogłoszeniu zapewniającej konkurencję, nie mniejszej niż 5 i nie większej niż 20. (art. 51 ust. 1 p.z.p.) Zamawiający zaprasza do negocjacji (w trybie negocjacji z ogłoszeniem) wykonawców, którzy spełniają warunki udziału w postępowaniu, w liczbie, określonej w ogłoszeniu, zapewniającej konkurencję, nie mniejszej niż 5. (art. 57 ust. 1 p.z.p.) Zamawiający zaprasza do negocjacji (w trybie negocjacji bez ogłoszenia) wykonawców w liczbie zapewniającej konkurencję, nie mniejszej niż 5. (art. 63 ust. 3 p.z.p.) Zamawiający wszczyna postępowanie w trybie zapytania o cenę, zapraszając do składania ofert taką liczbę wykonawców świadczących w ramach prowadzonej przez nich działalności dostawy lub usługi będące przedmiotem zamówienia, która zapewnia konkurencję oraz wybór najkorzystniejszej oferty, nie mniej niż 5. (art. 71 ust. 1 p.z.p.) Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli jej złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. (art. 89 ust. 1 pkt 3 p.z.p.) 12

13 Nie ujawnia się informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, jeżeli wykonawca, nie później niż w terminie składania ofert, zastrzegł, że nie mogą one być udostępniane. (art. 96 ust. 4 p.z.p.) Zamawiający nie może wykorzystywać umowy ramowej do ograniczania konkurencji. (art. 126 ust. 2 p.z.p.) 2.3. Zasada równości Zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający równe traktowanie wykonawców. (art. 7 ust. 1 p.z.p.) O podstawowym znaczeniu zasady równości świadczy fakt, że została ona wyrażona expresis verbis w poszczególnych przepisach p.z.p. Prawo zamówień publicznych. Zasada równości leży bowiem u podłoża całego systemu zamówień publicznych. Zasada równości: zabrania zamawiającemu preferowania lub dyskryminacji któregokolwiek z wykonawców, gwarantuje im równość w dostępie do informacji, a tym samym równe szanse otrzymania zamówienia, przeciwdziała wykorzystywaniu pozycji monopolistycznych, sprzyja racjonalnemu i efektywnemu wydatkowaniu środków publicznych, a także promuje uczciwych i solidnych przedsiębiorców. Wszelkie odstępstwa od tej zasady sformułowane w ustawie Prawo zamówień publicznych i w wydanych do niej aktach wykonawczych mają charakter wyjątków. Wszelkie wymagania, wyjaśnienia i informacje, a także dokumenty związane z negocjacjami (w trybie negocjacji z ogłoszeniem i w trybie negocjacji bez ogłoszenia) są przekazywane wykonawcom na równych zasadach. (art. 57 ust. 5 i art. 65 p.z.p.) Z zasady równości wynika przekonanie, iż to właśnie wolny rynek, konkurujących ze sobą o uzyskanie zamówienia podmiotów, zapewnia osiągnięcie maksymalnej efektywności ekonomicznej, zapobiega nadużyciom oraz promuje solidnych i uczciwych przedsiębiorców. Przystępując do udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne każdy wykonawca musi złożyć oświadczenie, że: posiada uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub czynności, jeżeli p.z.p. nakładają obowiązek posiadania takich uprawnień, posiada niezbędną wiedzę i doświadczenie oraz potencjał techniczny, a także dysponuje osobami zdolnymi do wykonania zamówienia; znajduje się w sytuacji ekonomicznej i finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia; nie podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia. (art. 22 ust. 1 p.z.p.) 13

14 Równość musi istnieć również pomiędzy samymi oferentami. Nie można dopuszczać do postępowania oferentów mało wiarygodnych. Zamawiający ma obowiązek wykluczyć z ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego: wykonawców, którzy w ciągu ostatnich 3 lat przed wszczęciem postępowania wyrządzili szkodę niewykonując zamówienia lub wykonując je nienależycie, a szkoda ta nie została dobrowolnie naprawiona do dnia wszczęcia postępowania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności; wykonawców, w stosunku do których otwarto likwidację lub których upadłość ogłoszono; wykonawców, którzy zalegają z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, z wyjątkiem przypadków gdy uzyskali oni przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu; osoby fizyczne, które prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych; spółki jawne, których wspólnika prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych; spółki partnerskie, których partnera lub członka zarządu prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych; spółki komandytowe oraz spółki komandytowo-akcyjne, których komplementariusza prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych; osoby prawne, których urzędującego członka organu zarządzającego prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych; podmioty zbiorowe, wobec których sąd orzekł zakaz ubiegania się o zamówienia, na podstawie przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary; wykonawców, którzy nie spełniają warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust. 1 pkt 1-3. (art. 24 ust. 1 p.z.p.) Z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się również wykonawców, którzy: wykonywali czynności związane z przygotowaniem prowadzonego postępowania, lub posługiwali się w celu sporządzenia oferty osobami uczestniczącymi w dokonywaniu tych czynności, z wyjątkiem autorów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jeżeli przedmiotem postępowania o udzielenie zamówienia są prace projektowe 14

15 wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, sporządzonych przez tych autorów; złożyli nieprawdziwe informacje mające wpływ na wynik prowadzonego postępowania; nie złożyli oświadczenia o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu lub dokumentów potwierdzających spełnianie tych warunków; nie wnieśli wadium, w tym również na przedłużony okres związania ofertą, lub nie zgodzili się na przedłużenie okresu związania ofertą. (art. 24 ust. 2 p.z.p.) 2.4. Zasada bezstronności i obiektywizmu Zasada równości łączy się ściśle z zasadą bezstronności głównie po stronie zamawiającego, ale także wobec wszystkich uczestników systemu zamówień publicznych. Tylko bowiem bezstronne osoby występujące w imieniu zamawiającego dają gwarancję równego traktowania oferentów. Czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm. (art. 7 ust. 2 p.z.p.) Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podlegają wyłączeniu, jeżeli: ubiegają się o udzielenie tego zamówienia; pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia; przed upływem 3 lat od dnia wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia; pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób; zostały prawomocnie skazane za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych. (art. 17 ust. 1 p.z.p.) Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia składają, pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, pisemne oświadczenie o braku lub istnieniu powyższych okoliczności. Czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podjęte przez osobę podlegającą wyłączeniu po powzięciu przez nią wiadomości o powyższych okolicznościach, powtarza się z wyjątkiem otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania. (art. 17 ust. 2 i 3 p.z.p.) Zamawiający mogą poddać swoje procedury związane z udzielaniem zamówień okresowemu badaniu w celu uzyskania świadectwa, że w danym czasie procedury te są zgodne z ustawą oraz prawem Unii Europejskiej dotyczącym udzielania zamówień. Podmiot 15

16 dokonujący badania nie może pozostawać z zamawiającym w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności. (art. 134 ust. 1 i 3 p.z.p.) Członkiem komisji konkursowej może być wyłącznie osoba dająca rękojmię bezstronnego pełnienia funkcji w interesie publicznym. (art. 153 ust. 9 p.z.p.) Prezes Urzędu Zamówień Publicznych czuwa nad przestrzeganiem zasad systemu zamówień, w szczególności dokonuje kontroli procesu udzielania zamówień w zakresie przewidzianym ustawą. Od udziału w kontroli wyłączony jest pracownik Urzędu Zamówień Publicznych, który: uczestniczył w kontrolowanym postępowaniu lub czynnościach bezpośrednio związanych z jego przygotowaniem po stronie zamawiającego lub wykonawcy; pozostaje w związku małżeńskim, faktycznym pożyciu albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo jest związany