W GIMNAZJUM NR 3 W ZGIERZU

Transkrypt

1 OBOWIĄZUJĄCE PROCEDURY POSTĘPOWANIA W GIMNAZJUM NR 3 W ZGIERZU NAUCZYCIEL/PEDAGOG/PSYCHOLOG/WYCHOWAWCA MA OBOWIĄZEK SPORZĄDZIĆ NOTATKĘ SŁUŻBOWĄ ZE ZDARZENIA DO, KTÓREGO ZASTOSOWAŁ PONIŻSZE PROCEDURY. Notatki podpisywane są przez osoby zainteresowane (osobę sporządzającą notatkę, pedagoga, psychologa, ucznia, rodzica, (prawnych opiekunów) członków zespołu wychowawczego). 1

2 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI 2 PODSTAWY PRAWNE STOSOWANYCH PROCEDUR: 3 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU PRZYŁAPANIA UCZNIA NA PALENIU PAPIEROSÓW 4 PROCEDURA KONTROLI REALIZACJI OBOWIĄZKU SZKOLNEGO 5 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA, ŻE NA TERENIE SZKOŁY ZNAJDUJE SIĘ UCZEŃ POD WPŁYWEM ALKOHOLU LUB NARKOTYKÓW 6 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU GDY NAUCZYCIEL ZNAJDUJE NA TERENIE SZKOŁY SUBSTANCJE PRZYPOMINAJĄCE NARKOTYKI 7 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY UCZEŃ UŻYWA ALKOHOLU LUB NARKOTYKÓW W CELU WPROWADZENIA SIĘ W STAN ODURZENIA. 8 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA, ŻE UCZEŃ POSIADA PRZY SOBIE NARKOTYKI BĄDŹ ALKOHOL 9 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH ZAGROŻENIA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA 10 PROCEDURA POSTĘPOWANIA WOBEC PRZEMOCY DOMOWEJ 11 SYGNAŁY WZYWANIA POMOCY 12 SYGNAŁY ALARMOWE 13 W PRZYPADKU OTRZYMANIA PRZESYŁKI NIEWIADOMEGO POCHODZENIA LUB BUDZĄCEJ PODEJRZENIA, ROZSYPANIA SUBSTANCJI NIEZNANEGO POCHODZENIA: 14 W PRZYPADKU ZGŁOSZENIA O PODŁOŻENIU LUB ZNALEZIENIU ŁADUNKU WYBUCHOWEGO W OBIEKCIE 15 NIEBEZPIECZNE ŚRODKI CHEMICZNE 16 ZAGROŻENIA POŻAROWE 18 Podręczny sprzęt gaśniczy oraz zasady jego obsługi i użycia 19 ZASADY ZACHOWANIA SIĘ PO OGŁOSZENIU ALARMU W SZKOLE 20 Opis najczęściej spotykanych znaków ewakuacyjnych: 21 2

3 PODSTAWY PRAWNE STOSOWANYCH PROCEDUR: 1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 1982 r. nr 35 poz. 228 z późniejszymi zmianami tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. nr 11 poz. 109) oraz przepisy wykonawcze w związku z ustawą. 2. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. nr 35 poz. 230 z późniejszymi zmianami). 3. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. nr 34 poz. 1998). 4. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. nr 30 poz. 179 z późniejszymi zmianami). 5. Zarządzenie nr 590/03 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 października 2003r. w spawie form i metod działań Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich. 6. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. nr 67 poz. 329 z późniejszymi zmianami). 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. nr 26 poz. 226). 8. Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dz.U. nr13 poz.110). 9. Rozporządzenie MEN z dnia 15 stycznia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych ( ) (Dz.U. nr 13 poz.109). 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 czerwca 2002 r. w sprawie rodzajów szkół, których uczniowie podlegają obowiązkowi odbywania przysposobienia obronnego oraz organizacji jego odbywania (Dz. U. RP z dnia 20 lipca 2002 r. Nr 113, poz. 987). 11. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie zawiadamiania wojskowych komendantów uzupełnień o osobach podlegających obowiązkowi czynnej służby wojskowej oraz wydawania przez pracodawców, szkoły i inne jednostki organizacyjne zaświadczeń w sprawach powszechnego obowiązku obrony (Dz. U. z 2004 r., Nr 145, poz. 1539). 12. Ramowy wykaz podstawowych zadań i czynności z zakresu obronności nałożonych na kierowników jednostek organizacyjnych resortu edukacji narodowej realizowanych w czasie pokoju Nr BO-PF 2/ Wytyczne Wojewody Łódzkiego Przewodniczącego WKO Szefa Obrony Cywilnej Województwa ZK-V- 0201/2/05 oraz wytyczne w latach następnych. Plan działania w zakresie spraw obronnych, obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego. 14. ART. 109 K.R.O. - Ograniczenie władzy rodzicielskiej 15. ART, 120 K.R.O. - Zawieszenie władzy rodzicielskiej 16. ART. 111 K.R.O. - Pozbawienie władzy rodzicielskiej 17. WSO i Statut Gimnazjum nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Adama Mickiewicza w Zgierzu. 3

