JAN ROŻEŃSKI

Transkrypt

1 MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO WARSZAWA KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 ISBN JAN ROŻEŃSKI

2 Jan Rożeński urodził się 30 stycznia 1904 roku w Świętej. Jego rodzicami byli Franciszek i Zofia z d. Kunca. Dom rodzinny Jana Rożeńskiego (obecnie nieistniejący). 2

3 Głośnym echem odbiła się sprawa strajku dzieci Wrześni tak samo na Warmii, jak i Ziemi Złotowskiej. W roku 1906 rodzice polscy w Starej Świętej, czytając gazety polskie, postanowili dla swoich dzieci żądać także nauki w języku ojczystym. Samorzutnie powstał komitet, na czele którego stanęli: Roch Bindek, Michał Maćkowicz, Zbina i Rożeński (Maria Zientara Malewska 1971, s. 152). Pan Franciszek Rożeński w 1919 roku na zebraniu działaczy polonijnych, gdzie dowiedział się, że Złotów pozostanie w Państwie Pruskim i przed domem dostał zawału i zmarł, tak przejął się sprawą. 3

4 Zapis NN to nasz bohater, pan Jan. 4

5 W czerwcu 1934 roku ożenił się z Heleną Biniakowską. (Zdjęcia udostępnione przez syna Jana Rożeńskiego, Romana.) 5

6 Helena Biniakowska była sekretarką Biura Polskiego Towarzystwa Szkolnego na obwód rejencji pilskiej z siedzibą w Złotowie. To Jej matka Władysława oddała w latach swój dom w Złotowie na pierwsze biura V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech, Towarzystwa Szkolnego i biuro polskiego adwokata dr Jerzego Konstenckiego, kierownika Koła Przyjaciół Harcerstwa, za co władze niemieckie odebrały Jej rentę, pozostawiając bez środków do życia. 6

7 Rodzinne zdjęcia Jana Rożeńskiego. 7

8 Przed domem od prawej Jan Rożeński z siostrą Marianną i gośćmi. 8

9 Rodzina Rożeńskich ok r. Matka z braćmi Jana Rożeńskiego. 9

10 Chrzciny wnuczki Jana, córki Janiny. Przyjazd córki Stefani ze Szczecina 1966r.. 10

11 EDUKACJA W latach uczęszczał do niemieckiej szkoły podstawowej w rodzinnej wsi. W 1920 roku rozpoczął starania o przyjęcie do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Toruniu (niestety władze niemieckie odmówiły mu wtedy udzielenia paszportu). W 1922 roku otrzymał paszport i od tego czasu mógł legalnie kontynuować naukę. 11

12 Orkiestra Seminarium Nauczycielskiego w Toruniu w 1923 roku. 12

13 Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1926 roku. Odbył roczną praktykę pedagogiczną w Szkole Podstawowej w Zelgoszczy w pow. Starogardzkim i ukończył Kurs Języka i Kultury Polskiej dla nauczycieli z zagranicy w Krakowie. W 1933 roku ukończył Państwowy wyższy Kurs Nauczycielski w Poznaniu. 13

14 PRACA 1 września 1927 roku Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Berlinie powołał go na stanowisko kierownika Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na obwód rejencji pilskiej z siedzibą w Złotowie. W latach prowadził kursy języka polskiego dla młodzieży pozaszkolnej Kleszczynie, Skicu, Sławianowie, Podróżnej, Radawnicy, Stawnicy, Starej Wiśniewce, Zakrzewie oraz Złotowie. 14

15 Praca ta była niebezpieczna, ponieważ działacze polonijni często spotykali się z pogróżkami i zatrzymaniami ze strony niemieckich szowinistów. Jeden z takich napadów, w którym we wsi Podróżna zatrzymano Izydora Maćkowicza i Jana Rożeńskiego opisała Gazeta Olsztyńska 15 listopada 1927 roku w artykule pt. Ze Złotowskiego. Bandycki napad na kierownika Dzielnicy V Związku Polaków w Niemczech p. Maćkowicza i na kierownika Towarzystwa Szkolnego na obwód rej. Piła p. Różyńskiego. 15

16 W latach dzięki staraniom Towarzystwa Szkolnego kierowanego przez Jana Rożeńskiego na terenie powiatu złotowskiego, międzyrzeckiego i babimojskiego w 22 miejscowościach zorganizowano naukę języka polskiego w niemieckich szkołach podstawowych. W tym czasie Jan Rożeński uruchomił w 28 miejscowościach biblioteki wędrowne i osobiście zaopatrzył je w książki sprowadzone z Towarzystwa Czytelni Ludowych, Polskiego Związku Zachodniego oraz Kuratorium Okręgu Szkolnego w Poznaniu. 16

