Vademecum radnego jednostki samorządu terytorialnego

Transkrypt

1 dr Michał Czaykowski (Przewodniczący Komisji Ładu Przestrzennego Rady m.st. Warszawy) Niniejsza książka to pierwsza publikacja na rynku, w której tak obszernie omówiono wszelkie aspekty związane z pełnieniem mandatu radnego. To przydatna lektura zarówno dla początkujących, jak i bardziej doświadczonych radnych. Dodatkowym atutem jest to, że autorzy przedstawili często niełatwe zagadnienia w przystępny sposób wraz z podaniem praktycznych przykładów. Tomasz Kruszyński (Przewodniczący Komisji Kultury i Oświaty Rady dzielnicy Wola m.st. Warszawy) Trzeba pamiętać, że fenomen samorządu terytorialnego i związana z nim aktywność mieszkańców, społeczników i radnych, a także ekspertów i badaczy, musi spotkać się z realiami, które rządzą polityką. Także próby stworzenia lub stosowania dobrego prawa często zderzają się z oporem machiny biurokratycznej. Niniejsza publikacja wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom i jest praktycznym przewodnikiem po złożonym świecie prawa i polityki na poziomie lokalnym. Michał Szczerba (Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Polityki Miejskiej) Dodatkowe korzyści wzory księgowań, uchwał, zarządzeń stanowiska NSA, WSA, TK 1000 odpowiedzi na pytania z dziedziny finansów publicznych okladka Vademecum-kopia 2.indd 1 Szczegóły w środku Vademecum radnego jednostki samorządu terytorialnego Vademecum radnego JST to kompendium wiedzy na temat pracy radnego i jego obowiązków względem społeczności lokalnej. Niewątpliwą zaletą publikacji jest to, że autorzy są doświadczonymi prawnikami, którzy na co dzień zajmują się problemami związanymi z samorządem terytorialnym i praktycznym stosowaniem przepisów. on-line redakcja Adam Hać Vademecum radnego jednostki samorządu terytorialnego ubieganie się o mandat radnego prowadzenie efektywnej kampanii wyborczej prawa i obowiązki radnego jako funkcjonariusza publicznego zasady i tryb przeprowadzania referendum gminnego :04

2 redakcja Adam Hać Vademecum radnego jednostki samorządu terytorialnego

3 Vademecum radnego 1. wydanie Stan prawny: wrzesień 2014 r. Autorzy: Adam Haćn (A, B współautorstwo, C) Marek Rotkiewicz (B współautorstwo) Dorota Wołoszyn-Kądziołka (B współautorstwo) Autorzy: Adam Hać (część A, część B współautorstwo, część C) Marek Rotkiewicz (część B współautorstwo) Dorota Wołoszyn-Kądziołka (część B współautorstwo) Redakcja: Marta Figuła Korekta: Monika Mielczarek Projekt okładki: Wojciech Augustynowicz Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji wyrażają osobisty punkt widzenia Autorów. Wydawnictwo C.H.Beck nie ponosi odpowiedzialności za zawarte w niej informacje. Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa tel. : faks: Skład i łamanie: PanDawer Druk: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

4 Spis treści Wprowadzenie... Notki biograficzne... Wykaz aktów prawnych... Wykaz skrótów... VII IX XI XV Część A. Jak uzyskać mandat radnego Zagadnienia prawne związane z ubieganiem się o mandat radnego i prowadzeniem kampanii wyborczej Wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego Komitety wyborcze i zgłaszanie kandydatów na radnych Prowadzenie i finansowanie kampanii wyborczej Prowadzenie kampanii wyborczej Finansowanie kampanii wyborczej Wygaśnięcie mandatu radnego. Wybory uzupełniające i przedterminowe Wygaśnięcie mandatu radnego Wybory uzupełniające i przedterminowe Przepisy szczególne dotyczące wyborów do rad gmin, powiatów i sejmików województw Przepisy szczególne dotyczące wyborów do rad gmin Przepisy szczególne dotyczące wyborów do rad powiatów Przepisy szczególne dotyczące wyborów do sejmików województw Postępowanie sądowe w trybie wyborczym Zakazy i przepisy karne dotyczące prowadzenia kampanii wyborczej Wykroczenia wyborcze Przestępstwa wyborcze Zagadnienia praktyczne związane z prowadzeniem kampanii wyborczej Zalecenia i porady praktyczne dla kandydatów na radnych startujących po raz pierwszy Przygotowanie do kampanii wyborczej Strategia kampanii wyborczej Prowadzenie właściwej kampanii wyborczej Specyfika kampanii wyborczych radnych ubiegających się o reelekcję Część B. Jak sprawować mandat radnego Radny jako członek kolegialnego organu stanowiącego Konstytucyjna zasada jawności działalności jednostek samorządu terytorialnego Statut jednostki samorządu terytorialnego Kompetencje organu stanowiącego w jednostkach samorządu terytorialnego III

