Przedmiotowy system oceniania z biologii PG 8 w Białymstoku.

Transkrypt

1 Przedmitwy system ceniania z bilgii PG 8 w iałymstku. System ceniania jest zgdny z rzprządzeniem MEN z dnia r. w sprawie warunków i spsbu ceniania i klasyfikwania uczniów w szkłach publicznych. Wymagania edukacyjne z bilgii dla klasy gimnazjum d Prgramu nauczania nny Zdziennickiej Nr prgramu : KOS /05 bilgii w gimnazjum-puls życia autrstwa ział prgramu. ilgia nauka życiu Pzim wymagań na pszczególne ceny: puszczającą dstateczną dbrą bardz dbrą celującą Uczeń: kreśla przedmit badań bilgii jak nauki pdaje przykłady dziedzin bilgii źródła wiedzy bilgicznej wyjaśnia, d czeg służą atlasy i klucze cechy rganizmów żywych wskazuje kmórkę jak pdstawwą jednstkę rganizacji życia struktury budwy kmórki rślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii Uczeń: ptrafi krzystać z pszczególnych źródeł wiedzy rzróżnia próbę kntrlną i badawczą pdaje funkcje pszczególnych rganelli psługuje się mikrskpem wyknuje prste preparaty mikrskpwe wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka pdaje kryteria wyróżnienia Uczeń: charakteryzuje wybrane dziedziny bilgii psługuje się właściwymi źródłami wiedzy bilgicznej pdczas rzwiązywania prblemów dróżnia pd mikrskpem, na schemacie, zdjęciu lub p pisie pszczególne składniki kmórki rysuje braz widziany pd mikrskpem Uczeń: bjaśnia zasadę stpniweg kmplikwania się pzimów rganizacji życia wykrzystuje atlasy d rzpznawania psplitych gatunków rganizmów budwę jądra i chlrplastu analizuje różnice między pszczególnymi typami kmórek cenia sztuczne Uczeń: wykrzystuje atlasy d rzpznawania kilku gatunków rślin budwę pszczególnych rganelli km. rzpznaje rganella km. bserwując niemawiane wcześniej kmórki prwadzi bserwacje ilustrujące

2 . Jednść i różnrdnść rganizmów wyciąga wniski dtyczące kmórkwej budwy rganizmów na pdstawie bserwacji preparatów jednstki klasyfikacji bilgicznej kreśla, czym jest dżywianie pdstawwe spsby dżywiania się rganizmów kreśla, czym jest ddychanie wyjaśnia, na czym plega wymiana gazwa wskazuje mitchndrium jak miejsce, w którym zachdzi utlenianie przedstawia ddychanie tlenwe i fermentację jak prcesy dstarczające pięciu królestw różnice między rganizmami samżywnymi a cudzżywnymi czynniki niezbędne d życia rganizmów samżywnych i cudzżywnych substraty i prdukty ftsyntezy wyjaśnia, na czym plega ftsynteza różne spsby wyjaśnia rlę pszczególnych elementów kmórki prównuje budwę różnych kmórek charakteryzuje dawne spsby klasyfikacji rganizmów zasady systemu klasyfikacji bilgicznej charakteryzuje różne strategie dżywiania wykazuje różnrdnść dżywiania się rganizmów cudzżywnych kreśla warunki przebiegu ftsyntezy cenia, czy dany rganizm jest samżywny, czy cudzżywny uzasadnia, że ddychanie jest prcesem niezbędnym d i naturalne systemy pdziału rganizmów uzasadnia ptrzebę klasyfikwania rganizmów wykazuje różnice w pbieraniu i trawieniu pkarmów u różnych rganizmów wyjaśnia, na czym plega chemsynteza wykazuje zależnść między śrdwiskiem życia a budwą narządów wymiany gazwej prównuje wpływ wybranych czynników na intensywnść ftsyntezy, prwadzi ich dkumentację zapisuje słwnie równanie reakcji ddychania beztlenweg cenia znaczenie samzapłdnien ia cenia znaczenie rzmnażania wegetatywneg dla rśliny i w praktyce hdwlanej

3 energii kreśla, czym jest rzmnażanie wyróżnia rzmnażanie płciwe i bezpłciwe pdaje przykłady płciweg i bezpłciweg rzmnażania się rganizmów ddychania przykłady rganizmów ilustrujących różne spsby ddychania rzróżnia wymianę gazwą i ddychanie wewnątrzkmórk we rzpznaje spsby rzmnażania się rganizmów wyjaśnia, na czym plega rzmnażanie bezpłciwe rzpznaje pączkujące drżdże bserwwane pd mikrskpem różnice między rzwjem prstym a złżnym życia charakteryzuje rdzaje rzmnażania cenia znaczenie przemiany pkleń charakteryzuje typy rzwju zardka stsuje w praktyce wiadmści dtyczące rzmnażania wegetatywneg ddychanie tlenwe i beztlenwe znaczenie fermentacji zapisuje słwnie równanie reakcji ddychania tlenweg wykazuje związek między spsbem zapłdnienia a śrdwiskiem życia rganizmów

