ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O FUNKCJACH KONSULÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O FUNKCJACH KONSULÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I. ZAŁOŻENIA OGÓLNE Konieczność zmiany obowiązującej ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823, z późn. zm.) była podnoszona przez Rządowe Centrum Legislacyjne, Radę Legislacyjną oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Najistotniejszym uzasadnieniem celowości uchwalenia nowej ustawy o funkcjach konsulów jest fakt, iż obowiązujący akt prawny nie odpowiada standardom wyznaczonym przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którymi regulowanie praw obywateli wymaga normy ustawowej. Ustawa z 1984 r. nie spełnia tych wymogów, gdyż nie zawiera przepisów o trybie postępowania przed konsulem. Ustawa wymaga też dostosowania do prawa wspólnotowego, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień art. 20 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, stanowiącego, że w określonych warunkach konsul ma obowiązek chronić prawa obywateli nie tylko swojego kraju, ale i innych państw członkowskich. Przetworzenia w ustawie wymagają także zasady zawarte w Karcie Dobrych Praktyk w zakresie opieki konsularnej oraz Wspólnotowego Kodeksu Wizowego. Niezbędne jest ponadto wprowadzenie do ustawy zmian prawa polskiego w zakresie obrotu prawnego, zasad wjazdu i pobytu cudzoziemców, obywatelstwa polskiego, prawa o aktach stanu cywilnego, Karty Polaka, dokumentów paszportowych, wiz, małego ruchu granicznego oraz prawa wyborczego. Odzwierciedlenia w zapisach ustawy o funkcjach konsulów wymagają także zmiany w organizacji służby dyplomatyczno-konsularnej, wynikające z ustawy o służbie cywilnej oraz ustawy o służbie zagranicznej. II. PRZEPISY OGÓLNE

2 1. Proponuje się pozostawienie dotychczasowej, ugruntowanej w przepisach prawa międzynarodowego jak i krajowego, definicji konsula, jako kierownika konsulatu generalnego, konsulatu, wicekonsulatu i agencji konsularnej, jak również wydziału konsularnego przedstawicielstwa dyplomatycznego. Definicja konsula powinna przewidywać również następujący zapis: W przedstawicielstwie dyplomatycznym, w którym nie ustanowiono wydziału konsularnego konsulem jest wyznaczony przez dyrektora generalnego służby zagranicznej członek personelu dyplomatycznego-konsularnego, który złożył egzamin konsularny i został upoważniony do wykonywania funkcji konsularnych oraz innych czynności określonych w niniejszej ustawie i notyfikowany w tym charakterze władzom państwa przyjmującego. Proponuje się pozostawienie dotychczasowego zapisu stanowiącego, że konsul wykonuje funkcje osobiście lub upoważnia do ich wykonania innych pracowników posiadających stopnie służbowe konsularne lub dyplomatyczne. Z uwagi na występowanie w licznych przepisach pojęcia urząd konsularny, termin ten wymaga zdefiniowania przez określenie, że jest nim konsulat generalny, konsulat, wicekonsulat, agencja konsularna, wydział konsularny przedstawicielstwa dyplomatycznego, a także przedstawicielstwo dyplomatyczne, w którym nie ustanowiono wydziału konsularnego (w związku z obecnie obowiązującym art. 3 ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej). 2. Tryb powoływania konsulów określony zostanie w nowelizacji ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz.U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1403, z późn. zm.). 3. W odniesieniu do konsulów honorowych zakłada się zachowanie dotychczasowych, ugruntowanych praktyką, rozwiązań, poprzez określenie, że: - minister właściwy do spraw zagranicznych powołuje na czas określony honorowych konsulów generalnych, konsulów honorowych, wicekonsulów honorowych lub honorowych agentów konsularnych do wykonywania niektórych funkcji konsulów, 2

3 - na honorowego konsula generalnego, konsula honorowego, wicekonsula honorowego lub honorowego agenta konsularnego może być powołany posiadający pełną zdolność do czynności prawnych obywatel polski zamieszkały w państwie przyjmującym, obywatel państwa przyjmującego lub państwa trzeciego, posiadający wysoki autorytet, cieszący się zaufaniem oraz dający rękojmię wykonywania funkcji zgodnie z interesami Rzeczypospolitej Polskiej i jej obywateli, - okręg konsularny, zakres funkcji i czynności honorowego konsula generalnego, konsula honorowego, wicekonsula honorowego lub honorowego agenta konsularnego określa minister właściwy do spraw zagranicznych w akcie powołania, - okręg konsularny, zakres funkcji honorowego konsula generalnego, konsula honorowego, wicekonsula honorowego lub honorowego agenta konsularnego, określony w akcie powołania, może być zmieniany, za jego zgodą, przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, - w zakresie wykonywanych funkcji i czynności, honorowy konsul generalny, konsul honorowy, wicekonsul honorowy lub honorowy agent konsularny podlega kierownikowi przedstawicielstwa dyplomatycznego, - bezpośredni nadzór nad działalnością honorowego konsula generalnego, konsula honorowego, wicekonsula honorowego lub honorowego agenta konsularnego sprawuje właściwy terytorialnie konsul. Zakłada się, że minister właściwy do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb powoływania i odwoływania honorowych konsulów generalnych, konsulów honorowych, wicekonsulów honorowych lub honorowych agentów konsularnych oraz zasady wykonywania przez nich funkcji, w tym zakres wykonywanych funkcji i czynności oraz sposób współdziałania z właściwymi urzędami konsularnymi, sposób ponoszenia kosztów sprawowania funkcji, a także przypadki, w których przestają oni wykonywać swoje funkcje. 4. Przewiduje się zachowanie w nowej ustawie dotychczasowych uregulowań kwestii wykonywania przez przedstawiciela państwa trzeciego funkcji konsula na rzecz Rzeczypospolitej Polskiej lub przez przedstawiciela polskiego funkcji na rzecz państwa trzeciego. 3

