Gazociąg Polska - Litwa (teoretycznie) coraz bliżej. Ale kto i za ile kupi gaz?

Transkrypt

1 Gazociąg Polska - Litwa (teoretycznie) coraz bliżej. Ale kto i za ile kupi gaz? Autor: Jan Wyganowski ( Energia Gigawat nr 3/2012) Gaz-System S.A oraz AB Lietuvos dujos poinformowały, że zakończono prace związane z analizą ekonomiczną budowy połączenia gazowego Polska - Litwa (GIPL), które zapewniłoby integrację krajów bałtyckich z rynkiem gazowym UE, a także stworzyłoby dostęp do globalnego rynku skroplonego gazu ziemnego (LNG) przez terminal LNG w Świnoujściu. Analizę ekonomiczną GIPL przeprowadziła firma Ernst & Young Business Advisory LLC & PLP na podstawie trójstronnej umowy z AB Lietuvos Dujos i GAZ-SYSTEM S.A., operatorami sieci gazowych z Litwy i Polski. Obie spółki przystępują obecnie do opracowania studium wykonalności połączenia gazowego. Ma być gotowe w czwartym kwartale 2012 roku. Następnie zostanie przeprowadzone badanie rynku, po którym rozpoczną się przygotowania związane z uzyskaniem niezbędnego wsparcia UE przy budowie tego połączenia gazowego. Obecne prace analityczne (analiza ekonomiczna i studium wykonalności) są współfinansowane przez Komisję Europejską, w ramach Programu Transeuropejskiej Sieci Energetycznej (TEN-E). Obie strony liczą, że uda się pozyskać znaczne wsparcie KE przy budowie gazociągu. Połączenie Litwa - Polska ma stanowić jeden z elementów strategii integracji rynków energetycznych i krajów w regionie Morza Bałtyckiego, poprzez stworzenie międzynarodowych połączeń energetycznych w ramach tzw. Energy Market Interconnection Plan (BEMIP). BEMIP jest jednym z priorytetów rozwoju infrastruktury energetycznej wskazanych przez Unię Europejską w czasie Drugiego Strategicznego Przeglądu Energetycznego (SER2). Połączenie gazowe zapewniłoby integrację krajów bałtyckich z rynkiem gazowym Unii Europejskiej, a tym samym zwiększyłoby bezpieczeństwo energetyczne w regionie. Polsce umożliwiłoby ewentualny przesył surowca z terminalu LNG w Świnoujściu, a w dalszej przyszłości eksport gazu łupkowego ze złóż krajowych. W ocenie dyrektora ds. komercyjnych litewskiej spółki Lietuvos dujos, Joahima Hockertza, planowany gazociąg zwiększy konkurencyjność w regionie i wzmocni bezpieczeństwo energetyczne. - To połączenie może rozstrzygnąć problemy, które powodują wschodni sąsiedzi - mówił podczas konferencji prasowej w Wilnie 10 lutego br. J. Hockertz. Wstępne założenia przewidują, że gazociąg może przebiegać po stronie polskiej z miejscowości Rembelszczyzna, przez północno-wschodnią Polskę, do Jauniunai po stronie litewskiej. Miałby 562 km długości, przy przepustowości umożliwiającej przesyłanie do krajów bałtyckich do 2,3 miliarda m3 gazu ziemnego rocznie. Szacowane koszty budowy wyniosłyby 471 milionów euro, z czego aż 344 mln euro musiałaby zainwestować Polska, zaś 127 mln euro - Litwa. Przy dodatkowych inwestycjach, przepustowość połączenia wzrosłaby do 4,5 miliarda m3 rocznie. W budowie ma pomóc Unia Europejska. Już w październiku ub. roku, komisarz UE ds. budżetu, Janusz Lewandowski, informował Polskę i Litwę, że w planie budżetu unijnego na lata , przewidziano środki ze specjalnego funduszu na rzecz integracji sieci

