DOBRE PRAKTYKI. Przykłady wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich

Transkrypt

1 DOBRE PRAKTYKI Przykłady wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich Fot. istockphoto.com Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Publikacja opracowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego we współpracy z Fundacją Promocji Innowacji Gospodarczych. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu III Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2 Obszary predysponowane do rozwoju energetyki odnawialnej w województwie opolskim Opracowanie ekofizjograficzne województwa opolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Departament Polityki Regionalnej i Przestrzennej. 2

3 Sięgajmy po dobre praktyki Rozmowa z Tomaszem Kostusiem, członkiem zarządu województwa opolskiego - Dlaczego Samorząd Województwa wspiera rozwój odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim. - Chcemy promować energię ze źródeł odnawialnych jako nowoczesną, ekologiczną i korzystną dla nas, bo opartą na naszych własnych, lokalnych zasobach. Naszym zadaniem jest dbanie o to, aby w planach zagospodarowania gmin i województwa przewidziano miejsca, w których mogą powstać biogazownie, farmy wiatrowe czy centra energetyczne i paliwowe wykorzystujące energię odnawialną. Staramy się również tworzyć jak najlepsze warunki do uruchamiania działań inwestycyjnych w dziedzinie energetyki odnawialnej, podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne. Tym celom ma służyć Wojewódzki Plan Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii, określający cele i możliwości rozwoju ekoenergetyki oraz możliwe zaangażowanie środków unijnych w zieloną energię. - Jakie efekty da Opolszczyźnie rozwijanie produkcji i wykorzystania energii z odnawialnych źródeł? - Odnawialne źródła energii przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego regionu, zwłaszcza do lepszego zaopatrzenia w energię terenów o słabo rozwiniętej infrastrukturze. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych warunków zrównoważonego i możliwego do utrzymania rozwoju regionów, przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. - Jednak już teraz widać, że jednym z preferowanych kierunków powinien być rozwój technologii uzyskiwania energii z biomasy. Dlaczego? - Z przeprowadzonych analiz wynika, że największy potencjał w zakresie uzyskiwania energii odnawialnej w regionie ma, i będzie miało, właśnie wykorzystanie biomasy. Dostępna na naszym terenie wysoka ilość biomasy wynika z jego rolniczego i leśnego charakteru. Uprawiamy znaczne ilości roślin oleistych - głównie rzepaku. Słoma rzepakowa, nieprzydatna w gospodarce rolnej, jest atrakcyjnym produktem dla energetyki. Podobna sytuacja występuje w związku z pozyskiwaniem i przerobem drewna, w czasie którego powstaje znaczna ilość możliwych do wykorzystania odpadów. Ważnym problemem jest także rosnąca ilość koniecznych do zagospodarowania odpadów komunalnych. Dotychczas podstawowym kierunkiem wykorzystania energetycznego biomasy na terenie województwa opolskiego jest jej spalanie w produkcji ciepła technologicznego oraz dla potrzeb bytowych. - Ale biomasa służyć może także do produkcji biogazu. Czy Samorząd Województwa Opolskiego podejmuje działania zmierzające do rozwoju biogazowni rolniczych w regionie opolskim? - Rozwój sieci biogazowni rolniczych w województwie opolskim traktowany jest jako jeden z priorytetów. Opolszczyzna jest regionem z silnie rozwiniętym rolnictwem i przemysłem spożywczym, dlatego powinniśmy wykorzystać te atuty i w najbliższym czasie rozpocząć realizację pierwszych biogazowni rolniczych. Udzielamy merytorycznego wsparcia samorządom lokalnym, na terenie których pierwsi inwestorzy chcą stawiać biogazownie. Pomagamy samorządom i potencjalnym inwestorom w nawiązywaniu kontaktów z instytucjami, od których zależą warunki lokalizacji inwestycji, określające warunki i normy wykorzystania zielonej energii, a także z instytucjami, od których zależy uzyskanie dofinansowania do planowanych przedsięwzięć. Nasze działania zmierzają także w kierunku promocji zielonej energii, a przede wszystkim w kierunku