4 5. Zakłada się, tak jak w dotychczasowej regulacji, ograniczenie ram działania konsula do jego okręgu konsularnego, poprzez określenie, że: - konsul wykonuje funkcje w okręgu konsularnym obejmującym terytorium państwa przyjmującego lub jego część, - konsul może wykonywać funkcje poza okręgiem konsularnym wyłącznie na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw zagranicznych i za zgodą państwa przyjmującego. 6. Przewiduje się zachowanie w nowej ustawie dotychczasowych zasad podległości: - konsul podlega służbowo ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych, - bezpośredni nadzór nad działalnością konsula sprawuje kierownik przedstawicielstwa dyplomatycznego, - organizację urzędów konsularnych oraz prawa i obowiązki pracowników tych urzędów określają przepisy dotyczące funkcjonowania służby zagranicznej i inne przepisy szczególne. 7. Proponuje się też zachować przepis określający, że ilekroć w ustawie jest mowa o obywatelach polskich, to z wyłączeniem przepisów artykułów wymienionych w dotychczasowym art. 9, odnosi się to odpowiednio do osób prawnych, instytucji i innych polskich jednostek organizacyjnych. III. ZAKRES FUNKCJI KONSULÓW 1. Na wstępie przewiduje się określenie, że konsul wykonuje funkcje w granicach dozwolonych przez prawo międzynarodowe i prawo państwa przyjmującego, zgodnie z prawem obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej oraz z postanowieniami ratyfikowanych umów międzynarodowych zawartych przez Rzeczpospolitą Polską z państwem przyjmującym, bądź których stronami są oba te państwa. Ponadto konsul przy wykonywaniu swych funkcji uwzględnia zwyczaje i praktykę międzynarodową. 4

5 Coraz częstsze ostatnio przypadki zagrożenia życia i zdrowia obywateli polskich za granicą, w sytuacjach nadzwyczajnych (klęski żywiołowe, działania zbrojne, ataki terrorystyczne, porwania) i związane z tym oczekiwania podejmowania działań przez konsulów, nakazują wprowadzenie w zapisie ustawowym generalnych zastrzeżeń, że konsul może odmówić wykonywania funkcji w sytuacjach mogących stanowić istotne zagrożenie dla jego życia lub zdrowia oraz życia lub zdrowia współpracujących z nim osób. Konsul odmówi też pomocy, gdy jej zakres ma obejmować czynności dotyczące bieżących spraw życia codziennego. Zakres wykonywanych funkcji należy dostosować do wymogów prawa wspólnotowego, a w szczególności do postanowień art. 20 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zgodnie z którym: Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, gdzie Państwo Członkowskie, którego jest obywatelem nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa. Państwa Członkowskie ustanawiają między sobą niezbędne reguły oraz podejmują rokowania międzynarodowe wymagane do zapewnienia tej ochrony. Podobne postanowienie zawiera Decyzja Nr 95/553/WE, której przepis art. 1 stanowi, że: Każdy obywatel Unii Europejskiej jest uprawniony do ochrony konsularnej ze strony przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsularnego któregokolwiek z Państw Członkowskich, jeśli w miejscu jego pobytu jego własne Państwo Członkowskie lub inne stale je reprezentujące państwo nie ma dostępnego stałego przedstawicielstwa lub dostępnego konsula honorowego, właściwego dla takich spraw. W związku z powyższym, w ustawie przewiduje się zapis, określający, że konsul zapewnia ochronę konsularną, na takich samych warunkach jak obywatelom polskim, również obywatelom innych państw członkowskich Unii Europejskiej, jeżeli państwo, którego są obywatelami nie ma swego przedstawicielstwa na terytorium państwa przyjmującego. Konsul może również zapewnić, za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, ochronę konsularną cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą oraz którym udzielono azylu w Rzeczypospolitej Polskiej (ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r., Nr 189, poz. 1472). 5

6 2. Przewiduje się, że katalog podstawowych funkcji konsula powinien obejmować: - ochronę praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej oraz opiekę nad obywatelami polskimi, - działanie na rzecz rozwijania przyjaznych stosunków oraz współpracy między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym, - czuwanie, w zakresie właściwości, nad wykonywaniem umów międzynarodowych obowiązujących między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym, - działanie na rzecz umacniania więzi między Polonią i Polakami zamieszkałymi za granicą a Rzecząpospolitą Polską, - realizowanie zadań z zakresu dyplomacji publicznej, w szczególności przedstawianie organom państwa przyjmującego i opinii publicznej tego państwa kierunków polityki zagranicznej i wewnętrznej Rzeczypospolitej Polskiej oraz rozwoju jej gospodarki, nauki i kultury, - działanie na rzecz rozwijania i pogłębiania współpracy gospodarczej i naukowotechnicznej oraz kulturalnej między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym, w szczególności ułatwianie nawiązywania kontaktów oraz wykonywania umów między odpowiednimi organami i instytucjami obu państw, - zapoznawanie się z problematyką państwa przyjmującego, w szczególności ze stanem jego gospodarki, nauki i kultury oraz z ustawodawstwem tego państwa i umowami zawieranymi przez nie z państwami trzecimi, jak również udzielanie odpowiednich informacji w tym zakresie właściwym organom Rzeczypospolitej Polskiej i zainteresowanym obywatelom polskim. 3. Postuluje się wzmocnienie zakresu pomocy konsularnej poprzez określenie, że: - konsul wspiera obywateli polskich w realizacji praw przysługujących im zgodnie z prawem państwa przyjmującego oraz prawem i zwyczajami międzynarodowymi, - konsul z urzędu wszczyna postępowanie w razie stwierdzenia, że obywatele polscy traktowani są przez władze państwa przyjmującego w sposób naruszający obowiązujące w tym państwie przepisy regulujące prawa i obowiązki osób nie będących obywatelami tego państwa. 4. Zakres pomocy prawnej należy uregulować poprzez wskazanie, że: 6

