WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Wydanie I. Ark. Wyd. 18,0. Ark. Druk. 24,6. Format B5. USPol 58/07

Transkrypt

1 Artykuły wydrukowane zgodnie z materiałami dostarczonymi przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów. Rada Wydawnicza Stanisław Czepita, Maria Czerpaniak-Walczak, Marek Dutkowski, Inga Iwasiów, Ewa Kępczyńska, Danuta Kopycińska, Piotr Krasoń, Andrzej Offmański, Aleksander Panasiuk, Andrzej Witkowski przewodniczący Edward Włodarczyk przewodniczący Senackiej Komisji ds. Wydawnictw Janusz Hołubasz redaktor naczelny Wydawnictwa Naukowego Rada programowa Henryk Babis Uniwersytet Szczeciński Stefan Bosiacki Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Beata Filipiak Uniwersytet Szczeciński Jerzy Gospodarek Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Antoni Jackowski Uniwersytet Jagelloński Irena Jędrzejczyk Akademia Ekonomiczna w Katowicach Bernard F. Kubiak Uniwersytet Gdański Stanisław Jan Liszewski Uniwersytet Łódzki Janusz Marak Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu Barbara Marciszewska Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Sopocie Beata Meyer Uniwersytet Szczeciński Kazimierz Michałowski Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku Aleksander Panasiuk przewodniczący, Uniwersytet Szczeciński Andrzej Rapacz Akademia Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu Jacek Ruszkowski Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach Józef Sala Akademia Ekonomiczna w Krakowie Jan Sikora Akademia Ekonomiczna w Poznaniu Jerzy Wyrzykowski Uniwersytet Wrocławski Redakcja naukowa Beata Meyer, Aleksander Panasiuk Recenzenci Agnieszka Lewandowska, Beata Meyer, Dawid Milewski, Aleksander Panasiuk, Daniel Szostak, Anna Tokarz Sekretarze redakcji Anna Dołowy, Marta Sidorkiewicz Redakcja Iwona Milewska Korekta Katedra Zarządzania Turystyką WZiEU US Copyright by Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007 ISSN ISSN X WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Wydanie I. Ark. Wyd. 18,0. Ark. Druk. 24,6. Format B5. USPol 58/07

2 SPIS TREŚCI WSTĘP... 7 RAFAŁ ADAMCZYK Ocena ex-ante samorządowych projektów infrastruktury turystycznej... 9 STEFAN BOSIACKI Regionalne produkty turystyczne jako podstawa zagospodarowania turystycznego MIECZYSŁAW BYTNIEWSKI Walory turystyczne i poznawcze trasy rowerowej szlakiem przedmościa terespolskiego 23 JUSTYNA CZACHARA, JAN KRUPA, WIESŁAW WAGNER Metoda wskaźnika zdarzeń zagospodarowania turystycznego obszarów podgórskich na przykładzie gminy Komańcza KATARZYNA CZECH, ANNA NITKIEWICZ-JANKOWSKA Możliwości finansowania ze środków unii europejskiej infrastruktury turystycznej wybrane zagadnienia 37 KATARZYNA CZERNEK PPP niewykorzystany potencjał poprawy stanu zagospodarowania turystycznego polskich regionów. Bariery partnerstwa publicznoprywatnego w Polsce ANNA DOŁOWY Wykorzystanie funduszy unijnych dla finansowania przedsięwzięć infrastruktury turystycznej PIOTR GRYSZEL kompleksowe zagospodarowanie regionu na potrzeby turystyki rowerowej. Aspekty metodologiczne na przykładzie Szklarskiej Poręby.. 59 KATARZYNA HEBEL wpływ tramwaju wodnego na atrakcyjność turystyczną miast i gmin zatoki gdańskiej i zatoki puckiej.. 65 MIROSŁAW JANUSZEWSKI Czynniki determinujące podejmowanie decyzji inwestycyjnych w turystyce DARIA JAREMEN, ANDRZEJ RAPACZ Wpływ regionalnych organizacji turystycznych na zagospodarowanie turystyczne obszarów recepcji.. 81 JOANNA KAŁOWSKA Rewitalizacja Bornego Sulinowa w procesie tworzenia markowego produktu turystycznego i jej wpływ na zagospodarowanie turystyczne miasta JOANNA KAŁOWSKA, PAULINA KORALEWSKA Specyfika zagospodarowania turystycznego obszarów chronionych udostępnionych dla ruchu turystycznego na przykładzie Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka TOMASZ KOZŁOWSKI Znaczenie gospodarki turystycznej na przykładzie gminy koronowo NAZAR KUDŁA, JURIJ ZIŃKO Determinanty rozwoju turystyki na Ukrainie zachodniej AGNIESZKA LEWANDOWSKA Specyfika infrastruktury turystyki uzdrowiskowej na przykładzie uzdrowisk statutowych województwa zachodniopomorskiego 119

3 4 Spis treści EWA LIPIANIN-ZONTEK, IRENA SZEWCZYK, ZBIGNIEW ZONTEK Współudział mieszkańców w kreowaniu produktu turystycznego regionu produkty obszarów wiejskich i agroturystyczne TOMASZ ŁABUZ, MARTA OSUCHOWSKA Przyrodnicze i prawne aspekty rozwoju funkcji turystycznej strefy brzegowej BOŻENA ŁAGOWSKA, KAZIMIERZ MICHAŁOWSKI Aspekty rodzajowoprzestrzenne zagospodarowania turystycznego obszarów wiejskich. 147 JAN ŁOBODA Niektóre współczesne uwarunkowania społeczne zagospodarowania turystycznego w Polsce BARBARA MARCISZEWSKA Partnerstwo publiczno-prywatne a rozwój zagospodarowania turystycznego regionu JOANNA MARKIEWICZ, PIOTR NIEDZIELSKI Turystyka zakupowa niemieckich klientów w województwie zachodniopomorskim w świetle badań ankietowych przeprowadzonych w latach ELZBIETA MARSZAŁEK Koncepcja turystycznego i rekreacyjnego zagospodarowania Odry BEATA MEYER Zagospodarowanie turystyczne w procesie kreowania produktu turystycznego obszaru DAWID MILEWSKI Analiza i ocena działań władz lokalnych województwa zachodniopomorskiego w zakresie kształtowania rozwoju infrastruktury turystycznej ŁUKASZ NAWROT Ocena zagospodarowania turystycznego w wybranych regionach Polski PIOTR NIEDZIELSKI, IRENEUSZ JAŹWIŃSKI Innowacje w rozwoju gospodarki turystycznej regionu WITOLD NIEMIEC Odpady w turystyce alternatywnej ANNA NIZIOŁ Inwestycje turystyczne w świetle głównych strategicznych dokumentów programowych województwa podkarpackiego TOMASZ GRZEGORZ OŁDYTOWSKI Rola planowania przestrzennego w powstawaniu i rozwoju ośrodków turystycznych i uzdrowiskowych ADAM PAWLICZ Wpływ infrastruktury na rozwój turystyki w wybranych miastach nadbałtyckich RENATA PRZEOREK-SMYKA Zróżnicowanie zagospodarowania turystycznego regionów Polski BEATA RASZKA, JUSTYNA BŁASZKOWIAK, KRZYSZTOF KASPRZAK Szanse rozwoju agroturystyki w Rogalińskim Parku Krajobrazowym (przykład sołectwa Czmoniec i Trzykonne Młyny, gmina Kórnik) GRAŻYNA ROSA Ewolucja terenów portowych jako element kształtowania zagospodarowania turystycznego Szczecina (na przykładzie projektu WATERFRONT). 265