17 Otwarcie szkoły w Babimoście 14 X 1930 roku. 17

18 Walne zebranie Związku Towarzystw Szkolnych w Berlinie w 1931 roku. 18

19 W latach przyczynił się do powstania przedszkoli polskich m.in. w Złotowie, Radawnicy, Zakrzewie, Głom-sku, Buczku Wielkim, Sławianowie, Podróżnej, Wiśniewce oraz Dąbrówce Wielkiej. W 1928 roku zorganizował kolonie letnie w Polsce dla 185 dzieci powiatu złotowskiego. Urządzał też (przy współudziale rodziców) zabawy dla młodzieży w Złotowie, Zakrzewie, Świętej, Podróżnej oraz Sławianowie. Szczególnie dużo czasu poświęcił staraniom o utrzymanie polskiej szkoły w Krajence. 19

20 Kolonia wyjeżdża do Polski, dworzec kolejowy w Pile w 1928 roku. 20

21 W latach na Pograniczu działało 29 polskich szkół z 42 nauczycielami prowadzącymi zajęcia dla ok dzieci. Jako kierownik Towarzystwa Szkolnego Jan Rożeński brał udział w otwarciu wszystkich tych szkół. W pracy oświatowej wielką pomocą była działalność kulturalna. W latach Jan Rożeński był prezesem zasłużonego chóru Cecylia ze Złotowa. 21

22 Chór Cecylia w 1932 roku. 22

23 Pracując na Ziemi Złotowskiej, Jan Rożeński blisko współpracował z ks. dr. Bolesławem Domańskim i Izydorem Maćkowiczem. 23

24 Pielgrzymka do Rzymu zorganizowana przez ks. dra B. Domańskiego w listopadzie 1933 roku. 24

25 Wskazane osoby to bracia mimo innego zapisu nazwiska (w drugim przypadku błąd w pisowni). 25

26 1 lipca 1933 roku Związek Polskich Towarzystw Szkolnych przeniósł Jana Rożeńskiego do Opola na stanowisko kierownika Towarzystwa Szkolnego na obwód rejencji opolskiej. Współpracował tu między innymi ze znanymi działaczami: Janem Rychlem, Pawłem Kwoczkiem oraz Janem Wittem. 26

27 Na opolszczyźnie Arka Bożek i Jan Rożeński, drugi prawej Na plebanii w Grabinie, od prawej: Jan Rożeński, proboszcz ks. Koziołek, ks. Styp Rekowski, kierownik szkoły 27

28 11 września 1939 r. Jan Rożeński został aresztowany wraz z innymi polskimi działaczami Śląska Opolskiego i uwięziony w Opolu. Prześladowana przez Gestapo Helena Biniakowska, żona Jana, zginęła tragicznie 21 grudnia 1940 r. Przed wybuchem wojny wywłaszczono z gospodarstwa i skierowano do przymusowych robót w Berlinie matkę Jana Rożeńskiego i brata Piotra, natomiast siostrę Mariannę, zasłużoną nauczycielkę polskich szkół osadzono w obozie Ravesbrück. 28

29 Z Buchenwaldu Jan Rożeński został przewieziony do Berlina do pracy w fabryce, a następnie jako obywatel niemiecki został wcielony do wojska. Pod Bolonią dostał się do niewoli angielskiej a następnie został żołnierzem II Korpusu Wojsk Polskich pod dowództwem generała Andersa. 29

30 W Armii Andersa Jan Rożeński został przydzielony do działu kulturalno-oświatowego. 30

31 Pobyt Jana Rożeńskiego we Włoszech. 31

32 32

33 Do Polski wrócił z Anglii w 1947 roku. Został wicestarostą Szczecina, a potem wicestarostą Choszczna i starostą Wałcza. Z pracownikami ze starostwa z Choszczna. 33

34 Zdjęcie ślubne i zdjęcie z podróży poślubnej w 1951 roku w Polanicy Zdroju z drugą żoną, Moniką z domu Gappa (siostrą pierwszego starosty Złotowa, Klemensa Gappy). 34

35 Jan Rożeński z żoną Moniką i synem Romanem. 35

36 Na Zjeździe działaczy polonijnych w Bytowie. Składanie kwiatów przed pomnikiem Piasta w Złotowie. 36

37 W latach pracował w Gminnej Spółdzielni Rolnik w Złotowie. W 1959 roku objął kierownictwo internatu Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Złotowie. 37

38 Zarząd Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Złotowie. Od lewej: Teofil Kokowski, Jan Rożeński oraz Henryk Marciniak. 38

