1. Katarzyna Wyszogrodzka 2. Małgorzata Migdalska 3. Jacek Debis 4. Piotr Nowak

Transkrypt

1 Strategia Rozwoju Turystyki dla miasta Oświęcim

2 Strategia Rozwoju Turystyki dla Miasta Oświęcim został przygotowany przez zespół Krajowej Markowej Infrastruktury Turystycznej, pod kierownictwem Sylwestra Pruchniewskiego, w składzie: 1. Katarzyna Wyszogrodzka 2. Małgorzata Migdalska 3. Jacek Debis 4. Piotr Nowak Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A. istnieje na polskim rynku inwestycji turystycznych od roku Celem Spółki jest pomoc w tworzeniu i realizacji projektów wspierających rozwój infrastruktury turystycznej w Polsce. W ramach PART S.A. powstał program Krajowej Markowej Infrastruktury Turystycznej (KMIT). Głównym celem programu KMIT jest koordynowanie prawidłowego rozwoju i współtworzenie krajowej markowej infrastruktury turystycznej. Program swoim zasięgiem obejmuje zarówno inwestycje w gminach, regionach jak i ogólnokrajowe inicjatywy proturystyczne. Z pakietu usług KMIT wyodrębniono specjalną ofertę skierowaną do samorządów i władz lokalnych o nazwie Atrakcyjny Region. Program ten ma za zadanie wykreowanie silnych marek regionów, poprzez wykorzystanie i podkreślenie charakterystycznych walorów naturalnych oraz wybranych atrakcji turystycznych. Dzięki skutecznemu i efektywnemu markowaniu objęte programem regiony, będą mogły zaistnieć nie tylko na polskiej, ale i na europejskiej mapie turystycznej. Zapraszamy do współpracy Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A. ul. Stawki Warszawa tel. (22) /80 fax. (22)

3 Spis treści 1 ZAŁOŻENIA PROGRAMU ROZWOJU PRODUKTU TURYSTYCZNEGO METODOLOGIA TRENDY W TURYSTYCE TRENDY W TURYSTYCE POLSKIEJ Główne trendy w turystyce w 2000 roku Przyjazdy dane najnowsze Wydatki turystów odwiedzających Polskę Analiza uczestnictwa Polaków w turystyce Prognoza przyjazdów do Polski i podróży krajowych TRENDY W TURYSTYCE ŚWIATOWEJ Ogólne tendencje w turystyce światowej ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA REGIONU WALORY TURYSTYCZNE MIASTA OŚWIĘCIMIA Walory naturalne Walory antropogeniczne Wnioski dotyczące walorów turystycznych miasta Oświęcimia STAN OCHRONY ŚRODOWISKA DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA Wnioski dotyczące dostępności komunikacyjnej STAN ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO OŚWIĘCIMIA INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA Baza noclegowa Baza gastronomiczna Infrastruktura uzupełniająca INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Wnioski DOMINUJĄCE FORMY TURYSTYKI TURYSTYKA RELIGIJNO PIELGRZYMKOWA TURYSTYKA KWALIFIKOWANA Udział w imprezach sportowych Turystyka piesza Turystyka rowerowa TURYSTYKA MIEJSKA I KULTURALNA

4 6.4. WNIOSKI WNIOSKI Z AUDYTU TURYSTYCZNEGO MIASTA OŚWIĘCIMIA ANALIZA SWOT PRODUKT TURYSTYCZNY REGIONU PODSTAWOWY PRODUKT TURYSTYCZNY SEGMENTACJA, WYTYCZNE STRATEGII PRODUKTU PRODUKT ISTNIEJĄCY KONCEPCJA ROZWOJU KONCEPCJA NOWEGO PRODUKTU Pozycjonowanie produktu regionu Rdzeń produktowy Założenia do tworzenia produktu oraz strategiczne kierunki działań Cechy koncepcji nowego produktu Podstawowe składniki produktu Składniki podstawowego produktu turystycznego ze względu na stan obecny i docelowy PROPOZYCJE MODELOWANIA PROGRAMÓW TURYSTYCZNYCH PRODUKTY TURYSTYCZNE Metodologia Programy turystyczne PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH Turystyka konferencyjna Turystyka krajoznawcza i kulturowa Turystyka wypoczynkowo rekreacyjna Turystyka aktywna (sport amatorski i wyczynowy) IMPREZY I WYDARZENIA ZESTAWIENIE WAŻNIEJSZYCH INWESTYCJI TRWAŁYCH W INFRASTRUKTURĘ TURYSTYCZNĄ ZWIĄZANYCH Z WDROŻENIEM ZINTEGROWANEGO PRODUKTU TURYSTYCZNEGO ORAZ WSKAZAŃ ORGANIZACYJNYCH HARMONOGRAM REALIZACJI CELÓW ORAZ MIERNIKI ICH OSIĄGNIĘCIA BUDOWA TOŻSAMOŚCI REGIONU MARKA REGIONU Godło promocyjne Nazwa produktu turystycznego System identyfikacji wizualnej System zarządzania marką KOMUNIKACJA Marketing wewnętrzny Marketing zewnętrzny Narzędzia komunikacji na rynku zewnętrznym Wykorzystanie Internetu dla celów związanych z komunikacją Wspomaganie projektowania kampanii promocyjnej za pomocą briefu Zarządzanie i koordynowanie procesem komunikacji marketingowej

5 10 BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKI

6 1 Założenia programu rozwoju produktu turystycznego Przy tworzeniu programu Atrakcyjny Region ideą przewodnią było przekształcenie anonimowych miejsc na mapie kraju w wyróżniające się obszary atrakcyjne turystycznie. Regiony znane, przyciągające turystów nie tylko ofertą wypoczynku, ale też zróżnicowanym, przemyślanym programem wydarzeń, imprez i produktów. Mając swój istotny wkład w budowę silnej marki turystycznej każdy z tych elementów wpływa na całość wizerunku miejsca. Jedynie spójne, przemyślane działania, poparte dokładną analizą potrzeb rynku i posiadanego potencjału mogą zaowocować pożądanym wzrostem zainteresowania, świadomości i potrzeb rynku w stosunku do regionu. Wysiłki wkładane w stworzenie silnej marki regionu stanowią najbardziej perspektywiczną inwestycję w rozwój turystyki na danym obszarze. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji niedoboru środków finansowych, postępującej degradacji środowiska oraz wzroście negatywnych skutków przemian gospodarczych, kiedy proces zarządzania regionem winien być nastawiony na aktywny i kreatywny model budowania przyszłości. Dzięki programowi Atrakcyjny Region następuje nie tylko stworzenie wizualnego znaku oraz nazwy dla Regionu, które mają wyróżniać go na turystycznej mapie Polski, ale również, albo nawet przede wszystkim strategia działania i filozofia kształtowania wizerunku danego obszaru. Główne cele Programu Analiza zasobów naturalnych, atrakcji turystycznych itp. regionu pod kątem opracowania markowych atrakcji turystycznych, Wykreowanie silnego regionu turystycznego poprzez stworzenie marki regionu i znajomości produktów turystycznych, 6