poprawy stanu świadomości mieszkańców Opolszczyzny o OZE. - Rozmawiamy przy okazji wydania publikacji prezentującej dobre praktyki w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Czy mamy już inwestycje w odnawialne źródła energii, którymi możemy już teraz lub będziemy w przyszłości chwalić się wśród innych regionów? - W publikacji mówimy o inwestycjach, które z przyjemnością widziałbym w niedługim czasie na Opolszczyźnie. Liczę na to, że publikacja dobrych praktyk pomoże komuś podjąć decyzję, dotyczącą uruchomienia procesu inwestycyjnego. Projektem, który ma stanowić główne narzędzie w szeroko rozumianej promocji odnawialnych źródeł energii w naszym regionie jest projekt Regionalnego Centrum Ekoenergetyki (RCE), które będzie placówką pilotażowo-edukacyjną. W obiektach należących do Opolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Łosiowie wykorzystane będą najnowocześniejsze rozwiązania energooszczędne, a będą w nich prowadzone działania badawczo-rozwojowe związane z produkcją energii ze źródeł odnawialnych. RCE ma być także regionalnym inkubatorem przedsiębiorczości dla osób, które pragną zająć się zawodowo sprawami odnawialnych źródeł energii. W rozmowie wykorzystano informacje zawarte w Wojewódzkim Planie Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii. 3

4 Wiatraki z pasji i uporu 4 Projekt: Elektrownia wiatrowa w Maciowakrzach Inwestor: Energia Franz Termin realizacji: 2010 r. Koszt: ok. 1,6 mln zł Lokalizacja: Maciowakrze, gm. Pawłowiczki, powiat kędzierzyńsko-kozielski, woj. opolskie Sposób finansowania: środki własne, kredyt bankowy Kontakt: Energia Franz, ul. Morelowa 8, Kędzierzyn-Koźle, tel Osoba kontaktowa: Janusz Franciszkiewicz październiku 2010 W roku ruszyła w Maciowakrzach druga w województwie opolskim elektrownia wiatrowa. Składa się z trzech wiatraków o mocy 150kW każdy. Elektrownię zbudowała rodzinna firma Energia Franz. Wszystko zaczęło się od wyjazdów właścicieli firmy do krajów Europy Zachodniej. Widzieli tam szybko powstające i dobrze działające elektrownie wiatrowe. Jak podkreślają, skoro im mogło się opłacać budować tego typu obiekty, warto było spróbować samemu. Zachęceni do działania przez osoby, które same takie elektrownie użytkowały, postanowili wybudować podobne na Opolszczyźnie. Wtedy jednak nie wiedzieli, jak długa i trudna droga przed nimi. Przygotowania do stawiania wiatraków zaczęły się od szukania odpowiedniego miejsca. Wybór padł na tereny wokół wsi Maciowakrze. Płaskowyż głubczycki położony na linii Bramy Morawskiej jest miejscem, gdzie według fachowców występują najlepsze w regionie warunki dla budowy elektrowni wiatrowych. W ostatnich latach dobre warunki wietrzne potwierdzały badania wykonywane przez potencjalnych inwestorów, którzy chcą budować kolejne elektrownie wiatrowe. Biorąc to pod uwagę, firma kupiła w pobliżu wsi działkę o powierzchni 1,8 ha. Kolejnym krokiem było pozyskanie wiatraków. Ze względu na wysoki koszt zakupu no- wych zdecydowano się na wiatraki używane. Urządzenia firmy Wind Word pochodzą z Danii. Po kapitalnym remoncie mają gwarancję na przynajmniej 10-letnią bezawaryjną eksploatację. Równocześnie rozpoczęły się starania formalno-prawne. Od momentu rozpoczęcia procesu inwestycyjnego do startu elektrowni minęło cztery lata. W tym czasie dostosowano do polskich wymagań projekty wyko- nawcze, zebrano wymagane dokumenty i opinie oraz na koniec wystąpiono o wydanie zezwolenia na budowę. Pomimo przychylności władz lokalnych wszystkie procedury trwały długo. Dotyczyło to w szczególności spełnienia wymogów związanych z ochroną środowiska, decyzji formalnych oraz zgody na przyłączenie do sieci. Jak podkreśla inwestor, wszystkie trudności powodowały, że gdyby nie upór i pasja pewnie dawno zrezygnowaliby z pomysłu. Stojące w Maciowakrzach wiatraki robią wrażenie. Każdy z trzech słupów ma 31 metrów wysokości. Zamontowane śmigła mają 27 metrów rozpiętości. Razem z nimi konstrukcja ma ponad 43 metry. Zbudowana elektrownia należy do elektrowni małych. W założeniach w ciągu roku ma wyprodukować MW prądu. Energia z własnej stacji transformatorowej przesyłana będzie do biegnącej w pobliżu linii przesyłowej. Cała