4 . akterie i wirusy. Organizmy beztkankwe miejsca występwania bakterii i wirusów rzpznaje i pdaje nazwy frm mrflgicznych bakterii widcznych na preparacie mikrskpwym lub ilustracji miejsca występwania prtistów grupy rganizmów należących d prtistów wskazuje śrdwisk życia glnów pdaje przykłady rganizmów należących d glnów pdaje przykłady grzybów i prstów pisuje budwę grzybów rzpznaje pleśniaka białeg w brazie mikrskpwym spsby rzmnażania się grzybów pdaje charakterystyczne cechy budwy bakterii i wirusów cechy, którymi wirusy różnią się d rganizmów pdaje przykłady bakterii i wirusów kreśla znaczenie bakterii w przyrdzie i gspdarce człwieka czynnści życiwe pszczególnych grup prtistów wspólne cechy rganizmów zaliczanych d glnów znaczenie glnów w przyrdzie i gspdarce człwieka czynnści życiwe grzybów pdaje przykłady charakteryzuje wybrane czynnści życiwe bakterii chrby bakteryjne i wiruswe rysuje kształty bakterii bserwwanych pd mikrskpem charakteryzuje pszczególne grupy prtistów wykazuje chrbtwórcze znaczenie prtistów wyjaśnia, że glny t grupa eklgiczna, d której należą przedstawiciele trzech królestw wybrane czynnści życiwe glnów charakteryzuje budwę grzybów wcnikwych spsby rzmnażania się grzybów analizuje znaczenie cenia znaczenie bakterii i wirusów kreśla warunki twrzenia się przetrwalników cenia rlę bakterii jak destruentów prównuje czynnści życiwe pszczególnych grup prtistów cenia znaczenie zakwitów glnów chrby wywływane przez prtisty analizuje wpływ zakwitów glnów na inne rganizmy w śrdwisku cenia znaczenie glnów w przyrdzie i cenia rlę bakterii jak symbintów rzpznaje pd mikrskpem, rysuje i pisuje budwę przedstawicieli prtistów wyjaśnia zależnść między głębkścią a występwani em kreślnych grup glnów rzpznaje i pdaje nazwy różnych frm mrflgicznyc h prstów

5 rzpznaje prsty wśród innych rganizmów znaczenia grzybów w przyrdzie i gspdarce człwieka rzpznaje prsty jak rganizmy zbudwane z grzybni i glnu wyjaśnia, c t jest grzybica grzybów w przyrdzie i gspdarce człwieka wyknuje i pisuje rysunek wskazanych grzybów gspdarce człwieka wykazuje znaczenie mikryzy dla grzyba i rśliny kreśla znaczenie pszczególnych kmpnentów w budwie plechy prstu prpnuje spsób badania czystści pwietrza, znając wrażliwść prstów na zanieczyszczeni a V. Świat rślin wyjaśnia, czym jest tkanka pdaje przykłady tkanek rślinnych wskazuje na ilustracji kmórki twrzące tkankę pdstawwe funkcje krzenia dknuje pdziału tkanek rślinnych na twórcze i stałe cechy budwy pszczególnych tkanek rślinnych pisuje funkcje wskazanych tkanek charakteryzuje budwę, rzmieszczenie i funkcje pszczególnych tkanek rślinnych wyknuje preparat ze skórki cebuli i rzpznaje w nim tkankę krywającą wykazuje związek budwy wskazanej tkanki z jej funkcją rzpznaje i rysuje niektóre tkanki widczne na przekrjach rganów rzpznaje i rysuje tkanki widczne na przekrjach rganów rślinnych przeprwadza i dkumentuje dświadczenie świadczące

6 rzpznaje systemy krzeniwe funkcje łdygi pdaje nazwy elementów budwy zewnętrznej łdygi funkcje liści rzpznaje elementy budwy liścia rzpznaje liście pjedyncze i złżne miejsca występwania mszaków pdaje nazwy rganów mszaków miejsca występwania paprtników rzpznaje rgany paprci rzpznaje paprtniki wśród innych rślin miejsca występwania rślin nagnasiennych rzpznaje rśliny nagnasienne wśród innych rślin rzpznaje mdyfikacje krzeni budwę zewnętrzną krzenia rzpznaje pd mikrskpem tkanki budujące krzeń rzpznaje tkanki budujące łdygę rzróżnia rdzaje łdyg rzpznaje różne mdyfikacje liści rzpznaje na preparacie mikrskpwym tkanki budujące liść rzróżnia typy ulistnienia łdygi rzpznaje mszaki wśród innych rślin znaczenie mszaków w przyrdzie i gspdarce człwieka wyjaśnia rlę analizuje budwę wewnętrzną krzenia jak funkcjnalnej całści charakteryzuje przyrst na długść rysuje różne systemy krzeniwe rysuje schematycznie przekrój pprzeczny i pdłużny łdygi rzpznaje rdzaje unerwienia liści funkcje pszczególnych mdyfikacji liści analizuje cykl rzwjwy mszaków rysuje mech i pdpisuje jeg rgany analizuje cykl rzwjwy paprci charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprcie analizuje cykl rzwjwy ssny rzpznaje rdzime rślinnych wyjaśnia spsób pbierania wdy przez rślinę prjektuje dświadczenie świadczące przewdzeniu wdy z krzenia d łdygi charakteryzuje mdyfikacje krzeni analizuje związek budwy zmdyfikwany ch łdyg z ich funkcjami analizuje funkcje pszczególnych elementów budwy anatmicznej liścia rysuje różne typy ulistnienia łdygi wyjaśnia, dlaczeg mszaki są najprstszymi rślinami przewdzeniu wdy z krzenia d łdygi rzpznaje na rysunkach mdyfikacje krzeni, pdaje przykłady rślin pdaje przykłady rślin u których występują pszczególne typy ulistnienia łdygi przedstawia graficznie i mawia cykl rzwjwy mchu rzpznaje za pmcą atlasów 5 gatunków rdzimych paprtników przedstawia graficznie i mawia cykl rzwjwy paprci cykl rzwjwy

7 miejsca występwania rślin krytnasiennych pdaje nazwy elementów budwy kwiatu rzróżnia kwiat i kwiatstan rzpznaje rśliny krytnasienne wśród innych rślin pszczególnych rganów paprtników przystswania rślin nagnasiennych d warunków życia znaczenie rślin nagnasiennych w przyrdzie i gspdarce człwieka spsby rzsiewania nasin i wców rzróżnia wce pjedyncze i złżne znaczenie rślin krytnasiennych w przyrdzie i gspdarce człwieka gatunki nagnasiennych kreśla, z jakieg gatunku drzewa lub krzewu pchdzi wskazana szyszka funkcje pszczególnych elementów budwy kwiatu analizuje cykl rzwjwy rślin krytnasiennych cenia znaczenie rślin krytnasiennych w przyrdzie i gspdarce człwieka lądwymi rzpznaje za pmcą atlasów 3 gatunki rdzimych paprtników dwdzi związku budwy rślin nagnasiennych ze śrdwiskiem ich życia wykazuje związek budwy kwiatu ze spsbem zapylania charakteryzuje spsby rzsiewania nasin i wców, wykazując związek z ich budwą rzpznaje 3gatunki drzew krytnasiennyc h występujących w Plsce ssny rzpznaje 5 gatunków drzew i 5 gatunków psplitych rślin krytnasiennyc h cykl rzwjwy rśliny krytnasiennej

8 V. Świat bezkręgwców wyjaśnia, czym jest tkanka pdstawwe rdzaje tkanek zwierzęcych wyjaśnia, c t są gąbki pdaje miejsca występwania gąbek i parzydełkwców charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkwców charakterystyczne cechy płazińców i nicieni rzpznaje na ilustracji płazińce i nicienie charakteryzuje tasiemce i glisty jak pasżyty pkarmweg drgi zakażenia pasżytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnia, w jaki kreśla najważniejsze funkcje pszczególnych tkanek zwierzęcych rdzaje tkanki łącznej pdaje rzmieszczenie przykładwych tkanek zwierzęcych w rganizmie znaczenie gąbek i parzydełkwców w przyrdzie wskazuje na ilustracji elementy budwy tasiemca charakterystyczne cechy pierścienic charakterystyczne cechy budwy skrupiaków, charakteryzuje budwę pszczególnych tkanek zwierzęcych rysuje schemat kmórki nerwwej i pisuje pszczególne elementy jej budwy rzpznaje pd mikrskpem lub na ilustracji rdzaje tkanek. charakteryzuje wskazane czynnści życiwe gąbek i parzydełkwców wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkwców dwdzi, że tasiemce są przystswane d pasżytniczeg trybu życia różnice między płazińcami a nicieniami charakteryzuje pisuje rdzaje tkanki nabłnkwej charakteryzuje rlę pszczególnych składników mrftycznych krwi wykazuje związek budwy gąbek i parzydełkwców ze śrdwiskiem ich życia wyjaśnia spsób działania parzydełka charakteryzuje symetrię ciała płazińców dwdzi, że pierścienice są bardziej rzwiniętymi zwierzętami niż płazińce i nicienie prjektuje dświadczenie rdzaje i występwanie tkanki nabłnkwej i mięśniwej wyjaśnia znaczenie raf kralwych wyjaśnia, dlaczeg raf grzi zagłada pdaje inne przykłady płazińców i nicieni pasżytniczych przeprwadza i dkumentuje dświadczenie Wykazujące znaczenie dżdżwnic w użyźnianiu gleby rzpznaje na zdjęciach psplite gatunki