7 Opracowanie długookresowego planu działania dla regionu ze szczególnym uwzględnieniem możliwości rozwoju turystyki. Przygotowane w ramach programu Atrakcyjny Region opracowania i dokumenty to narzędzia niezbędne do osiągnięcia celów i zadań stojących przed władzami lokalnymi odpowiedzialnymi za rozwój danego regionu. Najważniejszymi elementami przemawiającymi za koniecznością przystąpienia do programu Atrakcyjny Region są przede wszystkim korzyści, jakie może on przynieść, zarówno w sferze ekonomicznofinansowej, społecznej, promocyjnej jak i rynkowej. 7

8 2 Metodologia Turystyka jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin gospodarki. Dążąc do rozwoju gospodarczego, wiele krajów, prowincji i regionów rozwinęło markowe programy rozwoju turystyki. Podstawą do generowania takich działań jest wyznaczenie obszaru oraz zbadanie jego potencjału turystycznego. W obecnych czasach, rozwój turystyki następuje głównie w obszarach turystycznych, charakteryzujących się atrakcyjnymi walorami środowiska geograficznego i kulturowego. Aby jednak z obszaru atrakcyjnego turystycznie stworzyć tzw. strefę turystyczną miejsce pobytu turysty, z jego walorami geograficznymi i kulturowymi, ale także świadczonymi usługami, muszą nastąpić odpowiednie inwestycje infrastrukturalne. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane w oparciu o metodologię wypracowaną przez zespół KMIT zakładającą m.in. wykorzystanie obecnej wiedzy, doświadczenia i potencjału władz miasta, prywatnych gestorów turystyki w połączeniu z doświadczeniem konsultantów PART S.A. i firmy Monogram w zakresie kreacji markowych produktów turystycznych. W opracowaniu Strategia Rozwoju Turystyki dla miasta Oświęcim możemy wydzielić trzy zasadnicze części: Analityczno-badawczą (tzw. audyt turystyczny regionu) w tym zagadnienia dotyczące - analizy walorów naturalnych; - analizy walorów antropogenicznych, - stanu ochrony środowiska; - dostępności komunikacyjnej poszczególnych partii analizowanego Regionu, - analizy istniejącej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej; - analizy występujących w regionie, dominujących form turystyki. Koncepcyjno-produktową Koncepcja rozwoju produktu turystycznego, 8

9 Wdrożeniową Budowa tożsamości Regionu w tym marka, Komunikacja, Załączniki. Przeprowadzone analizy i proces wnioskowania został przygotowany w oparciu o dane pochodzące z kilku rodzajów źródeł informacji: Źródła pierwotne w tym: - wywiady telefoniczne i osobiste z gestorami bazy noclegowej, - badanie profilowe w trakcie workshop w Urzędzie Miasta, - opinie osób związanych bezpośrednio lub pośrednio z turystyką w gminie i regionie. Źródła wtórne w tym strategie rozwoju gospodarczego, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, publikacje i opracowania historyczne, foldery turystyczne, strony internetowe. Lista najważniejszych materiałów wtórnych obejmuje takie pozycje jak: - Program Oświęcimski wraz z załącznikami, - Oświęcimski Strategiczny Program Rządowy, - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Oświęcim, - Strategia Rozwoju Ziemi Oświęcimskiej na lata , - Uchwały nr XIX/162/99 Rady Miejskiej oraz 79/361/2000 Zarządu Miasta w sprawie ochrony i kształtowania środowiska naturalnego na terenie miasta Oświęcim, - Oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w latach 1998 i 2000, - Strategia Promocji Miasta Oświęcimia projekt, - Strategia Rozwoju Miasta Oświęcimia na lata , - Ruch turystyczny w Państwowym Muzeum Auschwitz Birkenau w Oświęcimiu w latach 90 tych G.Wąsik, - Oświęcim wczoraj i dziś album o mieście Oświęcim, - Wieloletni Oświęcimski Program Inwestycyjny , - folder informacyjny miasta Oświęcim (wersja polsko angielsko niemiecka, - Oświęcim i okolice przewodnik monograficzny (1994), Julian Zinkow. Dane i informacje z wizji lokalnych. Pragniemy zaznaczyć, iż opracowanie powstało jako wynik wspólnych prac i ustaleń Urzędu Miasta Oświęcim oraz konsultantów PART S.A. Osoby, która wzięły udział w 9

10 warsztacie zorganizowanym w Urzędzie Miasta a tym samym przyczyniły się do powstania tego dokumentu to: Adriana Wawro - Biuro Turystyczne "SUN TRAVEL" Krzysztof Konopka - hotel "GLOB" Małgorzata Prochowska - OCK - Zbiory Historyczno- Etnograficzne Leszek Palus - Miejska Biblioteka Publiczna Henryka Czarnik - PTTK O. Ziemi Oświęcimskiej Beata Kozłowska - Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży Manfred Deselaers - Centrum Dialogu i Modlitwy Marta Mazur - Centrum Dialogu i Modlitwy Apolonia Maj - Oświęcimskie Centrum Kultury Cecylia Szadkowska - "SPORT - OLIMP" Mirosław Obstarczyk - Państwowe Muzeum "Auschwitz- Birkenau" Antoni Stańczyk - Państwowe Muzeum "Auschwitz- Birkenau" Tomasz Kuncewicz - Żydowskie Centrum Edukacyjne Mariola Talewicz - Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji Miasta UM Jan Noworyta - PTTK O. Ziemi Oświęcimskiej - Koło Przewodników Renata Dziadecka - Wydział Strategii i Rozwoju Gospodarczego UM Grzegorz Wąsik - Wydział Strategii i Rozwoju Gospodarczego UM Wydzielenie Regionu Niniejsza Strategia Rozwoju Turystyki została przygotowana dla miasta Oświęcim. Główny produkt turystyczny oraz część produktów uzupełniających budowana jest wyłącznie o walory naturalne, antropogeniczne i kulturowe samego miasta. Mając jednak na uwadze duże możliwości turystyczne otaczającej miasto Oświęcim gminy Oświęcim, wybrane uzupełniające produkty turystyczne wykorzystują tereny i możliwości okolicznych miejscowości do budowania oferty turystycznej samego miasta Oświęcim. Rolą władz Oświęcimia będzie w tym przypadku rola inicjatora działań proturystycznych na przyległych terenach oraz czerpanie korzyści z istnienia na Ziemi Oświęcimskiej jako zaplecze noclegowo gastronomiczne. W zależności od tego, czy poruszane zagadnienie dotyczy samego miasta czy też przyległych miejscowości, autorzy niniejszego opracowania posługują się odpowiednio 10

11 określeniami Miasto Oświęcim, Ziemia oświęcimska lub też Region. Wydzielony w niniejszej analizie obszar miasta Oświęcimia jest odmienny turystycznie od przyległych terenów. Jest to przede wszystkim związane ze specyficznym wizerunkiem miasta jako miejsca zagłady z okresu II wojny światowej. Wszelkie działania w zakresie kreowania nowego wizerunku pokoju dotyczyć będą więc samego miasta. Produkty turystyczne wykorzystujące zarówno walory miasta jak i gminy Oświęcim będą budowane poza głównym produktem turystycznym i nie będą bezpośrednio pełniły roli wspierającej budowę turystycznego wizerunku miasta Oświęcim. 11