inwestycja kosztowała około 1,6 miliona złotych. Została sfinansowana ze środków własnych firmy oraz zaciągniętego kredytu bankowego. Przy obecnych cenach odkupu prądu przez firmy energetyczne koszt budowy powinien zwrócić się w ciągu 4-5 lat. Energia Franz zamierza budować kolejne elektrownie wiatrowe. Obok stawianych trzech wiatraków planowany jest kolejny, tym razem o mocy 450kW. Dodatkowo firma chce budować na terenie gminy Grodków elektrownię wiatrową o mocy 2MW. Szuka także lokalizacji w innych rejonach kraju. Źródła: Inwestor, Opolskie.pl W trakcie budowy Elektrownia gotowa do pracy Pierwsza elektrownia wiatrowa na Opolszczyźnie powstała w 2005 roku w okolicy Jemielnicy. Składa się z trzech wiatraków każdy o mocy 150kW. Fot. Janusz Franciszkiewicz (2), Dawid Kołpak (1)

5 Nawet pałac ogrzeją! Okazuje się, że stosowanie odnawialnych źródeł energii nie musi być ograniczone do nowo budowanych obiektów. Doskonale wpisują się one także w obiekty zabytkowe. Dobrym przykładem ich wykorzystania jest Zespół Pałacowy w Kamieniu Śląskim. Do niedawna źródłem ciepła grzewczego i ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej dla budynków pałacowych były dwa jednofunkcyjne kotły wodne o mocy znamionowej 225 kw każdy, opalane olejem opałowym. Jak każda kotłownia tego typu w związku ze zmianami cen oleju opałowego charakteryzowała się rosnącymi kosztami jej eksploatacji i negatywnym wpływem na środowisko. Nie była w stanie także sprostać dzisiejszym wymaganiom związanym z ochroną zabytków. W 2010 roku zastąpiły je kolektory słoneczne i pompy ciepła. Decyzja o nowym sposobie zapewnienia ciepła zapadła po przeprowadzeniu wielu analiz i audytów, które pokazały, że taka inwestycja jest możliwa do realizacji i że przyniesie wymierne korzyści finansowe. W założeniach proponowany układ miał za zadanie pokryć zapotrzebowanie na ciepło przy osiągnięciu wysokiej efektywności. Głównymi elementami systemu grzewczego, spełniającego powyższe kryteria i potrzeby, są nowoczesne kolektory słoneczne i odpowiednio dobrane pompy ciepła. Kolektory słoneczne służyć mają przede wszystkim do wytworzenia ciepłej wody użytkowej w okresie wiosenno-letnim. Zasadnicze obciążenie cieplne (głównie na ciepło grzejne) pokryją pompy ciepła. Fot. Inwestor(3) Projekt: Instalacja układu solarnego i pomp ciepła na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej i technologicznej w Sanktuarium św. Jacka Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego Lokalizacja: Kamień Śląski, gm. Gogolin, pow. krapkowicki, woj. opolskie Inwestor: Sanktuarium św. Jacka i Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego Termin realizacji: 2010 r. Koszt: ,76 zł Sposób finansowania: kredyt WFOŚiGW w Opolu, środki własne, aplikacja do środków unijnych: z EFRR w ramach RPO WO na lata , Oś 1, działanie 1.3, poddziałanie Inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach (środki wnioskowane, jeszcze nieprzyznane) Kontakt: Sanktuarium św. Jacka i Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ul. Parkowa 1a, Kamień Śląski, tel Osoba kontaktowa: ks. prof. dr hab. Zygfryd Glaeser Ze względu na to, że projekt obejmował obiekt zabytkowy, łączna możliwa do uzyskania powierzchnia dla zainstalowania kolektorów solarnych była ograniczona. Ostatecznie podjęto decyzję o zainstalowaniu na dachu pałacu 7 płaskich kolektorów słonecznych o powierzchni absorbera 35m 2. Energia słoneczna, pobierana przez kolektory przekazywana jest w wodzie, poprzez wymienniki ciepła, do 3 zbiorników buforowych o pojemności 1500 m 3 każdy. Gdy temperatura wody w zbiornikach buforowych osiągnie odpowiednio wysoką wartość, ciepło przekazywane jest za pośrednictwem kolejnego wymiennika do zbiorników wody użytkowej o pojemności 2 x 1000 litrów. Z instalacją solarną współpracuje zespół 5 pomp ciepła najnowszej generacji typu Vitocal 300 G firmy Viessmann (zostały wprowadzone na rynek w maju br.) o łącznej mocy cieplnej ok. 400 kw. Jako dolne źródła ciepła w koncepcji przyjęto gruntowe wymienniki ciepła stanowiące system sond głębinowych. Aby wykorzystać ciepło z ziemi wykonano 45 odwiertów pionowych długości 180 m wyposażonych w sondy gruntowe. Sondy podłączono do rozdzielaczy w 3 studniach zbiorczych. Studnie zbiorcze zostały podłączone do kolektora głównego, który doprowadzony jest do układu zespołu pomp ciepła. Wszystkie urządzenia dostarczyła firma Viessmann. Całość wykonała firma PHU PROMONT Sp.j. W układzie pozostawiono urządzenia istniejącej kotłowni olejowej, jako szczytowego źródła ciepła. Będzie ona wykorzystywana w okresie szczególnie niskich temperatur i wysokiego zapotrzebowania na ciepło grzewcze i ciepłą wodę użytkową. Będzie również częściowo wykorzystywana, jako rezerwa na wypadek awarii podstawowych źródeł energii. Ważną ideą zastosowanych rozwiązań jest również wykorzystanie nowoczesnych i innowacyjnych systemów sterowania i regulacji systemu grzewczego. Będzie on działał w algorytmie maksymalizacji sprawności systemu. W największym stopniu wykorzystywany jest system solarny, a zespół pomp ciepła pracuje w układzie kaskadowym. Dostosowuje on pracę pomp do poziomu zapotrzebowania na ciepło i przy uwzględnieniu charakterystyk energetycznych urządzeń. Zastosowane pompy ciepła, ze względu na możliwość pracy w systemie chłodzenia, umożliwiają ich wykorzystanie w okresie letnim do chłodzenia obiektu. Urządzenia posiadają moc chłodzenia niewiele ustępującą mocy grzania. Z przeprowadzonego audytu energetycznego wynika, że dzięki zastosowaniu przyjętego rozwiązania znacznie zostanie ograniczona ilość emisji gazów do atmosfery oraz nastąpi obniżenie rocznych kosztów związanych z procesem wytwarzania ciepłej wody użytkowej oraz do ogrzewania pałacu o ok zł. Źródła: Inwestor, PHU PROMONT Sp.J. 5

6 Na Opolszczyźnie mamy nadmiar słomy Jeden wsad do pieca to cztery kostki słomy Projekt: Piec na słomę Lokalizacja: Domecko, gm. Komprachcice, powiat opolski, woj. opolskie Inwestor: Franciszek i Teresa Lelek Termin realizacji: 2003 r. Koszt: ok. 30 tys. zł Sposób finansowania: kredyt bankowy Kontakt: Domecko, ul. Opolska 56, tel Osoba kontaktowa: Franciszek Lelek Państwo Franciszek i Teresa Lelek z Domecka wspólnie prowadzą gospodarstwo rolne. Uprawiają około 30 hektarów ziemi - własnej i dzierżawionej. Ich gospodarstwo specjalizuje się w produkcji zbóż i ziemniaków. Dodatkowo prowadzą hodowlę świń. Ze względu na dużą zmienność przychodów stale szukają pomysłów pozwalających poprawić rentowność gospodarstwa. Jednym z efektów produkcji zboża jest pozostająca od lat po zbiorach duża ilość słomy, której nie dało się w całości wykorzystać w gospodarstwie. W 2002 roku pan Franciszek postanowił znaleźć sposób na jej lepsze zagospodarowanie. Po lekturze w jednym z pism rolniczych artykułu na temat wykorzystania słomy do spalania w piecach właściciel gospodarstwa postanowił sprawdzić możliwość wymiany dotychczasowych źródeł produkcji ciepła do ogrzewania i podgrzewania wody. W gospodarstwie do tego celu wykorzystywany był tradycyjny piec na węgiel, koks czy drzewo oraz bojler elektryczny. Wybraliśmy piec na słomę Fot. Dawid Kołpak (2) Dzięki znalezionej informacji udało mu się dotrzeć do kilku działających w tym czasie producentów. Przy wyborze rozwiązania dla siebie liczyła się zarówno opinia dostawcy, jak i praktyczne przykłady. Po wielu rozmowach wybrano piec, który pracował w Tarnowie Opolskim już ponad rok, a jego właściciel miał o nim dobrą opinię. W ten sposób zapadła decyzja o zakupie pieca na słomę EKOPAL firmy Metalerg. Po ostatecznej analizie zdecydowano o zamontowaniu pieca o mocy 70 kw, do którego w ramach jednego wsadu wkłada się cztery kostki słomy. Jego sprawność producent określa na 80%. Pozwala nominalnie na ogrzanie do 1200 m 2 powierzchni. Układ został uzupełniony o duży zbiornik o pojemności 4500 litrów, akumulujący ciepło oraz mniejszy 140 litrowy na ciepłą wodę użytkową. Piec i zbiornik ulokowane zostały w garażu pod domem. Tylko tam było wystarczająco dużo miejsca. Urządzenia zostały uruchomione późną jesienią 2003 roku. W praktyce okazało się, że zimą do ogrzania domu i wody wystarczyło 3 razy dziennie wrzucić do pieca po 4 kostki słomy. Temperatura w domu wynosi wtedy od 24 do 27 stopni, mimo że dom Państwa Lelek jest domem nieocieplonym i ze zwykłymi oknami. W ocenie właścicieli po