MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO

Transkrypt

1 MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO WARSZAWA KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 ISBN

2 Jan Jasiek był z zawodu krawcem; przez trzydzieści lat piastował urząd sołtysa w Zakrzewie, a po pierwszej wojnie dodatkowo funkcję urzędnika Stanu Cywilnego. Rodzina Jaśków znana była za swego przywiązania do polskości. Jan i Anna mieli ośmioro dzieci. Czworo z nich: Antoni, Piotr Maciej, Paweł oraz Eleonora są bohaterami tej prezentacji. 2

3 Antoni Jasiek ps. Andrzej Krajna -Wielatowski

4 Antoni Jasiek Urodził się 11 czerwca 1893 roku w Zakrzewie. Brał udział w I wojnie światowej. Był uczestnikiem powstania wielkopolskiego. Zabiegał o przyłączenie Ziemi Złotowskiej do Polski: na Konferencji Międzynarodowej w Spaa w Belgii w 1920 roku, w Radzie Ambasadorów w Paryżu, w Komisji Międzynarodowej Granicznej w Poznaniu. 4

5 Antoni Jasiek DZIAŁALNOŚĆ Latem 1919 roku delegaci polskiej ludności zachodniej części powiatu złotowskiego, m. in. Antoni Jasiek z Zakrzewa, przedarli się przez granicę, aby w Poznaniu i w Warszawie szukać poparcia dla sprawy przyłączenia całej Ziemi Złotowskiej do Polski. Przeprowadzili w tej sprawie rozmowy m.in. z posłem Kazimierzem Brownsfordem z Poznania, a później z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim, Prezesem Rady Ministrów i zarazem Ministrem Spraw Zagranicznych Ignacym Paderewskim, Wiceministrem Spraw Zagranicznych Władysławem hr. Skrzyńskim, Naczelnikiem Oddziału Polsko-Niemieckiego Kajetanem Dzierżykraj-Morawskim oraz przedstawicielami Głównego Dowództwa Wojsk Polskich. 5

6 Antoni Jasiek DZIAŁALNOŚĆ W latach Antoni Jasiek aktywnie pracował w Związku Obrony Kresów Zachodnich w Poznaniu, organizował polskie biblioteki. 6

7 7

8 8

9 Antoni Jasiek DZIAŁALNOŚĆ W czasie II wojny światowej współpracował z Armią Krajową na Polesiu. Po wojnie był aktywnym działaczem Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. 9

10 Antoni Jasiek TWÓRCZOŚĆ Należał do grona nielicznych autorów popularyzujących przeszłość historyczną i kulturę ziem polskich pozostających nadal w niewoli pruskiej, w szczególności Ziemi Złotowskiej i Pogranicza ( w tym miasta Piły): Jest autorem bezcennych książek wydanych pod pseudonimem Andrzej Krajna-Wielatowski m. in.: Zachodnie Pogranicze odcięte od Macierzy Ziemia Złotowska (1928); Miejscowości Pogranicza (1932). Po wojnie, pod swoim własnym nazwiskiem, opublikował wiele artykułów, m.in. Krwawa granica. Wspomnienia delegata Polskiej Rady Ludowej w Złotowie na konferencję międzynarodową w Spaa (Belgia) 1920 roku w sprawie ratowania Ziemi Złotowskiej i Piły dla Polski (1961) i Ostatnich Czterech: Księża polscy obrońcy polskości Ziemi Złotowskiej (1975). 10

11 Antoni Jasiek Zmarł 20 listopada 1983 roku. 11

12 Piotr Maciej Jasiek

13 Piotr Maciej Jasiek Urodził się 22 lutego 1902 roku w Zakrzewie. Uczęszczał do niemieckiej szkoły powszechnej w Zakrzewie. Dzięki poparciu i pomocy materialnej księdza Bolesława Domańskiego ukończył Seminarium Nauczycielskie w Tucholi w 1923 roku. Odbył praktyki pedagogiczne w Płociczu koło Sępólna i Chartowie pod Poznaniem. 1 września 1926 roku rozpoczął pracę nauczyciela w Poznaniu. 13