7 - konsul, o ile nie zabrania tego prawo państwa przyjmującego, z urzędu podejmuje przed sądami lub innymi władzami tego państwa czynności niezbędne dla ochrony praw i interesów obywateli polskich, jeżeli z powodu nieobecności lub innej ważnej przyczyny nie mogą oni w odpowiednim czasie bronić swoich praw i interesów ani nie ustanowili pełnomocników. O podjęciu tych czynności konsul zawiadamia niezwłocznie osobę zainteresowaną, - konsul, jeżeli przemawiają za tym względy społeczne lub uwarunkowania lokalne związane z ustrojem lub ustawodawstwem państwa przyjmującego, w szczególności w sprawach, w których na gruncie prawa miejscowego i umów międzynarodowych nie istnieje na danym obszarze możliwość skorzystania z prawa do obrony, może za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych i na podstawie udzielonego przez stronę lub zainteresowanego pełnomocnictwa, zastępować lub zapewniać zastępstwo obywateli polskich przed sądami i innymi organami państwa przyjmującego w celu ochrony praw i interesów reprezentowanych osób, o ile nie zabrania tego prawo państwa przyjmującego, - przyjęcie pełnomocnictwa konsul może uzależnić od dostarczenia przez stronę lub zainteresowanego dokumentów oraz wskazania innych dowodów i okoliczności potwierdzających istnienie wymagających ochrony praw i interesów obywatela polskiego, a ponadto od złożenia na piśmie zobowiązania do pokrycia poniesionych kosztów. 5. Należy zachować w niezmienionej postaci zapisy obowiązującej ustawy, odnoszące się do opieki nad zatrzymanymi, aresztowanymi lub pozbawionymi wolności, poprzez określenie, że konsul czuwa, aby obywatele polscy zatrzymani, aresztowani lub w inny sposób pozbawieni wolności w państwie przyjmującym mieli zapewnioną ochronę prawną i traktowanie zgodne z prawem tego państwa oraz z prawem i zwyczajami międzynarodowymi. W szczególności może podejmować następujące działania: - zwracać się do sądów i innych organów państwa przyjmującego o udzielenie informacji o przyczynach zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności w inny sposób, a zwłaszcza o zarzutach stawianych tym obywatelom, - odwiedzać tych obywateli oraz porozumiewać się z nimi w inny sposób, - na wniosek obywatela ułatwiać mu porozumiewanie się z rodziną i innymi osobami bliskimi. 7

8 6. W odniesieniu do kwestii ustanawiania opieki bądź kurateli, przewiduje się określenie, że konsul podejmuje czynności polegające na ochronie, w granicach ustalonych przez prawo państwa przyjmującego, interesów małoletnich i innych osób nie posiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, a w szczególności zmierzające do ustanowienia, w wypadkach przewidzianych w ustawodawstwie polskim, opieki nad obywatelami polskimi bądź kurateli dla nich lub nad ich mieniem pozostającym bez opieki. W tym celu może w szczególności proponować sądom lub innym właściwym organom Rzeczypospolitej Polskiej bądź państwa przyjmującego odpowiednie osoby na opiekunów lub kuratorów. 7. Zakłada się uregulowanie zakresu funkcji konsula w odniesieniu do spadków zagranicznych, poprzez stwierdzenie, że konsul wykonuje czynności dotyczące zabezpieczenia i realizacji spadków lub innych należności przysługujących Skarbowi Państwa. Za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, konsul może wykonywać czynności, o których mowa wyżej, również na rzecz polskich instytucji wyższej użyteczności, pod warunkiem uzyskania od tych instytucji pełnomocnictwa oraz dostarczenia przez nie niezbędnych dokumentów i złożenia na piśmie zobowiązania do pokrycia poniesionych kosztów. 8. Sposób uregulowania w obowiązującej dotychczas ustawie kwestii pomocy finansowej udzielanej przez konsulów, spotyka się z krytyką obywateli, podnoszących nierówne traktowanie obywateli polskich w zależności od miejsca ich zamieszkania. Zgodnie z obowiązującymi przepisami możliwość udzielania zapomóg ograniczona jest bowiem wyłącznie do Polaków mieszkających stale za granicą. Uznając konieczność zachowania jak najdalej idącej dyscypliny w wydatkowaniu środków publicznych, proponuje się zmianę tego stanu, poprzez uregulowanie tej kwestii w sposób następujący: - konsul, w uzasadnionych przypadkach, może udzielić obywatelowi polskiemu przebywającemu czasowo w okręgu konsularnym pomocy finansowej na pokrycie niezbędnych wydatków umożliwiających mu powrót do Rzeczypospolitej Polskiej albo do kraju zamieszkania. - udzielenie pomocy, o której mowa powyżej, może być uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego lub zobowiązania zwrotu całości lub części otrzymanej kwoty pieniędzy w terminie określonym w decyzji o przyznaniu pomocy finansowej, 8

9 - niespłacone w terminie zobowiązania, o których mowa powyżej, podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, - w szczególnie uzasadnionych przypadkach konsul może udzielać zapomóg znajdującym się w niedostatku lub w wyjątkowo trudnej sytuacji osobistej i finansowej obywatelom polskim lub osobom pochodzenia polskiego przebywającym lub zamieszkałym w okręgu konsularnym. Zapomogi mogą być udzielane pod warunkiem, że wskazane w tym przepisie osoby nie mają możliwości uzyskania wystarczającej pomocy materialnej z innych źródeł, - minister właściwy do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania pomocy finansowej oraz tryb postępowania przy jej udzielaniu, w tym tryb przyjmowania i rozpatrywania wniosków, sposób zabezpieczania spłaty udzielanej pomocy finansowej innej niż zapomoga, sposoby odraczania terminów spłaty udzielonej pomocy, rozkładania jej na raty oraz umarzania należności, a także wzory wniosków dotyczących udzielenia pomocy finansowej, - w sprawach umarzania i udzielania ulg w spłacie pomocy finansowej udzielonej przez konsula stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.). 9. Zakłada się określenie, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, konsul przyjmuje do depozytu dokumenty, środki płatnicze oraz przedmioty wartościowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony praw i interesów obywateli polskich. 10. W sprawie wykonywania przez konsula rekwizycji sądowych i administracyjnych proponuje się zapisanie, że na wniosek sądu lub innego właściwego organu Rzeczypospolitej Polskiej konsul: - doręcza pisma i inne dokumenty, - przesłuchuje strony, podejrzanych, świadków i biegłych, - przekazuje do wykonania sądom i innym organom państwa przyjmującego wnioski o udzielenie pomocy prawnej, - doręcza też obywatelom polskim pisma i dokumenty inne niż określone wyżej. Wymienione czynności konsul wykonuje, stosując odpowiednio właściwe przepisy prawa polskiego, jeżeli odbiorca pisma lub innego dokumentu albo osoba, która ma być 9