39 Zarząd Spółdzielni ROLNIK w 1956 r.. Jan Rożeński w-ce prezes ds. Handlu, Teofil Kokowski prezes Spółdzielni, Henryk Marciniak w-ce prezes ds. skupu. 39

40 Jan Rożeński w-ce prezes Spółdzielni w latach

41 W 1959 roku objął kierownictwo internatu Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Złotowie. Zdjęcie z młodzieżą przed internatem. 41

42 W latach 60-tych w budynku internatu, prowadził kolonie dla dzieci pracowników poznańskiej firmy ZREMB. 42

43 Ze względu na pogarszający się stan zdrowia 1 lutego 1966 roku przeszedł na rentę. Pożegnanie z pracownikami internatu ZSZ w Złotowie. 43

44 Z chórem Cecylia na wycieczce w 1966 roku. 44

45 Spotkanie byłych nauczycieli (Złotów, 1966 r.). Stoją od lewej: Jan Rożeński, Karol Biernatowski, Maria Zientara-Malewska (poetka, nauczycielka), Władysław Gembik (dyrektor Gimnazjum w Kwidzynie), Józef Kokowski oraz Franciszek Czarnota. 45

46 Zmarł 27 lipca 1968 roku w Złotowie. Znak obozowy na grobie. Na pogrzebie żegnał go m.in. jego bliski przyjaciel dr Paweł Kwoczek, adwokat, prezes ZHP w Niemczech. 46

47 Grób znajduje się na cmentarzu przy kościele pw. Św. Rocha w Złotowie. 47

48 W Złotowie jest ulica Jana Rożeńskiego. 48

49 49

50 Bibliografia Izba Pamięci w Zakrzewie. Wojciech Kokowski Polskie szeregi na Ziemi Złotowskiej. Krajenka Piła. Andrzej Krajna Wielatowski (Antoni Jasiek) Ziemia Złotowska. Poznań: Księgarnia Szkolna (seria Bibljoteka Kresowa. Pogranicze Zachodnie odcięte od Macierzy t. 1.) Roch Michał Mackowicz Dziedzictwo. Olsztyn: Adam Karzel SQL s.c. Zenon Romanow Komunistyczne organy bezpieczeństwa wobec polskiej ludności rodzimej powiatu złotowskiego w latach , [w:] Jarosław Syrnek (red.) Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej (seria Monografie / Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, t. 52), s Zenon Romanow Krajniacy złotowscy w Polsce Ludowej w latach Słupsk: Akademia Pomorska. Leonard Smołka Jan Rożeński. Polski Słownik Biograficzny, t. 32, cz. 3, s Wikipedia Jan Rożeński; Zbiory prywatne syna Jana Rożeńskiego, Romana. Maria Zientara Malewska Złotowszczyzna, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie. Leonard Smołka ROŻEŃSKI Jan. Polski słownik biograficzny, t. 32, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s

51 Autorzy prezentacji: Członkowie 43GDH Białe Wilki Zakrzewo Druhowie: Michał Tymiński Jerzy Sajnaj Dominik Jankowski Miłosz Wojtasik Olaf Szopieraj Hubert Liponoga Miłosz Szopiński Damian Sajnaj Druhny: Klaudia Radtke Maja Stężewska Adriana Mielke Martyna Nowak Aldona Sajnaj Drużynowa: phm. Joanna Kwiecień 51

52 Opieka merytoryczna: Roman Rożeński (syn Jana) phm. Joanna Kwiecień (drużynowa 43 GDH) 52

53 Pan Roman udostępnił nam korespondencję Jego Ojca z lat i rodzinne fotografie. 53

54 Dzięki Panu Romanowi mieliśmy też możliwość zapoznania się z bardzo ważnymi opracowaniami: 54

55 Odwiedziliśmy też: Izbę Pamięci w Domu Polskim Bibliotekę Publiczną w Zakrzewie 55

56 43 Grunwaldzka Drużyna Harcerska Białe Wilki z Zakrzewa W Bibliotece Publicznej w Zakrzewie, która mieści się w Domu Polskim Ogólnopolski Zlot Grunwaldzki Przed kaplicą Matki Boskiej Radosnej w Zakrzewie Buczek Wielki Pieszy Rajd Zakrzewski W pogoni za mieczem Zakrzewo grób ks. Patrona Zlot Druha Szarego w Łomży twórcy krzyża harcerskiego Rajd Arsenał - Warszawa Pomnik w Zakrzewie 56

57 Starajcie się zostawić ten świat troszkę lepszym niż go zastaliście. Robert Baden-Powell 57