Zamów książkę w księgarni internetowej

Transkrypt

1

2 Zamów książkę w księgarni internetowej

3

4 Spis treści Wykaz skrótów...9 Wstęp...15 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy...17 Dział I. Przepisy wstępne...19 Rozdział 1. Przepisy ogólne...19 Rozdział 2. Prawa wyborcze...39 Rozdział 3. Obwody głosowania...72 Rozdział 4. Rejestr wyborców...91 Rozdział 5. Spis wyborców Rozdział 5a. Przekazywanie informacji o wyborach wyborcom niepełnosprawnym Rozdział 6. Przepisy wspólne dla głosowania Rozdział 7. Głosowanie przez pełnomocnika Rozdział 7a. Głosowanie korespondencyjne przez wyborców niepełnosprawnych Rozdział 8. Głosowanie korespondencyjne w obwodach. głosowania utworzonych za granicą Rozdział 9. Ustalanie wyników głosowania w obwodzie Rozdział 10. Protesty wyborcze Rozdział 11. Komitety wyborcze Rozdział 12. Kampania wyborcza Rozdział 13. Kampania wyborcza w programach nadawców radiowych i telewizyjnych Rozdział 14. Finansowanie wyborów z budżetu państwa Rozdział 15. Finansowanie kampanii wyborczej...305

5 Spis treści Dział II. Organy wyborcze Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Państwowa Komisja Wyborcza Rozdział 3. Komisarz wyborczy Rozdział 4. Okręgowa komisja wyborcza Rozdział 5. Rejonowa komisja wyborcza Rozdział 6. Terytorialna komisja wyborcza Rozdział 7. Obwodowa komisja wyborcza Rozdział 8. Krajowe Biuro Wyborcze Dział III. Wybory do Sejmu Rozdział 1. Zasady ogólne Rozdział 2. Okręgi wyborcze Rozdział 3. Zgłaszanie kandydatów na posłów Rozdział 4. Karty do głosowania Rozdział 5. Sposób głosowania i warunki ważności głosu Rozdział 6. Ustalanie wyników głosowania. i wyników wyborów w okręgu wyborczym Rozdział 7. Ogłaszanie wyników wyborów do Sejmu Rozdział 8. Ważność wyborów Rozdział 9. Wygaśnięcie mandatu posła i uzupełnienie. składu Sejmu Rozdział 10. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych Dział IV. Wybory do Senatu Rozdział 1. Zasady ogólne Rozdział 2. Okręgi wyborcze Rozdział 3. Szczególne zadania komisji wyborczych Rozdział 4. Zgłaszanie kandydatów na senatorów Rozdział 5. Karty do głosowania Rozdział 6. Sposób głosowania i warunki ważności głosu Rozdział 7. Ustalanie wyników głosowania i wyników wyborów w okręgu wyborczym Rozdział 8. Ogłaszanie wyników wyborów do Senatu Rozdział 9. Wygaśnięcie mandatu senatora i uzupełnienie. składu Senatu Rozdział 10. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych

6 Spis treści Rozdział 11. Szczególne zasady finansowania kampanii. wyborczej do Senatu Dział V. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Rozdział 1. Zasady ogólne Rozdział 2. Zgłaszanie kandydata na Prezydenta. Rzeczypospolitej Rozdział 3. Karty do głosowania Rozdział 4. Sposób głosowania i warunki ważności głosu Rozdział 5. Ustalanie wyników głosowania i wyboru. Prezydenta Rzeczypospolitej. Ważność wyborów Rozdział 6. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych Rozdział 7. Finansowanie kampanii wyborczej Dział VI. Wybory do Parlamentu Europejskiego Rozdział 1. Zasady ogólne Rozdział 2. Komisje wyborcze i okręgi wyborcze Rozdział 3. Zgłaszanie kandydatów na posłów. do Parlamentu Europejskiego Rozdział 4. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych Rozdział 5. Ustalanie wyników głosowania. i wyników wyborów Rozdział 6. Ogłaszanie wyników wyborów. do Parlamentu Europejskiego Rozdział 7. Wygaśnięcie mandatu. Utrata mandatu Dział VII. Wybory do organów stanowiących. jednostek samorządu terytorialnego Rozdział 1. Zasady ogólne Rozdział 2. Obsadzenie mandatów bez głosowania Rozdział 3. Ogłaszanie wyników wyborów na obszarze kraju Rozdział 4. Wygaśnięcie mandatu radnego.. Wybory uzupełniające i przedterminowe Rozdział 5. Zmiany w podziale terytorialnym państwa Rozdział 6. Ważność wyborów Rozdział 7. Zgłaszanie kandydatów na radnych Rozdział 8. Nadawanie numerów zarejestrowanym listom kandydatów