12 3 Trendy w turystyce W ostatnim badanym okresie obserwujemy regres w turystyce przyjazdowej do Polski zarówno jednodniowej jak i pobytach dłuższych średni spadek na przejściach granicznych w okresie I-V 2001 wyniósł 24,4%, zaś ilości przyjazdów turystów w 2000 roku o 5,4% Prognoza Instytutu Turystyki i WTO 1 wskazuje na średnioroczny spadek przyjazdów do Polski o -1,3% w okresie , od 2006 roku nastąpi wzrost o ok. 3% rocznie Główne cele turystyki przyjazdowej cudzoziemców do Polski to turystyka biznesowa, odwiedziny krewnych oraz turystka wypoczynkowa Dominującą grupą turystów przyjeżdżających do Polski pozostaną obywatele Niemiec, wzrastając nieznacznie do ok. 6,7 mln w 2006 roku W strukturze wydatków cudzoziemców dominującą i rosnącą pozycję zajmują wydatki na noclegi ok. 34% oraz wyżywienie ok. 24% W okresie do 2006 roku (wg prognozy) skłonność do wyjazdów turystycznych Polaków powinna wrosnąć, osiągając ok. 75% 3.1. Trendy w turystyce polskiej Na podstawie analizy najważniejszych elementów opisujących trendy w turystyce możemy mówić o wyraźnym regresie turystyki przyjazdowej, wywołanym przede wszystkim spadkiem wizyt wśród najważniejszych do tej pory segmentów turystów: z Niemiec i krajów Europy Wschodniej. Polski turysta zaczyna coraz częściej wybierać zagraniczne kierunki wyjazdów w tym oferty szybko rozwijających się biur, oferujących tanie lotnicze przeloty czarterowe. Modne stają się także kierunki do tej pory uznawane za niedostępne ze względu 1 (WTO) Światowa Organizacja Turystyki 12

13 na wysokie koszty oraz sytuację polityczną, takie jak: Kuba, Tajlandia, Chiny, czy Meksyk. Do najważniejszych analizowanych czynników determinujących kompleksową oceną tendencji na rynku krajowych usług turystycznych należą: Przyjazdy turystów zagranicznych Przyjazdy turystów zagranicznych wg poszczególnych krajów Przeciętne wydatki turystów zagranicznych (ogółem i jednodniowe) Struktura wydatków turystów w Polsce Najczęstsze kierunki podróży turystów polskich Zmiany w preferencjach turystów zagranicznych i polskich Główne trendy w turystyce w 2000 roku 2 Wzrost średniej długości pobytu do 4,8 noclegu. Niestety turyści z większości krajów zachodniej i północnej Europy przebywali u nas krócej. Największy udział (blisko 80%) w przyjazdach do Polski mają podróże organizowane samodzielnie. Odsetek przyjazdów połączonych z zakupem pakietu lub części usług w biurach podróży nieznacznie przekracza 10%. Także 10% przypada na formy rezerwacji usług przed podróżą, np. bezpośrednio u usługodawców. Z bazy noclegowej typu hotelowego - hotele, motele, pensjonaty skorzystało 55% turystów (należy pamiętać, że to jak respondent odpowiadając na ankietę sklasyfikował dany obiekt noclegowy, nie musi się pokrywać z oficjalną kategoryzacją). Turyści z Europy Zachodniej należą do najczęstszych gości w tego typu obiektach (70% spośród nich nocowało w hotelach, motelach lub pensjonatach), Wyniki badań wskazują na wzrost odsetka podróży służbowych i w interesach wśród turystów z Europy zachodniej i północnej. Utrwala się tendencja spadkowa pobytów w miastach jako głównego sposobu spędzania czasu w naszym kraju (spadek do 65%, jest to jednak wciąż dominująca forma turystyki przyjazdowej do Polski). Systematycznie nabiera znaczenia turystyka na obszarach wiejskich (w 2000 roku wzrost do 13%) i turystyka objazdowa (9% - bez zmian). W 2000 roku do listy spraw, które mogłyby być przedmiotem krytyki lub przyczyniać się do niezadowolenia turystów, 2 na podstawie badań i analiz Instytutu Turystyki 13

14 najczęściej wymieniano koszty pobytu (28% wskazań), stan bezpieczeństwa razem z trudnościami komunikacyjnymi trudny, uciążliwy dojazd (po 17,5%). Kolejne miejsca na liście niedostatków zajmują: stan sanitarny (16%) i standard usług (11%). Stałą cechą turystyki przyjazdowej do Polski jest wysoki udział wielokrotnych wizyt. Liczba przyjazdów do Polski znacznie przekracza rzeczywistą liczbę turystów odwiedzających Polskę. Przeciętny turysta z Niemiec odwiedził Polskę w ciągu roku prawie cztery i pół raza Przyjazdy dane najnowsze W ruchu przyjazdowym mierzonym ilością przekroczeń granicy w okresie od stycznia do maja obserwuje się wyraźny spadek przyjazdów do Polski cudzoziemców. Granice Polski w ciągu pierwszych pięciu miesięcy przekroczyło tylko 25,5 mln cudzoziemców. W przeciwieństwie do roku 2000, w którym pierwsze cztery miesiąca charakteryzowały się trendem wzrostowym. Widoczne załamanie trendu nastąpiło już w maju zeszłego roku, później niekorzystna tendencja utrzymała się w sierpniu (spadek w stosunku do lipca). Wyniki pomiaru przyjazdów mierzonych ilością przekroczeń granicy przedstawia poniższy wykres: [mln] Rysunek 1 Przyjazdy cudzoziemców wg lat i miesięcy w mln osób. Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki 10 Pewną nadzieję można wiązać z wyraźnym wzrostem odnotowanych przyjazdów w maju, w stosunku do kwietnia roku. Istnieje nadzieja, iż w kolejnych miesiącach nastąpi powrót pozytywnej koniunktury z okresu I kw Jak podaje Instytut Turystyki najbardziej spadł ruch 7 przyjazdowy na granicach południowej i zachodniej, co może wynikać ze zmniejszania liczby wizyt handlowych (do 6 przygranicznych bazarów). 5,95 5 4,66 4,54 5,05 5, luty marzec maj czerwiec lipiec listopad 14

15 Zestawienie zmian w ruchu wg poszczególnych granic przedstawia poniższy wykres. Rysunek 2 Ruch przyjazdowy wg granic zmiany w % (lata 2001/2000) Lotniska 6,4% -7,0% Granica morska -33,5% Granica zachodnia -18,8% Czechy -29,2% Słowacja -20,1% Granica południowa Ukraina 8,7% -8,8% Białoruś Litwa 7,0% -15,3% Federacja Rosyjska -1,4% Granica wschodnia -24,4% Ogółem -35% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki W analizie ruchu przyjazdowego wg poszczególnych krajów zwraca uwagę spadek przyjazdów w grupie turystów Niemieckich i Słowackich. Nieznacznie wzrosły przyjazdy turystów z USA, Austrii, krajów Bałtyckich, (Litwy i Łotwy) oraz Skandynawskich z wyjątkiem Danii. Kierunek przyjazdu przyjazdy w I - V 2001 zmiana % (2001/2000) Ogółem ,40% Niemcy ,90% Czechy ,60% Ukraina ,10% Białoruś ,30% Słowacja ,00% Rosja ,10% Litwa ,40% Łotwa ,40% Holandia ,10% Austria ,40% Francja ,50% St.Zjedn.Ameryki ,70% Estonia ,30% Wielka Brytania ,70% Szwecja ,50% Włochy ,80% Węgry ,10% Belgia ,60% Dania ,70% 15

