CENTRUM LIPTOWSKIEGO MIKULASZA. Strona. Liptowski Mikulasz sierpień 2010

Transkrypt

1 LIPTOWSKI MIKULASZ Historia miasta Pierwszą pisemną wzmiankę o przyszłym mieście spotykamy w dokumencie króla węgierskiego Władysława IV z 1286 r., którym władca przodkom rodziny szlacheckiej Pongráców potwierdził własność osady Święty Mikulasz. Treść dokumentu poświadcza również, żeświęty Mikulasz istniał już przed 1286 r. Rozwijał się stopniowo, z gospodarstwa plebańskiego, które powstało w związku z budową kościoła św. Mikołaja. W dziejach miasta kościół ten ma wyjątkowe znaczenie. Świadczy o tym również i to, że nazwa osady jest identyczna z imieniem duchowego patrona kościoła. Postać św. Mikołaja już od XIV w. jest częścią herbu miejskiego. Jako średniowieczne miasteczko Święty Mikulasz na dobre zaczął się rozwijać od połowy XIV w., kiedy dzięki Pongrácom uzyskał prawo targu. W następnych dziesięcioleciach do jego gospodarczego i urbanistycznego rozmachu przyczynił się również kolejny przywilej, w 1424 r. nadany przez króla Zygmunta prawo do organizowania corocznych jarmarków. Szybko rosnące miasteczko z czasem stało się siedzibą administracyjną żupy liptowskiej. Jej regularne posiedzenia odbywały się tutaj już od połowy XVII w. ale swoją stałą siedzibę żupa miała w nim dopiero od 1712 r., gdy na jej użytek zakupiono jedną z kamienic mieszczańskich na rynku, znaną później jako pierwszy Dom Żupy. Wiek XVIII przyniósł również zmianę składu narodowościowego i wyznaniowego mieszkańców. Około 1720 r. bowiem do miasta przybywają pierwsze rodziny żydowskie i od tego roku aż do wybuchu drugiej wojny światowej charakterystyczną cechą codziennego życia mieszkańców miasta było oparte na zasadzie tolerancji współżycie trzech wyznań religijnych. Religijną jednorodność w M ikulaszu już w połowie XVI w. zakłóciła reformacja. Od jej nadejścia ewangelicy tworzyli nie tylko zasadniczą część ludności miasta, ale równocześnie mieli znaczny udział w tworzeniu jego historii. Była to ewangelicka inteligencja, dzięki której już w pierwszej połowie XIX w. Mikulasz stał się centrum słowackiego życia kulturalnego i ruchu narodowego. Staraniem Gašpara Fejérpataky Belopotockiego w Mikulaszu otwarto pierwszą w Słowacji bibliotekę publiczną (1829), a jego Słowacki Teatr Mikulaszowski (1830) dał początek słowackiemu teatrowi amatorskiemu. Miejscem spotkań wybitnych postaci pokolenia szturowców w latach 40. XIX w. stała się plebania ewangelicka Hodży. W 1844 r. w Mikulaszu powstało pierwsze ogólnokrajowe Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe Tatrín poprzednik Macierzy Słowackiej. W maju 1848 r. na jego gruncie sformułowano pierwszy program polityczny Słowaków Żądania narodu słowackiego. Ale obok bujnego życia narodowo-kulturalnego miasto wyróżniało się również pod względem gospodarczym. Warsztaty garbarskie tutejszych rzemieślników stopniowo zmieniały się w manufaktury, a w końcu w nowoczesne zakłady skórzane. Dzięki nim na przełomie XIX i XX w. Mikulasz zaliczał się do poważnych ośrodków produkcji skórzanej w całych ówczesnych Węgrzech. Wraz z rozwojem przemysłu także w Mikulaszu zaczęła się formować nowa warstwa społeczna robotnicy, która dała o sobie znać już 1 maja 1890 r., gdy miejscowi pracownicy garbarni wspólnie wystąpili z żądaniem poprawy warunków pracy. Jeszcze bardziej pamiętne stało się pierwszomajowe zgromadzenie w 1918 r., które na dziedzińcu Czarnego Orła zorganizowała partia socjaldemokratyczna. Jego uczestnicy po raz pierwszy w Słowacji opowiedzieli się za wspólnym państwem Czechów i Słowaków. Na przełomie XIX i XX w. miasto zaczęło się z rozmachem rozrastać. W 1894 r.wchłonęło swoje przedmieścia Niżny Husztak na zachodzie i Wyżny Husztak na wschodzie, a trzydzieści lat później starą Wierzbicę. W drugiej połowie XX w. do miasta przyłączono kolejnych 11 miejscowości, m.in. Okoliczne, Paludzkę i Ondraszową. Wiek XX przyniósł zmiany polityczne, ekonomiczne i demograficzne, a w 1952 r.także zmianę nazwy. Liptowski Święty Mikulasz stał się Liptowskim Mikulaszem.Dziesięciolecia od powstania Czechosłowacji w 1918 r. aż do czasu samodzielnej Republiki Słowackiej (1993) upływały pod znakiem rozwoju, ale także zniszczeń wojennych. Świadectwem ciężkich walk o Liptowski Mikulasz w 1945 r. jest duży cmentarz wojenny nad miastem. Lata pokoju przyniosły uprzemysłowienie i rozbudowę miasta, a liczba mieszkańców potroiła się. Ludzie przenosili się do miasta za pracą w nowych fabrykach i urzędach. W latach 70. XX w. nowe domy znaleźli tu mieszkańcy okolicznych wsi, zatopionych przez wody Liptowskiej Mary. Stare ulice zostałyzastąpione przez osiedla z wielkiej płyty, rozrosły się dzielnice domów jednorodzinnych, przybyły nowe szkoły, instytucje kulturalne, tereny sportowe Dzisiejszy Mikulasz, centrum gospodarcze, kulturalne i turystyczne górnego i środkowego Liptowa, to efekt procesu trwającego kilka stuleci. CENTRUM LIPTOWSKIEGO MIKULASZA 1 1

2 2 Kościół św. Mikołaja Ta świątynia największa wczesnogotycka budowla w całym Liptowie z dziejami Liptowskiego Mikulasza jest związana wręcz organicznie. Jest nie tylko ich najstarszym świadkiem, ale również ich prapoczątkiem. Wzniesiono ją jako kościół parafialny dla mieszkańców kilku pobliskich osad, wokół którego zaczęło się stopniowo kształtować przyszłe miasteczko. Najstarsze zachowane fragmenty wczesnogotyckiej świątyni pochodzą z ostatniego trzydziestolecia XIII w. Ale badania archeologiczne wykazały, że stoi na miejscu starszego kościoła romańskiego i cmentarzyska rzędowego. Pierwotnie (i obecnie) w drugiej połowie XVI w. i przez prawie cały wiek XVII kościół rzymskokatolicki należał do protestantów. W latach działał w nim wybitny kaznodzieja Jerzy Trzanowski. W czasie swojej stuletniej historii kościół przechodził różnego rodzaju remonty i zmiany, najwidoczniejsza była przebudowa barokowa. Wczesnogotycką postać przywrócono mu podczas gruntownej rekonstrukcji w latach Wewnątrz kościoła zachowały się trzy gotyckie ołtarze tablicowe. Główny ołtarz św. Mikołaja, z figurą tego biskupa w centrum, przedstawia sceny z jego życia. Skrzydła ołtarza pochodzą z początku XVI w. W północnej nawie bocznej w pierwotnym stanie zachował sięołtarz Panny Marii ( ). Jego głównym elementem jest rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Ruchome skrzydła ołtarza wyobrażają etapy życia Matki Boskiej i Jezusa Chrystusa Zwiastowanie, Nawiedzenie, Narodziny i Pokłon Trzech Króli. Jego autorstwo jest przypisywane majstrowi z Podgrodzia Spiskiego. W południowej nawie bocznej znajduje się ołtarz Bożego Ciała (około 1520 r.). Wyjątkowy jest niefiguratywny motyw główny rzeźbiarskie wyobrażenie monstrancji. Na skrzydłach ołtarza widoczni są święci i sceny z ukrzyżowania 2