10 przesłuchana, jest obywatelem polskim i zgadza się dobrowolnie przyjąć pismo lub inny dokument albo złożyć zeznanie, wyjaśnienie lub opinię. Należy ponadto zastrzec, że czynności te konsul wykonuje, jeżeli umowy międzynarodowe, których Rzeczpospolita Polska jest stroną nie stanowią inaczej oraz kiedy doręczenie pisma lub dokumentu nie byłoby możliwe bez pośrednictwa konsula. 11. Przewiduje się, że konsul wykonuje czynności notarialne, a w szczególności: - sporządza i poświadcza wypisy, odpisy, wyciągi i kopie dokumentów, - poświadcza własnoręczność podpisów i znaków ręcznych na dokumentach, - poświadcza datę okazania dokumentów, pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu oraz stawiennictwo lub niestawiennictwo osoby, - przyjmuje oświadczenia. Czynności, o których mowa wyżej, konsul wykonuje na wniosek obywateli polskich lub właściwych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Konsul może wykonywać czynności, o których mowa wyżej, również na wniosek jakiejkolwiek osoby, jeżeli mają one wywrzeć skutek prawny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz pod warunkiem uzyskania od ministra właściwego do spraw sprawiedliwości pisemnego upoważnienia wydanego na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych konsul może sporządzić akt notarialny. Przewiduje się zastrzeżenie, że konsul nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia. Do czynności konsula, o których mowa wyżej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r., Nr 189, poz. 1158, z późn. zm.). Czynności te mają taką samą moc jak czynności wykonane przez notariusza w Rzeczypospolitej Polskiej. 12. Lawinowy wzrost kontaktów zagranicznych obywateli polskich uniemożliwia utrzymanie dotychczasowego zapisu funkcji konsula w zakresie tłumaczenia dokumentów, który interpretowany jest przez obywateli w sposób obligatoryjny dla konsula. Sformułowanie tego przepisu powinno zakładać, że konsul może sporządzić i poświadczyć tłumaczenie dokumentów z języka polskiego na język urzędowy państwa przyjmującego lub, jeżeli w państwie przyjmującym jest kilka języków urzędowych, na jeden z tych języków i z tego języka lub z tych języków urzędowych na język polski, jak również, że konsul może 10

11 poświadczyć tłumaczenia wypisów, odpisów, wyciągów i kopii powszechnie występujących dokumentów urzędowych sporządzonych w języku urzędowym lub w jednym z języków urzędowych państwa przyjmującego. Konsul może również wykonywać powyższe czynności, jeżeli dokumenty są sporządzone w innych powszechnie używanych w państwie przyjmującym językach niż język urzędowy tego państwa. Wymienione czynności konsula mają taką samą moc jak czynności wykonane przez tłumacza przysięgłego w Rzeczypospolitej Polskiej (zgodnie z ustawą z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz.U. Nr 273, poz. 2702, z późn. zm.). W przypadku innych dokumentów, konsul obowiązany jest przedstawić listę dostępnych tłumaczy uprawnionych zgodnie z prawem państwa przyjmującego do dokonywania oficjalnie uznawanych tłumaczeń. 13. Przystąpienie Polski do konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz.U. z 2005r. Nr 112, poz. 938) powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w zapisie funkcji legalizacyjnych konsula, poprzez sformułowanie, że konsul legalizuje dokumenty urzędowe, sporządzone lub uwierzytelnione w państwie przyjmującym bądź w Rzeczypospolitej Polskiej, o ile postanowienia umów międzynarodowych, które obowiązują między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym nie stanowią inaczej. 14. Konsul wykonuje czynności konsularne na podstawie upoważnienia ministra właściwego do spraw zagranicznych, a w stosunku do czynności notarialnych oraz czynności sporządzania i poświadczania tłumaczeń - upoważnienia ministra właściwego do spraw zagranicznych wydanego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości. 15. Opis funkcji dotyczących wydawanych przez konsula dokumentów w zakresie problematyki ruchu osobowego winien być dostosowany do postanowień: - Ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz z późn. zm.), - Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz z późn. zm.) oraz przepisów prawa wspólnotowego: 11

12 - Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiajacego Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy), - Decyzji Rady z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie ustanowienia tymczasowego dokumentu podróży (96/409/WPZiB), - Rozporządzenia (WE) Nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. ustanawiającego przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich i zmieniającego postanowienia Konwencji z Schengen. W związku z powyższym zakłada się, że konsul w szczególności: - wydaje lub odmawia wydania obywatelom polskim dokumentów paszportowych oraz je unieważnia, - wydaje decyzje o wydaniu, odmowie wydania, unieważnieniu lub o cofnięciu ważności wizy, - wydaje zastępcze dokumenty podróży obywatelom innych państw oraz wydaje decyzje o wydaniu, odmowie wydania, unieważnieniu lub o cofnięciu ważności wiz uprawniających do wjazdu do innych państw, - wydaje lub odmawiania wydania dokumentu zezwalającego na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, - wydaje tymczasowe dokumenty podróży, - przyjmuje od cudzoziemców przebywających w okręgu konsularnym wnioski o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W zapisie ustawowym należy zastrzec, że tryb i zakres wykonywania przez konsula czynności, o których mowa wyżej określają odrębne przepisy. 16. Wydawanie przez konsula zaświadczeń następuje, gdy jest to przewidziane w przepisach prawa polskiego lub gdy osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego. 17. W ustawie należy wymienić funkcje w sprawach obywatelstwa polskiego i repatriacji, określone w ustawie z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jednolity: Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz.353 z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. z 2004 r. Nr 53 poz.532 z poźn. zm.), poprzez określenie, że konsul: - wydaje decyzje o przyjęciu oświadczenia w sprawie wyboru i odzyskania obywatelstwa polskiego, 12