16 Norwegia ,10% Finlandia ,40% Izrael ,20% Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Wydatki turystów odwiedzających Polskę Przeciętne wydatki turystów zagranicznych od 1998 roku odnotowują tendencję spadkową. W 2000 roku przeciętne wydatki na osobę wyniosły 137 USD przy 200 USD w 1998 roku, zaś średnie wydatki na jeden dzień obniżyły się o 12 USD z 37 USD w 1998 do 25 w Zmiany w przeciętnych wydatkach turystów zostały przedstawione na wykresie. Rysunek 3 Przeciętne wydatki turystów przejeżdżających do Polski w okresie (w USD) wydatki na 1 osobę w USD wydatki na jedną osobę/dzień w USD 0 Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Spadek przeciętnych wydatków wynika nie tylko z niższej niż w ubiegłych latach popularności przygranicznych bazarów. Obniżenie średnich wydatków nastąpiło wśród praktycznie wszystkich badanych grup turystów krajów zachodnioeuropejskich. Poniżej przedstawiamy zestawienie zmian w wydatkach turystów zagranicznych: Niemiec i krajów Skandynawskich (Dania od 1995 roku nie jest uwzględniana w badaniach samodzielnie). 16

17 Rysunek 4 Przeciętne wydatki turystów z Niemiec i krajów Skandynawskich w czasie przyjazdów do Polski w okresie w (USD) wydatki Niemców w USD Wydatki Skandynawów w USD Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce Dominującą pozycją wydatków turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski wg najnowszych badań, stanowią koszty noclegów ok. 34% wszystkich ponoszonych wydatków 3. Istotną stale rosnącą pozycję stanowią koszty wyżywienia, obecnie ok. 24%. Rysunek 5 Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce (wg badań od I- V 2001) Usługi rekreacyjne 7% inne wydatki 4% Zakupy 22% Noclegi 34% Transport 9% Wyżywienie 24% 3 Jak wykazują najnowsze badania Instytutu Turystyki w okresie od stycznia do maja

18 Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Porównując przedstawioną strukturę do roku 2000, wzrósł udział wydatków na noclegi i wyżywienie. W 2000 roku dominująca pozycja przypadała w strukturze wydatków poniesionych na terenie Polski (tak jak w poprzednich latach) na noclegi (31%) i wyżywienie (21%). Obie te kategorie wydatków zwiększyły nieznacznie swój udział w strukturze. Na zakupy (na własne potrzeby oraz w celu odsprzedania) turyści przeznaczyli w 2000 roku 27% ogółu wydatków. Należy jednak zwrócić uwagę, iż w okresie lata rosną wydatki na usługi rekreacyjne, które w badanym okresie od stycznia do maja wyniosły tylko 7% całości wydatków. Stąd też można wnioskować, iż wzrost udziału wydatków na noclegi i wyżywienie nie będzie aż tak znaczący w ciągu całego roku jak w okresie pierwszych pięciu miesięcy tego roku. Trend rosnącego udziału wydatków na noclegi i wyżywienie potwierdza tezę, że turyści coraz częściej wybierają wyższy standard bazy noclegowej oraz poszukują wysokiej jakości zaplecza gastronomicznego. Z pewnością maleją wydatki na produkty i zakupy, których ceny w Polsce nie wiele odbiegają od średnich europejskich. Nie bez znaczenia są liczne restrykcje prawne, np. w funkcjonowaniu bazarów, czy wywożeniu przedmiotów sprzed 1946 r. Główne cele i motywy przyjazdów do Polski Jak wynika z najnowszych danych główne cele turystów odwiedzających Polskę w okresie I-V 2001 roku to sprawy służbowe i biznesowe (30%), odwiedzanie krewnych i znajomych 21% oraz turystyka wypoczynkowa 20%. Najważniejsze cele przyjazdów do Polski zostały przedstawione na poniższym wykresie: Rysunek 6 Główne cele pobytów cudzoziemców przyjeżdżających do Polski Tranzyt 8% inne cele i brak danych 9% Turystyka, wypoczynek 20% Zakupy 10% Dorywcza praca 2% Odw. krewnych, znajomych 21% Interesy, sprawy służbowe 30% 18

19 w I kwartale 2001 roku Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Stosunkowo niski udział w strukturze celów przyjazdów i pobytów cudzoziemców do Polski ma turystyka wypoczynkowa. Należy jednak zwrócić uwagę, że okres w którym przeprowadzono badania nie uwzględnia miesięcy szczytu przyjazdów turystycznych, czyli lipca i sierpnia. Rozwój turystyki biznesowej należy już od kilkunastu lat do szybko rozwijających się. Obecnie dodatkowo stymulowany poprzez zbliżającą się spodziewaną datę integracji Polski z Unią Europejską. Sposób spędzania czasu podczas pobytu w Polsce (w%) Ogółem Niemcy wsch. sąsiedzi reszta Europy poza Europą miasta 65,0 56,7 63,2 73,4 71,3 góry 1,5 2,6 0,5 1,9 3,3 morze 0,8 1,7 0,2 0,7 1,5 lasy, jeziora 1,9 5,0 0,1 1,7 0,3 Na wsi 13,2 19,7 11,8 10,8 6,9 objazd 8,9 13,5 6,0 9,9 16,4 Tur. aktywna 0,1 0,1 0,2 0,0 0,0 inne 9,1 2,5 18,2 1,1 0,9 b.d. 0,7 0,6 0,7 1,0 0,9 źródło: badania Instytutu Turystyki w 2000 r. Analiza powyższych badań wykazuje, że turyści najwięcej czasu spędzają w miastach. Aż 56,7 % Niemców swój pobyt w Polsce spędza w mieście, 19,7% zatrzymuje się na wsi, 13,5 % uczestniczy w wycieczkach objazdowych tylko niewielki procent udaje się w góry, nad morze, czy też uprawia turystykę aktywną. Jeśli chodzi o turystów z krajów sąsiadujących z Polską na wschodzie oraz o tych z pozostałych krajów Europy to wyniki tych badań kształtują się bardzo podobnie. Turyści pochodzący spoza Europy najwięcej czasu spędzają w mieście (71,3%), ale oni w odróżnieniu od turystów z Europy wyżej cenią 19