3 Chrystusa. W południowej kaplicy znajduje się kamienna chrzcielnica z 1490 r., z kutym, miedzianym barokowym wiekiem z XVII w. Pierwotne malowidła tablicowe z początku XVI w. są wystawione w Muzeum Liptowa w Rużomberku. Z ich sprzedaży muzeum(1941) sfinansowano rekonstrukcję kościoła. W oknach bocznych kaplic są osadzone nowe witraże, wykonane według projektów Janka Alexego, Jana Želibskiego i Fera Kráľa. Dwór Pongráców Drugi z najstarszych budynków w mieście dwór Pongraców stoi w pobliżu kościoła św. Mikołaja, w narożniku Placu Wyzwolicieli i ul. Moyzesa. Należał do Pongráców, którzy w połowie XV w. razem z kościołem otoczyli go murem. Na dziedzińcu zachowała się jeszcze północna część muru. W czasach, gdy żupa liptowska nie miała jeszcze stałej siedziby, posiedzenia odbywała właśnie w pomieszczeniach dworu. Możliwe, że w marcu 1713 r. właśnie tutaj sądzono Juraja Janosika, mimo że proces tego zbójnika legenda tradycyjnie łączy z pobliskim pierwszym Domem Żupy. W 2002 r. dwór został przystosowany do potrzeb Centrum Kolomana Sokola. Pierwszy Dom Żupy Do najczęściej odwiedzanych obiektów w mieście należy barokowypierwszy Dom Żupy. Obecną postać zyskał po przebudowie pierwotnie renesansowej kamienicy mieszczańskiej, którą w 1712 r. kupiła żupa liptowska. Jako miejsce posiedzeń żupy i sądu służyła do 1793 r. Świadkami Dom jest znany także jako miejsce sądu nad zbójnikiem Jurajem Janosikiem. Jednak w związku z tym, że w roku procesu w budynku trwał remont, bardziej prawdopodobne jest, że proces odbywał się w pobliskim dworze Pongráców. Od 1955 r. w Domu Żupy, znanym również jako dwór Illešházyich, mieści się Muzeum Janka Kráľa. Dom Żupy Rozłożysty budynek pośrodku rynku z płaskorzeźbą herbu żupy liptowskiej na fasadzie służył administracji państwowej. Swoją siedzibę miał tu również sąd żupy i więzienie. Mimo że decyzja o wzniesieniu nowej siedziby żupy liptowskiej została podjęta jeszcze za panowania Marii Teresy, to prowadzona przez Petera Grossmanna z Bańskiej Bystrzycy jej budowa została ukończona dopiero w 1793 r. Obecny wygląd dom zyskał po przebudowie w 1907 r., wzbogacając się o dwie kondygnacje. W latach część Domu Żupy wynajęto na wystawy Muzeum Krasu Słowackiego. W drugiej połowie XX w. w budynku miała siedzibę Powiatowa Rada Narodowa, a obecnie urząd rejonowy. Do dzisiaj przed Domem Żupy odbywają tradycyjne imprezy m.in. Dni Żupy, Jarmark Mikulaszowski. Klasztor jezuitów Nieco w bok od centrum, na obecnej ulicy Školskiej, stoi barokowo-klasycystyczna budowla. Wyrosła tutaj w latach jakoklasztor jezuitów. Jednak swojemu pierwotnemu celowi służyła tylko przez krótki czas. W 1773 r. nastąpiła kasata zakonu. 3 Niebawem podobny los spotkał także franciszkanów, którzy od 1777 r. na mocy decyzji Marii Teresy mogli tutaj rozwijać działalność wychowawczooświatową i duszpasterską. Klasztor został definitywnie zlikwidowany rozporządzeniem króla Józefa II w 1787 r. W następnym stuleciu w jego pomieszczeniach znajdowały się biura dóbr królewskich, później sąd żupny. W dawnej kaplicy klasztornej w latach i działał teatr amatorski G. F. Belopotockiego. Także w wieku XX budynek służył sądowi powiatowemu. W 1955 r. stał się majątkiem Muzeum Słowackiego Krasu, które pod nową nazwą Słowackie Muzeum Ochrony Przyrody i Speleologii ma w nim siedzibę do dzisiaj. Na parterze we wschodniej części budynku od 1962 r. mieści się archiwum państwowe. Kościół ewangelicki Kościół ewangelicki został wzniesiony w latach na podstawie patentu tolerancyjnego Józefa II. Sto lat później do skromnejklasycystycznej budowli na południowej stronie dobudowano wieżę z trzema dzwonami. We wnętrzu wyróżnia się późnobarokowy ołtarz, z trzema rzeźbami Świętej Trójcy oraz apostołów Jana i Mateusza. Jego częścią jest również obraz Chrystus na krzyżu, który w drugiej połowie XIX w. namalował nieznany autor. Stara plebania ewangelicka powstała tylko nieco później,niż kościół i swojemu celowi zaczęła służyć w czerwcu 1788 r. Pięćdziesiąt lat później na plebanię przybył ksiądz ewangelicki i wybitny przedstawiciel ruchu 3