14 Piotr Jasiek DZIAŁALNOŚĆ W 1928 roku przeniósł się do Hamburga i założył tam Polskie Towarzystwo Szkolne. Pracując jako urzędnik biurowy w Konsulacie II RP w Hamburgu zabiegał o otwarcie polskiej szkoły. Uczył języka polskiego na kursach wieczorowych. W kwietniu 1929 roku Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Berlinie zaproponował mu pracę w polskim szkolnictwie prywatnym na Pograniczu (rejencja pilska). W Kleszczynie założył chór mieszany. 19 kwietnia 1929 roku podjął pracę w nowo otwartej polskiej szkole w Sławianowie. Był odpowiedzialny za całe życie kulturalno-oświatowe w Sławianowie i w okolicy. 14

15 Piotr Jasiek tak wspomina to niezwykłe wydarzenie w historii Sławianowa Pod koniec uroczystości przemówiłem osobiście do zebranej dziatwy i rodziców. Ich oczy były skierowane na nauczyciela polskiego, którego pierwszy raz ujrzano w Sławianowie. Niejednemu popłynęła łezka, gdyż była to chwila naprawdę wzruszająca po dniach długiego oczekiwania na urzeczywistnienie najgorętszych pragnień posiadania własnej szkoły, w której dziatwa będzie się mogła uczyć w języku ojców. 15

16 Piotr Jasiek DZIAŁALNOŚĆ W 1932 roku pracował przez kilka miesięcy w szkole polskiej w Płotowie koło Bytowa na Kaszubach. Potem przeniósł się na Warmię. Był kierownikiem szkoły polskiej w Wymoju pod Olsztynem. W 1934 roku założył Bibliotekę Polską, od 1937 roku prowadził ją we własnym mieszkaniu. Na Warmii rozwinął również szeroką działalność w ruchu młodzieżowym (w Związku Młodzieży Polskiej i Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech). 16

17 Piotr Jasiek II wojna światowa W pierwszych dniach września 1939 roku Piotr Jasiek został aresztowany i uwięziony w: Olsztynku, Olsztynie, obozie koncentracyjnym Hohenbruch, Działdowie oraz Dachau. We wrześniu 1940 r. deportowano go do obozu koncentracyjnego w Gusen Mauthausen, gdzie przebywał do zakończenia wojny. Był tłumaczem obozowym, ratował więźniów od śmierci głodowej i służył im zawsze przyjacielską radą i pomocą. Do rodzinnego Zakrzewa wrócił jako inwalida. 17

18 Piotr Jasiek po II wojnie światowej W lipcu 1945 roku zamieszkał w Buntowie i objął kierownictwo połączonych szkół podstawowych w Sławianowie i Buntowie (powiat Złotów). Po przejściu na emeryturę, 1 września 1961 roku, powrócił na stałe do Zakrzewa. 18

19 Wierszowana bajka Lotalica. Piotr Jasiek TWÓRCZOŚĆ Podania ludowe: Przy kominku. Ludowe podania z Pogranicza Złotowskiego. (książka). Nakładem Głosu Pogranicza i Kaszub, Młynek (w: Piotr Jasiek 1936, s ), Bory Werskie Czarciak (w: Piotr Jasiek 1936, s ). Noc Św. Jana nad Dobrzynką (w: Piotr Jasiek 1936, s ). Artykuły w Poradniku Nauczycielskim : Dzieje dzwonów Katolickiego Kościoła w Sławianowie, Przemówienie nauczyciela do dzieci opuszczających szkołę. 19

20 ODZNACZENIA Za pracę pedagogiczną i społeczną otrzymał miedzy innymi: Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złotą Odznakę Związku Nauczycielstwa Polskiego 20

21 Piotr Jasiek Zmarł 28 kwietnia 1974 roku w Zakrzewie. 21

22

23 Paweł Jasiek Urodził się 14 stycznia 1908 roku w Zakrzewie. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Bydgoszczy, gdzie zdobył solidne przygotowanie jako pedagog i działacz oświatowy. W 1929 roku został skierowany do organizującego się szkolnictwa polskiego w Niemczech. Podjął pracę nauczycielską na rodzinnej Złotowszczyźnie, ale zaraz oddelegowano go na Warmię, gdzie odczuwano dotkliwy brak nauczycieli. 1 stycznia 1930 roku został członkiem Związku Polaków w Niemczech. 23

24 Paweł Jasiek DZIAŁALNOŚĆ 18 grudnia 1930 roku w Purdzie Paweł Jasiek założył prywatną katolicką szkołę powszechną z polskim językiem wykładowym. Tu poznał swoją żonę Teklę Hansel działaczkę polonijną. 23 listopada 1931 roku został kierownikiem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, gdzie pracował do 1939 roku. 17 października 1934 roku założył Centralną Bibliotekę Polską w Niemczech Oddział Prusy Wschodnie i kierował nią do 1939 roku. 24