20 wycieczki objazdowe (16,4%) niż pobyt na wsi (6,9%), wogóle nie uprawiają w Polsce turystyki aktywnej Analiza uczestnictwa Polaków w turystyce W I kwartale 2001 roku wg badań IT, ok. 15,5% badanych uczestniczyło w wyjazdach turystycznych (co daje ponad 4,8 mln osób w wieku 15 i więcej lat). Uczestnictwo według poszczególnych rodzajów podróży 4 kształtowało się następująco: Krajowe podróże długookresowe: 6% badanych, to jest blisko 1,8 mln osób. Krajowe podróże krótkookresowe 9,5%, - prawie 3 mln osób. Podróże zagraniczne 3,3%, - ok. 1 mln osób Prognoza przyjazdów do Polski i podróży krajowych Przygotowana przez Instytut Turystyki prognoza 5 letnia przyjazdów do Polski, opiera się na założeniu, że przyjęcie Polski do Unii Europejskiej nastąpi około 2005 roku. To z kolei spowoduje zmniejszenie ruchu przyjazdowego ze wschodu, który pomimo rosnącej stopniowo liczby przyjazdów zza zachodniej granicy nie będzie w stanie tego zrekompensować. Zmiana struktury przyjeżdżających (turystów i odwiedzających) powinna przynieść wzrost ich wydatków, pomimo mniejszej liczby przyjazdów. Skutki ograniczeń ruchu przyjazdowego ze wschodu powinny zostać przełamane jak się zakłada od 2006 roku. Kolejne lata jak zostało przyjęte w prognozie Instytutu Turystyki przyniosą stabilny wzrost liczby turystów, z ok. 3% roczną dynamiką. Tempo wzrostu odpowiada przewidywaniom WTO dla Europy w okresie W okresie ruch turystyczny do Polski charakteryzować się będzie znacznymi wahaniami m.in. wg IT w okresie do 2003 roku średnioroczne tempo zmian wyglądać będzie następująco: 0,3%, następnie spadek w latach i powrót do tendencji wzrostowej w 2006 r. 4 powyższych liczb nie należy sumować gdyż część tych samych osób brała udział zarówno w jednym jak i w drugim rodzaju wyjazdów krajowych, niektórzy także w podróżach zagranicznych. 20

21 Należy zwrócić uwagę, iż analizy i przewidywane zmiany w wielkości przyjazdów turystów do Polski uwzględniają specyfikę i zróżnicowanie ze względu na kraj pochodzenia turystów. Jak już zaznaczono nastąpi zmiana struktury z wyraźnym przejściem trendu w stronę przyjazdów z krajów Europy Zachodniej Odrębnie rozpatrywane w porównaniu z resztą świata są niżej wymienione kraje, analiza których przedstawia się następująco: Niemcy - wzrost do poziomu ok. 6,7 mln przyjazdów w Sąsiedzi ze wschodu (Rosja,, Białoruś, Ukraina) istotne wahania ogólnej liczby przyjazdów wynikające z podłoża ekonomiczno-prawnego, w prognozowanym okresie nastąpi spadek. Kraje Bałtyckie (Łotwa, Estonia, Litwa) - tendencja rosnąca ok. 4-5% rocznie 5 Czechy i Słowacja - stabilizacja na poziomie poniżej 400 tys. Pozostały świat, (głównie Europa Zachodnia i Ameryka Północna) spodziewany wzrost średnio o 4,6% w okresie rocznie (pozytywny wpływ wejścia Polski do UE); po 2006 tempo wzrostu może zostać utrzymane przez pewien czas. W turystyce krajowej przewiduje się następujące trendy: Wzrost przeciętnego uczestnictwa Polaków w wyjazdach krajowych i zagranicznych z ok. 60% w 2000 roku (63% w 1999) do ok. 70% w 2006 roku Liczba krótkich podróży wzrośnie z przewidywanych w 2001 roku 57 mln do 75 mln (31%) w 2006 r. Liczba długich podróży wzrośnie z przewidywanych w 2001 roku 24 mln do 31 mln (29%) w 2006 r. Wzrost liczby podróży w turystyce krajowej będzie spowodowany m.in. wzrostem siły nabywczej złotówki, wzrostem wyjazdów służbowych (integracja z Unią), a także poprawą jakości i rozwoju rodzimej infrastruktury turystycznej w tym komunikacyjnej (Plan TINA modernizacji dróg, dostosowanie do wymogów UE), noclegowej (zarówno w segmencie ekonomicznym, średnim jak i elitarnym) oraz uzupełniającej parki rozrywki, obiekty sportowe, rozwój bazy uzdrowiskowej etc. 5 Zmieniona prognoza w stosunku do IT, wg przewidywań PART kraje Bałtyckie wejdą w tym samym okresie do Unii, co spowoduje stabilny wzrost ilości przyjazdów turystów z tych krajów 21

22 3.2. Trendy w turystyce światowej Strategia Rozwoju Turystyki dla miasta Oświęcim Według wstępnych, uaktualnionych w maju 2001, danych WTO: Do 697,8 milionów wzrosła liczba międzynarodowych podróży w 2000 roku, o 7,3% więcej niż w poprzednim roku. Przychody z turystyki międzynarodowej wyniosły 477,9 miliardów USD, co przekłada się na wzrost o 5% w stosunku do roku ubiegłego. Kraje europejskie odnotowały wzrost podróży o 5,9% do 402,7 milionów, stanowi to 58% ogólnej liczby podróży międzynarodowych. Europejczycy najczęściej wypoczywają na swoim kontynencie, podróżując do innych krajów europejskich (aż 87% wyjazdów Europejczycy realizują w Europie). Według WTO najwięcej przyjazdów turystycznych (turystów zagranicznych) realizują takie kraje jak Francja (75 mln), USA (51 mln), Włochy (48 mln), Hiszpania (41 mln). Najszybszy wzrost wśród krajów z pierwszej dziesiątki notują Chiny (15,5%) i Rosja (14,5%), czyli kraje odkrywane dla turystyki oraz państwa które mogą mówić o renesansie popytu na turystykę np. Niemcy (12,9%) i Włochy (12,8%). Zdecydowanie najwięcej na turystyce zarabiają Stany Zjednoczone aż 85 mld USD, kolejne kraje jak: Hiszpania, Francja, czy Włochy odnotowują przychód już o 50 mld USD niższy. Najwięcej na turystykę wydają mieszkańcy USA i Niemiec. Szczególnie wysokie wydatki Stanów Zjednoczonych i Niemiec są niezwykle istotne dla potencjalnego rozwoju rynku usług turystycznych w Polsce w tym w Oświęcimiu (poniższy wykres): Rysunek 7 Kraje wydające najwięcej na turystykę [mln] ,1 59, ,9 48,2 wydatki rok ,3 35,6 28,8 32,8 wydatki rok ,8 18,6 17,7 16,9 0 USA Niemcy W. Brytania Japonia Francja Włochy 22

23 Źródło: Opracowanie PART S.A. na podstawie danych Instytutu Turystyki Ogólne tendencje w turystyce światowej IPK International, (znana europejska firma consultingowa w dziedzinie turystyki) ocenia, że w 2000 r. dorośli mieszkańcy Europy (powyżej 15 roku życia) odbyli ok. 350 mln podróży zagranicznych z przynajmniej 1 noclegiem, o ok. 7% więcej niż w poprzednim roku. Jest to największy wzrost jaki zanotowano w ostatniej dekadzie minionego wieku. Liczba udzielonych noclegów wzrosła jeszcze wyraźniej o ok. 10% co oznacza, że pobyty uległy nieznacznemu wydłużeniu. Istotnie bowiem aż o 15% - wzrosły łączne wydatki Europejczyków, osiągając sumę ok. 300 mld Euro, co daje średnie wydatki na poziomie 990 Euro na osobę i 104 Euro dziennie. Jak widać są to kwoty znacząco wyższe od przeciętnych wydatków turystów zagranicznych w Polsce. Wzrost ten wynika częściowo z niekorzystnego kursu Euro w stosunku do dolara. Jest to również czynnik, który wpłynął na wybór kierunków podróży, jak i na lojalność turystów w stosunku do krajów strefy dolarowej. Generalnie rzecz ujmując Europejczycy deklarują wysoki poziom zadowolenia z podróży (91%), a większość wyraża chęć powrotu do ubiegłorocznego miejsca wypoczynku (61%). Regionem najlepiej ocenianym są wyspy Oceanu Indyjskiego (100% osób usatysfakcjonowanych), Azja Wschodnia i Zachodnia (po 99%) oraz Afryka Południowa (97%). Jak wskazują badania do krajów europejskich gwarantujących wysoką jakość usług w 2000 r. należały: Szwecja (96% osób zadowolonych), Islandia (96%), Portugalia (95%) i Słowenia (95%). Lepsze wyniki w zakresie oceny jakości usług odnotowano także w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (z wyjątkiem Rosji). 23