9 spsób mżna ustrzec się przed zakażeniem pasżytniczymi płazińcami i nicieniami rzpznaje pierścienice wśród innych zwierząt rzpznaje stawngi wśród innych zwierząt rzpznaje na ilustracji przebrażenie zupełne i niezupełne wadów rzpznaje ślimaki, małże i głwngi wśród innych zwierząt charakterystyczne cechy mięczaków wadów i pajęczaków części ciała ślimaków, małży i głwngów narządy ddechwe mięczaków wskazuje małże jak rganizmy prdukujące perły wskazane czynnści życiwe płazińców i nicieni charakteryzuje układ krwinśny pierścienic charakteryzuje wskazane czynnści życiwe pierścienic wykazuje związek budwy pijawki z pasżytniczym trybem jej życia charakteryzuje wskazane czynnści życiwe stawngów dwdzi, że wady są przystswane d życia w śrdwisku lądwym charakteryzuje wskazane czynnści życiwe mięczaków wyjaśnia zasady funkcjnwania twarteg krwinśneg prównuje budwę ślimaków, małży i głwngów wykazujące znaczenie dżdżwnic w użyźnianiu gleby dwdzi istnienia związku między śrdwiskiem życia a narządami wymiany gazwej wykazuje związek budwy mięczaków ze śrdwiskiem ich życia charakteryzuje spsby pruszania się pszczególnych grup mięczaków stawngów i mięczaków V. Świat kreśla pkrycie ciała funkcje charakteryzuje prównuje rzpznaje na

10 kręgwców bezkręgwców i kręgwców pdaje nazwy elementów szkieletu kręgwców charakteryzuje ryby pdaje nazwy płetw ryby rzpznaje skrzela jak narządy wymiany gazwej kreśla śrdwiska życia płazów charakteryzuje płazy stadia rzwjwe żaby pdaje p dwa przykłady płazów gniastych i bezgnwych kreśla śrdwisk życia gadów charakteryzuje gady pdaje cztery przykłady gadów występujących w Plsce charakteryzuje ptaki ptaki różnych śrdwisk rzpznaje rdzaje szkieletu bezkręgwców pdaje przykłady szkieletów bezkręgwców elementy budwy nerwweg bezkręgwców i kręgwców przystswania ryb d życia w wdzie kreśla rdzaj zapłdnienia u ryb przystswania płazów d życia w wdzie i na lądzie wyjaśnia, na czym plega hibernacja cykl rzwjwy żaby przystswania gadów d życia na lądzie znaczenie błn płdwych w pszczególne elementy szkieletu kręgwców prównuje układ krwinśny bezkręgwców i kręgwców wybrane czynnści życiwe ryb kreśla charakterystyczne cechy rzmnażania ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb rzpznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy wybrane czynnści życiwe płazów charakteryzuje płazy gniaste i bezgnwe rzpznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy wybrane budwę nerwweg bezkręgwców i kręgwców charakteryzuje wymianę gazwą u ryb prównuje układ krwinśny ryby i dżdżwnicy wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmienncieplnś cią wykazuje związek budwy płazów ze śrdwiskami ich życia analizuje pkrycie ciała gadów w aspekcie chrny przed utratą wdy wykazuje związek budwy gadów ze śrdwiskiem zdjęciach psplite gatunki pszczególnych grup kręgwców

11 piór ptaków elementy budwy jaja wyjaśnia kniecznść migracji ptaków charakterystyczne cechy ssaków pdaje przykłady siedlisk zajmwanych przez ssaki rzróżnia ssaki wśród innych zwierząt rzróżnia ssaki wdne i lądwe narządy zmysłów ssaków rzwju gadów narządy zmysłów gadów wymienia przystswania budwy ptaków d ltu różnice pmiędzy gniazdwnikami i zagniazdwnika mi raz pdaje ich przykłady wyjaśnia rlę gruczłów ptwych i włsów w termregulacji pdaje przykłady gatunków ssaków rzróżnia uzębienie drapieżnika i rślinżercy przystswania ssaków d zajmwania różnych siedlisk czynnści życiwe gadów charakteryzuje funkcje pszczególnych błn płdwych rzpznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy kreśla śrdwisk życia ptaka na pdstawie budwy jeg kńczyn kreśla rdzaj pbieraneg przez ptaka pkarmu na pdstawie budwy jeg dziba wybrane czynnści życiwe ptaków rzpznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy charakteryzuje funkcje skóry ich życia wykazuje związek między spsbem rzmnażania i typem rzwju a śrdwiskiem życia gadów charakteryzuje pszczególne elementy budwy jaja wykazuje związek między przebiegiem wymiany gazwej u ptaków a ich przystswanie m d ltu prjektuje dświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry wykazuje związek między funkcjnwanie m