7 Spis treści Rozdział 9. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych Rozdział 10. Przepisy szczególne dotyczące wyborów. do rad gmin Rozdział 11. Przepisy szczególne dotyczące wyborów. do rad powiatów Rozdział 12. Przepisy szczególne dotyczące wyborów. do sejmików województw Dział VIII. Wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Zgłaszanie kandydatów na wójta Rozdział 3. Karty do głosowania Rozdział 4. Sposób głosowania, warunki ważności głosu. i ustalanie wyników wyborów Rozdział 5. Kampania wyborcza w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych Rozdział 6. Wygaśnięcie mandatu wójta Dział IX. Przepisy karne Dział X. Przepis końcowy Załączniki Załącznik Nr 1. Wykaz okręgów wyborczych do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Załącznik Nr 2. Wykaz okręgów wyborczych do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Załącznik Nr 3. Wykaz okręgów wyborczych w wyborach. do Parlamentu Europejskiego

8 Wykaz skrótów Akty prawne Akt dotyczący Akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Eurowyboru członków pejskiego w powszechnych wyborach bezpośred- Parlamentu nich z dnia 20 września 1976 r. (Dz. Urz. WE L 278 Europejskiego z , s. 5, Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/10) dyrektywa dyrektywa Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. 93/109/WE ustanawiająca szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami (Dz. Urz. WE L 329 z , s. 34) dyrektywa dyrektywa Rady 94/80/WE z dnia 19 grudnia 1994 r. 94/80/WE ustanawiająca szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami (Dz. Urz. WE L 368 z , s. 38) k. wyb. ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.) k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) 9

9 Wykaz skrótów k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 482 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Ordynacja ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw do rad gmin (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1190) Ordynacja ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wywyborcza borcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do do Sejmu i Senatu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360). p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.) prawo prasowe ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie... i Administracji z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie rerejestru wyborców jestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w rejestrze (Dz. U. Nr 158, poz. 941 z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie... i Administracji z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie spisu spisu wyborców wyborców (Dz. U. Nr 158, poz. 942) 10

10 Wykaz skrótów rozporządzenie rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie spisu z dnia 1 września 2011 r. w sprawie spisu wyborwyborców ców przebywających za granicą (Dz. U. Nr 186, przebywających poz. 1108) za granicą rozporządzenie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie.. i Administracji z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie sporządzania aktu sporządzania aktu pełnomocnictwa do głosowania pełnomocnictwa w wyborach: do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej do głosowania i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (Dz. U. Nr 157, poz. 936) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 326 z , s. 47) TUE Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 326 z , s. 13) u.p.p. ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924) u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) u.s.g. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.) u.s.p. ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 595 z późn. zm.) u.s.w. ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 596 z późn. zm.) 11

11 Wykaz skrótów ustawa lustracyjna ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1388) ustawa o finansach ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publiczpublicznych nych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.) ustawa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnormatywnych nych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz z późn. zm.) ustawa ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum loo referendum kalnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 706) lokalnym ustawa ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zao rehabilitacji... wodowej i społecznej oraz o zatrudnieniu osób niezawodowej pełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) ustawa o SN ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 499) ustawa o TS ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późn. zm.) Organy publikacyjne, zbiory orzeczeń BIP Biul. SAKa Dz. U. Dz. Urz. MON Dz. Urz. UE Dz. Urz. WE LEX M.P. ONSAiWSA Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Sądu Apelacyjnego w Katowicach Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Ministerstwa Obrony Narodowej Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich System Informacji Prawnej LEX Monitor Polski Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych 12

12 Wykaz skrótów OSA OSNAPiUS OSNC OSNC-ZD OSNKW OSNP OTK OTK-A OwSS Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Zbiór Dodatkowy Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, seria A Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Inne ETPCz KBW KRRiT NBP NIK NSA PKW RPO SA SN TK WSA Europejski Trybunał Praw Człowieka Krajowe Biuro Wyborcze Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Narodowy Bank Polski Najwyższa Izba Kontroli Naczelny Sąd Administracyjny Państwowa Komisja Wyborcza Rzecznik Praw Obywatelskich sąd apelacyjny Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny wojewódzki sąd administracyjny 13