24 4 ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA REGIONU Atrakcyjność turystyczna każdego regionu może być oceniana w kontekście szeregu elementów odgrywających istotną rolę w rozwoju turystyki. Do czynników tych należą: Walory turystyczne a wśród nich: - udział powierzchni lasów w powierzchni gminy, - udział powierzchni łąk i pastwisk w powierzchni gminy, - udział pozostałych gruntów i nieużytków w powierzchni gminy, - rzeki w gminie według klasy czystości, - jeziora w gminie według klasy czystości, - inne walory naturalne (góry, morze, zabytki przyrodnicze, parki narodowe), - ważniejsze zabytki, - muzea, - liczba targów, wystaw i imprez odbywających się w gminie i ich natężenie w ciągu roku, - szlaki turystyczne (piesze, rowerowe i wodne). Stan środowiska naturalnego, jego czystość, rezultaty działań z zakresu ochrony środowiska naturalnego. Dostępność komunikacyjna: - drogi krajowe, - połączenia kolejowe, - inne możliwości transportu w regionie (np. transport morski, samolotowy), - turystyczne środki transportu w regionie Zestawienie powyższych elementów pozwala określić atrakcyjność turystyczną danego regionu. Należy jednak pamiętać, że ocena taka jest ściśle związana z oferowanym produktem turystycznym oraz segmentem turystów, którzy mają być odbiorcami danej oferty. Z jednej strony mogą występować regiony o bogatej historii oraz rozbudowanej infrastrukturze turystycznej, z drugiej zaś będą miejsca o bogatych walorach przyrodniczych, dysponujące podstawowym zapleczem turystycznym każde z tych miejsc, pomimo 24

25 posiadania odmiennych i częściowych walorów, może być atrakcyjne turystycznie dla wybranych grup odbiorców Walory turystyczne miasta Oświęcimia Analiza walorów turystycznych Oświęcimia rozpatrywanych pod kątem obecnej funkcji turystycznej miasta obejmuje ocenę walorów naturalnych oraz walorów tzw. antropogenicznych Walory naturalne Oświęcim powiatowe, leżące w województwie małopolskim, zajmuje ogólną powierzchnię 3030 ha. Na obszarze tym znajdują się: - 18 ha lasów i gruntów leśnych, ha łąk, ha użytków rolnych, ha klasyfikowane są jako pozostałe grunty i nieużytki. W samym mieście nie ma walorów naturalnych mogących generować ruch turystyczny. Naturalna rzeźba terenu w obrębie miasta jest silnie przekształcona (eksploatacja żwiru, składowiska odpadów przemysłowych i komunalnych, oczyszczalnia ścieków, osadniki, budowa kanału, wały przeciw powodziowe, nasyp kolejowy, chaotyczna zabudowa). Soła i Wisła Miasto Oświęcim leży w Dolinie rzek Soły i Wisły, tworzących w granicach miasta rozbudowany węzeł wodny. Zanieczyszczenie wody w rzekach powoduje, że nie mogą być wykorzystywane jako kąpieliska, a obecne warunki (np. niski stan wód) nie sprzyjają rozwojowi turystyki aktywnej na tym terenie. Jezioro Kruki Jezioro Kruki jest największym zbiornikiem wodnym w mieście. Dawniej był terenem rekreacyjnym. Niestety obecnie jego woda jest także pozaklasowa, co jest równoznaczne z zakazem kąpieli. Inne walory naturalne O ile w mieście nie ma zbyt wielu walorów naturalnych mogących bezpośrednio wpływać na kreowanie ruchu 25

26 turystycznego, to w jego otoczeniu występuje wiele zespołów stawów rybnych oraz liczne zasoby zieleni o dużych walorach przyrodniczych, podlegające ochronie. Są to: - rezerwat krajobrazowy Żaki - rezerwat krajobrazowy Lipowiec - rezerwat krajobrazowy Bukowica - Teńczyński Park Krajobrazowy - Około 14 pomników przyrody, Występowanie w samym mieście, jak i na jego obrzeżach zieleni (lasów, parków) daje możliwość obcowania z przyrodą i uprawiania turystyki wynikającej z motywów odpoczynku, czy relaksu. Tego rodzaju walory przyrodnicze nie będą jednak nigdy stanowić istotnych atrakcji miasta a jedynie pełnić funkcję wspomagającą dla budowy produktów turystycznych. Mogą stanowić ponadto dodatkową atrakcję dla przybywających grup pielgrzymkowych i np. dla wycieczek szkolnych, wnosząc do tradycyjnego zwiedzania dodatkowy aspekt edukacyjno poznawczy. Najbliższe otoczenie miasta Oświęcimia, dzięki istniejącym walorom naturalnym, zapewnia natomiast mieszkańcom regionu możliwość atrakcyjnego spędzenia czasu. Niewątpliwie do największych atrakcji turystycznych regionu można zaliczyć teren położony w międzywalu rzeki Soły. Teren ten zajmuje powierzchnię 150 hektarów jest corocznie miejscem wypoczynku, sportu i rekreacji oświęcimian. Jak widać z powyższego zestawienia samo miasto Oświęcim nie będzie pełniło miejsca wypoczynku organizowanego w oparciu o walory naturalne. Funkcję taką spełniać mogą natomiast okoliczne gminy, bogatsze w tego rodzaj walory. W przypadku Oświęcimia główny kierunek rozwoju turystyki wskażą walory antropogeniczne, przedstawione poniżej Walory antropogeniczne To co decyduje o niepowtarzalnej pozycji Oświęcimia wśród innych miast Polski to utworzone na terenie byłego obozu zagłady KL Auschwitz Birkenau Państwowego Muzeum. Fakt ten eksponowany w większości materiałów informacyjnych i promocyjnych, wydawanych praktycznie tylko przez Muzeum powoduje, że miasto ma jednoznacznie wykreowany wizerunek na turystycznej mapie Polski. 26

