Czas w postępowaniu administracyjnym.

Transkrypt

1 Czas w postępowaniu administracyjnym. Problematyka czasu w unormowaniach procesowych znajduje się wśród szeregu przepisów Kodeksu, albowiem zagadnienie sprawności działania organów administracji publicznej to jedno z kryteriów prawidłowego działania państwa. Nie mniej istotne jest także sprężyste prowadzenie czynności procesowych, których dokonywanie również przez strony w oznaczonych terminach musi zostać precyzyjnie wskazane. Z tych względów ustawodawca reguluje przede wszystkim kwestie związane z terminami załatwiania spraw przez organy administracji publicznej oraz zagadnienia o charakterze bardziej technicznym jak obliczanie terminów oraz przywrócenie terminu procesowego. Jedną z zasad ogólnych K.p.a. jest zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 1). Zgodnie z cyt. przepisem organy administracji państwowej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie (art. 12 2). Działanie wnikliwe, szybkie, posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami traktuje ustawodawca jako zespół podstawowych parametrów sprawnego działania administracji, nakazuje wreszcie sprawy proste załatwiać niezwłocznie. Zasada sformułowana w art. 12 znajduje swe rozwinięcie i doprecyzowanie w przepisach art poświęconych załatwianiu spraw. Art nakłada na organ mający załatwić sprawę obowiązek działania bez zbędnej zwłoki. Nie chodzi tu o pojęcie zwłoki w ujęciu cywilistycznym, należy ją rozumieć jako generalną wskazówkę dotyczącą załatwiania wszystkich spraw w postępowaniu administracyjnym w taki sposób, by nie tylko dochować terminów zakreślonych w kodeksie, ale by w miarę możliwości sprawy załatwiać w terminach krótszych. Niezwłocznie, tj. bez nieuzasadnionej zwłoki, powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. Podobnie bez zbędnej zwłoki

2 powinno być wydane zaświadczenie (art ), nie później jednak niż w terminie 7 dni. W postępowaniu skargowo-wnioskowym reguła załatwiania spraw bez zbędnej zwłoki także ma zastosowanie, z tym, że powinny one być załatwione nie później jednak niż w ciągu miesiąca. Posłowie na Sejm, senatorowie i radni, którzy wnieśli skargę we własnym imieniu albo przekazali do załatwienia skargę innej osoby, powinni być zawiadomieni o sposobie załatwienia skargi, a gdy jej załatwienie wymaga zebrania dowodów, informacji lub wyjaśnień - także o stanie rozpatrzenia skargi, najpóźniej w terminie czternastu dni od dnia jej wniesienia albo przekazania (art K.p.a.). Załatwienie sprawy wymagającej przed wydaniem decyzji postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Tak zatem terminy miesięczny i dwumiesięczny dla organu pierwszej instancji oraz miesięczny dla postępowania odwoławczego (art. 35 3) należy traktować jako terminy maksymalne nie zaś podstawowe. Wskazane terminy należy liczyć od dnia wszczęcia postępowania (przed organem pierwszej instancji) zaś w postępowaniu odwoławczym od dnia otrzymania odwołania przez właściwy do jego rozpoznania organ. O bezczynności organu można mówić nie tylko wtedy, gdy w ustalonym prawem terminie organ nie podjął żadnych czynności, do których był zobowiązany, ale także wówczas, gdy prowadził postępowanie w sprawie, lecz nie zakończył go w terminie wydaniem stosownej decyzji. Wprowadzone do Kodeksu nowe pojęcie przewlekłości organu oznacza, że organ ten pozostaje opieszały, nieskuteczny, nawet jeśli podejmuje jakiś czynności, to można uznać że czynności te tylko pozornie zmierzają do załatwienia sprawy. Do terminów załatwienia sprawy ustawowych, jak i wyznaczonych nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu. Nie wlicza się zatem do terminu załatwiania sprawy chociażby terminu zawieszenia postępowania (art. 103), czy terminu, w którym następuje współdziałanie z innym organem (art. 106).

3 Kodeks nie zawiera wyczerpujących unormowań odnośnie skutków prawnych braku załatwienia sprawy w terminie. Orzecznictwo przyjmuje, że niedopełnienie przez organ administracji obowiązków w zakresie załatwienia sprawy w terminie nie powoduje wadliwości decyzji administracyjnej w stopniu uzasadniającym jej uchylenie. Z drugiej jednak strony niezałatwienie sprawy w terminie może powodować powstanie przesłanek odpowiedzialności cywilnoprawnej. Zgodnie z art. 417¹ 3 Kodeksu cywilnego jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Oznaczać to będzie konieczność wyczerpania trybów zwalczania bezczynności przewidzianych przepisami K.p.a. lub Ppsa. Sam Kodeks ogranicza powinności organu będącego w zwłoce przy załatwianiu sprawy po pierwsze, do obowiązku każdoczesnego zawiadomienia strony, podania przyczyn zwłoki oraz wskazania nowego terminu załatwienia sprawy (art i 2). Po drugie, na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35 lub ustalonym w myśl art. 36, lub na przewlekłe prowadzenie postępowania, służy stronie zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli takiego organu nie ma wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Organ uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby podjęcia także środków zapobiegających naruszeniu terminów załatwienia spraw w przyszłości (art i 2). Jednocześnie organ ten stwierdza, czy niezałatwiernie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Wyczerpanie takiego trybu jest konieczne, aby ewentualnie wystąpić ze skargą na bezczynność lub przewlekłość, zaś stwierdzenie rażącego stopnia takiego stanu odnośnie załatwienia sprawy służyć może ustaleniu odpowiedzialności majątkowej funkcjonariusza publicznego na podstawie art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. z 2016 r., poz. 1169). Po trzecie, Kodeks ustanawia obligatoryjną odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną albo inną pracownika

4 organu administracji państwowej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku powiadomienia strony o przyczynach zwłoki i podaniu nowego terminu załatwienia sprawy względnie nie załatwił sprawy w dodatkowo wyznaczonym terminie (art. 38). Jako uzupełnienie tych regulacji, należy traktować prawo zaskarżenia do wojewódzkich sądów administracyjnych bezczynności i przewlekłości organów administracji publicznej na podstawie przepisu art. 3 2 pkt 8 Ppsa. Zasady obliczania terminów. Reguły obliczania terminów określono w art. 57 K.p.a. Konieczność zachowania terminu do dokonania oznaczonej czynności przez stronę wynika z faktu, że dokonanie tej czynności po bezskutecznym upływie terminu będzie bezskuteczne. Tak np. wniesienie odwołania po upływie terminu skutkować będzie wydaniem przez organ odwoławczy postanowienia na podstawie art. 134 K.p.a. stwierdzającego ten fakt. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało: 1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru, 2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe (w praktyce chodzi tu o Pocztę Polską S.A.), 3) złożone w polskim urzędzie konsularnym,

5 4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej, 5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku, 6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego. Przywracanie terminów Terminy w postępowaniu administracyjnym, zarówno ustawowe, jak i urzędowe są terminami zawitymi, czyli prekluzyjnymi tj. uchybienie powoduje ujemne skutki procesowe. Zainteresowany może wystąpić o przywrócenie terminu na zasadach określonych art K.p.a. Nie są przywracalne terminy prawa materialnego. Trzy przesłanki przywrócenia terminu : a) uprawdopodobnienie braku winy zainteresowanego b) wniesienie prośby o przywrócenie w terminie 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu c) równocześnie dopełnienie czynności, dla której określony był termin. Przesłanki w/w wynikają z art. 58 K.p.a., zgodnie z którym w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie. O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia.