3(145) Marzec 2003 ISSN

Transkrypt

1 3(145) Marzec 2003 ISSN

2 Zbli ajà si obchody 60. rocznicy tragedii na Wo yniu Wspólna deklaracja prezydentów Polski i Ukrainy 13 lutego 2003 r. Prezydent Polski Aleksander KwaÊniewski oraz Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma przeprowadzili rozmowy. Po spotkaniu wydane zosta o Wspólne oêwiadczenie Prezydentów Polski i Ukrainy. Jego fragment prezentujemy poni ej. W numerze m.in.: Powstanie Zamojskie To wspania e SPK Genera Nil Posiedzenie Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Wdzi cznoêç i gorycz reporta Nasi wspaniali stulatkowie List ministra Jana Turskiego do wojewodów Na ok adce: 1 lutego 2003, ZamoÊç. UroczystoÊci 60. rocznicy Powstania Zamojskiego. Na czele pocztów sztandarowych widoczny Sztandar Komendy G ównej Batalionów Ch opskich. Fot. H. Ratyna 11 lipca 1943 r. Obrona w koêciele kisieliƒskim przed UPA. Obraz namalowany przez jednego z obroƒców W. S. D bskiego. Fot. z: W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraiƒskich na ludnoêci polskiej Wo ynia , t. II, Warszawa Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwa- Êniewski i Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma spotkali si 13 lutego 2003 roku w Iwano-Frankowsku na Ukrainie i omówili problematyk wspó pracy dwustronnej oraz wymienili poglàdy na najwa niejsze zagadnienia polityki mi dzynarodowej. Prezydenci wyrazili wol dalszego rozwijania strategicznego partnerstwa polsko-ukraiƒskiego, stanowiàcego istotny element ogólnoeuropejskiego bezpieczeƒstwa budowy silnej, zjednoczonej, demokratycznej Europy. ( ) W lipcu br. mija 60. rocznica tragicznych wydarzeƒ na Wo yniu, które g boko wry y si w pami ç zbiorowà obu narodów. Jest niezwykle istotne, by obchody tej rocznicy sta y si znaczàcym krokiem na drodze do przezwyci enia rozbie noêci w pojmowaniu wspólnej historii przez Polaków i Ukraiƒców i do pe nego pojednania naszych narodów. Osiàgni to porozumienie w kwestii wspólnego przygotowania obchodów w celu w aêciwego, godnego uczczenia pami ci ofiar tych tragicznych wydarzeƒ. Strona ukraiƒska potwierdzi a gotowoêç podj cia w aêciwych kroków dla przyspieszenia otwarcia polskiego cmentarza wojskowego na yczakowie we Lwowie. (...) Prezydenci Polski i Ukrainy uzgodnili, e 2004 rok b dzie og oszony Rokiem Polski w Ukrainie, a 2005 rok rokiem Ukrainy w Polsce. Pojednanie polsko-ukraiƒskie jest jednym z wa niejszych faktów historycznych kszta tujàcych oblicze nowej Europy. Prezydenci Aleksander KwaÊniewski i Leonid Kuczma zapewniajà, e nie b dà szcz dziç wysi ków dla dalszego umacniania polsko-ukraiƒskiego partnerstwa. 2 KOMBATANT 2003 nr 3

3 Powstanie Zamojskie Na Ziemi Zamojskiej, w najbardziej mrocznych czasach, gdy u stóp nazistów le a a niemal ca a Europa, zdarzy a si rzecz nadzwyczajna. Dzia ania okupanta, które mia y w krótkim czasie zmieniç Zamojszczyzn w kraj niemiecki, spotka y si ze zdecydowanym oporem ludnoêci i czynnym i jak e skutecznym w ostatecznym rozrachunku przeciwdzia aniem polskich organizacji zbrojnych Armii Krajowej i Batalionów Ch opskich, ju wtedy zorganizowanych, ju gotowych do podj cia walki przypomnia w wystàpieniu skierowanym do uczestników uroczystoêci z okazji 60. rocznicy Powstania Zamojskiego wiceminister Jan Ko tun, zast pca kierownika Urz du ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. 12 listopada 1942 r. Reichsführer SS Heinrich Himmler wyda rozkaz utworzenia pierwszego okr gu przesiedleƒczego w Generalnym Gubernatorstwie. Zamojszczyzna mia a zostaç ca kowicie zgermanizowana. Dla polskich ch opów, odwiecznych gospodarzy tej ziemi, oznacza o to jedno brutalne i bezwzgl dne wysiedlenie. Ich ojcowizn przejàç mieli niemieccy koloniêci. Pierwszymi ofiarami padli mieszkaƒcy gminy Skierbieszów, wygnani ze swych domostw nocà z 28 na 29 listopada. Wkrótce dzia ania okupanta obj y powiaty zamojski, tomaszowski i hrubieszowski. Ograbieni z dobytku Polacy p dzeni byli do Zamo- Êcia, gdzie dzielono ich na trzy grupy. Odebrane rodzicom najm odsze dzieci mia y zostaç zgermanizowane. Osoby w pe ni si wywo ono do niewolniczej pracy na terenie Rzeszy. Pozostali deportowani byli za Bug lub do obozów koncentracyjnych. Wysiedleniom towarzyszy y zbiorowe egzekucje. 29 listopada komenda obwodu zamojskiego Batalionów Ch opskich og osi a alarm. O dramatycznej sytuacji powiadomione zosta y komenda okr gu i Komenda G ówna. 8 grudnia do ZamoÊcia przyby Komendant G ówny BCh Franciszek Kamiƒski Zenon Trawiƒski. Podczas narady z komendantami obwodów wyda rozkaz zbrojnego przeciwstawienia si niemieckim dzia aniom i podj cia akcji odwetowych. 