4 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU PRZYŁAPANIA UCZNIA NA PALENIU PAPIEROSÓW W przypadku, gdy nauczyciel na terenie szkoły przyłapie ucznia na paleniu papierosów powinien: 1. Nauczyciel zobowiązany jest powiadomić o tym fakcie wychowawcę klasy oraz pedagoga/psychologa szkolnego. 2. Wychowawca klasy lub pedagog/psycholog szkolny informują o zdarzeniu rodziców ucznia (prawnych opiekunów). 3. Uczeń przyłapany na paleniu papierosów pierwszy raz otrzymuje upomnienie, które zostaje przez niego podpisane l umieszczone w indywidualnej teczce ucznia. 4. Uczeń przyłapany na paleniu papierosów drugi raz otrzymuje uwagę do dziennika oraz kolejne upomnienie, które zostaje przez niego podpisane i umieszczone w indywidualnej teczce ucznia. 5. Uczeń przyłapany na paleniu papierosów trzeci raz zostaje ukarany (zgodnie z ustaleniami statutu). 4

5 PROCEDURA KONTROLI REALIZACJI OBOWIĄZKU SZKOLNEGO 1. Wychowawca analizuje frekwencję uczniów, 2. W przypadku nieobecności ucznia powiadamia pedagoga i kontaktuje się z domem w celu wyjaśnienia przyczyn nieobecności. 3. W przypadku braku reakcji kontaktuje się z kuratorem, (jeśli uczeń pozostaje pod jego nadzorem). 4. W razie braku poprawy dyrektor w porozumieniu z wychowawcą i pedagogiem wzywa oficjalnym pismem rodziców (prawnych opiekunów) w celu poinformowania ich o konsekwencjach niezrealizowania obowiązku szkolnego i zobowiązania do kontroli obecności dziecka w szkole. 5. W przypadku niestawienia się wychowawca/pedagog/psycholog udają się do domu ucznia (zawsze 2 osoby). 6. W przypadku dalszego braku poprawy dyrektor informuje Sąd Rodzinny i Nieletnich, Policję o niewypełnieniu przez ucznia obowiązku szkolnego. 5

6 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA, ŻE NA TERENIE SZKOŁY ZNAJDUJE SIĘ UCZEŃ POD WPŁYWEM ALKOHOLU LUB NARKOTYKÓW W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu i lub narkotyków powinien podjąć następujące kroki: 1. Powiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy i pedagoga/psychologa szkolnego a w przypadku ich nieobecności dyrektora szkoły. 2. Odizolowuje ucznia od reszty klasy. Ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia go samego, ale pod opieką innego nauczyciela, jeśli sam nie może przejąć opieki nad nim. 3. Sam bądź za pośrednictwem innego nauczyciela kieruje ucznia do i pielęgniarki szkolnej w celu stwierdzenia stanu trzeźwości lub i odurzenia, ewentualnie udziela pomocy medycznej. 4. Zawiadamia o tym fakcie rodziców ucznia (prawnych opiekunów), których zobowiązuje do niezwłocznego odebrania ucznia ze szkoły. 5. Gdy rodzice (prawni opiekunowie) odmawiają odebrania dziecka, o pozostaniu ucznia w szkole, czy przewiezieniu do placówki służby zdrowia, albo przekazaniu go do dyspozycji funkcjonariuszom policji- decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu zdrowia ucznia i w porozumieniu z dyrektorem szkoły. 6. Dyrektor szkoły zawiadamia Komisariat Policji, gdy rodzice (prawni opiekunowie) ucznia będącego pod wpływem alkoholu - odmawiają przyjścia do szkoły, a jest on agresywny, bądź swoim zachowaniem zagraża życiu lub zdrowiu innych osób. 7. Spożywanie alkoholu na terenie szkoły przez ucznia, który ukończył 17 lat, stanowi wykroczenie z art. 43 ust. 1 Ustawy z dnia 26 ; października 1982 r., o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu i alkoholizmowi. W związku z tym dyrektor szkoły jest zobowiązany natychmiast powiadomić policję. 6

7 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL ZNAJDUJE NA TERENIE SZKOŁY SUBSTANCJE PRZYPOMINAJĄCE NARKOTYKI W przypadku, gdy nauczyciel znajduje na terenie szkoły substancje przypominającą wyglądem narkotyk powinien: 1. Nauczyciel, zachowując środki ostrożności, zabezpiecza substancje przed dostępem do niej osób niepowołanych oraz ewentualnym jej zniszczeniem do czasu przyjazdu policji, 2. Powiadamia o zaistniałym fakcie pedagoga/psychologa szkolnego l dyrektora szkoły. 3. Pedagog/psycholog próbuje ustalić, do kogo znaleziona substancja należała (o ile to jest możliwe w zakresie działań pedagogicznych), 4. Dyrektor szkoły jest zobowiązany wezwać policję, 5. Po przyjeździe policji dyrektor przekazuje zabezpieczoną substancję oraz informacje dotyczące szczegółów zdarzenia. 6. Zaistniałe zdarzenie jest odnotowane w teczce indywidualnej ucznia przez pedagoga/psychologa szkolnego. 7