13 14

14 Wstęp Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.) jest pierwszym tej rangi aktem prawnym dotyczącym polskiego prawa wyborczego. Na przedkodeksowe prawo wyborcze w Polsce składało się pięć ustaw (ordynacji) wyborczych, uchwalonych w okresie od 1990 r. do 2004 r. i wielokrotnie zmienianych. Te akty prawne nie stanowiły spójnego, stabilnego systemu prawa. Nie były wzajemnie komplementarne, a występujące między nimi różnice w sposobie uregulowania takich samych instytucji wyborczych nie zawsze miały merytoryczne uzasadnienie. Lekarstwa na tę chorobę, dotykającą nie tylko prawo wyborcze, upatrywano w kodeksie wyborczym. Ustawie noszącej miano kodeksu przypisuje się bowiem zwykle cechy regulacji porządkującej i stabilizującej określoną dziedzinę prawa. Kodyfikacja nie powinna polegać jedynie na połączeniu w jeden akt prawny wielu przepisów dotyczących tej samej materii. Służyć ma przede wszystkim ich usystematyzowaniu, uzupełnieniu oraz uproszczeniu. Od prawa skodyfikowanego oczekuje się również większej jego stabilności, o czym mogą świadczyć określone w Regulaminie Sejmu (uchwała Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 r., tekst jedn.: M.P. z 2012 r. poz. 32 z późn. zm.) utrudnienia we wprowadzaniu zmian do kodeksu. Wnioskujący o uchwalenie kodeksu wyborczego te właśnie cele mieli na uwadze. Zakładali, że kodeks wyborczy nie powinien dokonywać przełomowych zmian w treści prawa wyborczego. Daleko idące innowacje mogłyby być zresztą niemożliwe ze względu na obowiązujący porządek konstytucyjny. Należy jednak odnotować, że za sprawą kodeksu wyborczego między innymi stworzono niektórym kategoriom wyborców możliwość głosowania przez pełnomocnika, a także głosowania korespondencyjnego. Wprowadzono również jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do Senatu RP i w wyborach do rad gmin w gminach niebędących miastami na prawach powiatu. Andrzej Kisielewicz 15

15 Wstęp Wartości i zalety kodeksu wyborczego są poddawane próbie czasu. Czas, jaki upłynął od jego uchwalenia pokazuje, że sam kodeks nie jest dostateczną gwarancją stabilności prawa wyborczego. Kodeks wyborczy był już bowiem kilkunastokrotnie nowelizowany, w tym kilkakrotnie przed wejściem w życie. Wiadomo też, że kolejne projekty zmian kodeksu zostały zgłoszone i są na różnych etapach procesu legislacyjnego. Z tych powodów zamysł zbudowania uporządkowanego i przejrzystego systemu prawa wyborczego może być również trudny do zrealizowania. Za największą zaletę kodeksu wyborczego można uznać więc to, że w ogóle jest. Stanowi kolejny krok do stworzenia od dawna postulowanego, usystematyzowanego, dobrego prawa wyborczego. Autorzy komentarza do kodeksu wyborczego od wielu lat są związani z administracją wyborczą (Państwową Komisją Wyborczą i Krajowym Biurem Wyborczym). Są to więc osoby, które swojej wiedzy na temat wyborów nie czerpią wyłącznie z lektury przepisów prawa wyborczego. Komentarz nie jest jednak tylko praktycznym poradnikiem dla tych, którzy są zaangażowani w przeprowadzanie wyborów albo interesują się ich przebiegiem. Spotkać w nim można również nawiązania i odniesienia do orzecznictwa sądowego oraz do piśmiennictwa dotyczącego prawa wyborczego i prawa konstytucyjnego, w zakresie niezbędnym do należytego omówienia komentowanych przepisów. 16

16 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy 1 (Dz. U. Nr 21, poz. 112; zm.: Dz. U. z 2011 r. Nr 26, poz. 134,. Nr 94, poz. 550, Nr 102, poz. 588, Nr 134, poz. 777, Nr 147, poz. 881, Nr 149, poz. 889, Nr 171, poz. 1016, Nr 217, poz. 1281; z 2012 r. poz. 849, poz. 951, poz. 1529; z 2014 r. poz. 179, poz. 180) 1 Przepisy niniejszej ustawy wdrażają postanowienia dyrektywy Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. ustanawiającej szczegółowe warunki wykonywania prawa do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami oraz dyrektywy Rady 94/80/WE z dnia 19 grudnia 1994 r. ustanawiającej szczegółowe zasady korzystania z prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych przez obywateli Unii zamieszkałych w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami. 17

17 18

18 Dział I Przepisy wstępne Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Kodeks wyborczy określa zasady i tryb zgłaszania kandydatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów: 1) do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej; 2) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; 3) do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej; 4) do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego; 5) wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. 1. Przepis art. 1 określa zakres przedmiotowy kodeksu, określając bardzo ogólnie, jakie sprawy wyborcze reguluje i do jakich wyborów ma zastosowanie. Kodeks niejako z założenia stanowi kompleksową regulację prawną, służącą unifikacji rozwiązań prawnych z dziedziny, której dotyczy. Powstał w wyniku realizacji od dawna głoszonej idei uporządkowania w ten sposób prawa wyborczego. Kodeks wyborczy zastąpił kilka obowiązujących dotychczas w tym zakresie aktów prawnych o charakterze ustawowym: 1) ustawę z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467 z późn. zm.), 2) ustawę z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz z późn. zm.), Andrzej Kisielewicz 19