27 Oświęcim jest również miastem o dużym stopniu nagromadzenia wielu cennych zabytków oraz miejscem, gdzie odbywają się liczne imprezy zarówno kulturalne, jak i sportowe. Oświęcim spełnia zatem większość z wymogów stawianych przed strefą rekreacyjną. Wśród najważniejszych zabytków Oświęcimia należy wskazać: Zabytki i muzea: Wieża obronna, Zamek Książąt Oświęcimskich, Stare Miasto, Liczne zabytki sakralne: - kościół parafialny (macierzysty) p.w. Wniebowzięcia NMP, - kościół p.w. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, - kaplica św. Maksymiliana Męczennika, - kościół św. Jacka Odrowąża, - Klasztor Zgromadzenia Sióstr Serafitek i kościół p.w. Matki Bożej Bolesnej, - kościół p.w. Miłosierdzia Bożego, - Klasztor Sióstr Karmelitanek Bosych i kościół p.w. Obcowania Wszystkich Świętych, - kościół p.w. św. Józefa Robotnika, - Kaplica mauzoleum rodziny Hallerów, - synagoga, Zabytkowe cmentarze, w tym: - Cmentarz rzymskokatolicki (parafialny), założony w pierwszej połowie XIX wieku, - Cmentarz wyznania mojżeszowego (kirkut), funkcjonujący od przełomu XVIII i XIX stulecia. Liczne zabytki historii i kultury w gminach ościennych: - Osiek ( zespół parkowo pałacowy w stylu orientalnym, neogotyckie budynki gospodarcze z 1843 r., stary kościół pod wezwaniem św. Andrzeja, Dąb Pręgierz), - Polanka Wielka ( pałac barokowy z 1769 r., klasyczne oficyny z XVIII w., drewniany kościół p.w. św. Mikołaja z poł. XVI w.), - Poręba Wielka ( pałac w stylu neogotyckim z około połowy XIX w., Grottgerówka - oficyna A. Grottgera, drewniany kościół pod wezwaniem Św. Bartłomieja z początku XVI w., kapliczka wmurowana w suchy pień olbrzymiego dębu). Zbiory Historyczno Etnograficzne ( powstałe w 1993 r., znajdujące się w południowej XVI wiecznej części Zamku), Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau w Oświęcimiu. 27

28 Imprezy i wydarzenia kulturalne: Innym elementem mogącym bezpośrednio wpływać na okresowy wzrost przyjazdów turystycznych do Oświęcimia są różnego rodzaju imprezy organizowane w mieście. O tym jednak czy impreza stanowiła istotny czynnik aktywizacji turystycznej miasta zadecyduje odpowiedni program oraz skuteczna promocja projektu. Najbardziej popularne i najczęściej odwiedzane imprezy to wydarzenia organizowane cyklicznie. W Oświęcimiu imprez przygotowywanych corocznie jest kilka, co w znaczny sposób wpływa na atrakcyjność miasta w okresie ich trwania. Oświęcim posiada bogaty kalendarz imprez o różnorodnym charakterze: turystycznym, sportowym, kulturalnym. Są to jednak głównie imprezy o zasięgu regionalnym, jak: wystawy oświęcimskich twórców, konkursy literackie, konkursy plastyczne i fotograficzne dla dzieci i młodzieży, różne imprezy sportowe: zawody pływackie, turnieje piłki nożnej, międzyszkolne ligi strzeleckie, biegi przełajowe dla dzieci i młodzieży, itp. Charakter imprez ponadlokalnych, krajowych mają m.in.: Imprezy kulturalne a wśród nich: - Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych Kochać człowieka (luty, organizowany co dwa lata), - Biennale Fotografii Kochać człowieka (marzec), - Festyn pod patronatem Rady Europy (maj), - Międzynarodowe Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych (lipiec), - Tydzień Kultury Beskidzkiej międzynarodowe prezentacje folklorystyczne (lipiec / sierpień), - Otwarte Drzwi Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży (sierpień), - Ogólnopolski Konkurs Literacki Pisanie dobre na chandrę (październik); Wydarzenia sportowe, takie jak: - Przełajowy Ogólnopolski Wyścig Kolarski (styczeń), - Międzynarodowy Turniej Juniorów w hokeju na lodzie (kwiecień), - Mistrzostwa Polski Juniorów w pływaniu (marzec), - Mistrzostwa Polski w Hokeju na Lodzie, - Mistrzostwa Polski Niepełnosprawnych w pływaniu (maj), - Ogólnopolski spływ Kajakowy Trzech Zapór (czerwiec) 28

29 - Ogólnopolskie Zawody Kadry Narodowej w łyżwiarstwie figurowym (październik) i inne. Religijnych: najbardziej znany to: - Marsz Żywych - Tydzień Kultury Chrześcijańskiej (listopad) Żadna z tych imprez jednak nie jest jednoznacznie kojarzona z Oświęcimiem (brak silnej identyfikacji imprezy z miastem). Najbardziej znane szerokiemu gronu odbiorców imprezy to: Marsz Żywych, Międzynarodowe Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych. Oprócz wymienionych powyżej imprez cyklicznych (bądź też zorganizowanych jednorazowo ale mających potencjał wzrostowy w przyszłości, jeżeli tylko organizowane będą cykliczne) w sezonie w Oświęcimiu organizowanych jest szereg mniejszych imprez: festyny, koncerty, wystawy, zawody itp. Ze względu na swój rozmiar oraz niewielką promocję nie kreują jednak dodatkowego ruchu turystycznego a jedynie stanowią atrakcję dla mieszkańców oraz przebywających w Oświęcimiu niewielkich grup turystów. W mieście organizowane są ciekawe imprezy kulturalne np.: Biennale Fotografii Kochać człowieka oraz Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych Kochać człowieka, które w istotny sposób mogłyby wpłynąć na zmianę wizerunku Oświęcimia ( do tej pory kojarzonego tylko z Muzeum ), ale są one według nas niedostatecznie promowane. Ich lepsza promocja, a przede wszystkim uatrakcyjnienie formuł tych imprez mogłoby stanowić atrakcyjną ofertę miasta. Oświęcim nie bierze aktywnego udziału w międzynarodowych i krajowych targach turystycznych co nie daje możliwości szerokiej prezentacji oferty Oświęcimia na rynku turystycznym Wnioski dotyczące walorów turystycznych miasta Oświęcimia Analiza walorów naturalnych i antropogenicznych miasta Oświęcimia pozwala na wysunięcie następujący wniosków: Zbyt małe wykorzystanie historycznego aspektu funkcjonowania miasta samo podkreślanie faktu, iż w Oświęcimiu znajduje się Państwowe Muzeum Auscheitz - Birkenau nie wystarczy do zachęcenia turystów do odwiedzenia centrum miasta. 29

30 Rozwinięty ruch pielgrzymkowy w mieście (do Państwowego Muzeum Auschwitz - Birkenau ) powinien być wykorzystany do zainteresowania przybywających turystów innymi zabytkami sakralnymi miasta. Realizacji takiego celu mogłaby być osiągnięta poprzez wydanie samodzielnego materiału w którym, opisane byłyby trasy turystyczne w oparciu o te obiekty itp., częściowo znajduje się to w opracowaniach Oświęcim oraz Oświęcim wczoraj i dzisiaj, ale nie są one dostępne dla szerokiej rzeszy odbiorców. Na stronach internetowych miasta znajdują się informacje o zabytkach znajdujących się w Oświęcimiu i okolicach, ale nie są one także ułożone w konkretne trasy, które ułatwiłyby turystom zwiedzanie. Oświęcim pełni rolę ponadregionalnego centrum sportowego i kulturalnego. Występuje tu bardzo dobra infrastruktura sportowo rekreacyjna np.: kryta pływalnia o wymiarach olimpijskich, kryta hala lodowa na 3500 miejsc, stadiony piłkarskie, korty tenisowe, sale gimnastyczne z widownią, ośrodek sportów wodnych oraz baza i zaplecze kulturalne Oświęcimskiego Centrum Kultury, Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży oraz Centrum Dialogu i Modlitwy, wszystko to jest fundamentem do zmiany wizerunku miasta, Bardzo słabe zagospodarowanie akwenów wodnych oraz rzek przepływających przez miasto powoduje, że nie jest terenem atrakcyjnym dla turystów pod względem rekreacyjnym. Większa dbałość o czystość wód oraz organizowanie różnych imprez np. spływy kajakowe, Puszczanie Statków Pokoju uatrakcyjniłyby pobyt w mieście. Przez Oświęcim przebiegają cztery znakowane szlaki turystyczne, o łącznej długości 130 km. Szlaki te są pod opieką PTTK w Oświęcimiu, niestety znajdują się one w bardzo złym stanie, a nawet zanikają. Przywrócenie ich do dawnej świetności może być ciekawą propozycją dla przybywających do miasta turystów Stan ochrony środowiska Środowisko naturalne i jego czystość odgrywają decydującą rolę w określaniu możliwości wypoczynku w danym regionie. Oświęcim jest miastem w którym dominującymi formami turystyki są ruch pielgrzymkowy oraz krajoznawczy związany z zabytkami architektonicznymi, tak więc stan środowiska naturalnego nie ma bezpośredniego wpływu na rozwój turystyki na tym terenie. 30