12 zalety pęcherzykwej budwy płuc prównuje budwę ssaków wdnych i lądwych cenia znaczenie ssaków w życiu i gspdarce człwieka pszczególnych narządów zmysłów a trybem życia Wymagania edukacyjne z bilgii dla klasy i gimnazjum parte na Prgramie nauczania bilgii Puls życia autrstwa nny Zdziennickiej ział Lp. Temat. Organizm człwieka. Skóra pwłka rganizmu 1. Organizm człwieka jak funkcjnalna całść dpuszczając y Uczeń: dziedziny bilgii zajmujące się budwą i funkcjnwa niem człwieka Pzim wymagań na pszczególne ceny dstateczny Uczeń: klasyfikuje człwieka d królestwa zwierząt pisuje pdstaww e funkcje pszczegól dbry Uczeń: pisuje cechy różniące człwieka d innych zwierząt wyjaśnia, na czym plega hmestaza bardz dbry Uczeń: pisuje hierarchicz ną budwę rganizmu człwieka celujący wykazuje, na pdstawie dtychczas wych wiadmśc i, współzależ nść pszczegól

13 wskazuje kmórkę jak element budulcwy ciała człwieka wylicza układy narządów człwieka nych układów nych układów w rganizmie człwieka 2. udwa i funkcje skóry pdstawwe funkcje skóry wytwry naskórka pdaje funkcje skóry i warstwy pdskórnej wylicza warstwy skóry wykazuje na knkretnych przykładach zależnść funkcji skóry d jej budwy pisuje funkcje pszczególn ych wytwrów naskórka planuje dświadcz enie wykazując e, że skóra jest narządem zmysłu 3. Higiena i chrby skóry chrby skóry pdaje przykłady dlegliwści skóry wyjaśnia kniecznś ć dbania skórę klasyfikuje rdzaje parzeń bjawy dlegliwści skóry wyjaśnia, czym są alergie cenia wpływ prmieni słnecznyc h na skórę prpnuje śrdki d pielęgnacji skóry młdzieńcz ej

14 zasady pielęgnacji skóry młdzieńczej i dmrżeń zasady udzielania pierwszej pmcy w przypadku parzeń skórne demnstruj e zasady udzielania pierwszej pmcy w przypadku parzeń. parat ruchu 4. udwa szkieletu wskazuje elementy bierneg i czynneg aparatu ruchu pdaje nazwy wskazanych elementów budwy szkieletu wskazuje na schemacie, rysunku, mdelu szkielet siwy, bręczy i kńczyn rzpznaje różne kształty kści wyjaśnia spsób działania bierneg i czynneg aparatu ruchu wskazuje różnice w budwie kści długiej i płaskiej prównuje kści różnych kształtach 5. udwa i rla szkieletu siweg wylicza elementy szkieletu siweg elementy budujące klatkę piersiwą wskazuje na mdelu lub ilustracji mózgi trzewicza szkę kści budujące szkielet siwy charakteryzu je funkcje szkieletu rlę chrząstek w budwie klatki piersiwej wykazuje związek budwy dcinków kręgsłupa z pełniną przez nie funkcją

15 pdaje nazwy dcinków kręgsłupa narządy chrnine przez klatkę piersiwą wskazuje na schemacie, rysunku, mdelu elementy szkieletu siweg siweg wyjaśnia związek budwy czaszki z pełninymi przez nią funkcjami 6. Szkielet kńczyn raz ich bręczy elementy budwy bręczy barkwej i miednicznej wskazuje na mdelu lub schemacie kści kńczyn górnej i dlnej rdzaje płączeń kści pisuje budwę stawu rzpznaje rdzaje stawów kści twrzące bręcze barkwą i miedniczną prównuje budwę kńczyny górnej i dlnej charakteryzu je płączenia kści wykazuje związek budwy z funkcją kńczyny dlnej wyjaśnia związek budwy stawu z zakresem ruchu kńczyny wykazuje związek budwy bręczy miedniczne j z pełniną przez nią funkcją

16 dróżnia staw zawiaswy d kulisteg 7. Kści elementy składwe szkieletu pisuje budwę fizyczną kści wskazuje miejsce występwani a szpiku kstneg dświadcz enie wykazując e skład chemiczny kści charakteryzu je zmiany zachdzące w układzie kstnym wraz z wiekiem znaczenie składników chemicznych w budwie kści pisuje rlę szpiku kstneg planuje dświadcz enie wykazując e skład chemiczny kści 8. udwa i znaczenie mięśni wskazuje na ilustracji najważniejsz e mięśnie szkieletwe przy pmcy nauczyciela kreśla funkcje wskazanyc h mięśni szkieletw ych pisuje budwę rzpznaje mięśnie szkieletwe wskazane na ilustracji pisuje czynnści mięśni uzasadnia kniecznś ć regularnyc h ćwiczeń gimnastycz nych wykazuje związek budwy z funkcją tkanki mięśniwej

