200 lecie urodzin Pawła Brylińskiego ( )

Transkrypt

1

2 Ewa Chmielewska 200 lecie urodzin Pawła Brylińskiego ( ) Rok 2014 jest bardzo istotny w dziejach wielkopolskiej kultury ludowej, bowiem w tym roku przypada jubileusz lecia urodzin Pawła Brylińskiego ludowego rzeźbiarza, niepiśmiennego snycerza wędrownego, wybitnego twórcy południowej Wielkopolski, zwanego Mistrzem z Masanowa Pawła Brylińskiego odkrył i określił jego warsztat Stanisław Błaszczyk w roku 1934 i nazwał artystę Mistrzem z Masanowa Pierwszą wzmiankę o nim zamieścił w 1935 r w Kurierze Literacko-Naukowym Snycerz jest synem ziemi wieruszowskiej, bowiem urodził się w Wieruszowie Metryka jego chrztu świętego znajduje się w księdze metrykalnej Liber Metrices Babtizatorum Ecclesiae Parochialis Wierusowiensis (z lat ) parafii rzymskokatolickiej p w Zesłania Ducha Świętego Na stronicy 336, poz 2, widnieje łaciński zapis: Roku Pańskiego tysiąc osiemset czternastego, dwudziestego trzeciego czerwca Ja, Ludwik Meyzner, eremita misjonarz pierwszego Zakonu Świętego Pawła, ochrzciłem niemowlę płci męskiej i nadałem mu imię Paweł, syna Piotra Brylińskiego i Franciszki Polowej, prawowitych małżonków, urodzonego dnia dwudziestego pierwszego o godzinie trzeciej po południu bieżącego roku Chrzestnymi byli Sławetny Michał Świeściak i Barbara Brylska, wszyscy z miasta Wieruszowa Lata młodości Paweł Bryliński spędził w domu rodzinnym przy obecnej ul Waryńskiego, naprzeciwko ul Kaliskiej Miał starszego brata Piotra, urodzonego 24 VI 1809 r Ulica, gdzie się urodził i mieszkał rzeźbiarz nosi nazwę Pawła Brylińskiego Zabiegali o to dyr Jerzy Ajtner i Andrzej Olbromski wieloletni prezes i działacz Oddziału PTTK ZIEMIA WIERUSZOWSKA W roku 2010 została odsłonięta pamiątkowa tablica:

3 Około roku 1835 Paweł Bryliński wywędrował z żoną Franciszką do Wielkiego Księstwa Poznańskiego i osiedlił się na niewielkim gospodarstwie w Wielowsi Klasztornej Później zamieszkał z rodziną w Masanowie, gdzie nabył 8 mórg ziemi W roku 1837 Pawłowi i Franciszce urodził się jedyny syn Stanisław, którego potomstwo do dzisiaj mieszka na ojcowiźnie Mistrz z Masanowa był rzeźbiarzem wędrownym Mało zajmował się własnym gospodarstwem Przemierzał miasteczka i wioski za zarobkiem Nawet, gdy miał blisko, nie przychodził do domu przed całkowitym ukończeniem krzyża Swoje Boże Męki strugał w stodołach i szopach fundatorów Majster pozostawał na utrzymaniu gospodarza do ukończenia rzeźby Drobne figurki wykonywał u siebie w domu Strugał też skrzypce oraz przedmioty przydatne w gospodarstwie, jak maglownice i kołowrotki Na wiosnę wybierał się w świat Są dwa zasadnicze rodzaje rzeźb Pawła Brylińskiego Pierwszy obejmuje samodzielne rzeźby Chrystusa na krzyżach, słupach i w kapliczkach oraz samodzielne rzeźby świętych w kapliczkach Drugi rodzaj obejmuje wyobrażenia świętych podporządkowane bryle krzyży i słupów przydrożnych Cały program ikonograficzny wycinany był z jednego pnia, najczęściej dębowego Paweł Bryliński był twórcą bardzo płodnym Rzeźbił nieustannie blisko 50 lat Pierwszą znaną datowaną rzeźbą jest słup z Ołoboku z 1840 roku Ostatnią datowaną rzeźbą jest krzyż w Masanowie z 1885 roku Duża cześć krzyży i kapliczek została zniszczona podczas II wojny światowej, na polecenie Adolfa Hitlera kanclerza III Rzeszy Obecnie możemy wskazać ponad 130 obiektów i ponad 70 miejscowości, w których były lub jeszcze istnieją rzeźby Pawła Brylińskiego W tej liczbie zawiera się 49 krzyży (25 datowanych) i 10 słupów (4 datowane) Zarówno krzyże, jak i słupy zdobione rzeźbami, nazywano Bożymi Mękami Stawiano je na cmentarzach, mogiłach, na rozstajach dróg, w lasach, ogrodach, przy mostach Kapliczki zawieszano na drzewach Figury umieszczano we wnękach na frontach domów Swoją twórczością boży snycerz realizował duchowe potrzeby wielkopolskiego ludu Tę funkcję dzieła Mistrza z Masanowa pełnią nieprzerwanie do dzisiaj Snycerz zmarł 18 kwietnia 1890 roku w Masanowie

4 Sokolniki Obchody jubileuszowe w Sokolnikach, Mikstacie, Poznaniu i Ostrowie Wielkopolskim Dnia 11 czerwca w Sokolnikach odbyły się uroczyste obchody 200 rocznicy urodzin Pawła Brylińskiego Impreza przygotowana została przez PTTK Oddział ZIEMIA WIERUSZOWSKA w ramach XX Dni Wieruszowa i Święta Powiatu Wieruszowskiego Obchody rocznicowe rozpoczęła msza święta celebrowana przez ks Kazimierza Wawrzyniaka w parafii pw Św Mikołaja w Sokolnikach Tam uczestnicy mogli posłuchać opowieści Ewy Chmielewskiej o Mistrzu z Masanowa Po mszy świętej wszyscy zaproszeni na uroczystość goście udali się do budynku GOKSiT w Sokolnikach, gdzie uczniowie Gimnazjum Publicznego im Jana Pawła II w Sokolnikach przedstawili montaż słowno muzyczny nawiązujący do życia i twórczości Pawła Brylińskiego W sali GOKSiT Ewa i Michał Chmielewscy zainstalowali wystawę fotografii Ewy Chmielewskiej, przedstawiającą rzeźby Pawła Brylińskiego i jego biografię Dużym zainteresowaniem cieszyły się zaprezentowane oryginalne rzeźby i opowieści Michała Chmielewskiego o ich losach Była też prezentacja multimedialna rzeźb na szlaku Pawła Brylińskiego oraz reportaż filmowy, w którym Ewa Chmielewska opowiada o życiu i twórczości Pawła Brylińskiego Oddział PTTK ZIEMIA WIERUSZOWSKA i Oddział PTTK w Ostrowie Wielkopolskim

5 przy współpracy Komisji Krajoznawczej Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego ustanowiły regionalną, trójstopniową odznakę krajoznawczą Pawła Brylińskiego Mikstat Uroczystości odpustowej ku czci świętego Rocha w Mikstacie towarzyszyła dnia 15 sierpnia 2014 r już X sesja popularno - naukowa z cyklu Siła kultu tradycji wiary Na sesji zostały wygłoszone referaty o: Pawle Brylińskim, Medalu Świętego Rocha, Godzinkach o Świętym Rochu i Szkole Świętego Rocha Przedstawiony był program telewizyjny Ziarno, który realizowano w sanktuarium Podobnie jak w Sokolnikach, tak i tutaj zaprezentowana była wystawa fotografii Ewy Chmielewskiej, poświęcona rzeźbom Pawła Brylińskiego i jego życiu Ewa Chmielewska wygłosiła referat o życiu i twórczości Pawła Brylińskiego, którego rzeźba

6 św Rocha znajduje się w drewnianym kościółku pw Świętego Rocha na górce, na cmentarzu grzebalnym Wystała trwała dwa dni 15 i 16 sierpnia Uczestnicy z zainteresowaniem oglądali fotografie i zadawali pytania Źródło fot:

7 Źródło fot : Poznań W sobotę 8 listopada o godzinie 1200 w Muzeum Etnograficznym Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu miało miejsce spotkanie z cyklu Pasjonaci pt Paweł Bryliński mistrz z Masanowa Najnowsze odkrycia Ewy i Michała Chmielewskich Z okazji dwusetnej rocznicy urodzin Pawła Brylińskiego - najwybitniejszego twórcy krzyży i słupów przydrożnych stawianych w 2 Połowie XIX wieku na terenach południowej Wielkopolski - Ewa i Michał Chmielewscy opowiadając o swojej pasji, zaprezentowali kilka autentycznych rzeźb Brylińskiego, które odnaleźli w trakcie swoich prac dokumentacyjnych Na spotkanie przyszli pracownicy naukowi, studenci, etnografowie, przedstawiciele mediów i pasjonaci Pawła Brylińskiego

8 Ostrów Wielkopolski Dnia 14 listopada 2014 roku o godzinie 1700 w Bibliotece Publicznej im Stefana Rowińskiego odbył się wernisaż wystawy rzeźby sakralnej Pawła Brylińskiego w 200 rocznicę urodzin autorstwa Ewy i Michała Chmielewskich W wernisażu uczestniczyli właściciele rzeźb, potomkowie Pawła Brylińskiego, księża, organizatorzy wystawy i liczna grupa pasjonatów twórczości Pawła Brylińskiego Na wystawie eksponowanych było 13 oryginalnych rzeźb sakralnych dłuta Pawła Brylińskiego, które zostały odkryte lub odnalezione w ciągu ostatnich piętnastu lat przez Ewę i Michała Chmielewskich Wystawę wzbogaciły fotografie rzeźb Całość doskonale zamknął pięknie wydany, bogato ilustrowany katalog, wydany przez Bibliotekę Publiczną im Stefana Rowińskiego oraz okolicznościowe widokówki wydane przez Społeczny Komitet Ratowania Rzeźby Sakralnej Pawła Brylińskiego Wystawę, która trwała do 12 grudnia 2014 roku, zwiedziło wielu uczniów szkół ostrowskich i spoza Ostrowa Wielkopolskiego

9

10 Ewa Chmielewska Paweł Bryliński ( ) Boży Snycerz Paweł Bryliński - wybitny rzeźbiarz ludowy Południowej Wielkopolski, którego twórczość zaważyła na stylu i technice snycerskiej okolic Ostrowa Wlkp i Odolanowa, wzdłuż Baryczy i Ołoboku (dopł Prosny) a nawet Krotoszyna Rzeźbiarz urodził się w Wieruszowie Księga chrztów parafii rzymsko katolickiej Zesłania Ducha Świętego w Wieruszowie zawiera tej treści zapis w języku łacińskim 1 : Roku Pańskiego 1814 dnia 24 czerwca ja Ludwik Meyzner eremita misjonarz pierwszego Zakonu św Pawła ochrzciłem chłopca imieniem Paweł - syna Piotra Brylińskiego i Franciszki Polownej, urodzonego dnia 21 o godzinie trzeciej po południu bieżącego miesiąca i roku Rodzice chrzestni - Michał Świeściak i Barbara Brylska, wszyscy z Wieruszowa Około roku 1835 Paweł Bryliński przybył z żoną do Wielowsi Klasztornej 2 Miał drewnianą chatkę krytą strzechą 3 i trzy morgi ziemi 4 Później osiedlił się w Masanowie na 8 - morgowym gospodarstwie 5 Tam w roku 1837 urodził mu się jedyny jego syn Stanisław, którego potomstwo do dzisiaj mieszka na ojcowiźnie Okres najintensywniejszej twórczości rzeźbiarza zamyka się między latami Pierwsza data wyryta jest na najstarszym znanym nam słupie, pochodzącym z Ołoboku, druga zaś związana jest z jego ostatnim dziełem, wspaniałym krzyżem z Masanowa, o monumentalnych wręcz rozmiarach figur 6 Ostatnie lata Pawła Brylińskiego naznaczone były cierpieniem, spowodowanym chorobą, w której orędownikiem jest św Roch, tak często przedstawiany w rzeźbach snycerza 7 Dnia 18 kwietnia 1890 roku nadszedł kres ziemskiej wędrówki mistrza z Masanowa, który stanął przed swym Stwórcą, aby zdać sprawę z powierzonej mu roboty Pochowano go na cmentarzu w Ołoboku przy starym kościółku Nad cmentarzem górował krzyż z rzeźbami Pawła Brylińskiego Dzisiaj stoi tam nowy krzyż Na szczycie kruchty kościółka zachowała się figura św Józefa z Dzieciątkiem, którą niegdyś wyrzeźbił boży snycerz Po mistrzu z Masanowa pozostały w Wielkopolsce Boże Męki, które rzeźbił na Bożą chwałę, nie sygnując własnym imieniem Te nieprzeciętnej wartości rzeźby ludowe - poszczerbione, połamane, stoją gdzieś nad drogami czy wśród ogrodów, pokryte zasuszonymi girlandami i kwiatami Stoją długo Gdy spróchniałe od dołu wiatr złamie, dźwigają je ludzie litościwi i głębiej w ziemi osadzają; Boże męki wrastają w ziemię Reszta, co na wierzchu, rozlatuje się w próchno- Na miejscu starej wyrasta nowa, gładka, heblowana, bo tam, gdzie Boża Męka stała, stać winna zawsze 8 1 W dotychczasowych publikacjach mylnie wyznaczano datę urodzin Pawła Brylińskiego na rok 1813, kierując się wiekiem rzeźbiarza podanym na dokumencie zgonu Dokument chrztu PB został odnaleziony w wyniku penetracji archiwalnych Michała i Ewy Chmielewskich w latach 1990,2001, Jabłońska Ważny A Przydrożne dzieła rzeźbiarza Pawła Brylińskiego z Masanowa Kronika Wielkopolski 1999 nr 1(88) 3 Oświadczenie Adama Tomaszewskiego W: Bińczak, H Paweł Bryliński, rzeźbiarz ludowy Południowej Wielkopolski, praca dyplomowa Studium Nauczycielskie ZNP w Ostrowie Wlkp 4 Błaszczyk, St Boże Męki nad Baryczą i Ołobokiem Kurier Literacko Naukowy r 5 Oświadczenie Wiktorii Pawlik,[w:] H Bińczak, op cit 6 Jabłońska Ważny, A Przydrożna rzeźba Pawła Brylińskiego problem jej ochrony Krajoznawstwo i Turystyka 1997 Nr 27 7 Wywiad z Weroniką Jańczak, 2001, E i M Chmielewscy 8 St Błaszczyk, op cit