24 grudnia Komendant G ówny AK Stefan Rowecki Grot wyda rozkaz nr 77/22 o formach i taktyce walk w obronie Zamojszczyzny. Do legendy przesz a pierwsza w okupowanej Polsce otwarta bitwa oddzia ów partyzanckich z niemieckimi si ami. Rozegra a si ona 30 grudnia 1942 r. w pobli u wsi Wojda. 130 o nierzy BCh dowodzonych przez cichociemnego por. Jerzego Mara-Meyera stoczy o 6-godzinnà walk z niemieckim oddzia em liczàcym 350 o nierzy i ok. 100 kolonistów. Kolejnej nocy AK przeprowadzi a szeroko zakrojonà akcj dywersyjnà. Wysadzone zosta y cztery mosty. o nierze podziemia wykoleili dwa pociàgi i zerwali tory w trzech miejscach. Spalono kilka wsi przeznaczonych do zasiedlenia przez kolonistów. Dwie wielkie bitwy mia y miejsce 1 i 2 lutego 1943 r. W pierwszej z nich, pod Zaborecznem, cztery kompanie BCh pod dowództwem mjr. Franciszka Bart omowicza Grzmota star y si ze zmotoryzowanym batalionem niemieckiej andarmerii. Nast pnego dnia dowodzona przez Stanis awa Ligenz Groma 5 kompania BCh stoczy a walk pod Ró à, os aniajàc zaatakowany przez Niemców punkt sanitarny Zielonego Krzy a. Kolejne starcia z okupantem rozgorza y 4 i 5 lutego. Najpierw kompania AK pod dowództwem Piotra Wasilika Kuby stoczy a bój na skraju wsi D ugi Kàt. Nast pnego dnia pod Lasowcami trzy plutony AK dowodzone przez por. Piotra Z omoƒca Podlaskiego podj y walk ze zmotoryzowanà kompanià Wehrmachtu. Zbrojny opór ludnoêci zaskoczy Niemców. Po oêmiu miesiàcach ustawicznych zmagaƒ z okupantem, codziennych walk i potyczek, zakoƒczy a si gehenna wyp dzania prawdziwych gospodarzy tej ziemi. czytamy w opublikowanym z okazji 60. rocznicy Powstania Zamojskiego komentarzu Zarzàdu G ównego Ogólnopolskiego Zwiàzku o nierzy BCh Zamojszczyzna jednak nadal ogarni ta by a unà po arów, nadal sp ywa a krwià swych najlepszych synów i córek, nadal by a jednà wielkà niepodleg oêciowà organizacjà. By a najwi kszym garnizonem Polskiego Paƒstwa Podziemnego. Obecne uroczystoêci upami tniajàce bohaterskà walk ludnoêci Zamojszczyzny majà szczególny charakter. Mija bowiem 60. rocznica tamtych tragicznych wydarzeƒ. Obchody rozpocz y si ju w roku ubieg ym 27 listopada w Skierbieszowie ods oni ta zosta a tablica ku czci ofiar deportacji, zaê miejscowe gimnazjum otrzyma o imi Dzieci Zamojszczyzny oraz ufundowany przez kombatantów sztandar (pisaliêmy o tym w Kombatancie nr 12 z 2002 r.). 30 listopada na dworcu PKP w Lublinie ods oni ta zosta a tablica upami tniajàca pomordowane i wywiezione przez Niemców Dzieci Zamojszczyzny. 30 grudnia w rocznic bitwy pod Wojdà poêwi cona zosta a Kwatera o nierzy Batalionów Ch opskich na Wojskowym Cmentarzu Powàzkowskim w Warszawie (relacja z uroczystoêci zamieszczona zosta a w Kombatancie nr 1-2 z 2003 r.). G ówne obchody 60. rocznicy Powstania Zamojskiego odby y si 1 lutego br. Wzi a w nich udzia liczna grupa kombatantów, a tak e przedstawiciele w adz paƒstwowych i samorzàdowych. Urzàd ds. Kombatan- KOMBATANT 2003 nr 3 3

4 tów i Osób Represjonowanych reprezentowa wiceminister Jan Ko tun. Nast pnie w KoÊciele Garnizonowym odby o si nabo eƒstwo w intencji poleg ych i pomordowanych w obronie Ziemi Zamojskiej. Kolejna cz Êç obchodów rocznicowych odby a si w Zamojskim Domu Kultury. OkolicznoÊciowy referat poêwi cony Powstaniu Zamojskiemu wyg osi doc. Jerzy Markiewicz. Spotkanie uêwietni wyst p Centralnego Zespo u Artystycznego Wojska Polskiego. G.W. Z raportu mjr. Hansa Schwiegera, dowódcy I zmotoryzowanego batalionu andarmerii niemieckiej: W uroczystoêciach zamojskich uczestniczy o kilkadziesiàt pocztów sztandarowich UroczystoÊci rozpocz y si w Muzeum Martyrologii na terenie Rotundy Zamojskiej, gdzie podczas wojny znajdowa y si obóz przesiedleƒczy i wi zienie Êledcze. W obecnoêci wojskowej asysty honorowej oraz kombatanckich pocztów sztandarowych z o ono wieƒce oraz odczytany zosta apel poleg ych. Fot. H. Ratyna W powstaniu tym na po udniu powiatu ZamoÊç i na wschodzie powiatu Bi goraj wzi o udzia oko o uzbrojonych cz onków ruchu oporu. LudnoÊç ca ego tego obszaru udziela a powstaƒcom wszelkiej pomocy. Wszystkie zaanga owane si y stwierdzajà stale, e powstaƒcy majà dowództwo wojskowe. Na podstawie ogólnego zachowania si poszczególnych formacji powstaƒczych mo na równie stwierdziç, e jednostki by y po wojskowemu podzielone i odpowiednio wyposa one do akcji. Wspomnienia kpr. Andrzeja Kupicza Zwinnego z bitwy pod Zaborecznem ERKAEM NAPRZÓD! Zrywam si na równe nogi wyrwany z g bokiego snu okrzykami: Alarm! Niemcy! Do broni! Nieprzytomnie rozglàdam si