13 - wydaje decyzje w sprawie uznania za osobę pochodzenia polskiego w rozumieniu ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, - przyjmuje od osób zamieszkałych w okręgu konsularnym wnioski o nadanie przez Prezydenta RP obywatelstwa polskiego oraz wnioski o wyrażenie przez Prezydenta RP zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. 18. Zakłada się określenie w ustawie wykonywania przez konsula dyspozycji zawartych w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. Nr 180, poz. 1280, z późn. zm.): - prowadzenie postępowania w sprawie przyznania Karty Polaka, - wydawanie decyzji o przyznaniu, odmowie przyznania oraz unieważnieniu Karty Polaka, - wydawanie Karty Polaka, - przedłużanie ważności Karty Polaka. 19. Funkcje dotyczące stanu cywilnego wymagają zapisania zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2004 r., Nr 161, poz z późn. zm), poprzez określenie, że w trybie i w zakresie ww. Prawa, konsul: - przyjmuje oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński oraz o nazwisku małżonków i ich dzieci, jeżeli osoby zawierające małżeństwo są obywatelami polskimi, - wydaje obywatelom polskim zaświadczenia o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa za granicą, - pośredniczy w zgłoszeniu we właściwym urzędzie stanu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej faktu urodzenia, zgonu i zawarcia związku małżeńskiego za granicą, - przekazuje właściwym urzędom stanu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej protokoły o urodzeniach i zgonach, które nastąpiły na polskich statkach morskich i powietrznych oraz na okrętach wojennych i wojskowych statkach powietrznych, - przyjmuje oświadczenia o uznaniu ojcostwa, - przyjmuje od obywatela polskiego zawierającego małżeństwo za granicą oświadczenie o nazwisku noszonym po zawarciu małżeństwa. Powyższe z zastrzeżeniem, o ile nie sprzeciwia się temu prawo państwa przyjmującego. 13

14 20. Przewiduje się, że konsul wykonuje funkcje w odniesieniu do statków podnoszących polską banderę oraz ich załóg, pasażerów i ładunków, a w szczególności: 1) kontroluje, czy statek jest uprawniony do podnoszenia bandery polskiej, oraz wystawia statkowi, który otrzymał polską przynależność, tymczasowe świadectwo polskiej przynależności statku (świadectwo o banderze), 2) przeprowadza inspekcje statku lub występuje z wnioskiem do organu administracji państwa, w którego porcie przebywa statek, o przeprowadzenie inspekcji lub przeglądów statku związanych z przedłużeniem ważności międzynarodowych świadectw, 3) przedłuża termin ważności dokumentów bezpieczeństwa statku i dokumentów dotyczących ochrony środowiska morskiego, 4) wydaje statkom o polskiej przynależności dokumenty przewidziane w odrębnych przepisach oraz przedłuża termin ich ważności, 5) wystawia książeczki żeglarskie, 6) w razie uszkodzenia lub innego wypadku morskiego statku udziela pomocy w organizowaniu akcji ratowniczej oraz podejmuje czynności niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa uratowanych osób, jak również zabezpieczenia ich mienia oraz ładunku i mienia statku, a także interesów armatora polskiego, 7) przyjmuje protesty morskie oraz przesłuchuje kapitana i innych członków załogi, a także pasażerów na okoliczność wypadku morskiego, 8) uczestniczy przy wszelkich czynnościach podejmowanych na statku przez władze państwa przyjmującego związanych z zatrzymaniem, aresztowaniem lub pozbawieniem wolności w inny sposób członka załogi statku względnie pasażera albo zajęcia mienia znajdującego się na statku, 9) zapewnia opiekę i pomoc prawną członkom załogi statku w razie ich zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności w inny sposób, a także przy rozpatrywaniu przez sądy i organy administracyjne państwa przyjmującego spraw dotyczących tych osób, 10) udziela pomocy członkom załogi statku pozostałym na lądzie z powodu choroby lub z innych przyczyn oraz umożliwia im powrót do Rzeczypospolitej Polskiej, 11) podejmuje interwencje w razie dyskryminowania przez władze państwa przyjmującego statku lub członków jego załogi. O czynnościach, o których mowa powyżej w pkt 1 konsul powiadamia właściwą izbę morską, a w przypadku czynności, o których mowa w pkt 2 i 3, polską instytucję klasyfikacyjną i urząd morski właściwy dla portu macierzystego statku. 14