8 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY UCZEŃ UŻYWA ALKOHOLU LUB NARKOTYKÓW W CELU WPROWADZENIA SIĘ W STAN ODURZENIA. W przypadku uzyskania Informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, nauczyciel powinien podjąć następujące kroki: 1. Przekazać uzyskaną informację wychowawcy klasy, pedagogowi/psychologowi szkolnemu i Dyrektorowi szkoły. 2. Wychowawca bądź pedagog/psycholog wzywa do szkoły rodziców (prawnych opiekunów) ucznia i przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z rodzicami (prawnymi opiekunami)oraz z uczniem w ich obecności, celem ustalenia przyczyn i okoliczności sięgania po środki odurzające. 3. W przypadku potwierdzenia informacji, (kiedy uczeń przyznaje się do picia alkoholu bądź zażywania narkotyków) zobowiązuje ucznia do zaniechania negatywnego postępowania rodziców (prawnych opiekunów) zaś bezwzględnie do szczególnego nadzoru nad dzieckiem. Wychowawca bądź pedagog/psycholog szkolny proponują rodzicom (prawnym opiekunom) l uczniowi skontaktowanie się z terapeutą ds. leczenia uzależnień. 4. Jeżeli rodzice (prawni opiekunowie) odmawiają współpracy lub nie stawiają się do szkoły, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informacje o przejawach demoralizacji ich dziecka, bądź też szkoła wyczerpała wszystkie dostępne środki oddziaływań wychowawczych, dyrektor pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji policję (inspektora ds. nieletnich) lub sąd rodzinny. 5. W przypadku uzyskania informacji o popełnieniu przez ucznia, który ukończył 17 lat, przestępstwa ściganego z urzędu lub jego udziału w działalności grup przestępczych, zgodnie z art kodeksu postępowania karnego, dyrektor szkoły jako przedstawiciel instytucji jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję. 6. Zaistniałe zdarzenie jest odnotowane w teczce indywidualnej ucznia przez pedagoga/psychologa szkolnego. 8

9 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA, ŻE UCZEŃ POSIADA PRZY SOBIE NARKOTYKI BĄDŹ ALKOHOL W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancje przypominającą narkotyki, bądź też alkohol powinien podjąć następujące kroki: 1. Nauczyciel zawiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy, pedagoga/psychologa szkolnego oraz dyrektora szkoły. 2. Wychowawca lub pedagog szkolny w obecności innej osoby w szkole (np. dyrektora, nauczyciela przedmiotu itp.) ma prawo żądać, aby uczeń przekazał mu tę substancję, pokazał zawartość torby szkolnej oraz kieszeni (we własnej odzieży), a także innych przedmiotów budzących podejrzenie co do ich związku z poszukiwaną substancją. Nauczycielowi nie wolno samodzielnie wykonać czynności przeszukania odzieży, ani teczki ucznia- jest to czynność zastrzeżona wyłącznie dla policji. 3. Nauczyciel nie ma prawa samodzielnie wykonać czynności przeszukania odzieży ani teczki ucznia - jest to czynność zastrzeżona wyłącznie dla policji. 4. O swoich spostrzeżeniach dyrektor szkoły powiadamia rodziców (prawnych opiekunów) ucznia i wzywa ich do natychmiastowego stawienia się w szkole. 5: W przypadku, gdy uczeń, mimo wezwania, odmawia przekazania nauczycielowi substancji i pokazania zawartości teczki, dyrektor szkoły po wezwaniu rodziców (prawnych opiekunów) wzywa policję, która przeszukuje odzież i przedmioty należące do ucznia oraz zabezpiecza znalezioną substancję i zabiera ją do ekspertyzy. 6. Zaistniałe zdarzenie jest odnotowane w teczce indywidualnej ucznia przez pedagoga/psychologa szkolnego. 9

10 PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH ZAGROŻENIA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA W przypadku agresywnego zachowania ucznia- nauczyciel bądź pracownik szkoły, który jest świadkiem zdarzenia jest zobowiązany do: 1. Natychmiastowej słownej i stanowczej reakcji na zaistniałą sytuację, tzn.: - rozdzielić uczniów i odizolować sprawcę od ofiary- wezwać pedagoga/psychologa, i jeśli zachodzi potrzeba pielęgniarkę, za pośrednictwem innego ucznia) - powiadomić wychowawcę oraz dyrektora szkoły i opisać zaistniałe wydarzenie w teczce wychowawcy. 2. Jeśli jest to konieczne pielęgniarka/sekretarka zawiadamia pogotowie. 3. Wychowawca bądź pedagog/psycholog szkolny przeprowadza rozmowę o charakterze ostrzegawczym z uczniem bądź uczniami biorącymi udział w zdarzeniu agresywnym celem ustalenia przyczyn -konfrontacji zdarzenia. 4. Wychowawca bądź pedagog/psycholog szkolny natychmiast wzywa do szkoły rodziców (prawnych opiekunów) uczniów (zarówno sprawcy jak i ofiary zdarzenia). Jednocześnie informując rodziców (prawnych opiekunów) o zgłoszeniu zdarzenia na Policję. 5. Dyrektor szkoły zawiadamia Policję o zdarzeniu noszącym znamiona czynu karalnego. 6. Dyrektor szkoły zawiadamia organ prowadzący i Kuratorium Oświaty o zdarzeniu i podjętych krokach. 7. Dyrektor szkoły zwołuje zespół wychowawczy w celu podjęcia właściwych działań eliminujących agresję w zachowaniach danego ucznia. 8. Dyrektor/wicedyrektor oraz nauczyciel-świadek zdarzenia, wychowawca klasy i pedagog/psycholog przeprowadzają rozmowę z rodzicem/rodzicami (prawnymi opiekunami) dziecka mającego problemy z zachowaniem: analizują przyczyny niewłaściwego zachowania, zobowiązują rodzica/rodziców (prawnych opiekunów) do systematycznego kontaktowania się ze szkołą, pedagog/psycholog proponuje rodzicom (prawnym opiekunom) formy oddziaływania na dziecko, które pomogą w zmianie zachowania dziecka, wypracowują kontrakt z uczniem i określają czas na poprawę, podjęte decyzje zostają odnotowane w teczce wychowawcy i dokumentacji pedagoga/psychologa. 9. Dyrektor/wicedyrektor, wychowawca i pedagog/psycholog przeprowadzają rozmowę z rodzicem/rodzicami (prawnymi opiekunami) dziecka pokrzywdzonegoinformują o podjętych krokach i proponują spotkania z pedagogiem/psychologiem, które ułatwią uczniowi powrót do normalnego funkcjonowania w szkole po zdarzeniu. 10. W przypadku utrzymywania się nieprawidłowych relacji ucznia z rówieśnikami wychowawca w porozumieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami) dziecka sugeruje badania psychologiczne, w celu otrzymana dalszych wskazówek dotyczących ucznia. Wszystkie zachowania agresywne zgłaszane są na Policję i powtarzane są wcześniejsze kroki procedury. 11. Na prośbę rodzica (prawnych opiekunów) uczeń ma możliwość uczestniczenia w zajęciach socjoterapeutycznych organizowanych na terenie szkoły. 12. W sytuacji, kiedy uczeń w dalszym ciągu stwarza zagrożenie dla innych uczniów, pedagog/psycholog w porozumieniu z dyrektorem i wychowawcą ucznia kieruje wniosek do Sądu Rodzinnego o zastosowanie środka wychowawczego zapobiegającego demoralizacji ucznia. 10