po izbie nie rozumiejàc dobrze, o co w aêciwie chodzi. Na moment ujrza- em w otwartych drzwiach plutonowego Go bia, który obudziwszy mnie wybieg na podwórze. Us ysza- em odg osy strzelaniny. Szarpi gwa townie Êpiàcych amunicyjnych Wiosn i Burz. Za chwil wybiegamy z izby dêwigajàc erkaem i skrzynki z amunicjà. Mroêne powietrze orzeêwia nas. Znika zm czenie i resztki snu. Przed nami w odleg oêci oko o 150 m bieg a w kierunku zbli ajàcej si strzelaniny grupa o nierzy (oko o 12 osób) z por. Burskim i plut. Go biem na czele. Byli to ch opcy z IV kompanii. (...) Nim zdo aliêmy do nich do àczyç, rozsypani w tyralier zdà yli ju zajàç pozycje przyjmujàc pierwsze uderzenie Niemców. Dobiegamy do walczàcych kolegów i zajmujemy wskazane przez Burd stanowisko ogniowe natychmiast w àczajàc si do walki. (...) B dàc ju na linii walki dowiedzia em si, e Niemcy nadjechali od strony Antoniówki, chcàc dotrzeç do kolonii Rowiska, gdzie stacjonowa a IV kompania. (...) W Antoniówce Niemcy natkn li si na naszà placówk i wskutek tego dosz o do potyczki. (...) Po krótkiej, lecz zaci tej walce Niemcy wycofali si przez Niemirówek do Tarnawatki. Przez ca y czas odwrotu atakowaliêmy ich. (...) Niewiele te brakowa o do tego, by Niemcy zostali otoczeni, gdy z lewej flanki zaatakowa a ich kompania Szczerbiƒskiego. Spóênili si jednak troch z natarciem. Po odparciu Niemców nastàpi goràczkowy okres przygotowaƒ do obrony. Porucznik Burski dwoi si dos ownie wskazywa o nierzom pozycje, rozstawia broƒ maszynowà, wydawa dziesiàtki rozkazów, zwraca uwag na najmniejsze szczegó y. Ja z ca à obs ugà erkaemu przydzielony zosta em do grupy Jana Kostrubca z Romanówki. Zadaniem naszym by a obrona po udniowego skrzyd a kolonii Rowiska. Przygotowania do obrony okaza y si jak najbardziej s uszne i potrzebne, bowiem oko o godz Niemcy powtórnie przeprowadzili natarcie na nasze pozycje. Jednak i tym razem po oko o dwugodzinnej walce wycofali si. W tym czasie (...) grupa Niemców usi owa a okrà yç jeden z wysuni tych do przodu naszych oddzia ów. 4 KOMBATANT 2003 nr 3

5 W tym celu weszli oni do wàwozu i niepostrze enie chcieli zajêç na ty y walczàcych o nierzy. Tu jednak niespodziewanie wpadli w zasadzk zorganizowanà Na polach Zaboreczna. Szkolenie podoficerów zasad taktyki walki w terenie. 4-ty od prawej kpr. Andrzej Kupicz Zwinny, II pluton IV kompanii BCh. Zdj cie archiwalne z Archiwum Zak adu Historii Ruchu Ludowego. przez ch opców z Krynic. Wywiàza a si krótka, dramatyczna walka przy u yciu broni maszynowej i granatów, w której 14 Niemców zosta o zabitych. Walk z mojej pozycji ogniowej widaç by o jak na d oni. Dopiero oko o godz Niemcy przyst pujà do kolejnego, trzeciego z rz du tego dnia ataku. W bardzo krótkim czasie bitwa, jaka rozgorza a, osiàgn a swój szczytowy punkt nasilenia. Atak niemiecki sunie za atakiem. Ze wszystkich stron s ychaç odg osy gwa townej strzelaniny. Bez przerwy strzelam z mego erkaemu. Luf rozgrzanà do czerwonoêci bez przerwy ok ada Êniegiem jeden z naszych amunicyjnych. Niewiele to pomaga, Ênieg bowiem momentalnie topnieje i paruje. Drugi amunicyjny bez przerwy aduje pociskami magazynki erkaemu. Zwijamy si jak w ukropie. Mamy mas roboty. Strzelam raz po raz do podrywajàcej si do natarcia nieprzyjacielskiej tyraliery. W krótkich przerwach mi dzy atakami niemieckimi ostrzeliwuj gniazdo cekaemu nieprzyjaciela, znajdujàce si vis a vis mojej pozycji. Równie od czasu do czasu par serii posy am w kierunku granatników niemieckich ustawionych obok figury oko o drogi wiodàcej do Krasnobrodu. Niemcy nie pozostajà mi d u ni, zaciekle ostrzeliwujàc stanowisko mego erkaemu z ci kiej broni maszynowej. Ich ogieƒ momentami jest tak silny, e zmuszony jestem parokrotnie na d ugi okres czasu zaniechaç strzelania. Oko o godz kolejnym natarciem, przy wsparciu broni maszynowej i granatników, Niemcy zdo ali zbli yç si do naszych pozycji na odleg oêç oko o 100 m. A tu jak na ironi Wiosna melduje, e zaczyna brakowaç amunicji. Wobec tego strzelam krótkimi seriami do widocznych i pewnych celów. Na szcz Êcie atak niemiecki i tym razem za ama si. A kiedy Burza przyniós z dowództwa wiadomoêç, e amunicji nie otrzymamy, poniewa zapasy zosta y wyczerpane, przestawiam si wy àcznie na strzelanie ogniem pojedynczym. Szybko zapadajàcy zmierzch zimowy przerwa nasze dzia ania. Przyszed po linii rozkaz por. Burskiego nakazujàcy wycofaç si dru ynami do Zaboreczna. Powoli oddzia y opuszczajà lini walk. Cierpliwie czekamy na swojà kolejk, ustawicznie strzelajàc resztkami amunicji.(...) Fragment wspomnieƒ opublikowanych w ksià ce pod red. Jerzego Markiewicza Bataliony Ch opskie w obronie Zamojszczyzny, Warszawa Oddzia Batalionów Ch opskich aka Jana Krupy z pow. Tomaszów. Zdj cie archiwalne z Archiwum Zak adu Historii Ruchu Ludowego. KOMBATANT 2003 nr 3 5