15 Szczegółowy zakres funkcji, o których mowa powyżej, określają odrębne przepisy 21. Przewiduje się wprowadzenie do ustawy, zapisu o funkcjach konsula w zakresie prawa wyborczego, poprzez określenie, że konsul wykonuje czynności związane z przeprowadzeniem na terenie okręgu konsularnego wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu Europejskiego oraz wyborów na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i referendów zgodnie z przepisami odpowiednich ordynacji wyborczych i ustaw. 22. Zakłada się umożliwienie konsulowi prowadzenia rejestrów spraw oraz pobierania, przetwarzania i przechowywania danych osobowych, w tym danych biometrycznych, poprzez sformułowanie, że konsul prowadzi, w szczególności w formie zapisu elektronicznego, rejestry spraw, rejestry czynności konsularnych, jak również inne rejestry określone odrębnymi przepisami. 23. Przewiduje się, że za wykonane czynności konsularne konsul pobiera opłaty, których wysokość i zasady pobierania, określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw zagranicznych. Minister określi też, w drodze rozporządzenia, zasady udzielania ulg i zwolnień, a także zwrotu wydatków poniesionych w związku z wykonaniem czynności konsularnych, w tym składniki opłat i wysokość kosztów wykonywania czynności konsularnych oraz rodzaje czynności podlegających opłacie. Ustawa będzie przewidywać, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, konsul, za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, może dokonać korekty opłat konsularnych, jeżeli przemawia za tym specyfika warunków istniejących w okręgu konsularnym. 24. W celu umożliwienia wykonywania przez konsula innych funkcji, przewiduje się zapis: - poza funkcjami wymienionymi w ustawie, konsul może wykonywać, powierzone mu przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, inne funkcje, przewidziane przez prawo i zwyczaje międzynarodowe, których nie zakazują ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego lub którym państwo to nie sprzeciwia się, lub też które są przewidziane 15

16 w umowach międzynarodowych obowiązujących między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym, - konsul odmówi wykonania czynności, która byłaby sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. IV. POSTĘPOWANIE PRZED KONSULEM Charakterystyka obowiązującego stanu prawnego i propozycje zmian. W obowiązującym stanie prawnym postępowanie przed konsulem RP dotyczy trzech płaszczyzn działania, do których należą: a) działania konsula podejmowane w charakterze orzekającego organu administracyjnego - wszędzie tam, gdzie konsul w sprawach indywidualnych wydaje decyzje administracyjne; b) czynności pozajurysdykcyjne, do których należą czynności notarialne (przykładowo: sporządzanie i poświadczanie wypisów, odpisów, wyciągów i kopii dokumentów, poświadczanie własnoręczności podpisów i znaków ręcznych na dokumentach, poświadczanie daty okazania dokumentów, pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu oraz stawiennictwa lub niestawiennictwa osoby, przyjmowanie oświadczeń, czy też sporządzanie aktów notarialnych), czynności legalizacyjne, dokonywanie przesłuchań stron, podejrzanych, świadków i biegłych, działanie konsula jako urzędnika stanu cywilnego (na przykład udzielanie ślubów), tłumacza przysięgłego (sporządzanie i poświadczanie tłumaczeń), przesyłanie pism rekwizycyjnych sądów, doręczanie innych pism i dokumentów, czy też wydawanie zaświadczeń; c) udzielanie przez konsula pomocy finansowej. W zakresie występowania przez konsula w charakterze organu administracyjnego wydającego w indywidualnych sprawach decyzje administracyjne należy zaznaczyć, że konsul RP wydaje obecnie następujące decyzje administracyjne: - decyzje o unieważnieniu dokumentu paszportowego oraz decyzje o odmowie wydania dokumentu paszportowego, wydawane na podstawie ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz z późn. zm.), - decyzje o odmowie wydania tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca oraz decyzje o wydaniu, odmowie wydania lub cofnięciu zezwolenia na 16

17 przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, wydawane na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.), - decyzje w sprawach określonych w art. 6 ust. 3, art. 10 i 11 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r., Nr 28, poz. 353 z późn. zm), - decyzje w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia wydawane na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r., Nr 53, poz. 532 z późn. zm.), - decyzje o przyznaniu, odmowie przyznania i unieważnieniu Karty Polaka wydawane na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. Nr 180, poz z późn. zm.), - decyzje o udzieleniu pomocy finansowej na pokrycie kosztów powrotu do RP (przepisy wskazane w dalszej części opracowania), - decyzje w sprawie wydania, bądź odmowy wydania wizy, które rządzą się swoistym reżimem (por. np. ustawę z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 234, poz z późn. zm. lub ustawę z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, Dz.U. Nr 144, poz z późn. zm.). Przepisy właściwych ustaw często regulują tryb postępowania w sprawach, w których konsul wydaje decyzje administracyjne. Jeżeli jest to przewidziane, wskazują również organy wyższego stopnia (np. w przypadku decyzji w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia jest to minister właściwy do spraw wewnętrznych, podobnie w odniesieniu do decyzji o unieważnieniu i odmowie wydania dokumentu paszportowego; w przypadku decyzji o odmowie przyznania Karty Polaka i o unieważnieniu Karty Polaka jest to Rada do Spraw Polaków na Wschodzie). Omawiając problematykę postępowania przed konsulem RP, należy mieć również na uwadze, że postępowanie to może prowadzić do wydania własnej decyzji konsula, której efektem będzie dokonanie jednej lub większej ilości czynności konsularnych, albo odmową ich dokonania; ale również może prowadzić do przekazania sprawy do decyzji organom administracji publicznej lub samorządowej w kraju, jeśli sprawa należy do ich kompetencji. 17