11 PROCEDURA POSTĘPOWANIA WOBEC PRZEMOCY DOMOWEJ Procedury postępowania: 1. Nauczyciel podejrzewający, że dziecko jest ofiarą przemocy zobowiązany jest do: - powiadomienia pielęgniarki szkolnej, gdy dziecko ma obrażenia zewnętrzne, - powiadomienia pedagoga szkolnego lub dyrektora szkoły. 2. Pedagog szkolny lub wychowawca ma obowiązek przeprowadzić rozmowę z uczniem i jego rodzicami lub prawnymi opiekunami w celu wyjaśnienia sytuacji. 3. W przypadku powtarzających się sygnałów mogących świadczyć o przemocy, dyrektor szkoły lub pedagog szkolny powiadamiają Sąd Rodzinny. 4. Nauczycie! podejrzewający, że dziecko jest ofiarą przemocy, musi być ostrożny w swych ocenach, kierować się zdrowym rozsądkiem, rozwagą i dyskrecją. 5. Sygnały świadczące, wskazujące, że dziecko może być ofiarą przemocy: - powtarzające się obrażenia, ślady po uderzeniach, siniaki, poparzenia, pręgi na ciele, zadrapania, - zaniedbany wygląd, - nadmiernie agresywne zachowania, - wycofanie, bierność, nieśmiałość, - wstyd przed zdjęciem ubrania, - kłopoty w nauce, - kłopoty z apetytem i snem, - ssanie kciuka, - obgryzanie paznokci, - moczenie, - płaczliwość, - nadmierna zależność od dorosłych, - kłopoty w nauce, - strach przed dorosłymi, - trudności w utrzymaniu przyjaźni, - izolacja, - zaniżona samoocena, - problemy emocjonalne. 11

12 SYGNAŁY WZYWANIA POMOCY Międzynarodowym sygnałem w z y w a n i a pomocy jest : sygnał dźwiękowy lub sygnał świetlny nadawany 6 razy na minutę po każdej serii sygnałów 1 minuta przerwy. o d p o w i e d z i ą, że sygnał został zauważony jest potwierdzenie dźwiękowe lub świetlne 3 razy na minutę sygnały do porozumiewania się z helikopterami: biały kolor czerwony kolor niebieski kolor potrzebujemy żywności i wody potrzebujemy pomocy medycznej (również skrzyżowane ramiona nad głową) prosimy o jak najszybszą ewakuację 12

13 SYGNAŁY ALARMOWE RODZAJE ALARMÓW, TREŚCI KOMUNIKATÓW OSTRZEGAWCZYCH, SYGNAŁY ALARMOWE SPOSÓB OGŁASZANIA ALARMÓW SPOSÓB ODWOŁYWANIA ALARMÓW RODZAJ ALARMU ZA POMOCĄ SYREN PRZY POMOCY ROZGŁOŚNI RADIOWYCH, OŚRODKÓW TVP I RADIOFONII PRZEWODOWEJ ZA POMOCĄ SYREN PRZY POMOCY ROZGŁOŚNI RADIOWYCH, OŚRODKÓW TVP I RADIOFONII PRZEWODOWEJ ALARM O KLĘSKACH ŻYWIOŁOWYCH I ZAGROŻENIU ŚRODOWISKA Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna informująca o zagrożeniu i sposobie postępowania mieszkańców Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm o klęskach żywiołowych... dla... ALARM POWIETRZNY Dźwięk modulowany trwający 3 minuty Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm powietrzny dla... Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm powietrzny dla... ALARM O SKAŻENIACH Dźwięki trwające 10 sekund powtarzane przez 3 minuty: czas trwania przerwy między dźwiękami powinien wynosić sekund Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm o skażeniach... dla... Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm o skażeniach dla... UPRZEDZENIE O ZAGROŻENIU SKAŻENIAMI UPRZEDZENIE O ZAGROŻENIU ZAKAŻENIAMI Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: Uwaga! Uwaga! Osoby znajdujące się na terenie... ok. godz.... min... może nastąpić skażenie... z kierunku Forma i treść komunikatu uprzedzenia o zagrożeniu zakażeniami ustalają organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna : Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm o zagrożeniu skażeniami... dla Jeżeli usłyszysz sygnał alarmowy: włącz radio lub telewizor, wysłuchaj komunikatu o zagrożeniu i sposobach zachowania się, powiadom innych. 13