6 To wspania e SPK Z prezesem Zarzàdu G ównego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii Mieczys awem Stefanem Jarkowskim rozmawia Adam Dobroƒski Zacznijmy od prezentacji Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii. Z danych zebranych przed XXXIX Zjazdem Delegatów SPK wynika, e liczba kó przekracza nadal 70, ale liczba cz onków spad a ju poni ej 5 tysi cy osób. Niestety, wi cej osób odchodzi na zawsze ni przybywa. Dzi ki jednak zasadzie, e cz onkami SPK mogà byç nie tylko byli o nierze, jest 160 cz onków w wieku poni ej 25 lat. Nieêle stoimy finansowo i ta sytuacja umo liwia nam niesienie pomocy spo ecznej, wspieranie szkó i harcerzy, imprez kulturalnych, a tak e pomaganie Krajowi. Tylko dla ofiar wielkiej powodzi w Polsce przekazaliêmy oko o 78 tysi cy funtów. SPK pozostaje tak e w aêcicielem dwudziestu domów kombatanta. Odegra y one istotnà rol w naszym yciu, ale mamy tak e 13 bibliotek, 3 szko y sobotnio-niedzielne, 7 dru yn sportowych, 10 chórów. Niektóre z nich straci y na aktywnoêci i atrakcyjnoêci, ale sà, cieszà rodaków, przypominajà o naszych dokonaniach i potwierdzajà naszà wol trwania. Dzia amy i poprzez inne organizacje, na przyk ad Zjednoczenie Polskie. Zanikajà natomiast ko a pu kowe, przekazujà tradycje do bratnich Êrodowisk w Polsce. Dok adne dane mo na znaleêç w naszych biuletynach, a wydaliêmy przecie imponujàcà Histori SPK w Wielkiej Brytanii i mamy w zasadzie gotowà histori Federacji Âwiatowej SPK. Porzàdkujemy dokumentacj z myêlà i o przysz ych badaniach. A trzeba dodaç, e jest to niemal wy àcznie trud spo- eczny. Tak by o zresztà zawsze. W sprawie archiwum chcemy zawrzeç umow z Muzeum i Instytutem im. gen. Sikorskiego. Trudniej pewnie ogarnàç ko a SPK poza Wielkà Brytanià? To zale y od danego kraju. Mamy zjazdy Federacji Âwiatowej co cztery lub pi ç lat i na nich powo ujemy Rad. W Londynie natomiast raz na kwarta zbiera si prezydium Rady. Mocnym punktem sta o si SPK krajowe z prezesem panem W adys awem Matkowskim. Przez jakiê czas eêmy si przepraszam za zwrot obwàchiwali, teraz wspó pracujemy bardzo owocnie. Mamy kolegów równie w Czechach, natomiast ci z krajów poza wschodnià granicà RP pozostajà w bezpoêrednich kontaktach z krajowym SPK. Potrzebujà oni szczególnej pomocy. JesteÊmy im bardzo wdzi czni, e przetrwali trudne dziesi ciolecia i dziê zaêwiadczajà o przesz oêci tych ziem, dbajà o groby kolegów, ods aniajà tablice i pomniki. Niestety, nie wszystkich mo emy objàç tak zwanym Funduszem o nierza, bo sà tam i sybiracy, wi êniowie polityczni. W ogóle stronimy od polityki w rozumieniu gry partyjnej, natomiast czujemy si obroƒcami tradycji niepodleg oêciowej. T umaczy mi to paƒski poprzednik prezes Czes aw Zychowicz, a mieliêmy okazj polecieç razem a do Kazachstanu, by tam szukaç Êladów polskich ofiar stalinizmu. By Czes aw osobà bardzo znanà i bardzo zas u onà, co potwierdzi Jego pogrzeb z udzia em mi dzy innymi ministra Jana Turskiego. Czy jest Pan zwolennikiem II Zjazdu Kombatantów Polskich w 2005 roku, na 60. rocznic zakoƒczenia II wojny Êwiatowej? Mam wiele wàtpliwoêci i to ró nej natury. Europa nie chce wracaç do Ja ty, do problemu naszych Ziem Wschodnich. Wyczuwam niuanse w nawiàzywaniu teraz kontaktów kombatanckich z Litwinami, Bia orusinami, Ukraiƒcami. A ponadto trzeba pami taç, sam jestem tego dobrym przyk adem, e starsi panowie majà k opoty z podró owaniem, nie mówiàc ju o maszerowaniu. Od 1992 roku min o kilkanaêcie lat. Tamten Zjazd by potrzebà zamanifestowania naszych zwiàzków z Krajem. A na ile wêród cz onków SPK w Wielkiej Brytanii emocje budzi dyskusja nad nowelizacjà ustawy kombatanckiej? Pewnie mniejsze, ni to si sàdzi w Polsce. Skoro przyj liêmy, e nasza Ojczyzna jest niepodleg a i ma demokratycznie wybrane w adze, to trzeba zachowaç si po prostu przyzwoicie. Najbardziej niepokoi nas zaliczanie do kombatantów osób, które wojn pami tajà tylko z opowieêci rodziców. Âledzimy tak e pilnie dzia- ania Instytutu Pami ci Narodowej, Êledztwa przeciwko zbrodniarzom. Nie mam zdania, czy nale y oddzieliç weteranów o nierzy od osób represjonowanych. Szkoda, e nie mo na by o tych spraw unormowaç zaraz po wojnie. Tak si sta o w Anglii, korzystamy i my z niektórych tutejszych ustaleƒ, pomocy organizacji i urz dów. 6 KOMBATANT 2003 nr 3