17 rdzaje tkanki mięśniwej wskazuje płżenie tkanki mięśniwej gładkiej i pprzecznie prążkwanej szkieletwej pdaje warunki niezbędne d prawidłweg funkcjnwa nia mięśni tkanki mięśniwe j wyknuje rysunek tkanki mięśniwe j spd mikrskp u wyjaśnia na czym plega antagnist yczne działanie mięśni przedstawi a negatywny wpływ śrdków dpingując ych na zdrwie człwieka wskazanych na schemacie rzpznaje pd mikrskpe m różne rdzaje tkanki mięśniwej wyjaśnia warunki prawidłwej pracy mięśni analizuje przyczyny urazów ścięgien 9. hrby aparatu ruchu naturalne krzywizny kręgsłupa rzpznaje na ilustracji wady rzpznaje naturalne krzywizny kręgsłupa wyjaśnia kniecznś ć rehabilitacj wyszukuje infrmacje dtyczące zapbiegan

18 . Układ pkarmw y 10. Pkarm budulec i źródł pisuje przyczyny pwstawania wad pstawy przewiduje skutki przyjmwani a nieprawidł wej pstawy ciała chrby aparatu ruchu pdstawwe składniki pstawy wskazuje ślad stpy z płaskstpi em pisuje urazy kńczyn zasady udzielania pierwszej pmcy w przypadku urazów kńczyn klasyfikuje składniki dżywcze wyjaśnia przyczyny wad pstawy spsby zapbiegania defrmacjm szkieletu kreśla czynniki wpływające na prawidłwy rzwój muskulatury ciała przyczyny chrób aparatu ruchu przyczyny zmian zachdzącyc h w układzie kstnym na skutek steprzy rlę składników pkarmwyc i p urazach planuje i demnstruj e udzielanie pierwszej pmcy w przypadku urazów kńczyn wyjaśnia związek między ia płaskstpi u wykazuje kluczwą rlę węgla

19 energii pkarmwe prdukty spżywcze zawierające białk pdaje źródła węglwdan ów wylicza pkarmy zawierające tłuszcze na budulcwe i energetycz ne kreśla aminkwas y jak cząsteczki budulcwe białek h w rganizmie kreśla znaczenie błnnika w prawidłwy m funkcjnwa niu pkarmweg uzasadnia kniecznść systematycz neg spżywania wców i warzyw prównuje pkarmy pełnwartśc iwe i niepełnwart ściwe charakteryzu je rlę tłuszczów w rganizmie najważniejsz spżywani em prduktów białkwyc h a wzrstem ciała prównuje wartść energetycz ną węglwd anów i tłuszczów wyjaśnia skutki nadmierne g spżywani a tłuszczów dla istnienia życia identyfikuj e pdstaww e składniki pkarmw e z pdstaww ymi grupami związków chemiczny ch występując ych w rganizma ch

20 e pierwiastki budujące ciała rganizmów 11. Witaminy, sle mineralne, wda rlę trzech witamin rzpuszczaln ych w wdzie i dwóch rzpuszczaln ych w tłuszczach pdaje rlę dwóch makreleme ntów p trzy makreleme nty i mikrelemen ty rzróżnia witaminy rzpuszcza lne w wdzie i w tłuszczach rla wdy w rganizmie charakteryzu je rdzaje witamin przedstawia rlę i skutki niedbru witamin,, 6, 12, kwasu fliweg, przedstawia rlę i skutki niedbru składników mineralnych (Mg, Fe, a) znaczenie makreleme ntów i mikrelemen tów w rganizmie człwieka analizuje skutki niedbru witamin, makrelem entów i mikrelem entów rlę aminkwas ów egzgenny ch w rganizmie

21 12. udwa i rla Pkarmweg wyjaśnia, na czym plega trawienie rdzaje zębów u człwieka pdaje funkcje wątrby i trzustki pdaje nazwy prcesów zachdzących w pszczególny ch dcinkach przewdu pkarmweg pisuje rlę pszczegól nych rdzajów zębów wskazuje dcinki przewdu pkarmw eg na planszy lub mdelu rzpznaje wątrbę i trzustkę na schemacie lkalizuje wątrbę i trzustkę na własnym ciele charakteryzu je zęby człwieka funkcje pszczególn ych dcinków przewdu pkarmweg lkalizuje dcinki przewdu pkarmweg, wskazując dpwiednie miejsca na pwierzchni ciała znaczenie prcesu trawienia rlę pszczegól nych dcinków przewdu pkarmw eg pisuje prcesy trawienia we wszystkich dcinkach przewdu pkarmw eg