11 Ewa Chmielewska Rzeźby Pawła Brylińskiego Wśród przydrożnych rzeźb Pawła Brylińskiego dają się wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje Jeden obejmuje samodzielne rzeźby Chrystusa (Ukrzyżowanego, Frasobliwego, Spętanego zwanego Nazareńskim, Boleściwym lub Pojmanym, Salvatora Mundi) oraz figury świętych (Wawrzyńca, Jana Nepomucena, Rocha, Idziego, Floriana, Walentego) Drugi - to wyobrażenia świętych przyporządkowane bryle krzyży i słupów Poza wyobrażeniami Chrystusa i wymienionych wcześniej świętych w programach ikonograficznych krucyfiksów Brylińskiego przedstawiana jest Panna Maria i święci: Benon, Józef, Antoni, Franciszek, Weronika, Maria Magdalena, Wojciech, Stanisław, Jan Przez lata Paweł Bryliński wypracował sobie dwa schematy kompozycyjne Pierwszy dotyczył ukrzyżowania, historii upadku i odkupienia, zajmował frontalną stronę krzyża Wypełniały go rzeźby figur połączone symbolami Męki Pańskiej Schemat drugi związany był z fundatorem i jego rodziną Składał się z postaci świętych patronów, imienników poszczególnych członków rodzin Figury tego programu umieszczone były po bokach lub wyjątkowo z tyłu krzyża Paweł Bryliński wykonywał też drobne figurki przechowywane po domach lub stawiane w przydomowych kapliczkach Dla przykładu: - figury Matki Boskiej: Różańcowej, Bolesnej; - figury Chrystusa: Frasobliwego, Spętanego, upadającego pod krzyżem, - Golgotę z Chrystusem Ukrzyżowanym, Matką Boską Bolesną i świętym Janem, - krucyfiksy stojące i ścienne Rzeźbił także skrzypce i kołowrotki oraz inne przedmioty przydatne w gospodarstwie, np maglownice Wszystko to przygotowywał zimą w swojej stodółce Wiosną pakował narzędzia, wyrzeźbione sprzęty oraz figurki na wózek (tzw pasiołek) i wędrował od wsi do wsi Jeśli obstalował robotę, do domu nie wracał przed jej ukończeniem Mieszkał z rodziną fundatora aż do ukończenia rzeźby nawet jeśli to było w tej samej wsi Dla gościnnych gospodarzy rzeźbił figurki, krucyfiksy albo drobne sprzęty domowe (np tarkę do prania) Potrafił zmajstrować instrumenty muzyczne (np skrzypce) Dla dzieci zawsze miał drewniane piszczałki, ptaszki czy zabawki na kółkach Za narzędzia służyły mu: toporek, dłutko wykonane z kawałka starej piły lub brzytwy, kozik Warsztatem Pawła Brylińskiego była szopa lub stodoła u gospodarza Jak każdy ludowy artysta, Mistrz z Masanowa czerpał materiał z najbliższego otoczenia było nim drewno sosnowe, dębowe, modrzewiowe, jesionowe lub brzozowe Starał się o nie fundator Snycerz rzeźbił w mokrym drewnie Ukończone figury kładł do chlebowego pieca, aby się wypociły Dopiero wtedy zdobił je kolorami Paweł Bryliński nie sygnował swoich rzeźb Jego Boże Męki stawiano przy domach, na wiejskich rozdrożach, przy mostach, w lasach, na kurhanach i cmentarzach Swoje pracowite życie zakończył w Masanowie Spoczywa na cmentarzu w Ołoboku Stoi tam drewniany kościółek z rzeźbą świętego Józefa z Dzieciątkiem Mistrza z Masanowa Do tej pory jest wiadomo nam o 47 krzyżach (w tym 27 nie zachowało się, przetrwało 20), 7 kapliczkach słupowych Zapewne nie jest to pełna liczba Trudno określić liczbę drobniejszych rzeźb przechowywanych po domach i w kapliczkach Niektóre rzeźby przetrwały do dnia dzisiejszego in situ, inne przeniesiono do kościołów albo muzeów (w: Poznaniu, Dziekanowicach, Bytomiu, Kaliszu, Krotoszynie, Odolanowie i we Wrocławiu) Na szlaku rzeźbiarskim Pawła Brylińskiego, według naszej aktualnej wiedzy znalazło się ponad 70 miejscowości