7 Mi dzy innymi tak jest z dokumentacjà archiwalnà. Przy tej okazji troch si po al na niektóre listy z Polski. Piszà ju g ównie wnukowie, by przys aç im histori dziadka i jego medale. I dobrze, e chcà wreszcie si dowiedzieç, jak dziadek walczy. Niestety, nie wiedzà o jakie formacje, bitwy, lata chodzi, i czy rzeczywiêcie by to o nierz. A egzemplarze medali trzeba kupiç, tak rozrzutne to w adze angielskie nie sà. Panie Prezesie, co dalej z SPK? Jakie dzia ania jeszcze chcecie podjàç? Nasz przysz y zjazd ma byç w aênie temu poêwi cony. Wed ug mnie niech trwajà jak najd u ej ko a, nawet ma e. JeÊli ko o zanika, to ostatni jego cz onkowie mogà przejêç do sàsiedniego, prawdopodobnie w du ych miastach. Wa ne miejsce zajmie Fundacja, która b dzie zarzàdzaç majàtkiem. Jest te projekt, by z pozostajàcych funduszów w Kraju zbudowaç szko, mo e szpital, jakiê inny gmach u ytecznoêci publicznej imienia SPK. Niektórzy chcieliby takà inwestycj zrealizowaç w Londynie. Decyzja na pewno zapadnie po dyskusjach. Panie Prezesie, prosz przyjàç od Czytelników Kombatanta wyrazy uznania i yczenia kontynuacji SPK, nawet jeêli zmieni si jego formu a. Dzi kuj za goêcin i wywiad. Mieczys aw Stefan Jarkowski urodzi si w 1916 r. w Huszlewie, pow. osice; matur uzyska w siedleckim Gimnazjum im. hetmana S. ó kiewskiego. Ukoƒczy Szko Podchorà ych Artylerii w Toruniu, we wrzeêniu 1939 r. walczy w 7 palu pod Cz stochowà. Aresztowany podczas próby przekraczania granicy w gierskiej, trafi do oflagu Murnau. Od maja 1945 w 2 Korpusie, od 1946 r. w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów. W Anglii zdoby wykszta cenie techniczne (tkactwo), by dzia aczem Brytyjskiej Partii Pracy. Przeszed przez liczne funkcje w SPK, obecnie prezes Zarzàdu G ównego w Wielkiej Brytanii i sekretarz generalny Federacji Âwiatowej. Bra udzia w Zjazdach Polonii Âwiata, jeden z organizatorów I Zjazdu Kombatantów Polskich w Warszawie w 1992 r. Cz onek Rady Kombatantów przy Kierowniku UdsKiOR. Ojciec syna i córki, kawaler licznych odznaczeƒ. Gen. W adys aw Anders patronem wroc awskiej szko y Ju od d u szego czasu kombatanci z wroc awskiego oddzia u Ogólnokrajowego Stowarzyszenia Kombatantów PSZ na Zachodzie organizujà pogadanki historyczne dla m odzie y ze Szko y Podstawowej nr 73 we Wroc awiu. Dzi ki inicjatywie ca ej spo ecznoêci szkolnej, a zw aszcza dyr. Katarzyny Osieleniec-Moszczyƒskiej, w adze samorzàdowe Wroc awia podj y decyzj o nadaniu szkole imienia gen. W adys awa Andersa. Na uroczystoêç przyjechali z Londynu Irena R. Anders, wdowa po generale, oraz Ryszard Kaczorowski, ostatni Prezydent RP na uchodêstwie. Obecnych by o wiele innych delegacji, w tym m.in. prezydent Wroc awia, Wojewoda Âlàski, dowódca Âlàskiego Okr gu Wojskowego, ks. Zdzis aw Peszkowski, kapelan Rodzin Katyƒskich, Jerzy Woêniak, przewodniczàcy Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych, Zygmunt Korwin- Soko owski, prezes Zarzàdu G ównego Ogólnokrajowego Stowarzyszenia Kombatantów PSZ na Zachodzie oraz delegacja 15 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Pancernej im. gen. broni W adys awa Andersa. W ceremonii uczestniczy y liczne kombatanckie i szkolne poczty sztandarowe. UroczystoÊci rozpocz y si 26 lutego br. mszà Êw. w koêciele p.w. Êw. Henryka, celebrowanà przez kardyna a Henryka Gulbinowicza, który poêwi ci nowy sztandar szko y. Po ods oni ciu przez prezydenta Kaczorowskiego tablicy pamiàtkowej odczytano akt nadania imienia szkole oraz odby a si cz Êç artystyczna przygotowana przez m odzie. W czasie uroczystoêci Zygmunt Korwin-Soko owski w asyêcie matki chrzestnej Ireny Anders i ojca chrzestnego ks. Adama Studziƒskiego, kapelana 3 Dywizji Strzelców Karpackich, przekaza sztandar szko y. Nast pnie uczniowie z o yli Êlubowanie. W nast pnych dniach Irena R. Anders spotka a si z m odzie à SP nr 73 oraz delegacjami innych szkó wroc awskich. Ogólnokrajowe Stowarzyszenie Kombatantów PSZ na Zachodzie ustali o zakres wspó pracy ze szko à oraz w àczenie szko y do klubu szkó patronowanych przez Stowarzyszenie. SP nr 73 nawiàza a równie wspó prac z innymi szko ami noszàcymi imi gen. W adys awa Andersa. Zygmunt KORWIN-SOKO OWSKI Obok Ireny R. Anders stojà prezes Zygmunt Korwin-Soko owski oraz ks. Adam Studziƒski kapelan 3 DSK. Sztandar szko y trzyma dyr. Katarzyna Osieleniec-Moszczyƒska. Fot. P. cki KOMBATANT 2003 nr 3 7