22 13. Higiena i chrby pkarmweg czynniki, d których zależy rdzaj diety kreśla zasady zdrweg żywienia chrby pkarmweg wskazuje grupy pkarmów na piramidzie żywieniw ej przewiduje skutki złeg dżywiani a się wyjaśnia, dlaczeg należy stswać dietę zróżnicwan ą i dstswan ą d ptrzeb rganizmu (wiek, stan zdrwia, tryb życia, aktywnść fizyczna, pra rku itp.) kreśla przyczyny bjaśnia pjęcie wartść energetyczna pkarmu wykazuje zależnść między dietą a czynnikami, które ją warunkują charakteryzu je chrby pkarmweg wykazuje zależnść między higieną dżywiani a się a prfilaktyk ą chrób pkarmw eg demnstruj e i kmentuje udzielanie pierwszej pmcy w przypadku zakrztusze nia przygtw uje wystąpieni e na temat chrób związanyc h z zaburzenia mi w łaknieniu i przemianie materii

23 chrób pkarmw eg zasady udzielania pierwszej pmcy w przypadku zakrztusze nia V. Układ krążenia 14. udwa i funkcje krwi pdaje nazwy elementów mrftyczny ch krwi grupy krwi wylicza składniki birące udział w krzepnięciu krwi funkcje krwi wskazuje uniwersaln eg dawcę i bircę przedstawi a spłeczne znaczenie krwidawst wa znaczenie krwi charakteryzu je elementy mrftyczne krwi rlę hemglbiny zasady transfuzji krwi wyjaśnia mechaniz m krzepnięci a krwi rzpznaje elementy mrftyczn e krwi na pdstawie bserwacji mikrskp wej 15. Krwibiegi narządy, w których funkcje wybraneg prównuje krwibieg mały rzpznaje pszczegól ne

24 przemieszcz a się krew na ilustracji mały i duży bieg krwi naczynia krwinśn eg prównuje budwę i funkcje żył, tętnic i naczyń włswaty ch pisuje funkcje zastawek żylnych i duży charakteryzu je cel krwi płynącej w małym i dużym krwibiegu naczynia krwinśn e na ilustracji wykazuje związek budwy naczyń krwinśn ych z pełninymi przez nie funkcjami 16. udwa i działanie serca wskazuje na sbie płżenie serca elementy budwy serca rzpznaje elementy budwy serca i naczynia krwinśn eg na schemacie (ilustracji z pdręcznik a) wyjaśnia, czym jest puls pisuje mechanizm pracy serca fazy pracy serca mierzy kledze puls pdaje prawidłwe ciśnienie krwi u zdrweg człwieka wykazuje rlę zastawek w funkcjn waniu serca prównuje wartści ciśnienia skurczwe g i rzkurcz weg

25 17. hrby i higiena krwinśneg chrby krwinśneg pierwszą pmc w wypadku krwawień i krwtków dczytuje wyniki badania labratryj neg czynniki wpływając e krzystnie na funkcjn wanie krwinśn eg przedstawi a znaczenie aktywnści fizycznej i prawidłw ej diety dla właściweg funkcjn wania krążenia analizuje przyczyny chrób krwinśneg charakteryzu je bjawy krwtku żylneg i tętniczeg demnstruj e pierwszą pmc w przypadku krwtków przygtw uje prtfli na temat chrób krwinśn eg przygtw uje wywiad z pracwniki em służby zdrwia na temat chrób krwinśn eg

26 18. Układ limfatyczny cechy limfatyczneg narządy limfatyczneg pisuje budwę limfatyczn eg rlę węzłów chłnnych pisuje rlę limfatyczneg rlę śledziny, grasicy i migdałków prównuje układ limfatyczn y i krwinśn y 19. Odprnść rganizmu elementy dprnści weg definiuje szczepinkę i surwicę jak czynniki dpwiadają ce za dprnść nabytą wyróżnia dprnść swistą i nieswistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną wyjaśnia, że S jest chrbą wywłaną przez HV wyjaśnia, na czym plega transplanta cja narządów pdaje rlę elementów dprnści weg charakteryzu je rdzaje dprnści wyjaśnia spsób działania HV wyjaśnia mechaniz m działania dprnści swistej dróżnia działanie szczepink i d surwicy przedstawi a znaczenie przeszczep ów raz zgdy na transplanta cję narządów p śmierci pisuje rdzaje leukcytó w