19 Art. 1 Dział I. Przepisy wstępne 3) ustawę z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz z późn. zm.), 4) ustawę z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1191), 5) ustawę z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219 z późn. zm.), sumując w dużej mierze regulacje prawne w nich zawarte, z uwzględnieniem dorobku doktryny i praktyki wyborczej. Wprowadził również wiele nowych rozwiązań prawnych, które są poddawane próbie w procesie ich stosowania. W Polsce podstawowe uregulowania dotyczące prawa wyborczego są zawarte w Konstytucji RP. Konstytucja reguluje przede wszystkim podmiotowe prawa wyborcze (art. 62 i 99) oraz określa zasady prawa wyborczego. Konstytucja RP stanowi, że Sejm, Senat i Prezydenta RP, a także organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego wybiera się w wyborach powszechnych i bezpośrednich (odpowiednio art. 96 ust. 1, art. 97 ust. 1, art. 127 ust. 1 i 2 i art. 169 ust. 2). Kodeks wyborczy zawiera natomiast szczegółowe regulacje dotyczące wszystkich rodzajów wyborów: wyborów organów władzy ustawodawczej i wykonawczej Sejmu i Senatu oraz Prezydenta RP, wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa samorządowego) i wyborów organu wykonawczego w gminie (wójta, burmistrza, prezydenta miasta), a także wyborów reprezentantów Polski do Parlamentu Europejskiego. Kodeks wyborczy jest więc niejako aktem wykonawczym do Konstytucji RP, a także do Traktatu o Unii Europejskiej, pozwalającym na zrealizowanie określonych w tych aktach prawnych zasad wyłaniania organów przedstawicielskich. Według art. 10 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej obywatele są bezpośrednio reprezentowani na poziomie Unii w Parlamencie Europejskim i w związku z tym członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani na pięcioletnią kadencję w powszechnych i bezpośrednich wyborach (art. 14 ust. 3 Traktatu). Prawo Unii Europejskiej nie zna jednolitej ordynacji wyborczej do tej instytucji. Na podstawie decyzji Rady Europejskiej z dnia 28 czerwca 2013 r. ustanawiającej skład Parlamentu Europejskiego (Dz. Urz. UE L 181 z , s. 57) Polska ma pięćdziesiąt jeden mandatów w Parlamencie Europejskim i są one obsadzane w po- 20 Andrzej Kisielewicz

20 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 2 wszechnych wyborach przeprowadzanych w kraju, według prawa krajowego kodeksu wyborczego. 2. Przepisy kodeksu wyborczego mają również zastosowanie poza zakresem określonym w art. 1. Według art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507, z późn. zm.) przepisy kodeksu wyborczego stosuje się odpowiednio do trybu przeprowadzenia głosowania w referendum ogólnokrajowym. Ponadto art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 706) stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie do referendum lokalnego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. 3. Zawarte w kodeksie wyborczym regulacje dotyczące wyborów są usystematyzowane w sposób pozwalający wyróżnić część ogólną i część szczegółową kodeksu. Część ogólna to działy I i II. Dział I Przepisy wstępne dotyczy między innymi czynnego i biernego prawa wyborczego, obwodów głosowania, rejestru wyborców i spisu wyborców, głosowania, protestów wyborczych, kampanii wyborczej oraz finansowania wyborów i kampanii wyborczej. W dziale II uregulowano ustrój, zasady tworzenia i zasady działania organów wyborczych. Część szczegółowa kodeksu wyborczego obejmuje regulacje odnoszące się do poszczególnych rodzajów wyborów, a także przepisy karne (działy III X). Należy dodać, że na system prawa wyborczego składają się również różnego rodzaju i różnej rangi regulacje bardziej szczegółowe, akty wykonawcze do ustaw (kodeksu wyborczego), a także mające duże znaczenie praktyczne, podejmowane w formie uchwał akty Państwowej Komisji Wyborczej. Art. 2. W wyborach głosować można tylko osobiście, chyba że kodeks stanowi inaczej. 1. Wymaganie osobistego głosowania jest wyprowadzane z zasady bezpośredniości wyborów, odnoszonej w Konstytucji RP do wszystkich wyborów będących przedmiotem regulacji kodeksu wyborczego, z wyjątkiem wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W tym ostatnim przypadku źródłem tej zasady jest ustawa zwykła kodeks wyborczy. Zasada ta nie jest jednakże rozumiana jednoznacznie. W doktrynie istnieje rozbieżność w tej materii (L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Andrzej Kisielewicz 21

21