4 Spis treści 5 ADAM RUDZEWICZ Atrakcyjność turystyczna powiatu augustowskiego JACEK RUSZKOWSKI, KRYSTYNA SZCZĘSNY Specyfika zagospodarowania turystycznego miejscowości uzdrowiskowych ANNA SAMMEL, ALICJA DAŃCZAK Infrastruktura miejscowości w województwie zachodniopomorskim w których funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne. 281 BOGUSŁAW SAWICKI Ocena stanu i perspektywy zagospodarowania turystycznego Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego MARTA SIDORKIEWICZ Zagospodarowanie turystyczne Szczecina jako niezbędny element turystyki konferencyjnej JAN SIKORA, AGNIESZKA WARTECKA-WAŻYŃSKA Wybrane elementy infrastruktury turystycznej w powiatach województwa lubuskiego 305 MAGDALENA SKAŁA, KRZYSZTOF SZPARA Zagospodarowanie turystyczne Karpat Polskich. Studium porównawcze schronisk górskich PTTK ANNA STASZEWSKA-LUDWICZAK, ANNA NITKIEWICZ-JANKOWSKA Analiza porównawcza sposobu turystycznego wykorzystania wybranych zabytków techniki w województwie śląskim ALEKSANDER SZWICHTENBERG Planowanie przestrzenne niezbędnym elementem kształtowania gospodarki turystycznej na polskim wybrzeżu ANNA TOKARZ Zagospodarowanie turystyczne dla potrzeb osób niepełnosprawnych na przykładzie Szczecina MICHAŁ WITKIEWICZ Kierunki rozwoju zagospodarowania turystycznego na pojezierzu kaszubskim PIOTR WOJDAKOWSKI Zagospodarowanie turystyczne jako element atrakcyjności turystycznej w turystyce sportowej EDYTA WOJTYLA Zarządzanie i formy finansowania rozwoju infrastruktury turystycznej na przykładzie gminy Poznań JULIA WÓJCIK, WIESŁAW WAGNER Analiza statystyczna infrastruktury turystycznej i paraturystycznej województwa podkarpackiego JERZY WYRZYKOWSKI Środowiskowe przesłanki zagospodarowania turystycznego miejscowości krajoznawczych MAGDALENA ZIOŁO Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski Mechanizm Finansowy jako bezzwrotne źródła finansowania rozwoju produktu turystyki kulturowej ROMUALD ZIÓŁKOWSKI Rozwój infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych PATRYCJA ŻEGLEŃ Możliwości i formy finansowania rozwoju infrastruktury turystycznej na przykładzie partnerstw hybrydowych

5 UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 465 EKONOMICZNE PROBLEMY TURYSTYKI NR 8 SZCZECIN 2007

6 WSTĘP Zagospodarowanie turystyczne, pozostając stałym elementem składowym produktu turystycznego, coraz częściej zaczyna odgrywać w nim rolę wiodącą. O ile w początkowych etapach rozwoju turystyki walory turystyczne były właściwie jedynym czynnikiem skłaniającym ludzi do podejmowania podróży turystycznych, o tyle współcześnie pojawiają się nowe determinanty wyjazdów, nie związane -lub jedynie pośrednio- z walorami turystycznymi. Wśród tego typu determinant można wymienić ceny wyjazdów czy stosowane promocje, które dla wielu osób są czynnikiem decydującym o podjęciu decyzji, przy marginalizacji (lub nawet pominięciu) kwestii dotyczących np. kierunku czy charakteru podróży turystycznej i związanych z tym walorów turystycznych. Coraz częściej także elementy infrastruktury turystycznej stają się główną determinantą wyjazdów turystycznych, gdyż w jej ramach tworzone są atrakcje turystyczne, budzące zainteresowanie turystów. Należą do nich np. rejsy luksusowymi statkami, podróże nowoczesnymi lub historycznymi środkami transportu, pobyty w wyjątkowych obiektach noclegowych, korzystanie z centrów sportowych czy rozrywkowych. Obok nowej funkcji, jaką jest kreowanie atrakcji turystycznych, stale rośnie znaczenie podstawowej funkcji infrastruktury turystycznej, której zadaniem jest zapewnienie zaspokojenia potrzeb ruchu turystycznego, poprzez: udostępnienie walorów turystycznych (oraz ich ochronę), zapewnienie dostępności komunikacyjnej do obszarów, miejscowości i obiektów stanowiących cele podróży turystycznych oraz zapewnienie turystom niezbędnych warunków egzystencji w miejscach lub na szlakach, będących celem ich podróży. Oprócz warunków niezbędnych, obejmujących nocleg i wyżywienie, ważna (z punktu widzenia turysty) jest także możliwość spędzenia czasu wolnego w atrakcyjny sposób, według indywidualnych upodobań. Zróżnicowanie i poziom świadczeń w zdecydowany sposób oddziałują na jakość produktu turystycznego oferowanego turystom, a co za tym idzie mają kluczowe znaczenie dla jego oceny. W przypadku walorów turystycznych o niskiej randze ich uzupełnienie zróżnicowaną i atrakcyjną infrastrukturą spowoduje wysoką kompleksową ocenę produktu przez turystów, w sytuacji odwrotnej, gdy walory mają wysoką rangę, ale słabości infrastruktury są duże, najczęściej następuje zdecydowane obniżenie atrakcyjności produktu w opinii turystów. Zagospodarowanie turystyczne, pozostając głównym elementem pozwalającym na realizację podróży przez turystów, jest także istotnym składnikiem infrastruktury społecznogospodarczej obszaru. Pełni ono bardzo istotną rolę w funkcjonowaniu regionu, a jednocześnie może być czynnikiem sprzyjającym lub ograniczającym rozwój regionu. Dobrze funkcjonująca infrastruktura turystyczna służy nie tylko turystom i zwiększa ruch turystyczny w regionie (a przez to także dochody), może być także wykorzystywana przez stałych mieszkańców regionu w ciągu całego roku, podnosząc ich standard życia. Dodatkowo stanowi ona zachętę dla kolejnych inwestorów, zamierzających podjąć działania, aby ulokować je w regionie dysponującym już określonym potencjałem. Ze względu na swoje zróżnicowanie infrastruktura turystyczna pozostaje w gestii wielu podmiotów gospodarczych, a jej sprawne funkcjonowanie wymaga koordynacji działań i perspektywicznych rozwiązań, co jest możliwe jedynie przy wsparciu lokalnych czy regionalnych samorządów, które powinny podejmować działania w kierunku równoważenia potrzeb turystów, mieszkańców oraz środowiska w celu osiągnięcia określonych celów rozwojowych.