4 odrodzeniowego Michał Miloslav Hodża. Za jego czasów mikulaszowska plebania stała się ważnym ośrodkiem życia narodowego. Spotykały się w niej czołowe osobistości pokolenia szturowców, co dzisiaj przypomina stojąca przed budynkiem figura Ludovita Sztura. W 1844 r. była miejscem założenia Towarzystwa Tatrín. W rewolucyjnej atmosferze 1848 r. zredagowano w niej Żądania narodu słowackiego. Obecnie w pomieszczeniach plebanii mieści się muzealna ekspozycja Tatrín i Żądania narodu słowackiego. Synagoga Synagoga znajduje się na zachód od Placu Wyzwolicieli. Należy do najbardziej stylowych i 4 największych w Słowacji. Wzniesiono ją w latach , ale obecną postać zyskała dopiero po szeroko zakrojonej przebudowie w 1906 r., przeprowadzonej według projektu budapeszteńskiego architekta Leopolda Baumhorna. Efektem było interesujące połączenie pierwotnej klasycystycznej bryły z bogato zdobionym secesyjnym wnętrzem. Obecnie już nie służy swojemu pierwotnemu celowi. Publiczności jest udostępniana latem. Wykorzystywana jest również na imprezy kulturalne. Czarny Orzeł Budynek znany jako Czarny Orzeł należy do najcenniejszych obiektów zabytkowych w Liptowskim Mikulaszu. Dawny zajazd w XIX w. rozbudowany o scenę teatralną stał się ośrodkiem życia społecznego i kulturalnego w mieście i świadkiem wielu historycznych wydarzeń w dziejach Słowacji. W sierpniu 1830 r. Fejérpataky-Belopotocki przedstawieniem komedii Jana Chalupki Kocurkovo zainaugurował działalność słowackiego teatru amatorskiego. 1 maja 1918 r. na dziedzińcu Czarnego Orła mikulaszowscy socjaldemokraci zorganizowali zgromadzenie publiczne, podczas którego zabrzmiały nie tylko żądania socjalne i obywatelskie, ale jego uczestnicy po raz pierwszy w Słowacji publicznie opowiedzieli się za ideą wspólnego państwa Czechów i Słowaków. W latach następnych budynek był znany jako Dom Robotniczy. Jego obecny wygląd jest wynikiem szeroko zakrojonej rekonstrukcji w latach Obecnie mieści oddział oświatowy Biblioteki G. Fejérpataky-Belopotockiego, salę wystawową Muzeum Liptowa i stałą ekspozycję Łowiectwo i rybołówstwo w Liptowie. Gimnazjum im. Michała Miloslava Hodży Gimnazjum im. Michała Miloslava Hodży na północny zachód od historycznego centrum, w pobliżu dworca kolejowego i dworca autobusowego stoi jedna z najbardziej pod względem architektonicznym wyróżniających się budowli w mieście secesyjny budynek gimnazjum. Wzniesiono go w latach według projektu architektów budapeszteńskich, Z. Bálinta i L. Jámbora. Pierwotnie budynek o dwu skrzydłach, w latach sześćdziesiątych powiększony o trzecie, na stronie północnej zamyka potężna wieża. Szary surowy kamień od fundamentów aż do pierwszego piętra kontrastuje z geometrycznymi ornamentami z czerwonej cegły na białym tynku. Budynek został wzniesiony na potrzeby gimna- zjum węgierskiego, ale po powstaniu Czechosłowacji, zaczęto w nim naukę w języku słowackim. Kościół św. Piotra z Alkantary i klasztor Franciszkanów Kościół św. Piotra z Alkantary i klasztor Franciszkanów w krajobrazie Okolicznego wyróżnia się stojący na brzegu Wagu już od XV w. późnogotycki zespół klasztorny. Należy do najważniejszych średniowiecznych zabytków w Słowacji. Autorem ołtarza jest anonimowy artysta, znany jako Mistrz Okoliczański. Dekoracja pochodzi z pracowni Mistrza Pawła z Lewoczy. Repliki rzeźb dwóch świętych, Katarzyny i Barbary, są wystawione w Galerii P.M. Bohunia. Wnętrze kościoła jest barokowe. W klasztorze franciszkanie założyli szkołę, bibliotekę i prawdopodobnie także szpital (przytułek). W 1571 r., w okresie Reformacji, franciszkanie odeszli z Okolicznego, a obiekt zaczął niszczeć. W latach ostał poddany remontowi i powiększony w stylu barokowym. Życie klasztoru przerwała przymusowa likwidacja w 1950 r., podczas której zniszczono również bogatą, liczącą książek bibliotekę klasztorną. W latach następnych pomieszczenia klasztoru służyły jako noclegowania i magazyn. Obecnie klasztor zajmuje Wspólnota 4

5 Błogosławieństw, której członkowie i sympatycy zniszczony obiekt wyremontowali i zamienili na klasztor Najświętszej Marii Panny Królowej Aniołów. Kasztel Wronowo Początki kasztelu sięgają czasów około 1500 r., gdy był jeszcze małą warownią, z wodną fosą. Później został przebudowany w stylu renesansowym. Obecny wygląd zyskał po rekonstrukcji w latach 70. XX w., gdy został przystosowany do potrzeb wystawy poświęconej tematyce janosikowskiej. Od 1997 r. stanowi własność prywatną i jest niedostępny do zwiedzania. Wystawę przeniesiono do Muzeum Janka Krála na Placu Wyzwolicieli. 5 Regularne usługi przewodnika Temat lata 2010: "Tajemnice ukryte za murami domów w historycznym centrum" Przyjdźcie odkryć, jak wyglądało życie miasta Liptowski Święty Mikulasz (Liptovský Svätý Mikuláš) do połowy XX. wieku. Przewodnik oprowadzi Was po historycznym centrum miasta, a w trakcie jego opowiadania wyłonią się przed Wami obrazy z przeszłości codzienne życie zwykłych ludzi i osobistości. Dowiecie się również, gdzie dorastała księżniczka angielska Maria Waleria, który hotel był uznawany za elitarny z wybieraną klientelą, oraz poznacie ciekawostki ze wspomnień rodaków Liptowskiego Mikulasza. Zwiedzanie rozpoczyna się przed Centrum Informacji w lipcu i sierpniu, w każdą niedzielę o godzinie CENA REGULARNE USŁUGI PRZEWODNIKA LIPIEC i SIERPIEŃ 2010 w każdą niedzielę o godz Rozpoczęcie zwiedzania - od Centrum Informacyjnego Miasta przedsprzedaż w Centrum Informacji /z Liptov Region Card w dzień zwiedzania 1,60 /osoba 2,00 /osoba 5

6 Brzegiem Wagu Spacer brzegiem Wagu wyciszy i napełni wewnętrznym spokojem. Z historycznego centrum miasta ulicą Sztura dojdziemy do mostu do Paludzki. Po prawej stronie miniemy ulicę Botty, gdzie wiele lat swojego życia spędził aktor Adam Matejka, po lewej widać budynek Urzędu Miasta, w którego bezpośrednim sąsiedztwie stoi pomnik Martina Rázusa, ewangelickiego proboszcza, pisarza i polityka. Po przejściu skrzyżowania z sygnalizacją świetlną, znajdziemy się nad Wagiem. Maszerujemy ścieżką przeciwnie do biegu rzeki. Na drugim brzegu znajduje się romska osada Hlbokie, a przed nami kompleks obiektów sportowych hala tenisowa i korty, plac skateboardowy, kryta pływalnia, squsch, bowling. Ścieżka dochodzi do hotelu Lodenica, i stąd dalej bulwarem aż do mostu w Wierzbicy i Ośrodka Kajakarstwa Górskiego. Dysponując czasem, możemy dojść aż do Okolicznego, gdzie znajduje się stary kościół z klasztorem, odbijający się w wodach rzeki. Adam Matejka ( ) Historia słowackiego filmu nie zna lepszego odtwórcy małych ról. Od 1953 r., kiedy to po raz pierwszy stanął przed kamerą, zagrał ich ponad sto. Były to wprawdzie epizody, ale jednak niezapomniane postacie rdzennych wieśniaków, pasterzy, grabarzy, kościelnych, staruszków, bez których każdy film straciłby na atmosferze. Do legendy przeszła jego rola w nagrodzonym Oskarem filmie Obchod na korze (Sklep przy głównej ulicy 1965). Grał również w innych, dzisiaj kultowych filmach słowackich, od Janosika w reżyserii P. Bielika (1962) po Pacho, hybský zbojnik (1975). Adam Matejka już jako szesnastoletni chłopiec spróbował aktorstwana scenie amatorskiej w rodzinnej Paludzy. W latach występował w objazdowym Teatrze Wiejskim, a po jego likwidacji wrócił do Liptowa i do wyuczonego zawodu szewca. Jednak aktorstwo filmowe i teatralne na stałe pozostało częścią jego życia. A. Matejkę do dzisiaj przypomina tablica pamiątkowa na fasadzie domu na ul. Botty, w którym od 1962 r. mieszkał. 6 Háj Nicowo Droga na Haj pozwoli podziwiać piękne widoki na całą okolicę. Wzniesienie, z którego rozciąga się wspaniały widok na miasto, Liptowską Marę, okoliczne wsie, Niżne, Zachodnie i Wysokie Tatry, Chocz, Krywań Gdy zapadnie noc, można wybrać się na jego szczyt i z góry obserwować rozświetlony Mikulasz. Dawnej po jego stokach spuszczali się pierwsi mikulaszowcy narciarze, odbywały się na nim uroczystości szkolne i majówki. Ale Háj jest również częścią historii mniej radosnej.właśnie tutaj pod koniec drugiej wojny światowej toczyły się jedne z najcięższych walk na terenie Czechosłowacji. Dzisiaj tamte czasy przypomina pomnik poległych i cmentarz wojenny. Proponujemy udać się na Háj samochodem. Z miasta wyruszamy ul. Garbarską, na Placu Rachmaninowa skręcając w lewo, na ulicę kpt. Nalepki. Po niej aż do przejazdu kolejowego i stąd 6

7 Drogą Bohaterów na szczyt. Samochód można też zaparkować za przejazdem i dalej 2,2 km Drogą Bohaterów pieszo. Od centrum miasta Háj dzieli 3,7 km i dlatego na wycieczkę pieszo należy zarezerwować więcej czasu. Háj Nicowo jest miejscem ostatniego spoczynku 1386 żołnierzy I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego, którzy polegli w walkach o Liptowski Mikulasz w 1945 r. Cmentarz wojenny pwstał w 1950 r. i jest największą nekropolią wojskową na obszarze byłej Czechosłowacji. Cały teren z pomnikiem udostępniono w maju 1961 r. Cmentarz zaprojektowali architekci Ladislav Bauer i Aladár Búzik. Autorami monumentalnych dzieł są miejscowi rzeźbiarze Alfonz Groma i Miroslav Ksandr grudnia 1944 r. na Nicowie rozbił się amerykański samolot wojskowy Liberator. Podczas lotu z bazy Pantanelle we Włoszech do Polski został trafiony nad Powaską Bystrzycą. Dziesięcioosobowa załoga opuszczała samolot stopniowo. Gdy spadł na Nicowo, na jego pokładzie było jeszcze trzech amerykańskich pilotów. Żołnierze niemieccy odwieźli ich do szpitala w Paludzce, skąd przy pomocy personelu szpitalnego dostali się do oddziału partyzanckiego w Niżnych Tatrach. Historia ożyła po pięćdziesięciu latach dzięki naocznemu świadkowi katastrofy, który do Muzeum Janka Krála przekazał kamizelkę kuloodporną jednego z pilotów. Wyzwolenie Liptowskiego Mikulasza Oddziały Armii Czechosłowackiej i Armii Czerwonej walczyły o Liptowski Mikulasz aż 62 dni. Cięższe boje toczyły się tylko na Dukli. 4 kwietnia 1945 r. o 6 rano miasto było całkowicie wolne. W walkach zginęło żołnierzy czechosłowackich i rosyjskich. Żołnierze I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego w ZSRR pochowani zostali na wzniesieniu Háj, natomiast poległych czerwonoarmistów przewieziono do Żyliny i pochowano na Boriku. TATRALANDIA WYCIECZKI NIŻNE TATRY DEMANOVSKA DOLINA Na południe od miasta, w masywie Niżnych Tatr wije się Dolina Demianowska z popularnym ośrodkiem Jasna pod Chopkiem. Jestnajbardziej znanym i najczęściej odwiedzanym miejscem w tych górach. Przyciąga pięknem przyrody i bogatą ofertą hoteli, chat, bungalowów i pensjonatów. Dolina Demianowska kojarzy się z przepiękną scenerią górską, jaskiniami, znakomitymi trasami zjazdowymi i imprezami sportowymi na najwyższym poziomie. 7

8 Latem raj dla turystów, zimą popularna wśród amatorów sportów zimowych. Długa na 15 km dolina, którą utworzyła rzeczka Demianowka z dopływami, wcina się głęboko w masyw Niżnych Tatr, w którym uformowała rozległy podziemny system krasowy. Dolina jest częścią Parku Narodowego Niżne Tatry (NAPANT). Pierwszym przystankiem w dolinie mogą być jej jaskinie. Do zwiedzania są udostępnione dwa fragmenty unikatowego systemu jaskiniowego Demianowska Jaskinia Lodowa i Demianowska Jaskinia Wolności. Dla bardziej wygodnych i chcących jeszcze wyjechać kolejką na Chopok, polecamy odwiedziny tylko jednej jaskini. Idąc w kierunku doliny, jaskinie spotkamy po lewej stronie. Pierwsza jest Jaskinia Lodowa. Z parkingu szlak edukacyjny doprowadzi prosto do jej wejścia. Droga zajmie około 20 min. Jaskinia była znana od dawna. Nazywano ją również Jaskinią Smoczą, gdyż znalezione w niej kości niedźwiedzia, niegdyś uważano za kości smoków. Od 1952 r., kiedy udostępniono ją do zwiedzania, już tysiące ludzi podziwiało jej lodowe piękno. Wypełniająca ją warstwa lodu znajduje się w dolnych partiach i najgrubsza jest zawsze na początku sezonu. Na wielu miejscach zachowała racja naciekowa. Jej formy są zabarwione na kolor szaroczarny. Jest to skutek używania aż do 1924 r. do oświetlenia jaskini pochodni, kaganków olejowych i lamp naftowych. Trasa turystyczna liczy 650 m, a jej przejście trwa 45 min. Po wyjściu, samochodem można przejechać na parking pod Demianowską Jaskinią Wolności. Stąd szlakiem edukacyjnym po 15 min dotrzemy do jej wejścia. Jaskinia zachwyca unikatową dekoracją naciekową o bogactwie kolorów i form oraz mnóstwem jeziorek. Z uwagi na urodę jest najczęściej odwiedzaną jaskinią w Słowacji. Pobyt w niej korzystnie oddziałuje również na zdrowie. Speleoterapię najbardziej doceniają astmatycy i alergicy. Na spacer można wybrać jedną z dwu tras. Krótsza mierzy m i jej pokonanie zajmie 60 min, na dłuższą, liczącą m trzeba przeznaczyć 100 min. Po zwiedzeniu jaskini, można udać się dalej, w głąb doliny, aż do Záhradek, przechodząc po drodze Luczki. Z ośrodka Záhradki, leżącego parę metrów od hotelu Ski Záhradký, kursuje kolejka krzesełkowa (krzesełka 6-osobowe). Na Równej Hali można się przesiąść na kolejkę z krzesełkami 2 miejscowymi, która kursuje do stacji Chopok Ubocz pod szczytem Chopka. Stąd pnącą się łagodnie w górę kamienną ścieżką aż na sam szczyt. Liczący m n. p. m. Chopok jest drugim pod względem wysokości szczytem w N iżnych Tatrach. Rozciąga się z niego niezapomniany widok na całą okolicę. W Kamiennej Chacie można odpocząć i posilić się. Wrócić można tą samą ścieżką, a następnie kolejk zjechać na dół. Dla wcześniej zgłoszonych grup zorganizowanych dostępna jest kolejka z ośrodka Otupne, w pobliżu hotelu Grand. Dla tych, którzy z braku czasu lub sił nie zdecydują się na wyprawę na Chopok, polecamy wygodny spacer wokół Jeziora Wierzbickiego. Podstawowe informacje Nazwa: Demianowska Jaskinia Wolności Demianowska Jaskinia Wolności Kategoria: Narodowy zabytek przyrody Pożenie administracyjne: Dolina Demianowska Powiat: Liptowski Mikulasz Województwo: Žilinskie Geomorfologiczna jednostka: Tatry Niskie Długość: 8126 m Głębokość (różnica wysokości pionowe rozpięcie): 120 m 8 Słowacki narodowy zabytek przyrody Jaskinie Demianowskie, leżące po północnej stronie Tatr Niskich, jest najdłuższym systemem jaskiń na Słowacji. Jedną z głównych jaskiń tego systemu jest Demianowska Jaskinia Wolności, która wiele lat przyciąga wzrok zwiedzających bogatą sintrową ornamentyką w różnych farbach, tajemniczym podziemnym tokiem Demianowki i oczarującymi jeziorkami. Jest najczęściej odwiedzaną udostępnioną jaskinią na Słowacji. WEJŚCIA: wszystkie dni oprócz poniedziałków w godzinach: 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, długa trasa Min. 4 osoby na wycieczkę. Trasa zwiedzania Długość: m albo m 8