14 W PRZYPADKU OTRZYMANIA PRZESYŁKI NIEWIADOMEGO POCHODZENIA LUB BUDZĄCEJ PODEJRZENIA, ROZSYPANIA SUBSTANCJI NIEZNANEGO POCHODZENIA: Nie otwierać przesyłki Umieścić przesyłkę w worku plastikowym, szczelnie zamknąć Rozsypany, nieznany proszek nie zgarniać, nie zdmuchiwać, przykryć podejrzaną substancję Opuścić pomieszczenie, zamykając drzwi i nie dopuszczać osób postronnych Niezwłocznie powiadomić o zdarzeniu: - Dyrektora szkoły, - Policję - 997, - Straż Pożarną - 998, i zastosować się do ich wskazówek Osoby, które zetknęły się bezpośrednio z niebezpieczną substancją, należy poddać zabiegom sanitarnym. 14

15 W PRZYPADKU ZGŁOSZENIA O PODŁOŻENIU LUB ZNALEZIENIU ŁADUNKU WYBUCHOWEGO W OBIEKCIE 1. Osobom przyjmującym zgłoszenie o podłożeniu ładunku wybuchowego nie wolno lekceważyć żadnej informacji na ten temat i każdorazowo powiadamiać o tym: - Dyrektora szkoły, Policję - 997, Straż Pożarną Zawiadamiając Policję należy podać: - treść rozmowy ze zgłaszającym o podłożeniu ładunku wybuchowego, - miejsce i opis zlokalizowanego przedmiotu, który może być ładunkiem wybuchowym - numer telefonu, z którego prowadzona jest rozmowa i swoje nazwisko 3. Zlokalizowanych podejrzanych przedmiotów nie wolno dotykać, należy zabezpieczyć je przed dostępem osób trzecich. 4. Należy zachować spokój i opanowanie, aby nie dopuścić do przejawów paniki. 15

16 NIEBEZPIECZNE ŚRODKI CHEMICZNE Nazwa substancji: Wodór, H 2 Działanie: Łatwo palny, duszący gaz. Zapalny w każdej temp. Lżejszy od powietrza, gromadzi się w górnych partiach pomieszczeń. Tworzy mieszaniny wybuchowe z powietrzem, tlenem, chlorem, bromem i fluorem Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby, wezwać Straż Pożarną i Policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar zagrożony jest wybuchem Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zapewnić bezruch w pozycji półleżącej lub siedzącej. Wysiłek fizyczny może spowodować obrzęk płuc. Podać tlen. Chronić przed utratą ciepła. Skażenie skóry ( skroplonym gazem) - zdjąć odzież, zmyć skórę dużą ilością chłodnej wody, podawać tlen przez maskę ( jeśli zatruty nie oddycha zastosować sztuczne oddychanie) Skażenie oczu płukać oczy dużą ilością chłodnej wody. Nazwa substancji: Chlor, CI 2 Działanie: Gaz drażniący i duszący; w zetknięciu z wilgotną powierzchnią błon śluzowych powstaje kwas podchlorawy, chlorowodór, wolne rodniki tlenowe i inne związki chlorowe o silnym działaniu biologicznym. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację. Wezwać Straż Pożarną i Policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar jest zagrożony wybuchem. Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zapewnić bezruch w pozycji półleżącej lub siedzącej. Wysiłek fizyczny może powodować obrzęk płuc. Podać tlen. Chronić przed utratą ciepła. Wezwać lekarza. Nazwa substancji: Cyjanek potasu, KCN Działanie: Substancja o działaniu duszącym wskutek hamowania oddychania tkankowego powodującego niedotlenienie tkanek, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego. Działa silnie drażniąco. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar zagrożony wybuchem Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zapewnić bezruch w pozycji siedzącej lub półleżącej. Chronić przed utratą ciepła. Podawać tlen. Nieprzytomny - ułożyć zatrutego w pozycji bocznej ustalonej. Usunąć z jamy ustnej ciała obce, podać tlen. Jeżeli zatruty nie oddycha, stosować oddychanie za pomocą aparatu AMBU. Skażenie skóry - spłukać obficie bieżącą wodą, zdejmując oblaną odzież. Wezwać lekarza. Skażenie oczu - płukać oczy dużą ilością chłodnej wody Nazwa substancji: Tlenek węgla, CO Działanie: Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: gaz duszący, wiąże się z hemoglobiną krwinek i hamuje oddychanie tkankowe. Zalecenia ogólne: Usunąć z otoczenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar zagrożony wybuchem Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne: - przytomny - wyjść z zatrutego miejsca, zapewnić spokój. Pozycja najlepiej w pozycji leżącej, chronić przed utratą ciepła. Szybko podać tlen. - nieprzytomny - ułożyć w pozycji bocznej ustalonej Nazwa substancji: Terpentyna Działanie: Substancja drażniąca i uczulająca, działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar zagrożony wybuchem Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - Przytomny - wyprowadzić zatrutego z miejsca narażenia z chwilą wystąpienia kaszlu i/albo bólu głowy. Podać tlen. Wezwać lekarza. Skażenie skóry - zdjąć odzież, umyć skórę dużą ilością wody z mydłem, jeżeli nie ma oparzeń Skażenie oczu - płukać oczy dużą ilością zimnej wody Nazwa substancji: Amoniak, NH 3 Działanie: Substancja łatwo palna, toksyczna, niebezpieczna dla środowiska. Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową. Wywołuje oparzenia. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby, w razie potrzeby zarządzić ewakuację. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej Przy wycieku unikać bezpośredniego kontaktu z substancją. Nie kierować strumienia wody bezpośrednio na miejsce wycieku. Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - ułożyć w wygodnej pozycji, zapewnić spokój i bezruch, chronić przed utratą ciepła, podawać tlen. Skażenie skóry - zmyć obficie bieżącą wodą, zdjąć odzież. Na oparzenia stosować jałowy opatrunek Skażenie oczu - opłukać oczy chłodną wodą przez 15 minut. Nazwa substancji: Kwas azotowy, HNO 3 Działanie: Substancja utleniająca, żrąca w stężeniach powyżej 70%. Kontakt z materiałami palnymi może spowodować pożar. Wywołuje poważne poparzenia. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia osoby. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku unikać kontaktu z materiałami palnymi. Unikać bezpośredniego kontaktu z substancją. Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zapewnić bezruch w pozycji siedzącej lub leżącej. Chronić przed utratą ciepła, podawać tlen. Skażenie skóry - zdjąć odzież i umyć skórę dużą ilością wody. Nie stosować mydła. Założyć na oparzenia jałowy opatrunek. Skażenie oczu - płukać oczy przez 15 minut chłoną wodą. 16