z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli z osobą występującą w kontrolowanym postępowaniu po stronie zamawiającego lub wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami władz osób prawnych ubiegających się o udzielenie kontrolowanego zamówienia; przed upływem 3 lat od dnia wszczęcia kontrolowanego postępowania pozostawał w stosunku pracy lub zlecenia z zamawiającym lub wykonawcą albo był członkiem władz osób prawnych ubiegających się o udzielenie kontrolowanego zamówienia; pozostaje z osobą występującą w kontrolowanym postępowaniu po stronie zamawiającego lub wykonawcy w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności. Pracownik Urzędu informuje Prezesa Urzędu o przyczynach powodujących jego wyłączenie od udziału w kontroli. Prezes Urzędu rozstrzyga o wyłączeniu pracownika w drodze postanowienia. (art. 162 p.z.p.) Zasada bezstronności i obiektywizmu dotyczy także arbitrów. Odwołanie wnoszone przez wykonawców rozpoznaje bowiem zespół trzech arbitrów wskazanych przez Prezesa Urzędu. Prezes Urzędu prowadzi i ogłasza w Biuletynie Zamówień Publicznych listę arbitrów rozpatrujących odwołania od oddalenia lub odrzucenia protestów wnoszonych w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Arbiter, przed podjęciem obowiązków, jest zobowiązany złożyć przed Prezesem Urzędu ślubowanie, powtarzając słowa: Ślubuję sumiennie wypełniać obowiązki arbitra, orzekać bezstronnie, zgodnie z przepisami prawa, dochowywać zasad etyki arbitra, a w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości. Złożenie ślubowania arbiter potwierdza podpisem pod jego treścią. Arbiter jest obowiązany postępować zgodnie z zasadami etyki arbitra, w szczególności pełnić swoją funkcję z godnością i najwyższą starannością, w sposób bezstronny. Przy rozpatrywaniu odwołania arbiter nie jest reprezentantem żadnego z uczestników postępowania ani Prezesa Urzędu. (art. 175 ust. 1 i 2 p.z.p.) Niezależny obserwator bierze udział w przeprowadzaniu obowiązkowej kontroli postępowań, w których wartość zamówienia: dla robót budowlanych - przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty euro; 16

17 dla dostaw lub usług - przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty euro. (art. 177 ust. 1 p.z.p.) Obserwator jest wyznaczany przez Prezesa Urzędu spośród osób wpisanych na listę arbitrów. Arbiter zawiadamia Prezesa Urzędu o okolicznościach uniemożliwiających wykonywanie obowiązków, a w szczególności o przyczynach uzasadniających jego wyłączenie. Obserwatorem nie może być osoba, która pozostaje z zamawiającym w takim stosunku prawnym lub faktycznym, który może budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności obserwatora. (art. 177 ust. 4 p.z.p.) 2.5. Zasada udzielania zamówień wyłącznie wykonawcom wybranym zgodnie z przepisami ustawy. Zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy. (art. 7 ust. 3 p.z.p.) Zasada ta oznacza, że umowa o udzielenie zamówienia publicznego, o której mowa w art. 2 pkt 13 p.z.p. może być zawarta wyłącznie z wykonawcą, który został wybrany w postępowaniu przeprowadzonym zgodnie z ustawą. Takiej umowy nie można podpisać bez przeprowadzenia odpowiedniej procedury, zapewniającej przestrzeganie m.in. zasad równego traktowania, uczciwej konkurencji bezstronności i obiektywizmu. Zasada możliwości uwzględnienia wpływu sposobu wykonania zamówienia na rynek pracy w miejscu wykonywania zamówienia oraz wymagań ochrony środowiska Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis, wpływ sposobu wykonania zamówienia na rynek pracy w miejscu wykonywania zamówienia oraz termin wykonania zamówienia. (art. 91 ust. 2 p.z.p.) Polityka socjalna ma istotne znaczenie zarówno Polski, jak i dla całej Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 2 Traktatu o utworzeniu Unii Europejskiej Unia Europejska przyczynia się do wspierania wysokiego poziomu zatrudnienia oraz opieki społecznej, a ponadto do zapewnienia swobodnego przepływu pracowników, równych możliwości dla kobiet i mężczyzn, większej spójności gospodarczej i społecznej, lepszych warunków bytowych i pracy, wysokiego poziomu opieki zdrowotnej, wysokiego poziomu kształcenia i szkolenia oraz integracji niepełnosprawnych i innych grup ze społeczeństwem. System zamówień publicznych może być zatem narzędziem polityki społecznej poprzez tworzenie nowych miejsc pracy. Do listy tej dodać można jako osobne pozycje funkcję ekologiczną, gdzie przez procedury zamówień publicznych promujące towary proekologiczne państwo realizuje cele z zakresu ochrony środowiska. 2.6 Zasada jawności 17