7 8 Wstęp Zróżnicowanie elementów składających się na zagospodarowanie turystyczne oraz wielość funkcji, pełnionych na różnych płaszczyznach, spowodowały podjęcie tej tematyki na kolejnej czwartej już konferencji organizowanej przez Katedrę Zarządzania Turystyką Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego. Podczas konferencji dyskusji poddano między innymi zagadnienia dotyczące: 1. Znaczenia polityki turystycznej w tworzeniu struktury zagospodarowania przestrzennego. 2. Możliwości i form finansowania rozwoju i funkcjonowania infrastruktury turystycznej. 3. Regionalnego zróżnicowania zagospodarowania turystycznego. 4. Możliwości wykorzystania infrastruktury turystycznej jako atrakcji turystycznej. 5. Kluczowego znaczenia infrastruktury transportowej dla realizacji podróży turystycznych. 6. Infrastruktury noclegowej i gastronomicznej jako niezbędnego składnika wyjazdów turystycznych. Duże zainteresowanie problematyką konferencji wśród środowisk naukowych, reprezentujących różne dyscypliny naukowe oraz środowisk, rozpatrujących zagadnienia zagospodarowania turystycznego z praktycznego punktu widzenia (przedstawiciele samorządów lokalnych, organizacji turystycznych, podmiotów sektora turystycznego) spowodowało konieczność podziału publikacji na dwie części. Tom pierwszy obejmuje prace prezentujące zagadnienia z zakresu szeroko rozumianej regionalnej polityki turystycznej. W tomie drugim zamieszczone są prace dotyczące elementów zagospodarowania turystycznego, w tym bazy noclegowej, żywieniowej, transportowej i towarzyszącej. Beata Meyer, Aleksander Panasiuk

8 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 465 EKONOMICZNE PROBLEMY TURYSTYKI NR RAFAŁ ADAMCZYK Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej OCENA EX-ANTE SAMORZĄDOWYCH PROJEKTÓW INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ Wprowadzenie Współczesne samorządy lokalne i regionalne w wyniku przeprowadzonych reform administracyjnych w latach 90-tych posiadają bardzo szerokie kompetencje w zakresie zarządzania procesami rozwojowymi jednostki terytorialnej. Najczęściej stosowanym dokumentem wieloletniego programowania rozwoju jest strategia, zawierająca zapisy dotyczące kluczowych problemów rozwoju, wizji, celów i priorytetów rozwoju, na podstawie której identyfikowane są przedsięwzięcia o charakterze programów i projektów służących realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju. Dokument ten często opracowywany jest przy partnerskim współuczestnictwie lokalnych czy też regionalnych podmiotów i instytucji, które zainteresowane są partycypacją w kreowaniu kierunków rozwoju danej jednostki terytorialnej. W większości przypadków kwestie związane z kreowaniem rozwoju turystycznego jednostki terytorialnej znajdują swoje odzwierciedlenie w dokumentach programowania rozwoju jako jeden z komponentów strategii rozwoju (zwłaszcza w mniejszych ośrodkach małych miastach oraz gminach o charakterze wiejskim). Coraz częściej samorządy przygotowują odrębne strategie dotyczące rozwoju turystycznego (szczególnie województwa, powiaty, duże miasta oraz ośrodki o znacznym udziale sektora turystycznego w lokalnej gospodarce). Procesy formułowania oraz wdrażania strategii wiążą się z koniecznością przeprowadzania oceny ex-ante propozycji przedsięwzięć, identyfikowanych przez uczestników planowania rozwoju i dokonywania hierarchizacji zadań w związku z ograniczonym dostępem do zasobów. Szczególnie ma to znaczenie dla projektów rozwoju infrastruktury turystycznej, której istnienie jest warunkiem korzystania z walorów turystycznych oraz kształtuje atrakcyjność turystyczną obszaru, a tym samym warunkuje proces tworzenia oferty miejscowych produktów turystycznych i kształtowania konkurencyjności turystycznej i gospodarczej jednostki terytorialnej 1. Ocena ex-ante dotyczy fazy procesu planowania, która związana jest z opracowaniem propozycji projektów. W teorii oceny projektów uwzględnia się jeszcze dwa rodzaje oceny 1 Kompendium wiedzy o turystyce, red. G. Gołembski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Poznań 2002, s