5 Spis treści 1.4. Organizacja i tryb pracy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego Podejmowanie uchwał przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego Komisja rewizyjna Sprawowanie mandatu radnego Prawa i obowiązki radnego jako funkcjonariusza publicznego Radny jako funkcjonariusz publiczny i osoba publiczna Korzystanie z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych Odpowiedzialność karna radnego jako funkcjonariusza publicznego katalog wybranych przestępstw Sprawowanie mandatu radnego a miejsce zamieszkania (prawo wybieralności) Oświadczenia lustracyjne Jak prawidłowo wypełnić i złożyć oświadczenie majątkowe Niezbędne składniki i wzór oświadczenia Podstawowe problemy związane z wypełnieniem oświadczenia Skutki niezłożenia lub złożenia nieprawidłowego oświadczenia Zagadnienia z zakresu prawa pracy związane z zatrudnieniem radnego Zakaz zatrudnienia i urlop bezpłatny w jednostce samorządu terytorialnego, w której sprawuje się mandat Ochrona stosunku pracy Dieta i obowiązki pracodawcy względem radnego-pracownika Prowadzenie działalności gospodarczej a sprawowanie mandatu radnego Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na mieniu jednostki samorządu terytorialnego Inne ograniczenia związane z funkcjonowaniem na wolnym rynku Sprawowanie mandatu radnego a obowiązek służby wojskowej (reklamacja) Odpowiedzialność za słowo zniesławienie i ochrona dóbr osobistych radnego Odpowiedzialność karna Odpowiedzialność cywilna ochrona dóbr osobistych Wybrane zagadnienia związane z realizacją zadań jednostek samorządu terytorialnego Planowanie i gospodarka przestrzenna Partnerstwo publiczno-prywatne Budżet jednostki samorządu terytorialnego Wieloletnia prognoza finansowa Część C. Wybrane zagadnienia związane ze sprawowaniem mandatu radnego Zasady i tryb przeprowadzania referendum gminnego Ogólne zasady przeprowadzania referendum lokalnego Referendum przeprowadzane z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego Referendum przeprowadzane na wniosek mieszkańców Referendum na wniosek mieszkańców w sprawach innych niż odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego Kampania referendalna Finansowanie referendum Tryb przeprowadzania referendum Przepisy karne wykroczenia referendalne IV

6 Spis treści 2. Ustrój m.st. Warszawy Miasto stołeczne Warszawa Dzielnice m.st. Warszawy Część D. Akty prawne Ustawa o samorządzie gminnym Ustawa o samorządzie powiatowym Ustawa o samorządzie województwa V