termomodernizacji mogłyby wystarczyć dwa wsady dziennie. Poza sezonem grzewczym piec rozpalany jest raz w tygodniu. Pozwala to na utrzymanie odpowiedniej temperatury ciepłej wody wykorzystywanej w domu i gospodarstwie na cały tydzień. Koszt wykonania instalacji wyniósł według szacunków właścicieli poniżej 30 tysięcy złotych. Na zakup pieca udało się uzyskać niskooprocentowany kredyt z Banku Ochrony Środowiska. Zainstalowanie pieca dało także wymierne oszczędności. Przedtem do ogrzewania w sezonie zimowym zużywano do 10 ton węgla. Dziś jedyny koszt pozyskania opału związany jest z jego zebraniem i zwiezieniem z pola do stodoły. Dodatkowo właściciele sporo zaoszczędzili na zużyciu prądu. W opinii Państwa Lelek zakup pieca na słomę był dobrą decyzją. W ich ocenie, jeśli tylko mamy dostęp do niezbędnej ilości słomy i trochę miejsca na instalację, warto rozważać jego montaż. Źródła: Inwestor, Opolskie.pl, 6

7 Ogrzewają wodę słońcem Dobrym przykładem na efektywne wykorzystanie instalacji solarnych dla potrzeb przygotowania ciepłej wody jest kompleks oświatowo-sportowy w Komprachcicach. W 2009 roku udało się na budynku Publicznego Gimnazjum w Komprachcicach zamontować trzy kolektory słoneczne, które wraz z dodatkowym zasobnikiem na ciepłą wodę i niezbędnymi urządzeniami sterującymi uzupełniły dotychczasowy układ grzewczy oparty na kotłach olejowych. Gmina Komprachcice w końcu lat dziewięćdziesiątych zdecydowała się na wymianę we wszystkich obiektach oświatowych na swoim terenie starych kotłowni na nowe olejowe. Podobnie stało się w rozbudowywanym obiekcie szkoły podstawowej w Komprachcicach. W miejscu starej kotłowni powstała nowoczesna, wyposażona w dwa kotły firmy BRÖTJE o mocy 2x150 kw każdy i jeden dodatkowy o mocy 300 kw. Reforma oświaty spowodowała, że kotłownia znalazła się na terenie powołanego w 1999 roku publicznego gimnazjum. System zapewniał przygotowywanie ciepłej wody użytkowej w ciągu całego roku oraz ogrzewanie obiektów w sezonie grzewczym. Kolejnym krokiem rozbudowy kotłowni było uzupełnienie układu grzewczego w związku z budową obok szkoły podstawowej i gimnazjum hali sportowej. Ze względu na wielkość obiektu, jak i planowaną konieczność zużycia dużych ilości ciepłej wody kotłownia została uzupełniona o dodatkowy kocioł olejowy BRÖTJE o mocy 300 kw. Wykonany układ zapewniał kom- fortowe możliwości wykorzystania wszystkich obiektów kompleksu, w szczególności zapewnienia ogrzania ciepłej wody dla potrzeb osób korzystających z hali sportowej. Po kliku latach działania zmiany cen paliw opałowych spowodowały konieczność poszukiwania oszczędności w kosztach eksploatacji. Okazało się, że każdego roku wykorzystywano około 5000 litrów oleju tylko do ogrzania wody poza sezonem grzewczym. Po analizie narodził się pomysł na wykorzystanie do tego celu gii słońca. ener- Wiele mówi się na temat opłacalności montażu instalacji solarnych w obiektach szkolnych. Instalacje te osiągają bowiem najlepsze parametry pracy i dają największe oszczędności w okresie letnim, kiedy szkoły są faktycznie zamknięte. Dwa miesiące wakacyjne w istotny sposób ograniczają zasadność ich montażu w tego typu obiektach. W Komprachcicach nie ma z tym jednak problemu. Znajdująca się w kompleksie hala sportowa jest bowiem intensywnie wykorzystywana także w okresie letnim. Po analizie zdecydowano się na montaż trzech kolektorów próżniowych i dodatkowego zasobnika na ciepłą wodę o pojemności 500 litrów. Całość uzupełniona została o niezbędne elementy sterujące. Na obiekcie zamontowano trzy solary próżniowe i automatykę firmy BIAWAR. Koszt wykonania wszystkich prac wyniósł 30 tys. złotych. Koszty te zostały zaakceptowane przez Radę Gmi- Projekt: Montaż kolektorów słonecznych dla gimnazjum w Komprachcicach Lokalizacja: Komprachcice, gm. Komprachcice, pow. opolski, woj. opolskie Inwestor: Gmina Komprachcice Termin realizacji: 2009 r. Koszt: 30 tys. zł Sposób finansowania: budżet gminy Kontakt: Publiczne Gimnazjum w Komprachcicach, ul. Szkolna 18, Komprachcie, tel Osoba kontaktowa: Leonard Pietruszka ny i w całości zostały pokryte z budżetu gminy Komprachcice. Według szacunków kotłownia ma spowodować poza sezonem