25 O początkach planowanej akcji czytelniczej Paweł Jasiek tak wspomina: Biblioteki uruchomiono w pierwszym rzędzie w miejscowościach, gdzie istniały szkoły i przedszkola polskie. Na początku więc rozbudowy polskiej sieci bibliotecznej w Prusach Wschodnich stoi nauczyciel i przedszkolanka. 25

26 Paweł Jasiek DZIAŁALNOŚĆ Zangażował się w prowadzenie konferencji dokształcających polskich nauczycieli, a na specjalnych rocznych kursach szkolił polskich bibliotekarzy. Współpracował z Gazetą Olsztyńską, w której zamieszczał swoje wiersze i artykuły. Poza pracą zawodową był czynnym członkiem dwóch chórów polskich w Olsztynie. Od 1 września 1936 roku do lipca 1939 roku piastował stanowiska prezesa Chóru Mieszanego im. Feliksa Nowowiejskiego. Był też członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sceny Polskiej oraz Klubu Polskiego w Olsztynie. 26

27 Paweł Jasiek DZIAŁALNOŚĆ W czasie II wojny światowej Paweł Jasiek był więźniem politycznym obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen pod Berlinem, a następnie robotnikiem przymusowym na poczcie przeładunkowej Berlin-Gleisdreiack. Po wojnie został przydzielony przez Centralę Szkolnictwa Polskiego w Niemczech jako nauczyciel do szkół mniejszościowych w RFN. W okresie późniejszym kierował całym szkolnictwem polskim w Bawarii Północnej. Paweł Jasiek był kierownikiem Związku Polaków w Niemczech z siedzibą w Bochum. Redagował miesięczny biuletyn Ogniwo i współpracował z redakcją rocznika Polak w Niemczech. 27

28 Paweł Jasiek TWÓRCZOŚĆ Jako młody nauczyciel pisał: patriotyczne wiersze, bajki ludowe wierszowane i prozą. W okresie powojennym opracował i wydał dla potrzeb Polonii kilka podręczników: (z Szczepańskim i Lisowskim) Elementarz i czytanka dla I i i II klasy szkół powszechnych (Poznań: Wydanictwo Polskie R. Wegnera, 1945; opracowano w Obozie Polskim w Ansbach; odbito w Norymberdze). Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa; Nauka języka polskiego dla młodzieży (opracowana w 53 lekcjach), [w:]: Polak (Quckenbrück, RFN) Z dziejów Polski opowiadania dla dzieci (cykl 27 opowiadań), [w:] Dziatwa (Londyn)

29 Hymn Krajny W drogiej nad życie rodzinnej ziemi mej, O rannym świcie pieśń płynie z leśnych kniej. Dębowy bór z bukami wtór, szumi hymn cichej A rzewny śpiew, miłości zew, spływa na kraj nasz cały. Krajno kochana, co od zarania dni. Rozmiłowana dzieci swe żywisz ty. Za pokarm twój, za soków zdrój, wyssany z głębi łona, Za tchnienia czar, za rosy dar, bądź nam błogosławiona. Ziemio ty miła, tak pełna złudnych słów, Piastową byłaś, piastową będziesz znów. Ni wichrów moc, w burzliwą noc, ni grom, ni błyskawice Nie złamią nas i po wszy czas stać będziem, my dziedzice. Paweł Jasiek (Olsztyn, 25 sierpnia 1932 roku) 29

30 Paweł Jasiek Paweł Jasiek zmarł 14 kwietnia 1982 roku w Ludwigshafen. 30

31 Eleonora Jasiek 31

32 Eleonora Jasiek Urodziła się 18 lutego 1914 roku w Zakrzewie. Była najmłodszą spośród siedmiorga rodzeństwa. Dzieciństwo spędziła w Zakrzewie, a niemiecką szkołę powszechną ukończyła w 1928 roku. Kształciła się w żeńskim Seminarium Nauczycielskim: trzy lata w Inowrocławiu i dwa lata w Poznaniu. Praktykę nauczycielską odbyła w Szkole Podstawowej w Brześciu. 32