8 Obchody Roku Genera a Sikorskiego Londyn, Gibraltar W po owie lutego podczas spotkania w Ambasadzie RP w Londynie mog em, z upowa nienia min. Jana Turskiego, przedstawiç program krajowy obchodów Roku W adys awa Sikorskiego. By a to dobra okazja, by podzi kowaç polskim Êrodowiskom kombatanckim za pami ç o Generale i ich trosk o nale yte uhonorowanie tragicznej rocznicy gibraltarskiej. JednoczeÊnie pozna em stan przygotowaƒ do uroczystoêci w Londynie. W samym Gibraltarze 4 lipca br. odprawiona zostanie tylko msza Êw. i b dà z o one wieƒce; ju wiadomo. e na pomnik gen. Sikorskiego na skale gibraltarskiej przyjdzie jeszcze poczekaç. W czerwcu w Londynie otwarta zostanie wystawa okolicznoêciowa przygotowana przez Instytut i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego. Odwiedzi ona w miesiàcach póêniejszych równie inne skupiska polonijne. Chyba jeszcze wczeêniej, bo ju w maju, p k Przemys aw Szudek, przewodniczàcy Komisji Historycznej b. Sztabu Generalnego, zaprosi na sympozjum naukowe. Zarówno wspomniana wystawa, jak i sympozjum b d skorelowane z podobnymi przedsi wzi ciami krajowymi. Póêniej zostanie wydany wspólny tom materia ów. Prawdopodobnie 3 lipca w Ambasadzie RP odb dzie si kolacja z udzia em wysokich przedstawicieli w adz polskich i angielskich, tak e historycy wypowiedzà si o roli Genera a w dziejach Polski i o postrzeganiu jego postaci przez Anglików. W dniu nast pnym z pewnoêcià t umy stawià si na uroczystym nabo eƒstwie w Katedrze Westminsterskiej. Tego dnia spodziewaç si nale y wielu informacji o W adys awie Sikorskim i w ogóle akcentów propolskich w angielskich Êrodkach masowego przekazu. I tak e 4 lipca, ewentualnie dwa dni póêniej (niedziela) b dzie mia a miejsce impreza najwi ksza, prawdopodobnie z udzia em polskiego Premiera i przedstawiciela Rodziny Królewskiej. Na pewno dojdzie jeszcze wi cej punktów rocznicowych, zw aszcza w oêrodkach pozalondyƒskich. Ca oêç prac b dzie koordynowa pan Andrzej Morawicz. Na spotkaniu w Ambasadzie RP w Londynie zgodzono si, e uroczystoêci b dà mia y charakter ogólnonarodowy. Adam DOBRO SKI Pomnik w Kotowej Woli Bóg patrzy w moje serce. Widzi i zna moje intencje oraz zamiary, które sà czyste i rzetelne. Jedynym mym celem jest wolna, sprawiedliwa i wielka Polska. /gen. W adys aw Sikorski/ Genera W adys aw Sikorski, Premier i Naczelny Wódz, dzieciƒstwo sp dzi w Kotowej Woli. Spo eczny Komitet Budowy Pomnika genera a W adys awa Sikorskiego zosta powo any 14 stycznia 1996 r. w Kotowej Woli gmina Zaleszany woj. podkarpackie. Mieszkaƒcy Kotowej Woli, Padwii Narodowej, Tuszowa i RadomyÊla nad Sanem postanowili upami tniç fakt pobytu gen. Sikorskiego na swoim terenie i przekazaç pami ç o nim nast pnym pokoleniom. Zamierzone dzie o wymaga znacznych nak adów finansowych, przekraczajàcych mo liwoêci wszystkich zaanga owanych w realizacj projektu. Spo eczny Komitet Budowy Pomnika na czele ze swym przewodniczàcym Edwardem Paterkiem niestrudzenie zabiega o Êrodki finansowe przeznaczone na budow pomnika. Do tej pory uzyskano lokalizacj w centrum Kotowej Woli obok koêcio a parafialnego, w parku, który równie otrzyma imi Genera a. Sporzàdzono pe nà dokumentacj projektu, uzyskano pozwolenie na budow, wykonano projekt pomnika i jego otoczenia w parku. Spo ecznymi si ami mieszkaƒców dokonano rozbiórki starych obiektów, zniwelowano i przygotowano tereny parkowe. 30 wrzeênia 2002 r. rozpocz to monta pomnika, wykonano cokó i ob o ono go p ytkami granitowymi, wykonano popiersie Genera a z bràzu. Komitet uzyska wsparcie finansowe od Rady Ochrony Pami ci Walk i M czeƒstwa oraz od Urz du ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Przewiduje si, e uroczyste przekazanie pomnika spo eczeƒstwu ma nastàpiç w koƒcu maja 2003 roku. Jakub HRYNIEWICKI Wp aty na rzecz budowy pomnika przyjmujà: Bank PKO S.A.I Oddzia Stalowa Wola, ul. WolnoÊci 17; Nr konta lub Bank Spó dzielczy Zaleszany, woj. podkarpackie; Nr konta KOMBATANT 2003 nr 3

9 Genera NIL Genera Emil August Fieldorf Nil zosta zamordowany 50 lat temu. yciorys Genera a jest przyk adem patriotyzmu dla wspó czesnych Polaków, a wed ug niego móg by powstaç niejeden scenariusz i niejeden pomnik z bràzu. Genera Nil by odznaczany najwy szymi honorami: orderem Virtuti Militari i Krzy em Walecznych (czterokrotnie). Urodzony w Krakowie 20 marca 1895 r., w 1912 r. wstàpi do Zwiàzku Strzeleckiego, gdzie ukoƒczy szko- podoficerskà. Od 1914 r., a do rozwiàzania, s u y w Legionach Polskich. Od 1918 r. nale a do Polskiej Organizacji Wojskowej, a od listopada 1918 r. s u y w Wojsku Polskim. Wykaza si m stwem podczas odsieczy Lwowa, a nast pnie w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Po kl sce wrzeêniowej 1939 r. przedosta si na W gry, a stamtàd do Francji ju w stopniu pu kownika. Po kapitulacji Francji w 1940 