17 Nazwa substancji: Ołów, Pb Działanie: Substancja toksyczna. Może działać szkodliwie na nienarodzony płód. Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. Stwarza niebezpieczeństwo kumulacji w ustroju. Działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą oddechową i po spożyciu. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby. Wezwać Straż Pożarną i Policję. Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, w przypadku wycieku rozsypany ołów w postaci rozdrobnionej zebrać do pojemnika. Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - nagłe wystąpienie kolki brzusznej uzasadnia konieczność badania lekarskiego. Zatrucie drogą pokarmową - zatruty sam powinien wywołać u siebie wymioty ( można podawać wodę do picia) Nazwa substancji: Propan, C 3 H 8 Działanie: Substancja skrajnie łatwo palna. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby w razie potrzeby zarządzić ewakuację. Wezwać Straż Pożarną i Policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: jak powyżej, przy wycieku obszar zagrożony wybuchem Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - przytomny - wyprowadzić poszkodowanego z miejsca narażenia. Zapewnić spokój. Chronić przed utratą ciepła. Podawać tlen - nieprzytomny - ułożyć w pozycji ustalonej bocznej. Jeżeli zatruty oddycha, podać tlen, jeżeli nie oddycha zastosować sztuczne oddychanie Nazwa substancji: Kwas siarkowy, H 2 SO 4 Działanie: Substancja żrąca lub drażniąca (w zależności od stężenia %). W stężeniach powyżej 15% wywołuje poważne oparzenia. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby Postępowanie w przypadku uwolnienia: Nie dopuścić do kontaktu kwasu z metalami, usunąć źródła zapłonu. Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne: zapewnić bezruch w pozycji półleżącej lub siedzącej, chronić przed utratą ciepła, w razie duszności podawać tlen, wezwać lekarza. Skażenie skóry - zdjąć odzież, obmyć skórę dużą ilością letniej wody, nie stosować mydła, założyć jałowy opatrunek, wezwać lekarza Skażenie oczu - płukać oczy dużą ilością chłodnej wody Nazwa substancji: Rtęć, Hg Działanie: Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową, kumuluje się w ustroju. Zalecenia ogólne: Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii, wezwać Straż Pożarną Postępowanie w przypadku uwolnienia: Unikać bezpośredniego kontaktu, zlikwidować wyciek ( uszczelnić uszkodzone opakowanie) Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zapewnić spokój w pozycji dowolnej, wezwać lekarza Skażenie skóry - nie wymaga leczenia poza przemyciem skóry ciepłą wodą z mydłem Oparzenie skóry gorącą rtęcią: założyć jałowy opatrunek Zatrucie drogą pokarmową: można podać łagodny środek przeczyszczający Nazwa substancji: Metanol, CH 4 OH Działanie: Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową, kontaktu ze skórą i po spożyciu - powoduje nieodwracalne zmiany Zalecenia ogólne: W razie potrzeby zarządzić ewakuację, wezwać straż pożarną i policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: Wyciek - obszar zagrożony wybuchem, usunąć źródła zapłonu, unikać bezpośredniego kontaktu Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - wyprowadzić zatrutego z miejsca narażenia Skażenie skóry- zdjąć odzież, obmyć skórę letnia wodą, nie wymaga leczenia Skażenie oczu - płukać oczy dużą ilością letniej wody Zatrucie droga pokarmową - Natychmiast spowodować wymioty, podać do wypicia alkohol etylowy ( wódkę 40% ) ml - hamuje metabolizm metanolu Uwagi: Dawka 10 ml może wywołać zgon, następstwem zatrucia pokarmowego jest utrata wzroku, uszkodzenie mięśnia sercowego, ostre uszkodzenie nerek Nazwa substancji: Karbid, CaC 2 Działanie: W kontakcie z wodą wyzwala łatwo palne gazy. Substancja żrąca Zalecenia ogólne: W razie potrzeby zarządzić ewakuację, wezwać straż pożarną i policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: Wyciek - usunąć źródła zapłonu, unikać bezpośredniego kontaktu Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - zdjąć odzież, dużą ilością bieżącej wody płukać bardzo obficie twarz, oczy, jamę ustną i skórę całego ciała, nie używać mydła, na oparzone miejsca założyć jałowe opatrunki Skażenie skóry - jak przy zatruciu inhalacyjnym Skażenie oczu - płukać oczy dużą ilością chłodnej wody Zatrucie droga pokarmową - przytomnemu podać do wypicia białka kurzych jaj lub mleko, nie wywoływać wymiotów, wezwać lekarza, transport do szpitala karetką reanimacyjną ( ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego) Nazwa substancji: Acetylen, C 2 H 2 Działanie: Skrajnie łatwo palny gaz, tworzy mieszaniny wybuchowe z powietrzem, zbiorniki narażone na działanie ognia mogą eksplodować Zalecenia ogólne: W razie potrzeby zarządzić ewakuację, wezwać straż pożarną, policję Postępowanie w przypadku uwolnienia: Wyciek - obszar zagrożony wybuchem, usunąć źródła zapłonu, uwalniający się gaz rozcieńczać rozproszonymi prądami wody Pierwsza pomoc przedlekarska: Zatrucie inhalacyjne - bezruch, pozycja półleżąca lub siedząca, bez wysiłku, chronić przed utratą ciepła, podawać tlen, transport do szpitala karetką reanimacyjną 17