33 Eleonora Jasiek DZIAŁALNOŚĆ 1 stycznia 1937 roku, po zadaniu egzaminu praktycznego, została powołana przez Związek Polsko-Katolickich Towarzystw Szkolnych w Berlinie do pracy w szkolnictwie polskim w Niemczech na stanowisko nauczycielki w Dąbrówce Wielkopolskiej. Z powodu odmowy przez pruskie władze szkolne wydania zezwolenia na nauczanie w tej miejscowości, Pani Eleonora została skierowana do pracy oświatowej na Śląsku Opolskim, gdzie prowadziła kursy języka polskiego w Budziskach, Gamowie, Czyżkowie oraz Markowicach. 33

34 Eleonora Jasiek DZIAŁALNOŚĆ 31 sierpnia 1939 roku została powołana na stanowisko nauczycielki kursów języka polskiego w Berlinie. Przetrwała tam okres wojny, opiekując się rodakami wysiedlonymi ze strefy granicznej. Po powrocie do kraju 5 czerwca 1945 roku została nauczycielką w Szkole Podstawowej w Zakrzewie. Po wojnie była jedną z pierwszych członkiń Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz była aktywnym członkiem Stronnictwa Ludowego Koła w Zakrzewie. 34

35 ODZNACZENIA Eleonora Jasiek za zasługi na polu pracy społecznej i oświatowej została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. 35

36 18 lutego 2013 roku Eleonora Jasiek ukończyła 99 lat! Eleonora Jasiek z urodzinowymi gośćmi (Jowitą Kęcińską-Kaczmarek, Konradem Kaczmarkiem (po prawej) oraz Edmundem Bindkiem) Źródło: 36

37 ŹRÓDŁA ARCHIWALNE BIBLIOGRAFIA Muzeum Ziemi Złotowskiej Jaśkowie. Materiały archiwalne. ŹRÓDŁA DRUKOWANE Antoni Jasiek (ps. Andrzej Krajna Wielatowski ) Ziemia Złotowska, Bibljoteka Kresowa. Pogranicze Zachodnie odcięte od Macierzy t. 1. Poznań; Skład Główny w Księgarni Szkolnej; Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa 2005;. Antoni Jasiek (ps. Andrzej Krajna Wielatowski) Miejscowości Pogranicza, Bibljoteka Kresowa. Pogranicze Zachodnie odcięte od Macierzy, t. 2. Poznań: Drukarnia Techniczna. Antoni Jasiek Krwawa granica. Wspomnienia delegata Polskiej Rady Ludowej w Złotowie na konferencję międzynarodową w Spaa (Belgia) 1920 roku w sprawie ratowania Ziemi Złotowskiej i Piły dla Polski, Ziemia Nadnotecka t , nr 2, s

38 BIBLIOGRAFIA Antoni Jasiek Czterech ostatnich. Księża polscy obrońcy polskości Ziemi Złotowskiej, [w:] Na okazanie drogi: praca zbiorowa poświęcona pokoleniu księdza Piotra Wawrzyniaka. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, s Paweł Jasiek (z Szczepańskim i Lisowskim) Elementarz i czytanka dla I i i II klasy szkół powszechnych. Poznań: Wydanictwo Polskie R. Wegnera; opracowano w Obozie Polskim w Ansbach; odbito w Norymberdze. Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa;. Paweł Jasiek Nauka języka polskiego dla młodzieży (opracowana w 53 lekcjach), [w:]: Polak (Quckenbrück, RFN) Paweł Jasiek Z dziejów Polski opowiadania dla dzieci. (cykl 27 opowiadań), [w:] Dziatwa (Londyn) Piotr Jasiek Przy kominku. Ludowe podania z Pogranicza Złotowskiego. Wstęp ks. dr Bolesław Domański. Nakładem Głosu Pogranicza i Kaszub. 38

39 OPRACOWANIA BIBLIOGRAFIA Feliks Barbarowicz Ziemia Złotowska. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie. Maria Zientara-Malewska Złotowszczyzna. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie. Maria Zientara-Malewska Jaśkowie z Zakrzewa, [w:] Maria Zientara-Malewska. Działacze spod znaku Rodła. Olsztyn: Pojezierze, 1974, s Barbara Popielas-Szultka, Andrzej Czechowicz, Zygmunt Szultka Dzieje Zakrzewa. Koszalin: rodek Naukowo-Badawczy. Jowita Kęcińska-Kaczmarek, Konrad Kaczmarek Niecodzienny jubileusz, PZL24.pl, ; (dostęp: ). Jan Wróblewski Paweł Jasiek ( ). Rocznik Olsztyński t. XVI 1989, s

40 40

41 41

42 42