18 Odnośnie czynności pozajurysdykcyjnych konsula RP należy zauważyć, że zarówno tryb i zakres wykonywania czynności konsularnych, w których konsul nie występuje w roli orzekającego organu administracyjnego określają właściwe dla tych czynności przepisy, jak ma to np. miejsce w przypadku ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r., Nr 189, poz z późn. zm.), czy ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r., Nr 161, poz.1688 z późn. zm.). Ponadto dochodzą do tego jeszcze przepisy kodeksów postępowania cywilnego i karnego (przykładowo regulujące czynności przesłuchiwania podejrzanych, świadków i biegłych), czy też inne przepisy szczególne regulujące pozostałe czynności wykonywane przez konsula RP. Szczegółowy tryb postępowania przy udzielaniu przez konsula RP pomocy finansowej uregulowany jest w rozporządzeniu Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 28 sierpnia 2002 r. w sprawie udzielania przez konsula Rzeczypospolitej Polskiej pomocy finansowej oraz trybu postępowania przy jej udzielaniu (Dz.U. Nr 151, poz. 1262). Problematykę postępowania przed konsulem regulowało zarządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie szczegółowego postępowania przed konsulem (M.P. Nr 35, poz. 233), które zostało utrzymane w mocy przez art. 78 w związku z art. 25 pkt 5 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie niektórych upoważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz o zmianie niektórych ustaw. Ministerstwo Spraw Zagranicznych podejmowało w latach ubiegłych inicjatywę w celu zastąpienia tego aktu rozporządzeniem, jednakże z uwagi na bezsprzeczne zaliczenie kwestii w zakresie praw i obowiązków obywateli do materii ustawowej wydanie takiego rozporządzenia byłoby niezgodne z konstytucyjnym porządkiem prawnym. Nie ulega przy tym wątpliwości, że ranga tego aktu prawnego nie odpowiada obowiązującym standardom konstytucyjnym. Ponadto warto zauważyć, że zarządzenie to wydaje się być niedoskonałą, mocno okrojoną kalką przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r., Nr 98, poz z późn. zm.). Obecnie, zgodnie z brzmieniem art. 3 2 pkt 4 Kpa, przepisów Kodeksu nie stosuje się (za wyjątkiem przepisów działu VIII Kpa, czyli postępowania w sprawie skarg i wniosków) do postępowania w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. 18

19 Biorąc jednak pod uwagę fakt, że istotną częścią działalności konsularnej jest występowanie w charakterze organu administracji wydającego w indywidualnych sprawach decyzje administracyjne oraz wychodząc naprzeciw wymaganiom prawa Unii Europejskiej (np. zgodnie z regulacjami przyjętymi w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającym Wspólnotowy Kodeks Wizowy (Dz.Urz. UE L 243 z ) każda decyzja o odmowie wydania wizy jednolitej, z dniem wejścia w życie odnośnych przepisów, tj. od dnia 5 kwietnia 2011 roku, będzie podlegać procedurze odwoławczej), proponuje się pełne dopuszczenie do stosowania w postępowaniu przed konsulem przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego; zastrzegając jednak, że niektóre zagadnienia, jak na przykład doręczenia, czy terminy załatwiania spraw byłyby w ustawie o funkcjach konsulów RP uregulowane odmiennie, stanowiąc swoiste lex specialis do Kodeksu postępowania administracyjnego. Konieczność ww. modyfikacji odpowiednich przepisów Kpa w postępowaniu przed konsulem wynika ze specyfiki pracy konsularnej (działanie na pograniczu różnych systemów prawnych, konieczność stosowania się do zasad przyjętych w stosunkach prawnych między Rzeczypospolitą Polską a państwem przyjmującym, odległość od kraju macierzystego, a co za tym idzie, wydłużony czas przesyłania dokumentów, czy też korespondencji). Zakres zmiany przepisów merytorycznych i upoważniających. Proponuje się dodanie w treści ustawy odrębnego rozdziału poświęconego postępowaniu przed konsulem Rzeczypospolitej Polskiej, w którym jako naczelna zasada występowałaby formuła, że konsul działa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego z zastrzeżeniem przepisów szczególnych (tj. należy zastrzec, że zasady i tryb postępowania w należących do właściwości konsula czynnościach innych niż występowanie w charakterze orzekającego organu administracyjnego przykładowo wspomniane wyżej wykonywanie czynności notarialnych, legalizacyjnych, przekładów, doręczeń, przesłuchań, działania jako urzędnika stanu cywilnego - określają właściwe dla tych czynności przepisy szczególne) oraz przepisów ustawy (o funkcjach konsulów RP). Wprowadzenie do przepisów ustawy zaproponowanego wyżej zapisu spowoduje konieczność zmiany przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, tj. art. 3 2 pkt 4 Kpa, poprzez skreślenie tego przepisu, art. 3 4 kpa, poprzez skreślenie cyfry 2 (odnoszącej się do 2), oraz skreślenie 5 w art

20 Poddanie się reżimowi procedury zawartej w Kodeksie postępowania administracyjnego pociągnie za sobą automatyczne wprowadzenie dwuinstancyjności postępowania we wszystkich sprawach indywidualnych rozstrzyganych przez konsula w drodze decyzji administracyjnych. Decyzje te, po wyczerpaniu toku instancji będą podlegać zaskarżeniu do sądów administracyjnych. Wprowadzenie powyższej zasady implikowałaby konieczność zmiany następujących przepisów: - art. 5 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., Nr 153 poz. 1270, z późn. zm.), - art. 36 ust. 5 i 6 oraz art. 24 h) ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.). Proponuje się, aby w ustawie określić, że - z zastrzeżeniem przepisów szczególnych organem odwoławczym od decyzji administracyjnych konsula jest odpowiedni minister, właściwy przedmiotowo dla rodzaju prowadzonego postępowania. Proponuje się, aby odmiennie w stosunku do Kodeksu postępowania administracyjnego uregulować następujące kwestie: 1) zasady obligatoryjnego wszczęcia postępowania z urzędu gdy wymaga tego ochrona praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej oraz w przypadku dyskryminacji obywatela polskiego: W przypadku wszczęcia przez konsula postępowania z urzędu (zmiana wobec art. art. 61 Kpa) proponuje się następujący zapis: Konsul wszczyna postępowanie z urzędu w celu ochrony praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej i obywateli polskich oraz w wypadku, gdy uzyska od władz państwa przyjmującego informację o zdarzeniu, które wymaga podjęcia odpowiednich czynności konsularnych. 2) przekazywania spraw wniesionych przed konsula RP według właściwości do innych organów w kraju bądź za granicą: 20