18 ZAGROŻENIA POŻAROWE Pożar w budynku rozprzestrzeniał się będzie po stałych materiałach palnych, które stanowią w przeważającej mierze papier, drewno oraz tworzywa sztuczne. Efektem powstania pożaru w pierwszej fazie jest dym o charakterystycznym zapachu. Już po kilku minutach wyczuwalna jest podwyższona temperatura na korytarzu. W drugiej fazie pożaru, gdy objęte jest nim całe pomieszczenie jego rozprzestrzenianie następuje przez okna, drzwi i ściany działowe. W wypadku otwartych drzwi na korytarz ( lub spalonych) rozgrzane gazy pożarowe wypełniają korytarz i przemieszczają się klatką schodową na wyższe kondygnacje. Następuje zapalenie się materiałów położonych dalej od źródła pożaru. Temperatura pożaru może osiągnąć 600 o C w miejscu jego bezpośredniego oddziaływania. Temperatura ponad 200 o C bez obecności płomieni powoduje zapalenie się materiałów drewnianych oraz topnienie się tworzyw sztucznych. Drogi ewakuacyjne oddzielone od pomieszczeń ścianami, które w warunkach pożaru zapobiegają jego rozprzestrzenianiu przynajmniej przez okres 30 minut. W przypadku zauważenia pożaru wszyscy mamy obowiązek podjęcia działań w celu jego likwidacji. W pierwszej kolejności należy: niezwłocznie zaalarmować osoby, będące w strefie zagrożenia, Dyrektora szkoły, powiadomić Straż Pożarną - tel. 998 Po wykonaniu powyższego należy w ramach własnych możliwości niezwłocznie przystąpić do gaszenia pożaru i udzielenia pomocy osobom zagrożonym. Jeżeli pożar jest już rozwinięty należy przystąpić do ewakuacji osób, odciąć główne źródła zasilania budynku w energię elektryczną i gazową. W przypadku odcięcia drogi ewakuacji w jakimś pomieszczeniu należy uszczelnić drzwi. Można w tym celu posłużyć się namoczonymi ręcznikami, umieszczając je zwłaszcza przy dolnej szczelinie drzwi. Będzie to stanowić dobrą ochronę przed przedostawaniem się trującego dymu do środka. Osoby uczestniczące w gaszeniu pożaru powinny poruszać się w pozycji pochylonej z powodu gromadzenia się gazów pożarowych w górnych partiach pomieszczeń. Każdy objaw wpływu pożaru na uczestników akcji gaśniczej przejawiający się występowaniem duszności, wymiotów lub innych następstw powinien być sygnałem do opuszczenia miejsca pożaru i udzielenia im pierwszej pomocy. Akcję gaśniczą należy prowadzić w taki sposób, aby mieć zapewnioną w każdej chwili drogę odwrotu z miejsca pożaru. 18