2 transportowych i energetycznych w Unii. Będzie on dysponował 40 mld euro, z czego 9 mld euro na pewno ma być przeznaczone na infrastrukturę elektroenergetyczną i gazociągi, w tym służące integracji rynków trzech państw nadbałtyckich z Unią. - Gazociąg polsko-litewski mieści się właśnie w tym projekcie - zapewniał. Trochę historii Pomysł z gazociągiem polsko-wschodnim nie jest nowy. Jeszcze w latach 90. ub. wieku był pomysł budowy nitki z obwodu kaliningradzkiego do przygranicznej Gołdapi, a stamtąd do sieci rozdzielczych po całym regionie północno-wschodnim. Chłodne, jak lód na Antarktydzie, stosunki polsko-rosyjskie skutecznie zamroziły tę koncepcję. Potem był podobny pomysł połączenia z Litwą, przez którą biegnie gazociąg do obwodu kaliningradzkiego. Z inicjatywą wystąpiły wówczas władze Suwałk oraz Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich z siedzibą w Suwałkach i Marijampolu. Inicjatywę od razu poparł wówczas premier Litwy Algirdas Brazauskas, wyrażając przekonanie, że nadszedł właśnie czas w stosunkach polsko-litewskich na kooperację, inwestycje realizowane i organizowane wspólnie na lokalnym poziomie.,,nitka miała liczyć z 380 kilometrów sieci oraz mieć 21 stacji pomiarowych. Koszt przedsięwzięcia szacowano na ok. 245 mln złotych, w tym 165 mln mieliby wyłożyć prywatni przedsiębiorcy. Wynajęta przez samorządy firma GASKON z Warszawy oszacowała, że zapotrzebowanie na gaz na tym terenie wyniosłoby ok. 200 mln metrów sześciennych rocznie, w tym 165 mln metrów sześciennych odebraliby więksi kontrahenci przemysłowi. Niestety, nie znaleziono chętnych do zainwestowania w ten projekt. Początkowo liczono, że uda się pozyskać pieniądze z unijnych programów pomocowych, no i przedsiębiorców. Niestety, rosnące wówczas ceny gazu spowodowały, że plan odłożono na bliżej nieokreśloną przyszłość. Ta przyszłość pojawiła się w Wilnie, 4 lutego 2010 roku, gdy Romas Szwedas, ówczesny wiceminister energetyki Republiki Litewskiej, rzucił pomysł zbudowania gazociągu Litwa - Polska. Tym razem gaz już miał płynąć w odwrotną stronę: z Polski na Wschód. Zdaniem litewskiego ministra energetyki, taka gazowa inwestycja jest niezbędna, by Litwa mogła choć trochę uniezależnić się od wielkiego sąsiada. Obecnie wszystkie gazowe sprawy są w rękach rosyjskiego GAZPROMU, który nie tylko dostarcza gaz, ale i ma m.in. w swych rękach największą kowieńską gazową elektrociepłownię. Sytuacja jest taka, mówiono wówczas podczas konferencji, że Litwa płaci za rosyjski gaz więcej niż, np. Niemcy, podczas gdy np. Białorusini dostają go prawie za połowę tej ceny (po dolarów). I tak już pozostało zresztą po dzień dzisiejszy. Natomiast w lipcu 2010 r. Gaz-System i AB Lietuvos dujos podpisały umowę o współpracy przy budowie projektu połączenia gazowego Polski i Litwy. Terminali gazu ci u nas dostatek Zmieniły się od 2010 roku nieco tylko realia na rynku gazu. Polska ma mieć sporo gazu z terminalu w Świnoujściu, a być może i ogromne ilości gazu łupkowego. Litwa też ma takie złoża i przygotowuje się do ich zagospodarowania. Za kilka lat w regionie mogą postać ze cztery terminale gazu skroplonego (w Polsce, na Litwie, Łotwie i Estonii), bo sąsiedzi nie mogą dogadać się, by postawić jeden regionalny. Estonia planuje wybudować nawet kilka terminali np. w porcie Sillamae - typu LPG i LNG. Rada Miejska Sillamae rozpoczęła badania środowiskowe. Miasto planuje wybudować