9 10 Rafał Adamczyk projektów: ewaluację dokonywaną w trakcie realizacji (en courant, mid term evaluation) oraz ocenę ex post, która dotyczy osiągniętych efektów projektu. Etapy i metody oceny ex ante projektów infrastruktury turystycznej Ocena ex-ante samorządowych projektów rozwoju infrastruktury turystycznej pełni kilka funkcji, istotnych zwłaszcza na etapie wdrażania koncepcji rozwoju danej jednostki samorządowej, zawartych najczęściej w formie strategii rozwoju. Wśród nich można wymienić następujące funkcje charakterystyczne dla metod oceny projektów na tym etapie cyklu życia projektu: - analityczną wykorzystanie metod oceny pozwala na opisanie złożoności oraz specyfiki proponowanych projektów w procesie wdrażania celów strategicznych oraz uporządkowanie informacji na ich temat dla późniejszego ich wykorzystania w procesach wartościowania i wyboru; - zgodności celów z działaniami realizacyjnymi ocena projektu stanowi podstawę dla wyboru wariantów i podjęcia decyzji o alokacji zasobów; - partycypacji uczestnictwo w ocenie różnych aktorów (ekspertów, lokalnych liderów, przedstawicieli zainteresowanych grup społecznych i gospodarczych) pozwala na budowę zbiorowej preferencji w relacji do określonych projektów; - informacyjną dokumentacja wstępnej oceny projektu jest niezbędnym źródłem informacji dla zainteresowanych stron; - odpowiedzialności racjonalna ocena ex-ante sprzyja wyeliminowaniu niepożądanych konsekwencji projektów oraz zarzutów nieefektywnego zarządzania zasobami samorządowymi 2. O ile metody oceny ex ante efektywności ekonomicznej projektów inwestycyjnych podmiotów gospodarczych są w literaturze przedmiotu bardzo dokładnie opisane w ramach metod analizy finansowej, która także ma zastosowanie do samorządowych projektów turystycznych, o tyle przeprowadzenie oceny ex ante racjonalności publicznych projektów rozwoju infrastruktury turystycznej jest zagadnieniem bardzo złożonym. Wynika to z faktu, iż realizacja tego typu projektów wiąże się z możliwością uzyskania zbioru rezultatów (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych), mających wpływ na różnorodne czynniki rozwoju lokalnego czy też regionalnego. Dodatkowo projekty te konkurują o ograniczone zasoby samorządu (finansowe, przestrzenne, ludzkie) nie tylko między sobą, ale także z innymi planowanymi projektami inwestycyjnymi, dotyczącymi pozostałych sektorów gospodarczych lub projektami służącymi zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnej. Ma to bowiem związek z istniejącymi obecnie w wielu jednostkach terytorialnych znacznymi zaległościami w rozwoju podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej. Ocena ex-ante projektów publicznych koncentruje swoją uwagę na etapie procesu planowania rozwoju, dotyczącego przygotowania propozycji projektów oraz wyboru najefektywniejszych opcji do wdrożenia z punktu widzenia implementacji strategii rozwoju jednostki samorządowej i osiągnięcia zamierzonych celów. Tym samym wyniki tej oceny leżą u podstaw ostatecznej rekomendacji w procesie podejmowania decyzji o alokacji publicznych zasobów pomiędzy różnymi projektami oraz alokacji zasobów w ramach wybranych do realizacji 2 A. Drobniak, Ocena projektów publicznych, Wyd. AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2005, s

10 Ocena ex-ante samorządowych projektów 11 projektów, zapewniając możliwie najlepsze, z punktu widzenia społeczno ekonomicznego, wykorzystanie ograniczonych zasobów znajdujących się w dyspozycji samorządu. W związku z powyższym można wskazać na następujące trzy fazy tego procesu: 1. Identyfikacja projektu wraz z jego wstępną oceną. 2. Ocena projektu w zbiorze propozycji przedsięwzięć służących realizacji strategii. 3. Ostateczne definiowanie projektu. Pierwsze dwie fazy powinny być w szczególny sposób powiązane z procesem planowania strategicznego rozwoju jednostki samorządowej, gdyż umożliwia to zachowanie wysokiej zgodności projektów z celami strategicznymi. W ramach identyfikacji projektu powinno nastąpić określenie problemów, które zostaną rozwiązane poprzez wdrożenie projektu, sprecyzowanie pomysłu, jego specyficznych celów, przeanalizowanie szans i zagrożeń realizacji, wstępne oszacowanie kosztów projektu oraz przewidywanych jego korzyści i efektów 3. W ramach tej fazy, wśród narzędzi oceny, należy wskazać między innymi wariantowanie rozwiązań, analizę wielokryteriową, wstępną analizę finansową i instytucjonalną. Wyniki pierwszej fazy oceny projektu, zapisane najczęściej w postaci karty projektu, umożliwić powinny porównanie go z innymi rozpatrywanymi do realizacji zadaniami rozwojowymi (w ramach portfela projektów rozwojowych) w oparciu o określone kryteria oceniające. To z kolei, umożliwi wyznaczenie uporządkowanej listy projektów w postaci rankingu na podstawie uzyskanych przez inwestycje zbiorczych ocen. Opracowany ranking projektów stanowić będzie bazę do podjęcia decyzji odnośnie przyznania im zasobów oraz harmonogramowania realizacji wyznaczonych projektów. Pierwszeństwo w realizacji uzyskują projekty o najwyższej ocenie. W ramach tej procedury oceny zastosowanie znajduje przede wszystkim metoda oceny wielokryteriowej. Przykład 1 Przykłady możliwych do zastosowania kryteriów oceny w tej fazie: - skalę potencjalnego wpływu projektu na rozwój społeczno gospodarczy, - zachowanie spójności projektu z działaniami o charakterze ponadlokalnym, - skalę potencjalnego wpływu projektu na wielkość dochodów budżetu samorządu, - przewidywana skala efektów mnożnikowych wynikających z projektu, - przewidywana ilość nowych miejsc pracy w stosunku do kosztów projektu, - zgodność z planem zagospodarowania przestrzennego i zrównoważonym rozwojem, - stopień zaawansowania przygotowania projektu inwestycyjnego do realizacji, - szacunkowe koszty inwestycji w relacji do możliwości finansowych samorządu, - możliwość pozyskania dofinansowania zewnętrznego dla realizacji inwestycji. Na końcu procesu oceny ex-ante projektu znajduje się faza ostatecznego definiowania, która doprowadzić ma poprzez pogłębioną analizę finansową, społeczną, techniczną, środowiskową i instytucjonalną do: - wyboru ostatecznych wariantów jego realizacji oraz konstrukcji szczegółowego planu operacyjnego, 3 W. Frenkiel, A. Drobniak, Zorientowane na cele planowanie projektów rozwoju lokalnego, Wyd. AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2005, s