9 Czas zwiedzania: 60 min albo 100 min Trasy okrężne Tradycyjna trasa okrężna, Ekskluzywna trasa okrężna Średnia temperatura: 6,1 7 C Tradycyjna trasa okrężna ma długość m i różnicę wysokości 86 m. Na trasie jest do pokonania 913 schodów. Ekskluzywna (wielka) trasa okrężna ma długość m, taką samą różnicę wysokości i schodów. Zwiedzania tradycyjnej trasy okrężnej zajmuje około 60 min, a wielkiej trasy okrężnej około 100 min. Temperatura powietrza w jaskini waha się od 6,1 do 7,0 C. 9 Tradycyjna trasa okrężna Zwiedzanie najciekawszych korytarzy i sal Demianowskiego Systemu Jaskiniowego, udostępnionego od Unikalne sintrowe formy, podziemna rzeka Demianowka, krasowe jeziorka i typowe przez rzekę modelowane korytarze i stropowe koryta. W wyższych partiach ścian szczeliny i stropy ozdobione są bogatą szatą naciekową. Przystanki są na najciekawszych miejscach, gdzie można usłyszeć profesjonalny wykład dotyczący genezy i historii jaskini z opisem poszczególnych części. Ceny biletów wstępu Cenik obowiązuje od 1. Jan do 31. Dec (możliwość zmiany) Jaskinia Demianowska Jaskinia Wolności tradycyjna trasa okrężna Demianowska Jaskinia Lodowa Podstawowe informacje Bilety wstępu dorośli studenci * Nazwa: Kategoria: Pożenie administracyjne: Powiat: Województwo: Geomorfologiczna jednostka: Długość: Głębokość (różnica wysokości pionowe rozpięcie): Demianowska Jaskinia Lodowa Narodowy zabytek przyrody Dolina Demianowska Liptowski Mikulasz Žilinskie Tatry Niskie 1975m 57 m Regularne wejścia są o 9:00, 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:00, 16:00. Obejrzyjcie państwo rozkład wejść Demianowskiej Jaskini Lodowej w pozostałe dni. 9

10 Demianowska Jaskinia Lodowa stanowi północną część Jaskiń Demianowskich, które są znane w skali światowej. Zwraca uwagę trwałym nagromadzeniem lodu, ogromnymi podziemnymi pomieszczeniami, niespotykaną fauną jaskiniową, a także bogatą historią. Długość: 650 m Czas zwiedzania: 45 min Średnia temperatura: 0,4 3 C Okrężna trasa zwiedzania ma 650 m i przewyższenie 48 m. Wejście i wyjście jaskini są na tym samym nadmorskim poziomie, a odległość między nimi wynosi tylko 40 m. Zwiedzanie zajmuje około 45 min. Temperatura w jaskini podczas letnich miesięcy waha się od +0,4 C do +3 C. 10 Trasa zwiedzania przechodzi przez ogromne korytarze rzeczne, poprzeplatane stromymi odcinkami. Pierwsza część trasy prowadzi przez pomieszczenia ozdobione sintrową szatą naciekową, druga część przez korytarze i sale jaskiniowe z nagromadzonym lodem. Dzięki połączeniu sintrowej ornamentyki i lodu powstaje bardzo interesująca okrężna trasa zwiedzania. Turyści mogą dowiedzieć się o powstawaniu korytarzy i sali jaskiniowych, sintrowej ozdoby, warunkach nagromadzania się lodu jak i wpływie lodu na pierwotną sintrową szatę naciekową. Pomieszczenia są przeważnie owalne i wskazujący na modelowanie jaskini przez podziemną rzekę. Kształt części sal jest zmieniony przez zawaliska i erozję mrozową. Jak się przygotować na zwiedzanie Przewyższenie oraz różne temperatury wewnątrz i na zewnątrz jaskini sprzyjają obciążeniu organizmu. Przed wejściem do jaskini należy odpocząć, aby bez problemów aklimatyzować się w jaskini. Również należy się ciepło ubrać i założyć odpowiednie, sztywne obuwie. Ceny biletów wstępu Cenik obowiązuje od 1. Jan do 31. Dec (możliwość zmiany) Jaskinia Demianowska Jaskinia Lodowa Bilety wstępu dorośli studenci *1 dzieci * Kolejka na Chopok 10 Euro LIPTOVSKA MARA Śladami Celtów - Na falach Liptowskiej Mary Wiedzieli Państwo, że w historii Liptowa obecni są również Celtowie? Ich plemiona wpłynęły na rozwój dawnego osadnictwa. Najwyraźniejszy ślad Celtowie pozostawili na Hawránku nad Liptowską Marą. Położony na wzgórzu Ulożisko Hawránek zawsze był osnuty legendami, a ludzie od dawna uważali go za miejsce tajemnicze. Obecnie jego tajemnice udostępnia do zwiedzania muzeum archeologiczne pod gołym niebem. Hawránek od Mikulasza dzieli 18 km. Aby do niego dotrzeć, należy z centrum miasta bulwarem Janosika i przez Ondraszową udać się w kierunku Liptowskiego Tarnowca. Po prawej stronie widać park wodny Tatralandia. Jadąc drogą wzdłuż północnego brzegu Liptowskiej Mary, mija się Liptowski Tarnowiec, Hlinik, następnie 1 0