18 Postępowanie o udzielenie zamówienia jest jawne. (art. 8 ust. 1 p.z.p.) Zasada jawności postępowania, która wzmacnia i uzupełnia zasady równości oraz uczciwej konkurencji, realizuje się w wielu przepisach p.z.p. Prawo zamówień publicznych, a przede wszystkim poprzez obowiązek zamawiającego zamieszczania ogłoszeń (zob. Rozdział 8 Części Ogólnej Poradnika). Zasada jawności postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wynika również z Konstytucji. Obywatel ma bowiem prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. (art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP) Przejawem zasady jawności postępowania jest również zapis, iż zamawiający zawiadamia niezwłocznie wykonawców o wykluczeniu ich z postępowania, o odrzuceniu ich ofert, a także o unieważnieniu postępowania, podając uzasadnienie faktyczne i prawne. (art. 24 ust. 3; art. 89 ust. 2; art. 93 ust. 3 p.z.p.) Ustawa Prawo zamówień publicznych daje również wszystkim oferentom możliwość zapoznania się z informacjami zawartymi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Formularz ten jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych, a zawarte w nim dane są dla wszystkich jednakowe. Dla prawidłowego funkcjonowania zasady jawności postępowania bardzo ważna jest również procedura otwierania ofert. Daje ona oferentom pewność, że treści ich propozycji nie znał wcześniej żaden z konkurentów, natomiast zamawiającemu stwarza gwarancję, iż nie będzie posądzony o nieuczciwe prowadzenie postępowania. Otwarcie ofert jest jawne. (art. 86 ust. 2 p.z.p.) Zasada jawności wyraża się również w tym, iż wszyscy oferenci mają prawo do obecności przy czynności otwarcia ofert. Podczas otwarcia ofert podaje się nazwy (firmy) oraz adresy wykonawców, a także informacje dotyczące ceny, terminu wykonania zamówienia, okresu gwarancji i warunków płatności zawartych w ofertach. Powyższe informacje przekazuje się również niezwłocznie wykonawcom, którzy nie byli obecni przy otwarciu ofert, na ich wniosek. (art. 86 ust. 4 i 5 p.z.p.) Jeżeli wartość zamówienia przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty euro, niezwłocznie po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego zamawiający przekazuje ogłoszenie o udzieleniu zamówienia Prezesowi Urzędu. Jeżeli wartość zamówienia na roboty budowlane przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty euro, a na dostawy lub usługi euro, niezwłocznie po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego zamawiający przekazuje ogłoszenie o udzieleniu 18

19 zamówienia Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich. Niezwłocznie po przekazaniu Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich zamawiający przekazuje ogłoszenie o udzieleniu zamówienia również Prezesowi Urzędu. (art. 95 p.z.p.) W trakcie prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia zamawiający sporządza pisemny protokół postępowania o udzielenie zamówienia. Protokół wraz z załącznikami jest jawny. Załączniki do protokołu udostępnia się po dokonaniu wyboru najkorzystniejszej oferty lub unieważnieniu postępowania, z tym że oferty są jawne od chwili ich otwarcia. (art. 96 ust. 3 p.z.p.) Umowy są jawne i podlegają udostępnianiu na zasadach określonych w przepisach o dostępie do informacji publicznej. (art. 139 ust. 3 p.z.p.) Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198) nakłada obowiązek udostępnienia każdemu zainteresowanemu informacji o działalności jednostek szeroko pojętego sektora władzy publicznej i działalności publicznej. Podmiot udostępniający informacje publiczne ma obowiązek zapewnić możliwość jej kopiowania albo wydruk, lub przesłanie albo przeniesienie jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik. Innymi słowy w przypadku udostępniania treści umów w sprawie zamówienia publicznego zainteresowane osoby mogą zarówno przeglądać jak i kopiować przedmiotową umowę, natomiast zamawiający ma obowiązek im ją udostępnić. Nieuzasadniona odmowa w tym zakresie jest podstawą do wniesienia powództwa i ewentualnych sankcji karnych. Zasada jawności znajduje swoje odzwierciedlenie na wszystkich etapach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym również podczas postępowania odwoławczego: prezes Urzędu wyznacza arbitrów w drodze jawnego losowania komputerowego, z tym że przewodniczący zespołu arbitrów losowany jest spośród osób posiadających wykształcenie prawnicze; (art. 186 ust. 2 p.z.p.) zespół arbitrów rozpoznaje odwołanie na jawnej rozprawie; (art. 187 ust. 2 p.z.p.) bezpośrednio po sporządzeniu wyroku albo postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze przewodniczący zespołu arbitrów ogłasza orzeczenie. Ogłoszenie następuje na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. (art. 192 ust. 3 p.z.p.) Ustawa Prawo zamówień publicznych zawiera jednocześnie odstępstwa od zasady jawności. Jednak zamawiający może ograniczyć dostęp do informacji związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia tylko w przypadkach określonych w ustawie. (art. 8 ust. 2 p.z.p.) Należą do nich następujące przypadki: 19

20 prowadzone negocjacje w trybie negocjacji z ogłoszeniem mają charakter poufny. Żadna ze stron nie może bez zgody drugiej strony ujawnić informacji technicznych i handlowych związanych z negocjacjami (art. 57 ust. 6 p.z.p.) w toku każdego etapu aukcji elektronicznej zamawiający na bieżąco przekazuje wszystkim wykonawcom informacje o pozycji złożonych przez nich ofert, liczbie wykonawców biorących udział w każdym z etapów aukcji elektronicznej, a także o cenach złożonych przez nich ofert, z tym że do momentu zamknięcia aukcji elektronicznej nie ujawnia informacji umożliwiających identyfikację wykonawców. (art. 79 ust. 3 p.z.p.) nie ujawnia się informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, jeżeli wykonawca, nie później niż w terminie składania ofert, zastrzegł, że nie mogą one być udostępniane (art. 96 ust. 4 p.z.p.) Zasada pisemności Postępowanie o udzielenie zamówienia, z zastrzeżeniem wyjątków określonych w ustawie, prowadzi się z zachowaniem formy pisemnej. (art. 9 ust. 1 p.z.p.) Zachowaniu zasady jawności postępowania służy wymóg pisemności, bez którego właściwe funkcjonowanie pozostałych zasad udzielania zamówień publicznych, a zwłaszcza kontrola ich przestrzegania, nie byłaby możliwa. Ustawa Prawo zamówień publicznych przewiduje obowiązek zachowania formy pisemnej. Pod tym pojęciem należy rozumieć tzw. zwykłą formę pisemną, dla zachowania której wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. (art. 78 Kodeksu cywilnego) Postępowanie o udzielenie zamówienia prowadzi się w języku polskim. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamawiający może wyrazić zgodę na złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, oświadczeń, oferty oraz innych dokumentów również w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym lub języku kraju, w którym zamówienie jest udzielane. (art. 9 ust. 2 i 3 p.z.p.) Ogłoszenia o postępowaniu w sprawie zamówienia publicznego przekazuje się Prezesowi Urzędu pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej Urzędu. Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich ogłoszenia przekazuje się pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną (zob. Rozdział 8 Części Ogólnej Poradnika). (art. 12 ust. 1 i 2 p.z.p.) W postępowaniach o udzielenie zamówienia, których wartość przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty euro, oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje zamawiający i wykonawcy przekazują pisemnie. Oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje przekazane za pomocą teleksu, telefaksu lub drogą 20