12 Szlak Pawła Brylińskiego I - Grabów i okolice: 1 Biskupice Ołoboczne rzeźby w kościele parafialnym 2 Bilczew św Idzi w kapliczce przydrożnej 3 Sławin przydrożna kapliczka słupowa z rzeźbami; św Walenty w kapliczce przydrożnej 4 Ołobok św Józef z Dzieciątkiem (kościółek na cmentarzu) 5 Gostyczyna słup sakralny z rzeźbami (z Chotowa) przy kościele parafialnym 6 Masanów krzyż przydrożny z Chrystusem Ukrzyżowanym; krzyż na Mogile Szwedzkiej 7 Wielowieś Klasztorna: - św Wawrzyniec w kapliczce przydrożnej, - Chrystus Frasobliwy w kościele parafialnym 8 Kania krzyż przydrożny z rzeźbami 9 Grabów krzyż z rzeźbami (kościół parafialny)

13 II - Ostrów Wielkopolski i okolice 1 Ostrów Wlkp Pruślin Chrystus Spętany w kapliczce przydrożnej 2 Topola Mała rekonstrukcja słupa sakralnego z rzeźbami (przy drodze z Ostrowa do Odolanowa) 3 Gorzyce Wielkie Chrystus Salvator Mundi, Chrystus Frasobliwy i św Józef z Dzieciątkiem (kościół parafialny) 4 Kuroch krzyż przydrożny z rzeźbami 5 Nabyszyce krzyż przydrożny z rzeźbami 6 Raczyce Chrystus Salvator Mundi w kapliczce przydrożnej 7 Odolanów: zespół rzeźb z krzyży w Odolanowie, Gliśnicy i Raczycach (kościół pw św Marcina), figury świętych i ukrzyżowanie (kościół pw św Barbary) 8 Huta św Jan Nepomucen w kapliczce przydomowej 9 Boników krzyż przydrożny z rzeźbami 10 Granowiec krzyż przydrożny z rzeźbami 11 Cieszyn gm Sośnie Chrystus Frasobliwy (kościół parafialny) III - Wieruszów i okolice 1 Wieruszów dokument chrztu Pawła Brylińskiego (Kościół pw Św Ducha oraz klasztor ojców Paulinów) 2 Sokolniki zespół rzeźb z dwóch krzyży (kościół parafialny) 3 Węglewice Chrystus Frasobliwy w kapliczce przydomowej 4 Marcykowskie - św Jan Nepomucen w kapliczce przydrożnej (na trasie Doruchów Grabów) 5 Grabów krzyż z rzeźbami (kościół parafialny) 6 Mikstat krzyż z rzeźbami i figura św Rocha (kościół pw Świętej Trójcy) 7 Biskupice Zabaryczne kapliczka nadrzewna (przy drodze ze Strzyżewa do Biskupic Zabarycznych) IV - Pozostałe 1 Droszew krzyż cmentarny z rzeźbami 2 Kowalew koło Pleszewa krzyż przydrożny z rzeźbami V - Rzeźby Pawła Brylińskiego w muzeach: 1 Bytom Muzeum Górnośląskie 2 Gniezno Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy 3 Kalisz Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej 4 Krotoszyn Muzeum Regionalne 5 Odolanów Muzeum Regionalne 6 Poznań Muzeum Etnograficzne 7 Wrocław Muzeum Etnograficzne