11 skręt w lewo w kierunku Bobrownika, pod stojący na murze zapory kościółek. W rzeczywistości jest to tylko wieża kościoła, który stał w dawnej miejscowości Liptowska Mara. Jego kopia z oryginalnymi freskami przeniesionymi ze starego kościoła znajduje się w Muzeum Wsi Liptowskiej w Przybylinie. Po zaparkowaniu samochodu w pobliżu kościółka, łagodnie wznoszącą się dróżką dochodzi się na sam Hawranek, mijając po drodze te same miejsca, po których poruszali się Celtowie, gdy w I w. p.n.e. budowali tu warowne grodzisko. Do dzisiaj zachowały się resztki jego kamiennych fortyfikacji. Tuż przy wejściu można zajrzeć do jednej ze zrekonstruowanych siedzib celtyckich i przy odrobinie fantazji wyobrazić sobie codzienne życie prastarych mieszkańców Liptowa. Nieco dalej znajduje się miejsce celtyckich obrzędów religijnych. Archeologowie odkryli tutaj świątynię i doły ofiarne, na których dnie, oprócz biżuterii i resztek zbóż, znaleziono również ludzkie szkielety. Ale Hawránek odsłania również ślady młodszego osadnictwa germańskiego i słowiańskiego. W średniowieczu stał tu drewniany gródek z fosą obronną. Muzeum jest położone w malowniczym otoczeniu, w którym przyroda i historia łączą się w harmonijną całość. Ze stoku całą okolicę widać jak na dłoni. Na południu wyłania się masyw Niżnych Tatr, na północy wznoszą się Góry Choczańskie, Tatry Zachodnie, a pośrodku widać gładkie lustro wód Liptowskiej Mary. W drodze powrotnej tą samą drogą, można zatrzymać się na przystani w Liptowskim Tarnowcu i odbyć rejs kursującym po Liptowskiej Marze statkiem wycieczkowym Maria, który na pokład może zabrać 55 pasażerów. Liptowska Mara jest pierwszym zbiornikiem kaskady Wagu zespołu elektrowni wodnych na Wagu. Jego częścią jest również mały zbiornik wyrównawczy w Beszeniowej. Obiekty hydrotechniczne budowano w latach w celu ochrony przeciwpowodziowej oraz na potrzeby energetyki. Dzięki tej inwestycji powstało również atrakcyjne miejsce wypoczynku i uprawiania sportów wodnych. Pod powierzchnią wód zbiornika zniknęło 13 wsi. Od jednej z nich Liptowskiej Mary, zbiornik otrzymał nazwę. Często jest nazywany także liptowskim morzem, gdyż według objętości gromadzonej wody jest największym sztucznym zbiornikiem w Słowacji. Rejs trwa godzinę i kończy się na przystani na terenie campingu w Liptowskim Tarnowcu, znanym ośrodku letniego wypoczynku. Jest tu kąpielisko z plażą oraz znakomite warunki do surfowania i jachtingu. Oprócz tego minigolf, plac zabaw dla dzieci, wypożyczalnia łódek i rowerów oraz boisko do siatkówki plażowej. W zatokach przesiadują amatorzy sportowego wędkowania. 11 Zasady bezpiecznego poruszania się w górach: 1. Zanim wyruszysz w góry zastanów się, czy posiadasz dostateczne doświadczenie. Pred wyjściem poddaj ocenie stan zdrowia i siły, swoje i towarzyszy, a w szczególności dzieci. 2. Przygotuj wcześniej dokładny plan wycieczki. Najlepiej udają się improwizacje dobrze przygotowane. Poczytaj przewodniki, mapy, skorzystaj z usług informacji turystycznej 3. W górach często i szybko zmieniają się warunki atmosferyczne, niezbędna jest odzież chroniąca przed zlą pogodą i zimnem oraz mocne, wysokie butyna profilowanej podeszwie. 4. Wychodząc na wycieczkę, pozostaw w domu, w schronisku czy u znajomychwiadomość o celu i trasie wycieczki oraz godzinie powrotu. 5. Szybkość poruszania się, dostosuj do możliwości najmniej sprawnego uczestnika wycieczki. 6. Uważaj na każdy krok - wypadki zdarzają się także w łatwym terenie. Szczególnej zwłaszcza ostrożności wymagają trudniejsze partie trasy.nie zbaczaj ze znakowanego szlaku - jest on zwykle poprowadzony optymalnie zarówno pod względem bezpieczeństwa jak i wysiłku na pokonanie trasy. 7. Nie strącaj kamieni, gdyż narażasz innych turystów na poważne niebezpieczeństwo. Miejsce zagrożone przez spadające kamienie przechodż szybko i uważnie. 8. Decyzja zawrócenia z drogi to nie hańba, lecz głos rozsądku. Nie wstydż się zawrócenia, gdy załamie się pogoda, nadejdzie mgła lub trasa okaże się zbyt trudna. 9. Szanuj przyrodę, nie hałasuj, jest to niekulturalne. Dbaj o czystość i porządek w górach. 1 1

12 Usuwając śmieci dajesz dowód swojej kultury. 10. Jeżeli mimo ostrożności zdarzy się wypadek - przede wszystkim zachowaj spokój. Poszkodowanego ułoż w bezpiecznej pozycji, w widocznym miejscu i pod opieką. Przyjętymi w górach sygnałami wezwij na pomoc GOPR lub TOPR. PRZYDATNE ADRESY I TELEFONY Górska służba ratownicza głównagośćturystykazasady bezpiecznego poruszania się w górachgórska służba ratownicza 12 Górska Służba Ratownicza - (Horská záchranná služba) Telefon ratunkowy: Web: Horská záchranná služba Ośrodek Niżne Tatry - północ Jasná, Demänovská Dolina tel.: +421/44/ , +421/903/ fax: +421/44/ ntsever@hzs.sk Horská záchranná služba Ośrodek Niżne Tatry - południe Tále, Brezno tel.: +421/48/ , +421/903/ fax: +421/48/ ntjuh@hzs.sk Horská záchranná služba Ośrodek Tatry Zachodnie - południe Žiarska Dolina, Smrečany tel.: +421/44/ , +421/903/ ztjuh@hzs.sk Horská záchranná služba Ośrodek Tatry Zachodnie - północ Zverovka, Zuberec tel.: +421/43/ , +421/903/ ztsever@hzs.sk Ośrodek prewencji lawinowej Jasna Jasná, Demänovská Dolina tel.: +421/44/ fax: +421/44/ slp@hzs.sk TRASA 1. Pod Niżnymi Tatrami Pod Niżnymi Tatrami TRASY ROWEROWE Liptowski Mikulasz Plosztin Ilanowo Zaważna Poruba Liptowski Mikulasz Nawierzchnia: asfalt, gruby asfalt Stopień trudności: średnio trudna 1 2

13 Długość: około 20 km Mapa: Liptow - mapa turistyczna (1: ) Wyruszając z centrum miasta na południowy wschód, dojedziemy do mostu na Wagu. Za nim dalej drogą przechodząca pod autostradą. Po lewej stronie mijamy Ośrodek Kajakarstwa Górskiego im. Ondreja Cibáka. Proponujemy zamiast jazdy prosto do Plosztina, skręcić do Demianowej. Droga prowadzi wzdłuż autostrady obok terenów rolniczych. Na pierwszym odejściu w lewo w górę. Na wzniesieniu, oprócz ujęcia wody, jeden z najładniejszych widoków na panoramę miasta i Tatr Zachodnich. Dalej w kierunku Plosztina i stąd krótkim, stromym podjazdem na wschód do Ilanowa. We wsi w dół na główną drogę. Droga w prawo prowadzi do Doliny Ilanowskiej. Trasa podstawowa przez 500 metrów wiedzie przez wieś w dół. Następnie w prawo i długim łagodnym podjazdem w kierunku Zaważnej Poruby. Premią za wysiłek ponownie jest widok na miasto i panoramę Tatr Zachodnich. Do Zaważnej Poruby droga wiedzie w dół. Wariant: Z Ilanowa do Zaważnej Poruby nie udamy się drogą asfaltową, ale na górnym końcu Ilanowa (w kierunku schroniska Niezabudka) wjeżdżamy na trasy biegowe. Są to technicznie trudne i męczące podjazdy i zjazdy, z odcinkami wiodącymi przez las. Jeśli starczy sił, można w Zaważnej Porubie udać się w górę, pod schronisko Opalisko lub hotel Bohunice na końcu doliny. Obok hotelu wiedzie leśna droga, którą dostaniemy się aż do Liptowskiego Jana. Inną możliwość dotarcia z Zaważnej Poruby do Liptowskiego Jana daje łatwiejsza trasa obok spółdzielni produkcyjnej. Obydwie drogi są przejezdne tylko, gdy są suche. Z Zaważnej Poruby w dół i główna droga nad autostradą przez Okoliczne doprowadzi nas do centrum Liptowskiego Mikulasza. 13 Przez okoliczne wioski pod Tatry Zachodnie Liptowski Mikulasz Podbrzeziny Weterna Poruba Żar Smreczany Haj Liptowski Mikulasz Nawierzchnia: asfalt, gruby asfalt Stopień trudności: średnio trudna (w pierwszej części długi,ciągły podjazd) Długość: około 25 km Mapa: Liptow - mapa turistyczna (1: ) Z centrum miasta trasa prowadzi w kierunku Liptowskiego Gródka. Aż do mostu na potoku Smreczanka jedzie się główną drogą, która po bokach ma pasy dla rowerzystów. Przed mostem skręt w lewo na osiedle Podbrzeziny. Po 1 3