27 przykłady narządów, które mżna przeszczep iać V. Układ ddechw y 20. udwa i rla Oddechweg dcinki ddechweg definiuje płuca jak miejsce wymiany gazwej funkcje elementów ddechwe g pisuje rlę nagłśni wyróżnia drgi ddechwe i narządy wymiany gazwej wykazuje związek budwy elementów ddechweg z pełninymi funkcjami dróżnia głśnię i nagłśnię demnstruj e mechanizm mdulacji głsu 21. Mechanizm wymiany Gazwej narządy birące udział w prcesie wentylacji demnstruje na sbie mechanizm wskazuje różnice w ruchach klatki piersiwej i przepny pdczas wdechu i wydechu wyróżnia mechanizm wentylacji i ddychania kmórkweg wyjaśnia zależnść między interpretuj e wyniki dświadcz enia na wykrywani e O2 w pwietrzu wydychan analizuje prces wymiany gazwej w płucach i tkankach

28 22. Oddychanie Wewnątrzk mórkwe wdechu i wydechu definiuje mitchndri um jak miejsce ddychania wewnątrzk mórkweg wskazuje TP jak nśnik energii przedstawi a rlę krwi w transprcie gazów ddechw ych blicza ilść wdechów i wydechów przed i p wysiłku zapisuje słwnie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukzy zawartść gazów w pwietrzu wdychany m i wydychan ym ilścią ddechów a wysiłkiem pisuje dyfuzję O2 i O2 zachdzącą w pęcherzykac h płucnych kreśla znaczenie ddychania wewnątrzk mórkweg zapisuje utlenianie glukzy równaniem reakcji chemicznej rlę TP w prcesie utleniania bilgiczneg ym przedstawi a graficznie zawartść gazów w pwietrzu wdychany m i wydychan ym pisuje zależnść między ilścią mitchndr iów a zaptrzeb waniem narządów na energię

29 23. Higiena i chrby Układu ddechweg definiuje kichanie i kaszel jak reakcje brnne rganizmu kilka chrób ddechweg wskazuje źródła infekcji górnych i dlnych dróg ddechwe g kreśla spsby zapbiegan ia chrbm ddechwe g pisuje przyczyny astmy zasady pstępwa nia w przypadku utraty ddechu pdaje bjawy wybranych chrób ddechweg wyjaśnia związek między wdychaniem pwietrza przez ns a prfilaktyką chrób ddechweg demnstruj e zasady udzielania pierwszej pmcy w przypadku zatrzymani a ddechu wykazuje zależnść między skażeniem śrdwiska a zachrwal nścią na astmę V. Układ wydalnicz y 24. udwa i działanie Układu wydalniczeg przykłady substancji, które są wyjaśnia pjęcia wydalanie i prównuje wydalanie i defekację na rlę wydalnicze g w rzpznaje na mdelu lub materiale

30 wydalane przez rganizm człwieka wskazuje miejsce pwstawania mczu pierwtneg na mdelu lub ilustracji defekacja drgi wydalania zbędnych prduktów przemiany materii pdstawie ilustracji prces pwstawania mczu utrzymaniu hmestaz y rganizmu świeżym warstwy budujące nerkę 25. Higiena wydalniczeg chrby wydalniczeg kreśla dzienne zaptrzebw anie rganizmu człwieka na wdę uzasadnia kniecznś ć regularneg próżniani a pęcherza mczweg na ilustracji przebieg dializy przyczyny chrób wydalniczeg uzasadnia kniecznś ć picia dużych ilści wdy pdczas leczenia schrzeń nerek cenia rlę dializy w ratwaniu życia V. Regulacja nerwwhrmnal na 26. Układ hrmnalny gruczły dkrewne i wydzielane przez nie hrmny klasyfikuje gruczły na wydzielani a zewnętrzne kreśla cechy hrmnów przyprządk wuje nazwy przedstawi a bilgiczn ą rlę: hrmnu znaczenie swisteg działania hrmnów

31 wskazuje na ilustracji płżenie najważniejsz ych gruczłów dkrewnych g i wewnętrzn eg wyjaśnia pjęcie gruczł dkrewny wyjaśnia, czym są hrmny gruczłów d wytwarzanyc h przez nie hrmnów wzrstu, tyrksyny, insuliny, adrenaliny, teststern u, estrgenó w 27. ziałanie Hrmnalne g skutki nadmiaru i niedbru hrmnu wzrstu wyjaśnia pjęcie równwa ga hrmnaln a pdaje przyczyny cukrzycy antagnistyc zne działanie hrmnów insuliny i glukagnu interpretuje skutki nadmiaru i niedbru hrmnów uzasadnia związek niedbru insuliny z cukrzycą 28. udwa i rla Układu nerwweg funkcje nerwweg elementy budwy śrdkweg pisuje elementy budwy kmórki nerwwej wskazuje przebieg bdźca pisuje funkcje nerwweg prównuje działanie nerwweg i wyjaśnia spsób działania synapsy charaktery zuje funkcje tłumaczy rlę regulacji nerwwhrmnaln ej w utrzymaniu