21 Proponuje się rozwinąć art. 64 i 65 Kpa w następujący sposób: Konsul z urzędu przestrzega swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Wniosek o wszczęcie postępowania, który został złożony w urzędzie konsularnym miejscowo niewłaściwym, konsul niezwłocznie przekazuje konsulowi właściwemu, zawiadamiając o tym równocześnie wnioskodawcę. Jeżeli problematyka poruszona w piśmie należy do właściwości przedstawicielstwa dyplomatycznego lub do innego przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej w państwie przyjmującym, konsul przekazuje to pismo właściwemu przedstawicielstwu, zawiadamiając o tym zainteresowanego. 3) kwestię wezwań: Proponuje się następujący zapis (zmiana wobec art Kpa, który przewiduje zwrot kosztów podróży i innych należności związanych z osobistym stawiennictwem strony w urzędzie): W przypadkach, w których konieczne jest osobiste stawiennictwo osoby w urzędzie konsularnym, w wezwaniu należy poinformować ją, że nie zwraca się kosztów podróży i innych należności związanych z osobistym stawiennictwem w urzędzie, chyba że postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo gdy osoba została bez swojej winy błędnie wezwana do stawienia się. Wezwanie nie może zawierać zagrożenia środkami przymusu. 4) w kwestii języka używanego w korespondencji urzędowej konsula, zakłada się wprowadzenie lex specialis w stosunku do art. 4 ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999 z późn. zm.), poprzez określenie, że: Konsul prowadzi korespondencję z obywatelami polskimi, niezależnie od miejsca ich zamieszkania, w języku polskim, a z obywatelami, osobami prawnymi i instytucjami państwa przyjmującego w języku urzędowym tego państwa lub w innym języku powszechnie znanym w państwie przyjmującym; jednakże na pisma i listy napisane do konsula w języku polskim udziela odpowiedzi w tym języku 21

22 oraz, że: Jeżeli obywatel polski nie zna języka polskiego lub zna go w stopniu niewystarczającym do zrozumienia treści korespondencji, konsul, na żądanie obywatela, prowadzi z nim korespondencję w języku obcym, wskazanym wyżej. Przy czym, w sprawie języka używanego przy dokonywaniu czynności prawnych przed konsulem należałoby również zastrzec, że: Jeżeli osoba dokonująca czynności prawnej zgodnie z prawem polskim nie zna języka polskiego lub języka urzędowego państwa przyjmującego, może jej skutecznie dokonać przy udziale tłumacza przysięgłego. 5) terminy i doręczenia: Szczególna sytuacja konsula wynikająca z uzależnienia jego działań od pracy organów zagranicznych, czy dostosowania możliwości przesyłania z zagranicy korespondencji do kalendarza funkcjonowania poczty dyplomatycznej (np. konieczność przesłania obszernych akt sprawy niezbędnych w postępowaniu odwoławczym) wymaga modyfikacji postanowień Kodeksu postępowania administracyjnego, w odniesieniu do terminów. Zakłada się, że : Konsul załatwia sprawy bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane konsulowi z urzędu, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi konsul rozporządza. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu 30 dni, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 60 dni od dnia wszczęcia postępowania. Natomiast termin załatwienia sprawy przez organ odwoławczy powinien wydłużyć się do 60 dni (zmiana wobec przepisu art Kpa, który przewiduje 1 miesiąc na załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym), poprzez ustanowienie następującego zapisu: 22

23 Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić w ciągu 60 dni od dnia otrzymania odwołania. Należy również zastrzec, że: Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od konsula. Jeżeli, w celu załatwienia sprawy, niezbędne jest skorzystanie z poczty dyplomatycznej, terminy określone w przepisach poprzedzających, ulegają stosownemu wydłużeniu o czas przesyłania akt i dokumentów tą pocztą. Jeżeli koniec terminu załatwienia sprawy przypada na dzień wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni, przy czym za dni wolne od pracy uważa się dni ustawowo wolne od pracy zgodnie z prawem polskim oraz dni wolne od pracy obowiązujące w okręgu konsularnym zgodnie z ustawodawstwem państwa przyjmującego. Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ krajowy lub zagraniczny (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), konsul wydaje decyzję po zajęciu stanowiska przez ten organ. Terminy załatwienia sprawy ulegają wówczas stosownemu przedłużeniu odpowiednio do przedłużenia terminu zajęcia stanowiska przez inny organ. Konsul, zwracając się do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamia o tym stronę. Przykładowo: termin przekazania opinii w sprawie zgody na wydanie wizy jednolitej może być przedłużony o 5 dni, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach do 80 dni - art. 39 ust. 5 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach. W postępowaniu odwoławczym, konsul, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie 14 dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej decyzji, w której uchylił lub zmienił zaskarżoną decyzję; (zmiana wobec przepisu art. 133 Kpa, który przewiduje 7 dni na przesłanie organowi odwoławczemu odwołania wraz z aktami sprawy) 23

24 Ponadto w kwestii terminów proponuje się następujące pozostałe zmiany w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego: Jeżeli podanie nie czyni zadość wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, konsul wzywa wnoszącego do usunięcia braków w terminie 14 dni z pouczeniem, że ich nie usunięcie spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. (zmiana wobec przepisu art Kpa, który przewiduje 7 dni na usunięcie braków w podaniu) Terminy udzielania informacji konsularnej również powinny zostać odpowiednio wydłużone, przynajmniej do 14 dni. Proponuje się następujący zapis w ustawie: Informacja w sprawach z zakresu najczęściej spotykanych czynności i funkcji konsularnych powinna być udzielana niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku o udzielenie informacji. W kwestii terminów wydawania zaświadczeń proponuje się następujący zapis (odmienny w stosunku do art Kpa, który przewiduje 7-dniowy termin na wydawanie zaświadczeń): Zaświadczenia konsul powinien wydawać bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni. W przypadkach, w których przed wydaniem zaświadczenia niezbędne jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, termin, określony wyżej, ulega przedłużeniu do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego, o czym informuje się stronę. W kwestii terminów załatwiania skarg proponuje się następujący zapis (odmienny w stosunku do art Kpa, który przewiduje maksymalnie 1-miesięczny termin ): Skargi na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez konsula lub przez podległych mu pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw, załatwia się bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia otrzymania skargi. Załatwienie skargi 24