11 12 Rafał Adamczyk - specyfikacji zadań, - opracowania harmonogramów, - oszacowania czasu realizacji zadań, ich kosztów i optymalizacji alokacji zasobów. W ramach tej fazy oceny projektu wykorzystywane są narzędzia analizy finansowej, społeczno ekonomicznej, analizy wpływu na środowisko, analizy wykonalności technicznej oraz zgodności prawnej 4. Jak wcześniej wspomniano ocena ex-ante projektów rozwoju infrastruktury turystycznej może być dokonywana w oparciu o różne narzędzia i procedury ewaluacyjne. Klasyfikacja metod i narzędzi oceny projektów zaprezentowana została w tabeli 1. Tabela1. Przykładowe narzędzia i metody oceny ex-ante projektów inwestycyjnych Zakres oceny Ocena finansowa Ocena ekonomiczna Ocena społeczna Ocena polityczna Ocena technologiczna Ocena ryzyka Ocena środowiskowa Ocena fiskalna Ocena prawna Ocena wielokryteriowa Przykładowe narzędzia i metody - analiza efektywności finansowej - analiza progu rentowności - analiza kosztów-korzyści - analiza koszty-efektywność - modele mnożnikowe - analiza społecznego oddziaływania projektu - analiza społeczna - analiza gry aktorów - analiza pola sił - ocena technologicznego oddziaływania projektu - wariantowanie rozwiązań - scenariusze otoczenia - analiza jakościowa - czynniki ryzyka - analiza ilościowa badanie wrażliwości - analiza oddziaływania projektu na środowisko - zestawienie bilansowe - analiza wpływu regulacji - analiza wielokryteriowa Źródło: opracowanie na podstawie A. Drobniak, Ocena projektów publicznych, Wyd. AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice Spośród wskazanych metod to właśnie analiza kosztów i korzyści (cost-benefit analysis, CBA) jest narzędziem oceny najczęściej stosowanym do oceny publicznych projektów rozwojowych, gdyż jego celem jest ewaluacja efektów projektu na podstawie kryterium efektywności alokacji zasobów. W jej ramach możliwa staje się ocena efektów projektu w wymiarze wartości pieniężnych takich zagadnień jak na przykład: przewidywany wzrost przychodów lokalnych firm z tytułu obsługi ruchu turystycznego, przewidywany wzrost dochodów mieszkańców, wartość urządzeń sportowo rekreacyjnych, poprawa dostępności do 4 A. Drobniak, Ocena projektów publicznych, Wyd. AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2005, s. 29.

12 Ocena ex-ante samorządowych projektów 13 nich mieszkańców oraz turystów, efekty pomocy dla firm, oszczędność czasu, wzrost bezpieczeństwa, zmniejszenie wypadkowości czy też rozkład kosztów i korzyści projektu między różne grupy społeczne. To z kolei pozwala na połączenie wyników analizy finansowej (pod warunkiem generowania przez planowaną infrastrukturę turystyczną przychodów z tytułu opłat od użytkowników na przykład basen w odróżnieniu od ścieżki rowerowej) z uzyskanymi wynikami analizy kosztów i korzyści, a tym samym na wyznaczenie pełnej efektywności społeczno ekonomicznej inwestycji. Kolejną kluczową metodą ewaluacji projektów ex-ante jest ocena ich oddziaływania na różne sfery, z których obok społecznej, ekonomicznej i technologicznej, najważniejszą jest sfera środowiskowa. W analizie tej uzyskiwana jest lista wskaźników opisujących wpływ inwestycji na wyróżnione wymiary otoczenia. Dla uzyskania syntetycznego wskaźnika oceny efektów inwestycji można użyć metody wielokryterialnej. Cele rozwojowe samorządu stanowią w tej metodzie podstawę do identyfikacji kryteriów oceny efektów projektu oraz określenia ich istotności dla podejmujących decyzję poprzez nadanie im wag. Po określeniu skali punktacji kolejne warianty projektu poddawane są ocenie, co pozwala na dokonanie satysfakcjonującego wyboru (satisfactory choice). Zakończenie Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że w procesie oceny samorządowych projektów rozwoju infrastruktury turystycznej stosowane są różnorodne procedury i narzędzia oceny exante, uwzględniające między innymi: efektywność społeczno ekonomiczną alokacji zasobów, oddziaływanie projektu na wybrane grupy społeczne, jego wpływ na rozwój lokalny, regionalny oraz środowisko przyrodnicze czy też ryzyko związane z projektem i jego efektami. Wspomniane analizy stosowane są jako podstawowe metody oceny projektów, będących przedmiotem dokumentów aplikacyjnych o dofinansowanie inwestycji ze środków pomocy strukturalnej UE. Szczególnie, że przy zastosowaniu jednolitych narzędzi oceny staje się możliwe porównanie projektów promowanych przez różne samorządy, a tym samym dokonywanie wyboru inwestycji, które przynieść mogą największe efekty w kontekście rozwoju regionalnego i lokalnego. Czynnik ten dodatkowo powinien mobilizować samorządy do dokładnej analizy swoich projektów już w fazie operacyjnego programowania rozwoju w celu wyboru najlepszych inwestycji do realizacji w pierwszej kolejności. Dotyczy to zarówno projektów o charakterze bezpośrednich wydatków na infrastrukturę turystyczną, wynikających z uczestnictwa samorządu na przykład w budowie obiektów turystycznych, obiektów sportowych i rekreacyjnych, rewitalizacji lub renowacji obiektów zabytkowych i kultury, budowy ścieżek i tras turystycznych lub systemów informacji turystycznej, jak i pośrednich, przeznaczonych na poprawę infrastruktury technicznej w zakresie komunikacji i ochrony środowiska lub służących rozwojowi usług. Kompleksowość i wielopłaszczyznowość oceny może bowiem zdecydować o przyznaniu wsparcia zewnętrznego dla danej inwestycji, w tym szczególnie pochodzącego ze źródeł pomocowych Unii Europejskiej.

13 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 465 EKONOMICZNE PROBLEMY TURYSTYKI NR STEFAN BOSIACKI, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu REGIONALENE PRODUKTY TURYSTYCZNE JAKO PODSTAWA ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO Jak dowodzą dotychczasowe doświadczenia branży turystycznej współczesna turystyka wymaga marketingowego podejścia nie tylko do potrzeb i oczekiwań konsumenta turysty, ale takiego też podejścia do niektórych problemów pojawiających się w sektorze turystyki, także w odniesieniu do tych, które dotyczą zagospodarowania turystycznego. Dynamiczne zmiany dokonujące się na rynku usług turystycznych sprawiają, że coraz częściej firmy turystyczne, a także regiony recepcyjne, poszukują bardziej efektywnych i niekonwencjonalnych działań, które pozwoliłyby zrealizować podstawowe funkcje marketingu turystycznego, czyli: - po pierwsze rozwiązać podstawowy problem ekonomiczny w firmach turystycznych, jakim jest uzyskanie maksymalnych korzyści ekonomicznych (zysków), przy racjonalnym wykorzystaniu zasobów materialnych i ludzkich, będących w dyspozycji podmiotów turystycznych; - po drugie poprawić efektywność społeczną działań podmiotów turystycznych, czyli zmniejszyć rozpiętość między potencjalnymi i faktycznymi potrzebami turystycznymi poszczególnych grup społecznych; - po trzecie umiejętne działania marketingowe winny przyczynić się do stabilizowania regionalnego rynku usług turystycznych, do kształtowania efektywnego mechanizmu rynkowego 1. Wspomniana powyżej funkcja społeczna marketingu turystycznego sprowadza się także do tego, że podmioty działające w sektorze turystyki, realizujące zadania w ramach szeroko rozumianej polityki turystycznej powinny umiejętnie stosować instrumenty i narzędzia marketingowe po to, aby określone produkty turystyczne w regionach recepcyjnych były dobrze postrzegane, zarówno przez organizatorów turystyki i usługodawców, jak i konsumentów turystów. Marketing społeczny, stosowany przez samorządy terytorialne, organizacje społeczne i turystyczne oraz samorząd gospodarczy, jest wręcz niezbędny dla stworzenia optymalnych 1 Por. S. Bosiacki, Marketing w rekreacji, w: Teoria i metodyka rekreacji (zagadnienia podstawowe), red. I. Kiełbasiewicz-Drozdowska, W. Siwiński, Wyd. AWF, Poznań 2001, s