14 lewej stronie, przeciwnie do biegu potoku, biegnie asfaltowa ścieżka dla pieszych i rowerzystów, która pod torami kolejowymi poprowadzi nas do kolejnego mostu. Za nim jedziemy aż do strefy pieszej. Skręt w prawo, na północ i dalej na ul. Dubową, która doprowadzi nas ponownie na drogę główną. Na pierwszej ulicy bocznej skręcamy w prawo. Tutaj zaczyna się długi i męczący podjazd w kierunku Weternej Poruby. Nagrodą za wysiłek będzie piękny widok z jednej z najwyżej położonych wsi Liptowa. Na północy wyłania się trzeci pod względem wysokości szczyt Tatr Zachodnich Baraniec. Po lewej stronie widok na środkowy Liptów ze zbiornikiem wodnym Liptowska Mara. Po prawej, na wschodzie jak na dłoni widać cały górny Liptów, z najwyższym liptowskim szczytem Krywaniem. Dalej główną drogą, którą dojedziemy do budynków na górnym końcu wsi. Tutaj w prawo, obok zabudowań gospodarczych i wzdłuż cmentarza na północ. Dotrzemy na najwyższy punkt podjazdu, skąd jedziemy po prawie płaskim terenie. Po lewej stronie mijamy miejsca, gdzie w dawnych czasach była osada Święty Stefan. Obecnie przypomina ją tylko znajdujący się parę metrów od drogi pamiątkowy kamień. Po prawej stronie wyłania się jeszcze ładniejszy widok na górny Liptów i Krywań. Jedziemy aż do drugiego odejścia po lewej stronie drogi. Stąd w dół i po przejechaniu doliny oraz pokonaniu krótkiego podjazdu, znajdziemy się pod górną stacją wyciągu narciarskiego ośrodka Dolinki w Dolinie Żarskiej. Na skrzyżowaniu w kształcie litery T, skręcamy w lewo i po długim zjeździe dotrzemy do Żaru. Do miasta wrócimy drogą główną przez Smreczany, ze starym kościołem Ofiarowania Pana. Wybrać można mniej ruchliwą trasę. W Smreczanach z głównej drogi skręcamy w prawo w kierunku rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Objedziemy ją po prawej stronie i dalej łagodnym podjazdem na Haj-Nicowo, z cmentarzem wojennym i pomnikiem na szczycie wzniesienia. Do centrum miasta doprowadzi nas asfaltowa szosa

15 15 Wokół Liptowskiej Mary Liptowski Mikulasz Ondraszowa Liptowski Tarnowiec Bobrownik wzdłuż wałów ochronnych Wlaszki Wlachy Lubela Andice Benice Paludzka Liptowski Mikulasz Nawierzchnia: asfalt, stopień Stopień trudności: średnio trudna Długość: około 40 km Mapa: Liptow - mapa turistyczna (1: ) Z centrum miasta wyruszamy na północny zachód. Przez Ondraszową, obok parku wodnego Tatralandia do LiptowskiegoTarnowca. Stąd już tylko wzdłuż brzegów Liptowskiej Mary. Za Tarnowcem, przed Liptowską Sielnicą długi, ciagły podjazd. Pod wzniesieniem, na skrzyżowaniu w kształcie litery Y w lewo. W tym miejscu można się posilić. Bez wysiłku jedziemy obok zapory, stale trzymając się brzegów jeziora. Na skrzyżowaniu obok osady Hliník kierujemy się w lewo, przez Bobrownik. Po łagodnym podjeździe obok hotelu Jamajka, zaczyna się chyba najładniejszy odcinek trasy, z widokiem na zbiornik wodny i okoliczne góry. Innym punktem orientacyjnym jest wieża kościoła nad zatopioną wsią Liptowska Mara. Od niej też wzięło nazwę liptowskie morze. Latem również tutaj można się posilić. Na wzniesieniu nad murem zapory znajduje się stanowisko archeologiczne Hawranek. Na przełomie epok 1 5

16 swoje warowne grodzisko zbudowali tu Celtowie. Teraz jest niezwykłym muzeum pod gołym niebem. Dalej stromym zjazdem w prawo od muru zapory do wsi Wlaszki. Przejazd pod murem zapory jest zabroniony. Z Wlaszek jest bardzo blisko do Thermal Parku Beszeniowa, my jednak trasą podstawową pod autostradą kierujemy się do wsi Wlachy i Krmesz. Na skrzyżowaniu przed Lubelą skręcamy w lewo. Ta droga prowadzi przepięknymi zakątkami Kotliny Liptowskiej, ze wspaniałymi widokami na wszystkie strony. Do Liptowskiego Mikulasza dojedziemy drogą obok wsi Gotowany, Galowany, dzielnic Andice i Benice i przez Paludzkę. 16 RESTAURACJE BELLA ITALIA - Pišútova 4 Tel.: +421/907/ , +421/918/ Po Št h Pi h, So

17 23.00 h Kapacita: 28 Talianska kuchyňa Denné menu Platba gastro lístkami Bezmäsité jedlá Letná terasa GOOD MOOD pizza & bar - Námestie osloboditeľov 19 Tel.: +421/908/ Po Št , Pi h So , Ne h Kapacita: TV Talianska kuchyňa Platba gastro lístkami Letná terasa Denné menu Bezmäsité jedlá 4 euro pizza jedzenie tylko(?) Restaurant & Pizzeria TAVERNA - Námestie osloboditeľov 21 Tel.: +421/ Po So h, Ne h Kapacita: 60 Talianska kuchyňa Slovenská kuchyňa Platba gastro lístkami Letná terasa Denné menu Bezmäsité jedlá Polecana Reštaurácia LIPTOV - 1. mája 1205/133 Tel.: 00421/917/ Kapacita: 80 miest. Otvorené denne WiFi TV Slovenská kuchyňa Platba kartou Letná terasa Denné menu Reštaurácia GURMÁN - 1. mája 17 Tel.: +421/44/ Kapacita: 42 Reštaurácia Gurmán je štýlová reštaurácia, ktorá sa nachádza v centre mesta Liptovský Mikuláš priamo na pešej zóne. Denne ponúkame domáce špeciality - výber z 8 druhov jedál v hodnote cca 2,5 a pre milovníkov rezňov máme najväčsí výber rezňov v meste. V lete ponúkame príjemné posedenie na terase pred reštauráciou. Motoristom je k dispozícii neďaleké parkovisko. Svoje služby poskytujeme: Po-Pia: od , v sobotu od WiFi Slovenská kuchyňa Platba gastro lístkami Letná terasa Denné menu Bezmäsité jedlá Reštaurácia MLADOSŤ - 1. mája 20 Tel.: 00421/905/ kapacita: 36 miest. Otvorené Po - So Letná terasa Detský kútik 1 7

18 Reštaurácia ROTUNDA - Námestie mieru 3 Tel.: 00421/911/ Kapacita: 140 miest Otvorené: Ne - Štv Pi - Sob WiFi TV Slovenská kuchyňa Platba gastro lístkami Letná terasa Denné menu 18 Bezmäsité jedlá Slovenská reštaurácia - 1. mája 699 Tel.: +421/44/ , +421/905/ Otvorené: Po - Ne: WiFi Top špecialita Slovenská kuchyňa Platba kartou Platba gastro lístkami Letná terasa Klimatizácia Denné menu Bezmäsité jedlá celý článok Bar & Restaurant ROUTE - Garbiarska, (OC Billa) Tel: +421/44/ Kapacita: 200 miest "Authentic American Design". WiFi TV Slovenská kuchyňa Platba kartou Platba gastro lístkami Letná terasa Klimatizácia Denné menu Bezmäsité jedlá celý článok CENTRAL PARK PIZZA & CAFÉ - Garbiarska (Hypernova) Tel.: +421/911/ Po Št h, Pi So h Ne h Kapacita: 42 Letná terasa GARCIA - 1.mája 709 Tel.: +421/907/ Po Pi h So h, Ne Kapacita: 54 miest Talianska kuchyňa Detský kútik Denné menu Bezmäsité jedlá 1 8