r. przeniós si do Anglii, obejmujàc stanowisko oficera sztabu Komendanta G ównego Zwiàzku Walki Zbrojnej gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Emil A. Fieldorf pragnà walczyç z Niemcami i niemal natychmiast zg osi gotowoêç powrotu do Polski. W lipcu 1940 r. wyruszy do kraju przez Afryk, Stambu, Belgrad, Budapeszt. Jako pierwszy emisariusz rzàdu RP na uchodêstwie 8 wrzeênia dotar do Warszawy i miesiàc póêniej objà funkcj inspektora KG ZWZ. W latach kierowa okr giem ZWZ Bia ystok, a od jesieni 1942 do lutego 1944 r. by szefem Kedywu KG AK. Od lutego do lipca 1944 r. pe ni funkcj Komendanta organizacji Nie Niepodleg oêç. Po upadku Powstania Warszawskiego ukrywa si, od paêdziernika 1944 r. by zast pcà gen. Leopolda Okulickiego Niedêwiadka. 7 marca 1945 r. aresztowa o go NKWD. Nierozpoznany pod fa szywym nazwiskiem Walenty Gdanicki zosta wywieziony na Sybir do pracy przy wyr bie lasów. W 1947 r. ci ko chory powróci do kraju i zamieszka w odzi, gdzie przebywa a jego rodzina ona i dwie córki. W maju 1950 r. genera Fieldorf postanowi ujawniç si i uzyskaç w aêciwe dokumenty. Po niespe na pó rocznym spokoju 10 listopada 1950 r. nastàpi o aresztowanie. 18-miesi czne Êledztwo, zakoƒczone kapturowym sàdem bez prawa obrony doprowadzi o do wydania haniebnego wyroku. Wybitny dowódca Armii Krajowej, twórca i szef Kedywu KG AK, jeden z najwy szych rangà oficerów Polskiego Paƒstwa Podziemnego genera Emil August Fieldorf zosta skazany na kar Êmierci przez powieszenie. Brutalny, cyniczny wyrok wykonano 24 lutego 1953 roku o godzinie Rada Paƒstwa odmówi a prawa aski. Miejsce pochowania cia a gen. Fieldorfa do dziê nie jest znane. Dopiero w 1972 r. wyra ono zgod na ustawienie symbolicznego nagrobka na Cmentarzu Wojskowym na Powàzkach. Program obchodów 50. rocznicy Êmierci Genera a rozpocz to w Muzeum Niepodleg oêci 10 lutego br. prelekcjà popularyzujàcà postaç gen. Fieldorfa. 21 lutego odby a si w Instytucie Pami ci Narodowej w Warszawie konferencja naukowo-historyczna, poêwi cona 50. rocznicy stracenia gen. Nila zaproszenie na konferencj przyjà kierownik UdsKiOR minister Jan Turski. 22 lutego o godz nastàpi o z o enie kwiatów przed tablicà pamiàtkowà przy ul. Rakowieckiej, gdzie mieêci o si wi zienie MBP przemówienie okoliczno- Êciowe wyg osi prof. W adys aw Bartoszewski. O godz przed bramà g ównà Cmentarza Wojskowego na Powàzkach zebra y si poczty sztandarowe o nierzy Armii Krajowej, przedstawiciele w adz paƒstwowych i samorzàdowych, cz onkowie rodziny Genera a wszyscy chcàcy uczciç jego pami ç. Po z o eniu kwiatów na symbolicznej mogile i oddaniu honorów wojskowych przez poczty sztandarowe, zebrani wyruszyli do kwatery àczka symbolicznej zbiorowej mogi y o nierzy straconych w latach W przemówieniu Wojciecha Baraƒskiego, wiceprzewodniczàcego ÂZ AK, przywo ana zosta a postaç Genera a w ca ej swej tragicznej wielkoêci, zobowiàzano zebranych do przekazania nast pnym pokoleniom ca ej prawdy o heroicznej walce o nierzy Armii Krajowej i innych organizacji niepodleg oêciowych. W asyêcie kompanii Wojska Polskiego oddano ho d poleg ym. Obchody 50. rocznicy Êmierci gen. Fieldorfa zakoƒczy a msza Êwi ta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego przy ul. D ugiej w Warszawie, celebrowana przez ks. bp. Zbigniewa Kraszewskiego, w asyêcie pocztów sztandarowych, o nierzy Wojska Polskiego, harcerzy i m odzie y szkó warszawskich. Jolanta I. ADAMSKA KOMBATANT 2003 nr 3 9

10 Posiedzenie Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Pod przewodnictwem dr. Jerzego Woêniaka 27 lutego br. odby o si kolejne posiedzenie Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych. Uczestniczyli w nim kierownik Urz du Jan Turski i jego zast pca Jan Ko tun. W posiedzeniu wzià równie udzia prof. Adam Dobroƒski. Porzàdek obrad przewidywa : podsumowanie dzia alnoêci Urz du w roku 2002, poinformowanie Rady o zaawansowaniu prac zwiàzanych z organizacjà uroczystoêci Roku Genera a Sikorskiego oraz przedstawienie informacji o przebiegu konsultacji nad projektem Ustawy o weteranach wojennych RP. Zanim jednak przystàpiono do omawiania kolejnych punktów obrad, odby a si ma a uroczystoêç. Minister Turski wr czy nominacje dwóm nowym cz onkom Rady. 1 grudnia ub. roku zmar senior w gronie Rady, wieloletni prezes Ârodowiska Woldenberczyków i Rady Porozumienia o nierzy WrzeÊnia p k Zdzis aw Dobromirski. W sk adzie Rady powsta jeden vacat. Drugi spowodowa a swojà decyzjà opuszczenia grona cz onków Rady przewodniczàca Zespo u Konsultacyjnego ds. Opieki Socjalnej i Zdrowotnej Emilia Bugajska, która