7

8 Wprowadzenie W książce Vademecum radnego w sposób wyczerpujący omówiono wszelkie zagadnienia natury praktycznej i teoretycznej, związane zarówno z ubieganiem się o mandat radnego, jak i jego późniejszym wykonywaniem. Radni jako reprezentanci społeczności lokalnych stoją przed koniecznością zapoznania się z różnymi aspektami działalności jednostek samorządu terytorialnego w celu właściwego i efektywnego wypełniania swoich obowiązków. Wobec złożonej struktury organizacyjnej i kompetencyjnej jednostek samorządu terytorialnego, a także szeregu wyzwań rozwojowych, zadania członków organów stanowiących wymagają często specjalistycznego przygotowania oraz szczegółowej znajomości przepisów prawa z wielu dziedzin, a także praktycznej wiedzy z zakresu działalności administracji samorządowej. W niniejszej publikacji w sposób przystępny przedstawiono problematykę związaną z prowadzeniem kampanii wyborczej i opracowaniem jej skutecznej strategii w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Omówiono również prawa i obowiązki radnych wraz z podaniem konkretnych przykładów wynikające z istoty sprawowania mandatu radnego, jak i pozycji ustrojowej radnych jako członków organów kolegialnych względem organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. W książce skupiono się także na najczęściej występujących kwestiach problemowych natury praktycznej, z którymi spotykają się zarówno początkujący, jak i doświadczeni radni. Publikacja jest wzbogacona o wybór starannie dobranych orzeczeń władzy sądowniczej i innych, odnoszących się uzupełniająco do poszczególnych zagadnień, które w sposób klarowny rozwiewają pojawiające się wątpliwości dotyczące interpretacji i praktycznego stosowania przepisów prawa. Vademecum radnego jest przyjaznym i praktycznym przewodnikiem po skomplikowanej strukturze jednostek samorządu terytorialnego oraz gąszczu niejednoznacznych, różnie interpretowanych i często nowelizowanych przepisów prawa. Pozwoli w sposób swobodny poznać specyfikę codziennej pracy radnego oraz skutecznie i efektywnie sprawować mandat, mając na uwadze dobro wspólnoty samorządowej. VII

9 Wprowadzenie Książka stanowi obowiązkową lekturę dla wszystkich osób, które sprawują lub chciałyby sprawować mandat radnego oraz zawiera informacje i porady na temat: procedury i wymogów dotyczacych zgłaszania kandydatów na radnych; prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej do rad gmin, powiatów i sejmików województw; specyfiki okręgów jedno- i wielomandatowych; komunikacji politycznej i społecznej; celu i strategii skutecznej kampanii wyborczej; różnic pomiędzy komitetami lokalnymi a partyjnymi; analizy potencjału wyborczego w okręgu wyborczym. W książce omówiono również zagadnienia dotyczące: prawidłowego i rzetelnego składania oświadczeń majątkowych i lustracyjnych; zakazu zatrudniania radnych lub prowadzenia przez nich określonych rodzajów działalności; zdarzeń prawnych i faktycznych skutkujących obligatoryjnym wygaszeniem mandatu; ochrony stosunku pracy; reklamacji od służby wojskowej; działalności radnego na forum rady gminy, powiatu albo sejmiku województwa; odpowiedzialności za słowo (znieważenie, zniesławienie, naruszenie dóbr osobistych); wybranego katalogu przestępstw związanych ze statusem radnego jako funkcjonariusza publicznego. W publikacji przedstawiono również zagadnienia wymagające wiedzy specjalistycznej związanej z: planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym; partnerstwem publiczno-prywatnym; procedurami przygotowania i uchwalania budżetu jednostki samorządu terytorialnego; konstruowaniem wieloletniej prognozy finansowej. VIII

10 Notki biograficzne Adam Hać absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, adwokat, członek Okręgowej Izby Adwokackiej w Warszawie od 2010 r. Jako wieloletni asystent parlamentarny, pracownik administracji rządowej i warszawski radny posiada bogate doświadczenie z zakresu legislacji oraz specjalizuje się w problematyce samorządu terytorialnego i finansów publicznych. Uczestniczył w szkoleniach amerykańskiego Leadership Institute, a zdobytą wiedzę wykorzystywał, doradzając w kilku kampaniach samorządowych i parlamentarnych. Marek Rotkiewicz prawnik specjalizujący się w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych. Zajmuje się doradztwem prawnym z zakresu prawa pracy, jest autorem wielu publikacji książkowych i prasowych z tej dziedziny. Prowadzi szkolenia z zakresu prawa pracy. Dorota Wołoszyn-Kądziołka absolwentka Wydziału Prawa i Administracji w Szczecinie, gdzie ukończyła również studia podyplomowe z zakresu prawa pracy. Doświadczenie zdobyte jako pracownik i kierownik działu zajmującego się sprawami kadrowymi w urzędzie terenowego organu administracji rządowej oraz pracownik samorządowy wykorzystuje podczas tworzenia licznych publikacji dotyczących problematyki kadrowej i samorządowej. IX