grzewczym spadek zużycia oleju o około 4500 litrów rocznie. Oznacza to, ze przy obecnych cenach oleju opałowego inwestycja zwróci się gminie już po trzech latach. Zaprojektowany i wykonany układ sprawdza się w pracy nawet w okresach bardzo wysokich temperatur zewnętrznych. Jak dotąd właściciel nie odnotował żadnych istotnych problemów z jego pracą. Gmina zastanawia się nad kolejnymi krokami, które mogą umożliwić dalsze oszczędności. Jedną z możliwości jest wprowadzenie do układu grzewczego pomp ciepła, które mogłyby zmniejszyć koszty ogrzewania w okresie zimowym. Źródła: Inwestor, Opolskie.pl Kolektory słoneczne na dachu gimnazjum Fot. Dawid Kołpak (2) Szkolna kotłownia 7

8 Projekt: Instalacja zespołu kolektorów słonecznych oraz pomp ciepła wykorzystywana do przygotowania ciepłej wody użytkowej i technologicznej Lokalizacja: Kamień Śląski, gm. Gogolin, pow. krapkowicki, woj. opolskie Inwestor: ZTWR Caritas Diecezji Opolskiej Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu Śląskim Termin realizacji: 2009 r. Koszt: ,58 zł Sposób finansowania: Kredyt: WFOŚ i GW w Opolu; Dotacje: PFOŚ i GW w Krapkowicach; Eko Fundusz; Środki własne Kontakt: ZTWR Caritas Diecezji Opolskiej Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu Śląskim, ul. Parkowa 1B, Kamień Śląski, tel Osoba kontaktowa: ks. prof. dr hab. Zygfryd Glaeser Zespół Turystyczno-Wypoczynkowo-Rehabilitacyjny ny Caritas Diecezji Opolskiej Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu Śląskim jest doskonałym przykładem, jak połączyć w jednym miejscu ekologię z ekonomią. W 2009 roku dokonano tu montażu instalacji zespołu kolektorów słonecznych oraz pomp ciepła, które są wykorzystywane do przygotowania ciepłej wody użytkowej i technologicznej dla jego potrzeb. Zastąpiły one dotychczas używane i kosztowne w eksploatacji piece olejowe. Codziennie w zespole zużywa się od 12 do 20 tys. litrów ciepłej wody. W zimie dochodzi do tego jeszcze ogrzewanie budynków. Przed inwestycją głównym źródłem ciepła w zespole były piece olejowe. Rocznie zużywano w nich około 150 tys. litrów oleju opałowego. Nowy system ma zabezpieczyć energię niemal w stu procentach. Szacuje się, że po inwestycji rocznie w sanatorium zużywać się będzie zaledwie około 20 tys. litrów oleju opałowego. Piec olejowy pozostanie tylko Ekologia i ekonomia jako trzecie i niejako awaryjne ogniwo. Z audytu energetycznego wynika, że przy ogrzewaniu wody system będzie musiał być wspomagany przez piec, jeżeli na zewnątrz przez dłuższy czas utrzymywać się będzie tempe- ratura poniżej -25 st. C. Okazało się, że w minionym roku, choć zimowe temperatury były niższe niż przeciętne, zużyto tylko ok litrów oleju opalowego. System wykorzystujący energię odnawialną w zespole instalowano cztery miesiące. Głównym źródłem ciepła są zainstalowane na dachu jednego z budynków zespołu kolektory słoneczne. Znajduje się tam 60 kolektorów słonecznych, których powierzchnia czynna absorbera wynosi 138 m 2. Drugie źródło energii stanowią pompy ciepła z dolnym źródłem w postaci sond pionowych. By mogły skutecznie działać, wykonano 48 odwiertów o głębokości 125 mb każdy w siatce 10 x 10 mb. Zainstalowano 3 studzienki zbiorcze, z których każda obsługuje 16 odwiertów. W maszynowni zamontowano w układzie kaskadowym 5 pomp ciepła o łącznej mocy cieplnej 406 kw. Dla każdego z układów przygotowano także zbiorniki buforowe po 2000 litrów każdy. Dwa na potrzeby pomp ciepła oraz trzy dla układu solarnego. Wszystkie urządzenia układu dostarczyła firma Viessmann. Całość wykonała firma PHU PROMONT Sp.j. Na czym polega nowatorskość pomysłu? Zastosowanie oddzielnych zbiorników Fot. Inwestor (6) buforowych dla systemu solarnego i układu pomp ciepła pozwala na wykorzystanie energii słonecznej w pełnym zakresie mocy. Zgromadzona w oddzielnych zbiornikach buforowa energia z układu pomp ciepła kontroluje i uzupełnia zapasy energii potrzebne do ogrzewania wody użytkowej, a także ogrzewania budynków o każdej porze. W momencie, gdy zmagazynowana energia słoneczna przekracza zasoby potrzebne do ogrzewania wody użytkowej, uruchamia się obieg grzewczy wody basenowej. Zastosowanie takiej metody umożliwia samoczynną