3 terminale mogące pomieścić 16 tysięcy metrów sześciennych LPG oraz 480 tysięcy metrów sześciennych LNG. Port ma w przyszłości otrzymywać do 300 tysięcy metrów sześciennych LPG i 2,3 miliardy metrów sześciennych LNG rocznie. Z kolei Balti Gaas planuje budowę dużego terminalu na półwyspie Pakris. Ma on kosztować ok. 400 mln euro i rocznie móc przepompować ok. 2 mld m3 gazu. Estończycy wciąż liczą, że to oni, a nie Łotysze, otrzymają na ten cel dofinansowanie z funduszy UE. Z kolei spółka paliwowa "Alexela" przygotowuje się do budowy terminalu w porcie Paldisko. Natomiast kierownictwo estońskiego portu w Tallinie zdecydowało o budowie, wraz ze spółką Elering", w Zatoce Mruga, terminalu gazu skroplonego oraz przeładunkowego LPG o możliwości przeładunkowej 800 tys. ton gazu rocznie. Ten drugi ma służyć, jako terminal eksportowy dla gazu z Rosji i Kazachstanu do krajów nadbałtyckich oraz Polski. Natomiast regionalny terminal na Łotwie, o przepustowości 2,5 mld m3 rocznie, pokrywający 50 procent zapotrzebowania na gaz w tym regionie, miałby, według Marisa Balodisa, dyrektora łotewskiej spółki gazowej Latvenergo, kosztować 500 mln euro, czyli tyle, co polski i pozwoliłby na dywersyfikację źródeł zaopatrzenia w gaz. Studium wykonalności dotyczące regionalnych terminali LNG w krajach nadbałtyckich sporządziła brytyjska firma "GL Noble Denton" i konsorcjum "Energy Company", wskazując, jako optymalną lokalizację takiego projektu właśnie Łotwę. Ostatecznie kolejną ekspertyzę - wobec braku porozumienia wykonają, na zlecenie KE, kolejni eksperci. Ma być gotowa do połowy 2012 roku. Łotysze zapewniają, że gdyby KE nie poparła ich lokalizacji, to sami zbudują kilka małych terminali. Litwini, jak wiadomo, też inwestują w terminal w Kłajpedzie. Roczna przepustowość terminalu ma wynieść 2-3 mld metrów sześciennych. Przypomnijmy, Litwa zużywa ok. 3 mld m3 gazu rocznie. Przetarg na dostawę i obsługę statku - terminalu wygrał norweski koncern Höegh LNG. Preliminarz całkowitych kosztów związanych z terminalem został ustalony przez rząd na 690 mln litów. Rząd liczy, że ok. 160 mln litów dołoży do terminalu kapitał prywatny, być może dostawca lub duży odbiorca gazu. Na razie mają płacić Norwegom, którzy wygrali przetarg na dostawę statku - terminalu typu FSRU (floating storage regasification unit), po ok. 60 mln dolarów rocznie za jego dzierżawę. Później Litwini mają zamiar odkupić terminal. Norwegowie dają nie tylko statek, ale i załogę. Jednostka została już zamówiona w Korei Południowej. - Będziemy w stanie sprowadzać do terminalu do 11 mln m sześc. gazu na dobę, co w przybliżeniu odpowiada jednodniowej konsumpcji na Litwie w okresie zimowym. Oznacza to, że będziemy w stanie zaspokoić krajowe zapotrzebowanie na wypadek wstrzymania dostaw gazu z Rosji - powiedział Rokas Masiulis, dyrektor generalny Klaipedos Nafta. Arvydas Sekmokas, minister energetyki, oświadczył na początku lutego br., że umowa z amerykańska spółką Cheniere, jednym z głównych dostawców gazu, ma zostać podpisana w drugiej połowie roku. Według ministra energetyki, dostarczony przez Amerykanów gaz do portu w Kłajpedzie, będzie o proc. tańszy od rosyjskiego. Przypomnijmy tu, iż dzięki nieporadności naszych wirtuozów gospodarki, katarski gaz, który ma być sprowadzany do Polski może być droższy od rosyjskiego. Na pograniczu do dyspozycji jest jeszcze rosyjski gaz skroplony. Zakład w obwodzie kaliningradzkim buduje spółka ZAO. To projekt o wartości 38,5 mln zł oraz docelowych możliwościach produkcyjnych 21 tys. ton rocznie. Uruchomienie zakładu planowane jest na wiosnę 2012 roku. Gaz ma być na razie eksportowany do Polski. W całości trafi do CP Energii. CP Energia S.A. zamierza kontynuować import gazu skroplonego z Rosji z