14 Ewa Chmielewska Wykaz miejsc związanych z twórczością Pawła Brylińskiego Szlak rzeźbiarski Pawła Brylińskiego wyznaczają krzyże najdalej wysunięte: na północ - w Kowalewie koło Pleszewa, na południe - w Sokolnikach koło Wieruszowa, na wschód - w Droszewie pod Kaliszem, na zachód - w Orpiszewie pod Krotoszynem 1 L P Bilczew Miejsce Biskupice Ołoboczne Kościół św Bartłomieja Apostoła Biskupice Zabarczyne Skrzyżowanie dróg w lesie (droga ze Strzyżewa do Biskupic Zabarycznych) Boników gm Odolanów Chotów gm Nowe Skalmierzyce Cieszyn gm Sośnie kościół św Michała Archanioła Droszew gm Nowe Skalmierzyce cmentarz grzebalny Gorzyce Małe gm Odolanów przed domem nr 20 Rodzaj rzeźby (figura/kapliczka/ krzyż) Kapliczka przydrożna murowana św Idzi Figury: Chrystus Frasobliwy, św Wawrzyniec Krucyfiks stojący Kapliczka nadrzewna Chrystus Ukrzyżowany Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1856 r Rekonstrukcja częściowa przydrożnego słupa sakralnego z 1849 r Figury: Chrystus Frasobliwy, Matka Boska z Dzieciątkiem, św Wawrzyniec Figura; Chrystus Frasobliwy Krzyż z zespołem rzeźb 1865 r Krzyż przydrożny 1847 r Chrystus Ukrzyżowany, Opis Oryginał po konserwacji w 2002 r umieszczony na kościele parafialnym w Gostyczynie Figura Chrystusa zdjęta

15 Gorzyce Wielkie gm Ostrów Wlkp Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa Gostyczyna gm Skalmierzyce Grabów n/prosną Kościół Niepokalanego serca NPM i św Mikołaja Granowiec gm Sośnie przy rozwidleniu drogi do stacji kolejowej Huta koło Odolanowa Kalisz Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej Kania gm Sieroszewice (obok domu nr 8) Kowalew k/pleszewa gm Pleszew, Krotoszyn Muzeum Regionalne Kuroch gm Odolanów Marcykowskie (na trasie Doruchów Grabów) Figury: św Józef z Dzieciątkiem Chrystus Salvator Mundi nieznanego pochodzenia Chrystus Frasobliwy z kapliczki w Lamkach Słup sakralny 1849 r z 11 rzeźbami przeniesiony z Chotowa Krzyż z zespołem rzeźb 1858 r (pierwotnie z cmentarza grzebalnego) Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1878 r Kapliczka przydomowa murowana św Jan Nepomucen Figury: - Chrystus Frasobliwy (pochodzenie nieznane) - Ukrzyżowanie, czaszka i włócznia z krzyża w Woli Droszewskiej Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1859 r Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1860 r Chrystus Ukrzyżowany z krzyża w Orpiszewie Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1880 r Kapliczka murowana w polu św Jan Nepomucen Zespół rzeźb po konserwacji przeniesiony do wnętrza kościoła Zespół rzeźb zdjętych do konserwacji Zespół figur wyrzeźbionych bezpośrednio w drzewcu modrzewiowym Krzyż przetrwał II wojnę światową w miejscu Zespół rzeźb obecnie w pracowni konserwatorskiej