14 16 Stefan Bosiacki warunków dla rozwoju turystyki w regionie, dla zrealizowania wszelkich planów i projektów, dotyczących zagospodarowania turystycznego. Czy w praktyce samorządy terytorialne i inne podmioty realizujące cele polityki turystycznej wykorzystują podejście marketingowe dla kształtowania właściwego zagospodarowania turystycznego oto pytanie na które spróbuję odpowiedzieć w niniejszym artykule. Rozważania oparto na konkretnych przykładach dwóch produktów turystycznych z Wielkopolski, a mianowicie: - projektu pt. Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu, opracowanego w ramach Strategii Rozwoju Narodowego Produktu Turystycznego na zlecenie Urzędu Miasta Poznania w 2005 roku; - produktu pt. Edukacja, Integracja, Wypoczynek na Bursztynowym Szlaku, opracowanego przez gminy regionu konińskiego i Starostwo Powiatowe w Koninie w 2005 roku. W obu ww. projektach produktów określono konkretne propozycje nie tylko elementów składowych produktów, narzędzi i instrumentów marketingowych, źródeł finansowania rozwoju produktów, ale, co istotne z punktu widzenia naszych rozważań, bardzo konkretne działania w sferze zagospodarowania turystycznego obszarów objętych propozycjami ww. produktów turystycznych. 1. Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu markowy produkt turystyczny w Poznaniu i jego konsekwencje dla zagospodarowania turystycznego W 2005 roku zrealizowano na zlecenie Urzędu Miasta Poznania, przy współpracy Ministerstwa Kultury oraz Urzędu Marszałkowskiego Woj. Wielkopolskiego, po raz pierwszy w historii Wielkopolski koncepcję zintegrowanego produktu turystycznego dla Poznania, opartego na atrakcjach zlokalizowanych na obszarze określonym przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Poznaniu, który został zaproponowany do uznania przez Prezydenta RP, jako pomnik historii oraz powiązanych z nią elementów infrastruktury materialnej i usługowej. Koncepcję produktu opracowało Konsorcjum Projektowe: Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki S.A. i firmy RES Management, przy aktywnym uczestnictwie kilkudziesięciu tzw. partnerów projektu (instytucji kultury, nauki zlokalizowanych na obszarach objętych projektem). Podstawowym założeniem projektu było wypracowanie rozwiązań, umożliwiających wprowadzenie na rynek nowoczesnego i konkurencyjnego produktu turystyki kulturowej, który stać się ma podstawą rozwoju nowej oferty turystycznej Poznania, przy ścisłej współpracy pomiędzy partnerami projektu, zarządcami atrakcji turystycznych oraz podmiotów branży turystycznej i paraturystycznej. Realizacja projektu przewidziana jest etapowo, przy przyjęciu jako docelowego roku 2013.

15 Regionalne produkty turystyczne jako 17 Historia Poznania, historia Polski, postacie i wydarzenia historyczne Zabytki, architektura Kultura, sztuka współczesna Tradycja i zwyczaje Rys. 1. Zakres linii tematycznych i możliwości łączenia elementów w pakiety produktów Źródło: opracowanie własne, PART S.A. w Warszawie Różnorodność zasobów Poznania skłoniła autorów koncepcji analizowanego projektu do wyznaczenia w jego ramach tzw. linii tematycznych, pozwalających uporządkować tzw. produkty proste, zgodnie z ich charakterem. Wyznaczone linie tematyczne nie oznaczają, że tylko w ich ramach tworzone będą pakiety produktowe, ale sygnalizują niejako wiodące dla Poznania atrakcje i wydarzenia, które mogą być realizowane pod wspólnym hasłem Trakt Królewsko-Cesarski. Wymienione na rysunku nr 1 wątki tematyczne zintegrowanego produktu turystycznego Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu odnoszą się do charakterystycznych elementów atrakcyjności turystycznej Poznania, podkreślają ich unikatowość, nie tylko w skali regionu, czy kraju, ale także na międzynarodowym rynku usług turystycznych. Warto w tym miejscu podkreślić, iż Autorzy koncepcji omawianego produktu, postawili sobie za cel wykreowanie nowego turystycznego wizerunku Poznania, dotąd kojarzonego wśród turystów krajowych i zagranicznych z imprezami targowymi organizowanymi przez Międzynarodowe Targi Poznańskie S.A., a nie z typowymi atrakcjami turystycznymi. Ten nowy wizerunek turystyczny Poznania, to przede wszystkim turystyka kulturowa, a w jej ramach różne produkty proste, zwane liniami tematycznymi. I tak, pierwsza linia tematyczna pt. Trakt historii Tu zaczęła się Polska, nawiązuje do początków polskiej państwowości, do początków chrześcijaństwa w Polsce. Dzieje początków państwa polskiego zapisane na obszarze Ostrowa Tumskiego w Poznaniu mogą stanowić doskonałą podstawę do tworzenia oferty turystycznej dla turystów poszukujących tożsamości narodowej. Elementy uzasadniające wyodrębnienie powyższej linii tematycznej to: - Poznań jako miasto, z którym związane są początki państwa polskiego i Kościoła w Polsce;