31 Jak wynika z analizy działań władz miasta, czystość środowiska naturalnego jest stale poprawiana poprzez podejmowane przez Zarząd Miasta inwestycje i przedsięwzięcia. Należą do nich m.in. Oddana w 1994 roku przez Zarząd Miasta oraz Firmę Chemiczną DWORY S.A. w Oświęcimiu do wspólnego użytku Miejsko Przemysłowa Oczyszczalnia Ścieków wyposażona w komputerowy system sterowania, miasto posiada dobrze rozbudowaną sieć kanalizacyjną o łącznej długości ok. 200 km, korzysta z niej ok. 90% użytkowników. Od 1995 roku na terenach gdzie nie ma możliwości podłączenia się do sieci kanalizacji sanitarnej, właściciele nieruchomości otrzymują dofinansowanie na wywóz ścieków oraz budowę przydomowych oczyszczalni ścieków ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Oświęcimiu. Powstanie składowiska odpadów komunalnych pozwoliło w sposób bezpieczny dla środowiska gromadzić odpady komunalne z terenu miasta i sąsiednich gmin. Działania w tym wymiarze ułatwia funkcjonujący od 1997 roku Miejski System Gospodarki Odpadami Komunalnymi. Według Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, która w czterech punktach prowadzi badania stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego następuje znaczna poprawa sytuacji w tym zakresie. Dzięki prowadzonej od kilku lat polityce proekologicznej, Oświęcim otrzymał tytuł gminy przyjaznej dla środowiska na II Małopolsko-Austryjacko-Niemieckiej konferencji Eko-Tech Krynica 99. W samym Oświęcimiu szczególnej opiece, w ramach działań ekologicznych, należy poddać rzekę Sołę w Oświęcimiu, kąpielisko Kruki w Oświęcimiu oraz rzekę Skawę w Zatorze, które ze względu na wysokie zanieczyszczenie nie mogą spełniać funkcji rekreacyjnej i wypoczynkowej Dostępność komunikacyjna Oświęcim cechuje się bardzo dobrą dostępnością komunikacyjną. Sąsiaduje z trzema ważnymi regionami gospodarczymi Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym, aglomeracją krakowską i regionem podbeskidzkim z miastem Bielsko Białą na czele. 31

32 Miasto leży na skrzyżowaniu dróg tranzytowych, dojazd do niego jest łatwy dzięki następującym drogom krajowym: - droga nr 44 Tychy Oświęcim Zator Skawina - droga nr 933 Chrzanów Oświęcim Pszczyna - droga nr 948 Oświęcim Kęty W najbliższej okolicy przebiegają realizowane i planowane do realizacji autostrady A-4 i A-1. Na terenie Oświęcimia dobrze funkcjonuje komunikacja miejska, która obsługuje także połączenia z sąsiednimi gminami. Połączenia na dalsze odległości obsługiwane są przez PKS. Utrzymywane są bezpośrednie kursy do Krakowa, Bielska Białej i Katowic. Dość często autobusy kursują w kierunku Żywca, Międzybrodzia Bialskiego oraz Kęt. Połączenia z Wadowicami, Suchą Beskidzką, Zakopanem i Cieszynem charakteryzują się małą częstotliwością. PKS obsługuje także komunikację Oświęcimia z wiejskimi gminami powiatu oświęcimskiego. Przewoźnicy prywatni prowadzą przewozy głównie do tych miejscowości, do których dojazd koleją jest znacznie utrudniony, a połączenia autobusowe są bardzo rzadkie, czyli do Tych, Woli i Pszczyny. W Oświęcimiu zlokalizowane są dwie kolejowe stacje osobowe. Główną stacją jest dworzec Oświęcim. W północno wschodniej części miasta znajduje się stacja Dwory I, położona głównie w sąsiedztwie terenów przemysłowych. Istotne znaczenie dla powiązań zewnętrznych mają linie: Oświęcim Zator Kraków, Oświęcim Mysłowice Katowice, Zebrzydowice Czechowice Oświęcim Trzebinia. Miasto ma również stosunkowo dobre połączenia kolejowe z Wiedniem, Pragą oraz Bratysławą. Jest ważnym węzłem kolejowym z dostępem do połączeń inter-city i euro-city. 32

33 Połączenie kolejowe Strategia Rozwoju Turystyki dla miasta Oświęcim Liczba pociągów bezpośrednich Liczba autobusów bezpośrednich Oświęcim - Kraków Oświęcim Bielsko Biała 2 10 Oświęcim - Katowice 13 2 Oświęcim - Żywiec 1 4 Oświęcim - Kęty 0 Ok. 40 Oświęcim - Zakopane 0 1 Oświęcim - Wadowice 0 5 Oświęcim Sucha Beskidzka 0 1 Oświęcim - Cieszyn 0 11 Oświęcim Zebrzydowice 3 0 Oświęcim Czechowice 0 18 Dziedzice Oświęcim - Racibórz 1 1 Oświęcim - Chałupki 2 0 Oświęcim Wodzisław Śląski Oświęcim Petrovice u 0 2 Karvine Oświęcim - Bratislava 1 0 Tabela 1 Bezpośrednie połączenia kolejowe Oświęcimia, opracowanie własne PART na podstawie internetowej informacji PKP (rozkład ważny od ), Bezpośrednie połączenia autobusowe Oświęcimia, opracowanie własne PART na podstawie wywiadu telefonicznego. 1 1 W stosunkowo niewielkiej odległości znajdują się dwa największe porty lotnicze w Polsce południowej: Kraków Balice ok.55km, Katowice Pyrzowice ok.70 km, Miasto Oświęcim leży na szlaku drogi wodnej górnej Wisły, rozpoczynającej swój bieg od stopnia wodnego Dwory w budowie, łączącej wschodnią część Śląska z Krakowem, ale głównym przeznaczeniem drogi wodnej było utworzenie warunków do wywozu węgla z kopalni Wnioski dotyczące dostępności komunikacyjnej Umiejscowienie Oświęcimia stwarza duże możliwości rozwoju ruchu turystycznego. Brak bezpośrednich połączeń PKS oraz PKP z największymi miastami Polski (Warszawa, Gdańsk, Szczecin) ogranicza w 33