19 Pizza VERONA - Smrečianska Tel.: +421/44/ Kapacita: 60 Denné menu Letná terasa Platba gastro lístkami Talianska kuchyňa BURGER BAR - Štúrova 2 Tel.: +421/905/ Po Št h, Pi h So h, Ne h letná sezóna: Po Št h Pi So h, Ne h 19 Platba gastro lístkami Letná terasa FAMILY FOOD - K. Sokola 4368/8 (Hypernova) Tel.: +421/908/ Po Pi h So Ne h kapacita: 70 Denné menu Detský kútik Letná terasa Platba gastro lístkami FAST FOOD HELLAS - Bellova 2 Tel.: +421/903/ Po Št h Pi h So h kapacita: 32 Grécka kuchyňa Denné menu Letná terasa Platba gastro lístkami HAPPY BELLY BAGETÉRIA - Námestie osloboditeľov 5 Tel.: +421/44/ Po Št h Pi h So Ne h kapacita: 25 Platba gastro lístkami Letná terasa Denné menu ATLAS RESTAURANT - Bellova 2 Tel.: 00421/911/ Kapacita: 50 miest Otvorené: Po - Pi: So-Ne: WiFi Slovenská kuchyňa Platba kartou Platba gastro lístkami Letná terasa Detský kútik Denné menu Bezmäsité jedlá Reštaurácia MIKULÁŠ - Hodžova 18/35 Tel.: 00421/44/ Kapacita: 105 miest. Otvorené denne Čínska kuchyňa Detský kútik Letná terasa Restaurant-Grill-Pizzeria PALAZZO - Garbiarska 4257 Tel.: 00421/44/ Kapacita: 40 miest. Otvorené po - ne (mimosezóna po- pia , so ) 1 9

20 Talianska kuchyňa Letná terasa Detský kútik Reštaurácia POD ŠIBENICOU - Palučanská 5 Tel.: 00421/44/ kapacita 40 miest. Otvorené ut-pia , so Detský kútik Slovenská kuchyňa 20 SEDLIACKY DVOR - Hodžova 3 Tel.: 00421/903/ kapacita: 55 miest. Otvorené po-št , pi-so , ne Slovenská kuchyňa Denné menu Platba gastro lístkami Bezmäsité jedlá Letná terasa TV SODA CLUB - Belopotockého 2 Tel.: 00421/911/ Kapacita: 80 miest. Otvorené po-ne WiFi Platba kartou Denné menu TV Letná terasa Bezmäsité jedlá Slovenská kuchyňa Detský kútik Reštaurácia 4YOU - Námestie osloboditeľov 70/9 Tel.: 00421/907/ Kapacita: 60 miest. Otvorené popia , so-ne Denné menu Slovenská kuchyňa Detský kútik TV Letná terasa WiFi C & C CAFE COCKTAIL - 1. mája 5 Otváracie hodiny: Po Št h Pi h So h, Ne h WiFi TV Letná terasa Cukráreň CORDOBA - Námestie osloboditeľov 13 Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po So h, Ne h/sezóna do h kapacita: 30 Letná terasa MLADOSŤ - 1. mája 20 Tel.: +421/ Otváracie hodiny: Po So h kapacita: 20 Letná terasa Detský kútik CAFÉ VČELA - Garbiarska 1 2 0

21 Tel.: +421/44/ k Otváracie hodiny: Po Pi h So h Ne h kapacita: 60 Letná terasa Detský kútik TV CAFFE SOUL - Garbiarska 4118 (Hypernova) Tel.: +421/908/ Otváracie hodiny: Po Ne h kapacita: Detský kútik Letná terasa WiFi Cukráreň VERONIKA - Námestie osloboditeľov Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Ne h (letná sezóna do h) kapacita: 35 Letná terasa Kaviareň VERONIKA - Námestie osloboditeľov Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Št h, Pi h So h, Ne h kapacita: 40 Letná terasa Cukráreň PODBREZINY - Smrečianska Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Pi h So h, Ne h (letná sezóna do h) kapacita: 36 TV Letná terasa Detský kútik LIVE CAFFÉ - Námestie osloboditeľov 4 Tel.: +421/905/ Otváracie hodiny: Po Št h Pi h So h, Ne h kapacita: 50 Letná terasa Športová kaviareň OLYMPIA - Štúrova 4330/23 Tel.: +421/903/ Otváracie hodiny: Po Pi Pi h So Ne h kapacita: 30 WiFi TV Letná terasa Q-JUB COFFEE - ul. 1. mája 709 Tel.: +421/908/ Otváracie hodiny: Po Št h Pi h, So h Ne h kapacita: 45 Letná terasa TV WiFi CAFFE INTERNET - 1. mája 34/193 Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Pi h So h, Ne h ALCONET - Belopotockého 2/10 Tel.: +421/914/ Otváracie hodiny: Po Pi h Platba kartou 2 1

22 LIPTOVSKÁ KNIŽNICA G. F. BELOPOTOCKÉHO multimediálny úsek - Štúrova 56 Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po h, Ut Pi h LDcentrum COMPUTERS - Belopotockého 1 (Katolícky dom) Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Pi h, So h Platba kartou Cukráreň, kaviareň LA CREAMERIA - Kamenné pole 4447/2 (OD TESCO) 22 Tel.: +421/908/ Otváracie hodiny: Po - Ne: h bezbariérový prístup, kapacita: 70 miest WiFi Letná terasa CAFÉ SWING - Garbiarska 695 (OD JASNÁ) Tel.: +421/908/ Otváracie hodiny: Po - So: h, Ne: h. Kapacita: 30 miest. WiFi Klimatizácia Detský kútik Čajovňa Pod Hviezdami - 1. mája 98 Tel.: +421/ , Otváracie hodiny: Po - pi: h., So - Ne: podľa dohody. Prednášky, masérsko - terapeutické služby, relaxácie. Čajovňa Harmónia - Námestie osloboditeľov ov 789/28 Tel.: +421/908/ Kapacita: 28 miest Otváracie hodiny: Po - pi: h. Relaxačné kurzy, aromaterapia, mineraloterapia, ezoterika, numerológia... Detský kútik Letná terasa Posiedka čaj a káva - Námestie osloboditeľov 39 Tel.: 0910/ posiedka@iria.sk, kral@post.sk OTVÁRACIE HODINY: po - pi: , so: , ne: zatvorené. Špecializované zariadenie na predaj a podávanie čaju a kávy. Letná terasa HOSTINEC POD JABLONKOU - Štúrova 32 Tel.: +421/903/ Otváracie hodiny: Po-Št h, Pi h So h, Ne h Kapacita: 60 miest. Letná terasa JUMBO PUB - Námestie osloboditeľov 9 Tel.: +421/907/ Otváracie hodiny: Po Št h Pi So h, Ne h Kapacita: 50 miest. WiFi Platba kartou KOZEL PUB - Štúrova 4 Tel.: +421/44/ Otváracie hodiny: Po Št h, Pi h So h, Ne h Kapacita: 110 miest. WiFi POĽOVNÍCKA OVNÍCKA VINÁREŇ - 1. mája