19 Podręczny sprzęt gaśniczy oraz zasady jego obsługi i użycia GAŚNICE do gaszenia pożarów z grupy A ( drewno, papier, tkaniny) stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe. do gaszenia pożarów w grupie B ( cieczy palnych i substancji stałych topiących się np. benzyna, oleje, lakiery) stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe, proszkowe lub halonowe. do gaszenia pożarów z grupy C ( gazów palnych np. propanu, acetylenu, gazu ziemnego) stosuje się zamiennie gaśnice proszkowe, śniegowe lub halonowe do gaszenia pożarów z grupy D ( metali lekkich np. magnezu, sodu, potasu) stosuje się gaśnice proszkowe do gaszenia pożarów poszczególnych grup z indeksem E ( urządzeń elektrycznych pod napięciem i innych materiałów znajdujących się w pobliżu tych urządzeń) stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe, halonowe lub proszkowe Gaśnice służą do gaszenia pożarów w pierwszej fazie rozwoju, w budynkach i pomieszczeniach zamkniętych. Gaszenie odbywa się z odległości ok. 1-1,5 m. Gaśnice proszkowe - stosuje się przede wszystkim tam, gdzie zachodzi obawa uszkodzenia materiałów i urządzeń, które przy stosowaniu wody lub piany mogą ulec zniszczeniu. Gaśnice śniegowe - przeznaczone są do gaszenia pożarów cieczy palnych, gazów oraz pożarów instalacji i urządzeń elektrycznych, znajdujących się pod napięciem. Gaśnice wodno - pianowe - przeznaczone do gaszenia pożarów ciał stałych i cieczy palnych tj. grupy A i B ( np. drewno, tkaniny, ciecze ropopochodne). Koc gaśniczy - wykonany jest w postaci płachty tkaniny z włókna szklanego o powierzchni 2 m2. Przechowuje się go w specjalnych plastikowych pokrowcach. Służy do tłumienia pożaru w zarodku, przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Nadaje się do gaszenia niedużych pożarów z grupy A,B. Warunkiem ugaszenia pożaru kocem gaśniczym jest całkowite przykrycie powierzchni objętej pożarem. Hydranty wewnętrzne To urządzenie umożliwiające podanie strumienia wody gaśniczej do ogniska pożaru, zasilane w wodę \ wewnętrznej sieci wodociągowej. Hydrant wyposażony jest w zawór odcinający oraz co najmniej jeden odcinek węża i prądownicę wodną, umieszczone w szafce hydrantowej. Hydrantów wewnętrznych używa się do gaszenia pożarów grupy A oraz do chłodzenia powierzchni przedmiotów znajdujących się w sąsiedztwie źródła ognia. Nie należy nimi gasić urządzeń będących pod napięciem. Raz w roku hydranty wewnętrzne powinny być przepłukane. 19

20 ZASADY ZACHOWANIA SIĘ PO OGŁOSZENIU ALARMU W SZKOLE Sposób ogłoszenia i odwołania alarmu w szkole: 1. ogłoszenie alarmu: sygnał dźwiękowy- dzwonek szkolny brzmiący przez 1 minutę w sekwencji- 5 sekund dźwięku, 5 sekund ciszy (w przypadku braku prądu elektrycznego używany jest dzwonek ręczny). 2. odwołanie alarmu: ustne odwołanie alarmu w miejscu zbiórki przez dyrektora lub osobę uprawnioną. Zasady zachowania się podczas ewakuacji z budynku szkoły: A) w czasie trwania zajęć: 1. Po usłyszeniu sygnału alarmowego uczniowie ustawiają się na korytarzu wzdłuż ściany przy klasie, w której mają zajęcia. 2. Opuszczają budynek drogą ewakuacyjną właściwą dla sali lekcyjnej i udają się do miejsca zbiórki pod opieką nauczyciela. 3. Nauczyciel opuszcza salę lekcyjną jako ostatni, zabiera z sobą dziennik lekcyjny, zamyka drzwi na klamkę (nie na klucz). 4. Uczniowie w czasie opuszczania budynku szkoły zachowują bliskie odstępy między sobą i nie oddalają się od grupy. 5. Uczniowie bezwzględnie słuchają komend nauczyciela i wykonują je. 6. W miejscu zbiórki nauczyciel sprawdza listę uczniów i niezwłocznie zawiadamia dyrektora o stanie klasy. B) w czasie przerwy międzylekcyjnej: 1. Po usłyszeniu sygnału alarmowego uczniowie samodzielnie kierują się drogą ewakuacyjną do wyjścia. 2. Nauczyciele dyżurujący na poszczególnych kondygnacjach nadzorują opuszczanie korytarza i toalet uczniowskich przez wszystkie dzieci. 3. Pozostali nauczyciele dbają o spokój i bezpieczeństwo uczniów na drogach ewakuacyjnych. 4. Natychmiast po opuszczeniu budynku wszyscy udają się do rejonu zbiórkiuczniowie gromadzą się przy nauczycielu, z którym mieli ostatnią lekcję. 5. Nauczyciel sprawdza stan klasy i niezwłocznie składa meldunek dyrektorowi szkoły. 6. Nauczyciele znajdujący się w pokoju nauczycielskim (w czasie ogłoszenia alarmu) zabierają z niego wszystkie dzienniki lekcyjne, a po opuszczeniu budynku, przekazują je dyrektorowi szkoły. Za sprawną ewakuację pracowników administracji i obsługi odpowiada kierownik gospodarczy, który zawiadamia dyrektora o stanie osobowym podległych mu pracowników. Nauczyciele, którzy nie prowadzili lekcji, a znajdowali się w budynku szkoły indywidualnie zgłaszają się do kierującego akcją natychmiast po stawieniu się w rejonie zbiórki. 20

21 Opis najczęściej spotykanych znaków ewakuacyjnych: 101 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej (w lewo) 102 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej (w prawo) 103 Kierunek drogi ewakuacyjnej 104 Wyjście ewakuacyjne 105 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół (na lewo) 106 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół (na prawo) 107 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę (na lewo) 108 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół (na prawo) 109 Drzwi ewakuacyjne (lewe) 110 Drzwi ewakuacyjne (prawe) 111 Ciągnąć, aby otworzyć 112 Pchać, aby otworzyć 113 Kierunek drogi ewakuacyjnej (znak do stosowania tylko z innymi znakami) 114 Kierunek drogi ewakuacyjnej (znak do stosowania tylko z innymi znakami) 115 Stłuc, aby uzyskać dostęp 116 Przesunąć w celu otwarcia PAMIĘTAJMY, AKCJA BĘDZIE PRZEBIEGAŁA SPRAWNIE, JEŻELI WSZYSCY ZACHOWAJĄ SPOKÓJ I PODPORZĄDKUJĄ SIĘ WYDAWANYM POLECENIOM. 21