kontrolę możliwości energetycznych obu systemów. Co ważne, ich odpowiednie połączenie umożliwia korzystanie z poszczególnych źródeł energii, począwszy od najtańszego (solarnego) poprzez włączające się kolejno pompy ciepła. Takiego rozwiązania nie zastosowano do tej pory w Polsce. Audyt ekonomiczny przeprowadzony po roku funkcjonowania nowego systemu grzewczego pokazał, że w minionym roku na kosztach ogrzewania zaoszczędzono ,21 zł. Za wdrożenie projektu Zespół Turystyczno-Wypoczynkowo-Rehabilitacyjny Caritas Diecezji Opolskiej Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu Śląskim został jednym z trzech laureatów organizowanego przez Zarząd Województwa Opolskiego w 2009 roku konkursu Terra-Sol. Nagroda dla zespołu została przyznana za innowacyjność i nowatorstwo przedstawionych rozwiązań technicznych. Źródła: Inwestor, PHU PROMONT Sp.J., Opolskie.pl 8

9 Przychody nie tylko z mleka Jedną z pierwszych biogazowni w Polsce zbudowanych przy gospodarstwie rolno-hodowlanym jest biogazownia w Kalsku w województwie lubuskim. Powstała ona przy działającej od 2001 roku Spółce Rolnej Kalsk. Głównym obszarem działania spółki gospodarującej na 1500 ha ziemi jest produkcja mleka. Po 10 latach istnienia firma osiąga wyniki porównywalne do najlepszych gospodarstw zachodnich. W gospodarstwie hodowanych jest około 2000 sztuk bydła, w tym 1100 krów mlecznych. Produkcja mleka sięga około litrów dziennie. W stadzie znajdują się krowy, które dały w swoim życiu już ponad litrów mleka. Obecnie spółka jest jedynie dostawcą mleka. W przyszłości chce samodzielnie sprzedawać świeże mleko na rynku detalicznym. Zakres i sposób prowadzenia hodowli zdecydował o podjęciu prac nad pomysłem zagospodarowania powstających w gospodarstwie odpadów i zapewnienia mu dodatkowych źródeł przychodów. Podjęto decyzję o budowie biogazowni. Ze względu na swoje włoskie korzenie właścicielem i prezesem spółki jest mieszkający w Polsce Włoch Giulio Piantini i doświadczenie w realizacji podobnych obiektów jej budową zajęła się włoska firma ROTA GUIDO. We współpracy ze swoim niemieckim partnerem firmą AGRIKOMP w ciągu roku wybudowała i uruchomiła w 2009 roku w Kalsku biogazownię o mocy 1 MW. Po starcie produkcyjnym firma przejęła obowiązki serwisowe, wspiera działanie obiektu i jego rozwój. Zasadniczą część biogazowni stanowią cztery komory fermentacyjne. Łączna wielkość komór to 7200 m 3. Wsad do nich podawany jest za pośrednictwem zaprojektowanego systemu załadowczego. W komorach fermentowana jest gnojowica powstająca przy hodowli bydła, kiszonki z kukurydzy i sorgo. Przykładowa dawka substratów potrzebnych do produkcji 1 MW energii to 40 ton gnojowicy, 8 ton obornika, 20 ton kiszonki kukurydzy, 21 ton sorgo i 3 tony ziarna kukurydzy. Czas fermentacji wynosi 35 do 40 dni. Dziennie wytwarzanych jest m 3 biogazu, w tym 58% stanowi metan. Powstały w komorach biogaz trafia do układu kogeneratorów pracujących w oparciu o cztery silniki spalinowe firmy SCANIA, każdy o mocy 250 kwel. Zakładając, że biogazownia będzie pracować 8000 godzin w roku tylko z połową mocy, wyprodukuje 4 miliony kwh prądu. Powstały w biogazowni prąd w kliku procentach wykorzystywany jest na własne potrzeby. Reszta trafia do zakładu energetycznego. Mnożąc udostępnioną ilość energii razy oferowaną stawkę odkupu prądu (ok. 0,44 zł/kwh) łatwo policzyć, że przynosi ona spory przychód. O zyskach właściciele nie chcą jeszcze mówić. Poza prądem biogazownia produkuje duże ilości ciepła. Obecnie nie jest ono jeszcze efektywnie wykorzystywane. Część wraca do obsługi procesu fermentacji. Niewielka ilość ogrzewa obiekty gospodarskie. W przyszłości ma być także spożytkowane do suszenia osadów pofermentacyjnych. Rozważane jest także wykorzystanie go do ogrzewania domów w pobliskiej wsi. Projekt: Biogazownia w gospodarstwie rolnym Lokalizacja: Kalsk, gm. Sulejów, pow. zielonogórski, woj. lubuskie Inwestor: Spółka Rolna Kalsk Sp. z o.o. Termin realizacji: 2009 r. Koszt: 14,8 mln zł Sposób finansowania: środki własne (30%), kredyt BOS Bank (70%), złożony wniosek o dofinansowanie Kontakt: MELA INVEST (przedstawiciel firmy ROTA GUIDO), ul. Kazimierza Wielkiego 30, Zielona Góra, melabiogaz@tinis.pl Osoba kontaktowa: Giulio Piantini Biogazownia od czasu uruchomienia funkcjonuje bez zarzutów. Obecnie pracuje z mocą elektryczną zainstalowaną w wysokości 500 kw. Wkrótce ma osiągnąć moc docelową. Obsługą obiektu na co dzień zajmują się dwie osoby. Źródła: Inwestor, System załadowczy Kogeneratory Budowa biogazowni 9