16 18 Stefan Bosiacki - miejsce, w którym odrodziło się państwo polskie (król Przemysł II i jego polityka zjednoczenia); - miejsce, gdzie rozegrała się najdłuższa wojna nowoczesnej Europy; - miejsce, gdzie dokonało się pierwsze zwycięskie powstanie Powstanie Wielkopolskie 1918 roku i odzyskano niepodległość po 123 latach niewoli; - miejsce, gdzie w 1929 roku zorganizowano dla uczczenia 10 rocznicy odzyskania niepodległości Powszechną Wystawę Krajową, dającą początki Targom Poznańskim; - miejsce pierwszego masowego wystąpienia pracujących przeciw ustrojowi socjalistycznemu Poznański Czerwiec 1956 roku. Kolejny wątek tematyczny pt. Trakt zabytków architektury Tak budował się Poznań Trakt Pracy i Piękna, to oferta pokazująca różnorodność stylu architektury w Poznaniu (od stylu romańskiego do secesji), przejrzystość rozwiązań urbanistycznych miasta oraz żyjących i pracujących w tym mieście ludzi oraz ich dokonania. Istotną wartością są także obiekty pomilitarne, w tym forteczne, oraz obiekty architektury przemysłowej, związane z historią rozwoju i gospodarką miasta. Coraz częściej na międzynarodowym rynku turystycznym pojawiają się obiekty przemysłowe przystosowane do funkcji turystycznej i ten właśnie element chcą wyeksponować między innymi w swojej koncepcji Autorzy omawianego markowego produktu turystycznego Poznania. Trzeci wątek tematyczny produktu, to Trakt artystyczny Kulturalne inspiracje Trakt tętniący życiem. Poznań i jego okolice są od dziesiątek lat miejscem realizacji licznych wydarzeń kulturalnych o randze międzynarodowej, np. Konkurs im. H.Wieniawskiego skrzypcowy i lutniczy, Festiwal Teatralny Malta, Bienalle Tańca Współczesnego, Spotkania na Lednicy, które przyciągają licznych turystów zagranicznych i krajowych. Poznań to także miasto życia i pracy współczesnych artystów, takich jak: M.Abakanowicz, A.Duczmal, J.A.P.Kaczmarek i wielu innych, to miasto o licznych i często unikatowych muzeach, galeriach, niepowtarzalnych teatrach itp. Można jednoznacznie stwierdzić, że Poznań zalicza się do wiodących centrów kulturalnych Polski i to właśnie może przyciągać turystów do tego miasta. Ostatnia linia tematyczna to Trakt tradycji wielkopolskich Nie tylko pyry z gzikiem Dobra strawa i zabawa. W tym produkcie postawiono na promowanie wielkopolskiej tradycji, zwyczajów i języka typowego dla Poznania i Wielkopolski. Współczesna turystyka to coraz częściej podróże sentymentalne, powrót do korzeni, do szukania własnej, unikatowej niekiedy odrębności. Wydaje się, że ten wątek tematyczny omawianego produktu ma duże szanse sukcesu nie tylko na krajowym, ale także międzynarodowym rynku turystycznym. Autorzy koncepcji produktu Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu przyjęli, że powyższe przedsięwzięcie musi mieć charakter interdyscyplinarny, łącząc w sobie zarówno aspekty stricte turystyczne, jak też związane z życiem lokalnej społeczności. Stąd też do tworzenia elementów składowych omawianego produktu zaproszono szerokie grono partnerów bezpośrednio zainteresowanych powodzeniem przedsięwzięcia (instytucje kultury, uczelnie wyższe, podmioty turystyczne itd.). Słusznie uznano, że tylko pełna integracja poczynań wszystkich zainteresowanych rozwojem rynku turystycznego w Poznaniu, daje przesłanki do efektywnego zrealizowania projektu por. rys. 2.

17 Regionalne produkty turystyczne jako 19 Produkt Turystyczny Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu Zintegrowany produkt turystyczny Infrastruktura (inwestycje) Organizacja przedsięwzięcia Promocja i sprzedaż Programy produktowe - turystyczne W instytucjach kultury i sztuki Struktura organizacyjna forma prawna Marketing turystyczny Programy koncepcyjne wzbogacające ofertę turystyczną Miejska Finansowanie zewnętrzne Dochody własne Programy promocji Programy adaptacji przestrzeni kulturowej Branża turystyczna Sprzedaż ofert Rys. 2. Elementy składowe produktu turystycznego Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu Źródło: Program Rozwoju Narodowego Produktu Turystycznego Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu zeszyt nr 2, Konsorcjum PART S.A., RES Management, Urząd Miasta Poznania, Poznań 2005, s. 32. Nie wdając się, ze względu na ograniczone ramy referatu, w szczegółową analizę elementów składowych omawianego produktu, warto zauważyć, iż konsekwencją opracowanego zintegrowanego produktu turystycznego dla miasta Poznania, mają być konkretne działania w sferze zagospodarowania turystycznego i paraturystycznego. Po przeprowadzeniu szczegółowego audytu turystycznego dla obszaru objętego projektem, w którym oceniano między innymi atrakcyjność turystyczną miasta oraz obecny stan jego zagospodarowania turystycznego 2, zaproponowano działania inwestycyjne w kilku sferach: - w instytucjach kultury i sztuki (czyli u tzw. partnerów projektu), w celu podniesienia atrakcyjności i użyteczności poszczególnych obiektów; 2 Szerzej na ten temat w Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu Audyt turystyczny, Zeszyt nr 1, Konsorcjum PART S.A., RES Management, Urząd Miasta Poznania, Poznań 2005, s