11

12 Wykaz aktów prawnych ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) ustawa z r. Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112) ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483) ustawa z r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 176, poz ze zm.) ustawa z r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 782) ustawa z r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 260 ze zm.) ustawa z r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz ze zm.) ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) ustawa z r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885) ustawa z r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 235 ze zm.) ustawa z r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. Nr 19, poz. 101 ze zm.) ustawa z r. o lasach (Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) ustawa z r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2002 r. Nr 200, poz ze zm.) XI

13 Wykaz aktów prawnych ustawa z r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 934 ze zm.) ustawa z r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. Nr 34, poz. 173) ustawa z r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 197, poz ze zm.) ustawa z r. o partiach politycznych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924) ustawa z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.) ustawa z r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 849) ustawa z r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 262) ustawa z r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz ze zm.) ustawa z r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.) ustawa z r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 ze zm.) ustawa z r. o referendum lokalnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 706) ustawa z r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) ustawa z r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.) ustawa z r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 596 ze zm.) ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.) ustawa z r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572) ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.) ustawa z r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1388) ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) ustawa z r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) ustawa z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) ustawa z r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.) XII

14 Wykaz aktów prawnych rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta (Dz.U. Nr 34, poz. 282) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego powiatu, członka zarządu powiatu, sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty (Dz.U. Nr 34, poz. 283) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego województwa, członka zarządu województwa, skarbnika województwa, sekretarza województwa, kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa (Dz.U. Nr 60, poz. 490) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu gminy (Dz.U. Nr 61, poz. 710) rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu powiatu (Dz.U. Nr 61, poz. 709) XIII

15

16 Wykaz skrótów art.... artykuł Dz.U.... Dziennik Ustaw ew.... ewentualnie GIP... Główny Inspektorat Pracy/Główny Inspektor Pracy KC... ustawa z r. Kodeks cywilny KK... ustawa z r. Kodeks karny KP... ustawa z r. Kodeks pracy KPA... ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego lit.... litera m.in.... między innymi np.... na przykład NSA... Naczelny Sąd Administracyjny Nr... numer OSNAPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna, Pracy i Ubez pieczeń Społecznych OSNP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych PIP... Państwowa Inspekcja Pracy PIS... Państwowa Inspekcja Sanitarna pkt... punkt pkt.... punkty por.... porównaj XV

17 Wykaz skrótów poz.... pozycja przyp.... przypis r.... rok red.... redakcja RM... Rada Ministrów rozdz.... rozdział rozp.... rozporządzenie s.... strona (y) SN... Sąd Najwyższy sygn.... sygnatura tj.... to jest t.j.... tekst jednolity tzn.... to znaczy ust.... ustęp w zw.... w związku wg... według ww.... wyżej wymieniony (a, e) zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz zoz... zakładowa organizacja związkowa ZUS... Zakład Ubezpieczeń Społecznych... paragraf XVI

18 Część A. Jak uzyskać mandat radnego

19

20 1. Zagadnienia prawne związane z ubieganiem się o mandat radnego i prowadzeniem kampanii wyborczej 1.1. Wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego y Główne zasady wyborów do rad Zgodnie z treścią art Konstytucji RP wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. WAŻNE Zasady i tryb zgłaszania kandydatów oraz przeprowadzania wyborów, także warunki ważności wyborów są określone w ustawie kompleksowo regulującej kwestie związane z wyborami, tj. w Kodeksie wyborczym. W przepisach Konstytucji RP brak jest normatywnego wprowadzenia zasady proporcjonalności, zatem ustawodawca ma pełną swobodę w określeniu, na jakiej zasadzie (proporcjonalności, większości lub systemu mieszanego) odbywa się podział mandatów w wyniku wyborów na danym szczeblu samorządu terytorialnego. Ma to uzasadnienie ze względu na bardzo duże zróżnicowanie jednostek samorządu terytorialnego pod względem liczby ludności zarówno między jednostkami różnych szczebli, jak i przede wszystkim jednostkami tego samego szczebla. Stąd też wprowadzenie jednej lub nawet kilku uniwersalnych norm przedstawicielskich w odniesieniu do organów stanowiących 3