4 posiadanej przez ZAO Kriogaz instalacji w Kingiseppie koło St. Petersburga, a w przyszłości także z instalacji w obwodzie kaliningradzkim, która jest obecnie budowana na zlecenie spółki Gasoil z Grupy Gazpromu - głosi komunikat CP Energia. Gazprom organizuje też bałtycką giełdę gazu w regionie. Pytanie zatem, komu będzie potrzebny gaz polsko - litewskiego gazociągu? Joerg Tumats, wiceprezydent Latvijas Gaze, powiada, że gazociąg będzie miał sens tylko wówczas, jeżeli zostanie podłączony do podziemnych zbiorników gazu w Inčiukalnis, na Łotwie, aby latem można byłoby go zapełnić tańszym gazem, a zimą sprzedać po wyższej cenie. System istniejących obecnie w tym regionie gazociągów powiązany jest z dużym podziemnym zbiornikiem gazu w Inčukalnis, skąd istnieje możliwość jego przesyłu do wszystkich państw bałtyckich. Gdyby był jeszcze terminal w Rydze lub w Zatoce Ryskiej, to - zdaniem Tumatsa - wystarczyłoby dobudować tylko 50-kilometrowy gazociąg w kierunku głównej magistrali Ryga - Inčukalnis, co by kosztowało zaledwie 50 mln euro. Problem w tym, że obecna wydolność litewskiego gazociągu Kłajpeda - Šiauliai jest mocno niewystarczająca. Trzeba byłoby także zwiększyć przepustowość magistrali Šiauliai- Panevėžys-Jelgava oraz przebudować linię Kłajpeda-Šakiai-Kowno-Wilno-Panevėžys. To łącznie 300 kilometrów gazociągów, co, wraz ze stacjami kompresorowymi, kosztowałoby ok. 300 mln euro. A u Bałtów też kryzys... Joachim Hockertz, zastępca dyrektora generalnego Lietuvos dujos, podczas konferencji prasowej na temat polsko-litewskiego gazociągu, tłumaczył, że tegoroczna mroźna zima w Europie pokazała, że należy mieć różne źródła zaopatrzenia. Litwa, zresztą, też musiała korzystać z łotewskiego gazu, znajdującego się z podziemnych zbiornikach. Gdyby wsparcie finansowe UE wyniosło proc. kosztów, wówczas nakłady spółki na przesył gazu by nie wzrosły, ale wszystko zależy od ilości zakontraktowanego gazu, który miałby pochodzić z tego gazociągu - wyjaśniał dyrektor Hockertz. Ryzyko widzi też Rafał Widttman, dyrektor departamentu inwestycji i rozwoju Gaz- System : - Projekty polsko-litewskiego gazociągu oraz regionalnych terminali gazu w państwach nadbałtyckich, tworzą jeden drugiemu ryzyko, więc z ekonomicznego punktu widzenia, należałaby chyba budować jeden z nich. Inna sprawa, że małe terminale w każdym z państw nadbałtyckich oraz Polsce mogą pięknie funkcjonować i wówczas, gdy będzie polsko-litewski gazociąg. Problem gazu gazociągi rozwiązują o wiele lepiej niż terminale - tłumaczył dyrektor w trakcie konferencji. - Analizowany projekt, połączenie gazowe między Polską i Litwą, to inwestycja w infrastrukturę pomiędzy dwoma krajami, mająca jednak znaczenie w skali regionu. Z uwagi na zaangażowanie szerokiego kręgu interesariuszy oraz znaczną wartość inwestycji w skali regionalnego rynku gazowego, należy bardzo dokładnie i odpowiedzialnie przeanalizować optymalne rozwiązanie pozwalające na pełną integrację krajów bałtyckich z rynkiem gazowym UE. Wraz z polskim partnerem - spółką Gaz-System S.A. będziemy kontynuować realizację tego projektu. Mam nadzieję, że zainteresowani interesariusze z krajów bałtyckich także wezmą w nim udział - powiedział z kolei Viktoras Valentukevičius, dyrektor generalny Lietuvos dujos. Przypomnijmy, polski terminal, w 2014 roku będzie mógł zregazyfikować pięć mld m3 surowca. Po kolejnych czterech latach ta ilość wzrośnie o 50 proc. Jak dobrze pójdzie, to

5 polsko-litewski gazociąg mógłby zostać zbudowany w 2016 lub 2017 roku. Budowa tej magistrali gazowej pozwoli też na gazyfikację polskiego regionu północno-wschodniego. Na 118 gmin województwie podlaskim, tylko w 18 istnieje infrastruktura gazownicza. Mapa niechcianego przez Polskę gazociągu Gaz zdrożeje? Joachim Hockertz, podczas konferencji w Wilnie, nie pozostawił złudzeń: - Jeżeli Unia Europejska nie dofinansuje inwestycji w granicach procent, gaz na Litwie podrożeje o 22 procent. Z drugiej strony - zauważał - terminal gazu skroplonego w Kłajpedzie nie gwarantuje integracji litewskiego rynku z unijnym bo gaz będzie tam dostarczany pewnie z Arabii Saudyjskiej oraz innych państw pozaeuropejskich. Z wcześniejszych zapowiedzi urzędników UE wynikało, że inwestycja może liczyć tylko na ok. 40-procentowe dofinansowanie. - My nie wiemy, o ile na Litwie wzrosną z tego powodu

6 ceny gazu - wyjaśniał natomiast Rafał Widttmann. - Jednak, o ile Litwa zbuduje terminal gazu skroplonego, to znaczenie gazociągu zmaleje. Inwestycja będzie bardziej ryzykowna, trzeba będzie szukać większego wsparcia w KE. My oczekujemy też zobowiązań, co do odbioru gazu z rynku. Nie twierdzimy, że wówczas, gdy zostanie wybudowany terminal, połączenie gazowe nie będzie potrzebne, ale inwestycja stanie się bardziej ryzykowna. Potrzebne będą większe inwestycje unijne. Terminal gazowy stworzy problemy projektowi budowy gazociągu. Naszym zdaniem, nie ma jednak miejsca dla dwóch tak dużych projektów inwestycyjnych. Dla regionu z pięcioma milionami mieszkańców, rynek może okazać się za mały, mając i gazociąg, i terminale, chyba, że litewski terminal będzie mniejszy - tłumaczył R. Widttmann. Recz w tym, że terminal już zakontraktowany, a i na wycofanie się z własnych projektów przez Łotyszy oraz Estończyków, raczej nie ma co liczyć.