18 20 Stefan Bosiacki - w infrastrukturze miejskiej, podnosząc funkcjonalność obszarów objętych projektem, w tym rewitalizacja całych ulic i kwartałów miejskich, inwestycje drogowe, rozwój infrastruktury sanitarnej, oznakowanie miasta, itd.; - w branży turystycznej, szczególnie w zakresie rozbudowy infrastruktury noclegowej, nowoczesnej informacji turystycznej, przystosowania do funkcji turystycznej obiektów kulturalnych, naukowych i innych. Można zatem powiedzieć, że stworzenie nowego, zintegrowanego produktu turystycznego dla Poznania będzie także podstawą dla zmian w zagospodarowaniu turystycznym miasta, do powstania nowej infrastruktury i modernizacji już istniejącej, pod kątem wykreowanego nowego wizerunku turystycznego miasta, wizerunku europejskiego centrum kultury i sztuki. Na przykładzie omawianego projektu produktu turystycznego dla Poznania widać wyraźnie diametralnie inne podejście od podejścia tradycyjnego. Dotychczas najczęściej próbowano tworzyć produkt turystyczny dla danego obszaru na bazie istniejącego stanu zagospodarowania turystycznego. W opisanym przypadku jest zgoła odwrotnie. Najpierw tworzy się zintegrowany produkt turystyczny obszaru, z aktywnym udziałem wszystkich zainteresowanych, a dopiero później (albo równolegle) podejmuje się działania w sferze zagospodarowania turystycznego, uzupełniając je o elementy nowe i modernizując dotychczasową infrastrukturę, zgodnie z koncepcją produktu. 2. Szlak Bursztynowy koncepcja rozwoju terytorialnego produktu turystycznego subregionu konińskiego Przykładem kolejnego markowego produktu turystycznego dla Wielkopolski może być Szlak Bursztynowy, produkt kreowany przez samorządy terytorialne dawnego województwa konińskiego. Koncepcja stworzenia zintegrowanego produktu turystycznego dla regionu konińskiego wynikła z dwóch zasadniczych przesłanek: - występowania w regionie znaczących walorów turystycznych (przyrodniczych, kulturowych, specjalistycznych); - z konieczności poszukiwania alternatywnych dróg rozwoju gospodarczego regionu, w stosunku do przemysłu wydobywczego i elektroenergetycznego. Około 2025 roku nastąpi całkowite zakończenie eksploatacji złóż węgla brunatnego w regionie, co spowoduje istotny wzrost bezrobocia w regionie i zahamowanie tempa rozwoju gospodarczego. Stąd też autorzy koncepcji wyraźnie podkreślają, że właśnie zrównoważony rozwój turystyki w regionie może przyczynić się do powstania wielu korzystnych efektów społecznogospodarczych, związanych z rozwojem turystyki. W koncepcji tworzenia analizowanego regionalnego produktu turystycznego przyjęto następujące etapy: - badanie i analiza rynku; - identyfikacja składników produktu oraz ich selekcja; - wybór kategorii produktu; - zdefiniowanie produktu oraz jego struktura; - określenie podmiotów realizujących działania w ramach produktu;

19 Regionalne produkty turystyczne jako 21 - marketing produktu 3. Z uwagi na ramy niniejszego opracowania nie będę analizował ww. etapów tworzenia omawianego produktu, warto jednak pokrótce nieco więcej uwagi poświęcić identyfikacji składników proponowanego produktu. Z informacji przedstawionych przez autorów koncepcji produktu wynika, że w ocenie obecnego stanu zagospodarowania turystycznego regionu oraz w przyszłościowych przedsięwzięciach w tym zakresie uwzględniono: infrastrukturę rekreacyjno-sportową, bazę noclegowo-gastronomiczną, dostępność komunikacyjną, szlaki turystyczne, obiekty przemysłowe i techniczne, obiekty kulturalne oraz wydarzenia i imprezy lokalne. Można zatem powiedzieć, iż budując projekt pt. Szlak Bursztynowy jego autorzy przyjęli, że nie da się go efektywnie wykreować bez odpowiedniej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. Stąd też dla realizacji celu strategicznego jakim jest znaczący wzrost liczby turystów w regionie i wzrost obrotów na regionalnym rynku turystycznym, przyjęto konieczność realizacji licznych celów operacyjnych, wśród których wyróżniono między innymi konieczność budowy nowoczesnej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej w regionie. Autorzy koncepcji, wśród wielu słabych stron regionu konińskiego, jako obszaru recepcji turystycznej, wyróżnili: brak wizji dotyczącej zagospodarowania posiadanych walorów turystycznych oraz słabo rozwiniętą i nienowoczesną infrastrukturę turystyczną i paraturystyczną. Dla zniwelowania tych słabych stron regionu proponuje się opracowanie profesjonalnej koncepcji wykorzystania zasobów turystycznych regionu, w tym między innymi wykorzystania wód geotermalnych oraz wspólne działania na rzecz modernizacji istniejącej i budowy nowej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej (szlaki turystyczne, mariny dla turystyki wodnej, budowa regionalnego systemu informacji turystycznej, wyznaczanie terenów pod inwestycje turystyczne, modernizacja dróg, budowa aquaparku, itd.). Autorzy koncepcji produktu wskazują, że tylko wspólne działania zainteresowanych samorządów terytorialnych, przedstawicieli branży turystycznej i organizacji, instytucji działających na rzecz rozwoju lokalnego, mogą zakończyć się sukcesem. Godny podkreślenia jest właśnie fakt, iż opisana koncepcja produktu turystycznego Edukacja, Integracja, Wypoczynek na Bursztynowym Szlaku powstała właśnie jako wspólne przedsięwzięcie branży turystycznej i samorządów terytorialnych regionu konińskiego i dalsze etapy realizacyjne mają mieć także charakter wspólnych przedsięwzięć, także w sferze zagospodarowania turystycznego. 3. Wnioski końcowe Współczesny rynek usług turystycznych, to rynek wysoce konkurencyjny, na którym nie ma miejsca dla produktów niskiej jakości, trudno identyfikowanych, nie dających konsumentowi korzyści i satysfakcji z faktu ich nabycia. Powyższe stwierdzenie odnosi się w pełni do regionalnych i lokalnych produktów turystycznych, które mogą stać się podstawą rozwoju gospodarki turystycznej w regionie, w tym także podstawą racjonalnego, zrównoważonego zagospodarowania turystycznego. 3 Por. Strategia rozwoju terytorialnego produktu turystycznego subregionu konińskiego, Konińskie Towarzystwo Społeczno-Gospodarcze Dwa Mosty, Ślesin 2005, s. 19.

20 22 Stefan Bosiacki Jak słusznie twierdzi A.Rapacz tworzenie markowych produktów turystycznych i ich wysoka jakość wymagają: - ścisłej współpracy usługodawców w tworzeniu markowego produktu, - uczestnictwa władz lokalnych, organizacji samorządu gospodarczego w turystyce, instytucji i organizacji zainteresowanych rozwojem turystyki, - podejmowania i realizacji przedsięwzięć i programów zapewniających rozwój infrastruktury turystycznej i ogólnej, - tworzenia struktur organizacyjnych, które będą platformą współdziałania wszystkich podmiotów na rzecz kształtowania jakości produktu turystycznego, - monitorowania i oceny jakości usług tworzących markowy produkt turystyczny 4. Przytoczone w opracowaniu przykłady dowodzą, że w turystyce polskiej coraz częściej w kreowaniu markowych produktów turystycznych uwzględnia się powyższe wskazania. 4 A. Rapacz, Znaczenie jakości dla kształtowania markowych produktów turystycznych, w: Markowe produkty turystyczne, red. A. Panasiuk, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s. 130.