16 Masanów gm Sieroszewice (naprzeciw domu nr 58) Mikstat Kościół św Trójcy i Kościół św Rocha Nabyszyce przy drodze do Odolanowa Odolanów Kościół św Marcina Odolanów Kościół św Barbary Odolanów Muzeum Regionalne Ołobok Kościół św Jana Chrzciciela Krzyż przydrożny 1885 r Chrystus Ukrzyżowany Ostatni datowany krzyż Pawła Brylińskiego Krzyż na Mogile Szwedzkiej Figura Chrystusa Ukrzyżowanego - Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb ok 1860 r - Figura : św Roch na stałe w kościele Św Trójcy; na uroczystość św Rocha wystawiana w drewnianym kościółku na wzgórzu Krzyż przydrożny z zespołem rzeźb 1882 r Zespół rzeźb z krzyża 1856 r w Odolanowie; Zespół rzeźb z krzyża 1870 r w Gliśnicy Zespół rzeźb z krzyża w Raczycach Salvator Mundi z kapliczki w Raczycach Figury z krzyża w Hucie: św Florian, św Barbara, św Wawrzyniec, św Idzi oraz Ukrzyżowanie Krucyfiks procesyjny Figury: św Benon, św Idzi św Józef z Dzieciątkiem na kruchcie drewnianego kościółka - krucyfiks procesyjny Pozostałe rzeźby znajdują się w Muzeum Etnograficznym w Poznaniu Obecnie rzeźby zdjęte do konserwacji Figury po konserwacji przeniesione do kościoła

17 Ołobok gm Sieroszewice Kościół św Jana Ewangelisty Poznań Muzeum Etnograficzne Pruślin Raczyce gm Odolanów (przy domu nr 35) Raczyce gm Odolanów przy domu nr 2 Rososzyca gm Sieroszewice Cmentarz grzebalny Sławin gm Sieroszewice przy drodze gminnej Psary - Ołobok Sławin gm Sieroszewice przy drodze Wieruszów-Kalisz Sokolniki k/wieruszowa Kościół św Mikołaja Figury z krzyża w Raduchowie: Pelikan, Matka Boska Bolesna, św Maria Magdalena, św Weronika, św Jan, św Wawrzyniec Zespoły rzeźb z krzyży oraz figury z kapliczek z Masanowa, Raczyc, Ołoboku i inne Kapliczka murowana Jezus Nazareński ze słupa 1874 r Rekonstrukcja krzyża przydrożnego z XIX w Kapliczka murowana przydomowa Chrystus Salvator Mundi Krzyż cmentarny Chrystus Ukrzyżowany Słup przydrożny 1850 r Figury: - Chrystus Frasobliwy - św Benon Ciekawa murowana kapliczka św Walenty Zespół rzeźb jednego z krzyży w Sokolnikach Figura Chrystusa Ukrzyżowanego na krucyfiksie procesyjnym z drugiego krzyża w Sokolnikach Figura Chrystusa Ukrzyżowanego na dzwonnicy przy kościele Te rzeźby nie są dostępne dla zwiedzających Kościół wart obejrzenia Rzeźby z krzyża obecnie w kościele św Marcina w Odolanowie Obecnie rzeźba zdjęta Topola Mała Węglewice Słup sakralny, rekonstrukcja - warto zobaczyć Zespół rzeźb z Chrystusem Nazareńskim Kapliczka przydomowa murowana Chrystus Frasobliwy

18 Wielowieś Kościół św Wawrzyńca Wieruszów Wrocław Dziekanowice Wielkopolski Park Etnograficzny Muzeum Górnośląskie w Bytomiu Chrystus Frasobliwy z kapliczki nadrzewnej Pamiątkowa tablica odsłonięta w roku 2010 na ulicy nazwanej jego imieniem i nazwiskiem Rzeźba z Topoli Małej: Chrystus Frasobliwy Figury z Masanowa: Chrystus Frasobliwy i Aniołek z kielichem Figury z Ołoboku: św Jan Nepomucen i Pasyjka Figura; Chrystus Frasobliwy z Rychtala Wzory odznak regionalnej odznaki krajoznawczej: złota srebrna brązowa Literatura: 1 BŁASZCZYK, Stanisław Ludowa plastyka kultowa w Wielkopolsce Monografie Muzeum Narodowego w Poznaniu 1975 Tom 14 2 CHMIELEWSKA, Ewa Boże Męki Mistrza z Masanowa "Opiekun" 2002 nr 5 s9 3 CHMIELEWSKA, Ewa Odkrywać przeszłość "Nowy Impuls" 2003 nr 2 s3 4 CHMIELEWSKA, Ewa Paweł Bryliński ( ) [online] W: Wybitni Wielkopolanie [dostęp 10 maja 2012] Dostępny World Wide Web:

19 5 CHMIELEWSKA, Ewa Rzeźbiarz Chrystusa: Paweł Bryliński ( )"Opiekun" 2002 nr 5 s8 6 CHMIELEWSKA, Ewa Szlak Pawła Brylińskiego [online] W: Turystyka : szlaki tematyczne [dostęp 10 maja 2012] Dostępny World Wide Web: 7 CHMIELEWSKA, Ewa Święci na polskich rozstajach - południowa Wielkopolska Część1 Słup sakralny Pawła Brylińskiego w Chotowie Latowice: Ewa Chmielewska, 2002 ISBN CHMIELEWSKA, Ewa Zabytki sztuki ludowej w Topoli Małej W: Topola Mała wczoraj i dziś Pod red Jadwigi Krzyślak Ostrów Topola Mała: Poligrafia ZWD, 2004 s JUSZCZAK, Jan Kapliczki i krzyże mojej okolicy Sokolniki : Akcja Katolicka Diecezji Kaliskiej Parafialny Oddział Sokolniki, 2006 ISBN JUSZCZAK, Jan Paweł Bryliński ( ) Mistrz sakralnej rzeźby ludowej Rocznik Wieluński 2004 Tom 4 11 KOŚCIELNIAK, Władysław Artysta słupnik, "Ziemia Kaliska" 1997 nr MAŁYSZKO, Stanisław Majątki Wielkopolskie Tom III Powiat Ostrowski Szreniawa : Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 1996 ISBN MAŁYSZKO, Stanisław Wielofigurowy krzyż przydrożny w Kowalewie "Rocznik Pleszewski s OLEJNICZAK, Marek Gmina Sieroszewice przyroda historia - zabytki Sieroszewice : Urząd Gminy w Sieroszewicach, 2007 ISBN Paweł Bryliński [online] W: Wikipedia [dostęp 01 kwietnia 2014] Dostępny World Wide Web: 16 PŁOTEK, Anna Droszew zabytkami słynie Opiekun nr 15 (213) 17 SŁOPIEŃ, Stanisław Przegląd Wielkopolski 2008 nr 2 (80) 18 SZYMAŃSKI, Grzegorz Artysta niepospolity "Ilustrowany Tygodnik Powiatowy" 1999 nr Święci na polskich rozstajach - ziemia ostrowska Wystawa rzeźb Pawła Brylińskiego w fotografii Tekst i zdjęcia Ewa Chmielewska Tłum tekstu na j ang Zbigniew Stachurski Ostrów Wielkopolski 2005 [Folder z wystawy w Bibliotece Publicznej im Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wlkp 2005] 20 Święci na polskich rozstajach Projekt Społecznego Komitetu Ratowania Rzeźby sakralnej Pawła Brylińskiego [online] [Paweł Bryliński, wystawy, publikacje, galeria, linki] Oprac merytoryczne i zdjęcia Ewa Chmielewska Opracowanie informatyczne Dorota Majchrzak Tłumaczenia tekstów: na język angielski Zbigniew Stachurski, na język niemiecki Dominika Sadowska [dostęp 10 maja 2012] Dostępny w World Wide Web: 21 WILUŚ Bogusława Śladem wielkopolskiego świątkarza "Informator Muzeum Ziemi Wieluńskiej" 1974 nr WOŚ, Czesław, ZDUNEK, Józef Rzeźbiarz Ziemi Krotoszyńskiej Krotoszyn : Muzeum Regionalnej w Krotoszynie, Wywiady przeprowadzone z mieszkańcami Sokolnik, Tybli, Zdzierczyzny i Rysia przez Jana Juszczaka 24 Zabytki sztuki ludowej Szlak Pawła Brylińskiego [online][interaktywna mapa Ostrowa Wielkopolskiego i okolic, Paweł Bryliński, fotografie rzeźb z informacjami] Oprac merytoryczne i fotografie Ewa Chmielewska Opracowanie informatyczne Dorota Majchrzak Tłumaczenia tekstów: na język angielski Katarzyna Mruk, na język niemiecki Dominika Sadowska [dostęp 10 maja 2012] Dostępny w World Wide Web: wwwzabytkizst-ostrowedupl

20