10 Projekt: Biogazownia rolnicza Lokalizacja: Studzionka, gm. Pszczyna, pow. pszczyński, woj. śląskie Inwestor: Bibianna i Grzegorz Pojda Termin realizacji: r. Koszt: 400 tys. zł Sposób finansowania: środki własne i kredyt bankowy Kontakt: ul. Powstańców Śl. 51, Studzionka Osoba kontaktowa: Grzegorz Pojda Studzionka to niewielka wieś w województwie e śląskim. To właśnie tutaj po- wstała jedna z pierwszych w Polsce biogazowni rolniczych. Zbudowali ją przy swoim gospodarstwie Państwo Bibianna i Grzegorz Pojda. Od 1995 roku prowadzą wspólnie 34 hektarowe gospodarstwo. Hodują około 300 tuczników i 12 tysięcy kur niosek. Pomysł, aby zbudować biogazownię, zrodził się w 2006 roku w związku z pojawieniem się nowych unijnych wymagań budowania w każdym gospodarstwie hodowlanym płyty gnojowej. Okazało się, że dobrą alternatywą dla niej może być biogazownia rolnicza. Dzięki pomocy członków stowarzyszenia biogazowników niemieckich właściciele gospodarstwa obejrzeli kilkanaście indywidualnych lub grupowych biogazowni rolniczych zlokalizowanych w Górnej Austrii i Bawarii. Wizyty przekonały ich do tego sposobu pozbywania się odpadów hodowlanych. Projekt całej instalacji został wykonany przez dr inż. Jana Cebulę z Politechniki Śląskiej w Gliwicach oraz mgr inż. Ludwika Latochę. Prace przy budowie biogazowni Gotowa biogazownia Pomysł na odpady hodowlane Kogenerator Fot. Inwestor (2) rozpoczęły się w październiku 2007 roku i trwały przez dwa lata. Roboty budowlane wykonała firma Wolf System. Aby obniżyć koszty jej budowy, zostały wykorzystane istniejące w gospodarstwie urządzenia: zbior- nik paliwa, szambo, silos zbożowy czy silnik ik diesla. W realizację inwestycji właściciele włożyli też sporo własnej pracy. Mimo to koszt inwestycji nie był mały i wyniósł złotych. Kiedy zaczynały się prace, nie było jeszcze w Polsce żadnych możliwości ich dofinansowania ze środków unijnych. Budowa została sfinansowania ze środków własnych gospodarzy i zaciągniętego kredytu bankowego. Biogazownia Państwa Pojdów ruszyła w listopadzie 2009 roku. Cała instalacja składa się z komory fermentacyjnej, którą jest cysterna kolejowa o pojemności 61 m 3, okrągłego zbiornika betonowego na gnojowicę pofermentacyjną o pojemności 353 m 3 i zbiornika na biogaz, którym jest worek z tworzywa sztucznego o pojemności ok. 90 m 3. Jednostką napędową jest zaadoptowany silnik wysokoprężny o mocy 40 kwel. Biogaz produkowany w instalacji otrzymywany jest głównie z pomiotu kurzego oraz gnojowicy świńskiej. W końcowym produkcie zawartość metanu wynosi około 55%. Oczyszczony z siarkowodoru biogaz doprowadzony jest do agregatu prądotwórczego. Ilość energii produkowanej z 1m 3 biogazu to 2kWhe. Powstała w procesie masa pofermentacyjna wykorzystywana jest jako nawóz rolniczy. Dzięki biogazowni udaje się utylizować powstające w gospodarstwie odchody kurze i gnojowicę świńską. Do wsadu mogą być dodawane dorywczo lub okresowo kiszonki, odpady zbożowe czy też okopowe. Powstały prąd wykorzystywany jest w gospodarstwie i sprzedawany dla lokalnego przedsiębiorstwa energetycznego. Do sieci płynie od 25 do 30 kilowatów prądu na godzinę. Wytworzone ciepło zapewnia optymalne warunki procesu fermentacji oraz ogrzewa budynki inwentarskie i socjalne. Dodatkowym efektem pracy biogazowni są oszczędności na nawozach potasowych i fosforowych, które zastępuje płyn pofermentacyjny. Ważnym aspektem jest także istotne ograniczenie emisji gazów do środowiska i uciążliwych odorów. Biogazownia ze Studzionki otrzymała w 2009 roku nagrodę Fundacji na Rzecz Rozwoju Ekoenergetyki Zielony Feniks oraz główne wyróżnienie w organizowanym przez Ministerstwo Rolnictwa konkursie dla projektantów i rolników za najlepszy projekt i realizację w budownictwie zagrodowym. Źródła: Inwestor, Polska Dziennik Zachodni, Pszczyński Przegląd FORUM 10