egnajàc si wyjaêni a, e trudno jest jej pogodziç obowiàzki w Zespole i w Radzie. W takiej sytuacji minister Turski powo a do Rady dwie nowe osoby prezesa Stowarzyszenia Orderu Wojennego Krzy a Grunwaldu gen. Edwarda Dysko i prezesa Stowarzyszenia Szarych Szeregów Kazimierza Szymaƒskiego. Obie sylwetki przedstawiamy obok. Kierownik Urz du poinformowa tak e, e podczas jego spotkaƒ z kombatantami w terenie mocno akcentowany jest postulat w àczenia do Rady przedstawiciela wojewódzkich (lub regionalnych) rad kombatanckich. Dlatego podjà decyzj odwo ania ze sk adu Rady pana Mieczys awa Rybaka prezesa Ogólnopolskiego Zwiàzku o nierzy Batalionów Ch opskich. Na to miejsce powo- any zostanie po konsultacjach ze zwiàzkami kombatanckimi reprezentatywny przedstawiciel terenowych struktur kombatanckich. Poniewa wszyscy cz onkowie Rady otrzymali wraz z zaproszeniem na posiedzenie obszerny raport informujàcy o dzia alnoêci Urz du w roku ubieg ym (skrót tego raportu opublikowaliêmy w poprzednim numerze Kombatanta ), nie by o potrzeby przedstawiania szerokiej informacji na ten temat. Wyg aszajàc wprowadzenie do dyskusji minister Turski zwróci wi c tylko uwag na kilka wa nych spraw: 1. W roku ubieg ym mimo istnienia nadal kontrowersyjnych spraw i problemów nastàpi o znaczàce z agodzenie politycznych i ideologicznych sporów w Êrodowisku kombatanckim, tak widocznych w ostatnich latach; 2. Zmieni y si akcenty w pracy Urz du wi cej uwagi poêwi ca si problemom socjalnym i zdrowotnym kombatantów. Zmala a natomiast liczba spraw zwiàzanych z przyznawaniem i weryfikacjà uprawnieƒ kombatanckich. 3. Zintensyfikowano wspó prac z wojewodami i starostami; dzi ki staraniom Urz du wi kszoêç wojewodów powo a a pe nomocników stale zajmujàcych si problematykà kombatanckà. 4. W zwiàzku ze znacznym ograniczeniem Êrodków na pomoc finansowà dla kombatantów (z 18 mln w 2001 roku do 1,055 mln w 2002 roku) Urzàd we wspó pracy m.in. z Ministerstwem Zdrowia, kasami chorych, wojewodami i samorzàdami regionalnymi podjà dzia ania, które majà na celu zapewnienie w a- Êciwej opieki kombatantom i osobom represjonowanym w ramach aktualnych mo liwoêci. Dzi ki temu, mi dzy innymi, problemy kombatanckie b dà uwzgl dniane w wojewódzkich planach zdrowotnych. 5. W minionym roku zatrudnienie w Urz dzie zmniejszy o si o jednà czwartà, a koszty jego funkcjonowania spad y o 16 procent w porównaniu z rokiem W roku bie àcym przewidziane sà dalsze oszcz dnoêci. Wiele je d po kraju powiedzia na zakoƒczenie minister Turski spotykam si z licznymi Êrodowiskami, znam nastroje panujàce wêród kombatantów, odby em z nimi wiele, niekiedy trudnych rozmów. W dyskusji nad raportem wypowiedzieli si niemal wszyscy zebrani. Uwagi dotyczy y bardzo ró nych spraw, cz sto wykraczajàc poza tematyk sprawozdania. Proponowano np., by wydatki na leki czy op aty za pobyt w sanatorium mo na by o odpisywaç od podatku, upominano si o zachowanie Paƒstwowego Funduszu Kombatantów, by y te g osy domagajàce si zwi kszenia tego Funduszu. Najpowa niejszy zarzut dotyczy niedostatecznego zaanga owania si Urz du w obronie interesów inwalidów wojennych podczas procedowania przyj tej w paêdzierniku ub. roku nowelizacji ustawy kombatanckiej (chodzi o ujednolicenie najni szej podstawy wymiaru renty, co jak wiadomo ma nastàpiç w ciàgu pi ciu lat). Ocena dzia alnoêci Urz du w roku 2002 zosta a podsumowana w przyj tej uchwale. Jej projekt zg osi prezes W adys aw Matkowski. Tekst uchwa y drukujemy na sàsiedniej stronie. Nast pnie Rada przyj a do wiadomoêci informacj o stanie prac nad organizacjà uroczystoêci zwiàzanych z Rokiem Genera a Sikorskiego. Na temat przygotowaƒ trwajàcych w kraju mówi wiceminister Jan Ko tun. Stwierdzi, e prace post pujà zgodnie z przyj tym harmonogramem po przyj ciu przez Sejm uchwa y ustanawiajàcej Rok 2003 Rokiem W adys awa Sikorskiego powsta komitet organizacyjny budowy pomnika Genera a w Warszawie. Poinformowa te, e g ówne 10 KOMBATANT 2003 nr 3

11 uroczystoêci odb dà si w czerwcu i lipcu. Natomiast raport o przebiegu przygotowaƒ na terenie Wielkiej Brytanii przedstawi Radzie prof. Dobroƒski. Tekst tego raportu publikujemy na str. 8. Ostatnim punktem obrad by o z o enie przez dyrektora Departamentu Stowarzyszeƒ i Spraw Socjalnych Urz du Krzysztofa P. Skolimowskiego informacji o przebiegu konsultacji nad projektem Ustawy o Weteranach Wojennych RP (w poprzednim numerze Kombatanta pisaliêmy o spotkaniu poêwi conym temu projektowi odby o si ono 21 stycznia). Paleta poglàdów zg aszanych przez poszczególne stowarzyszenia jest bardzo du a stwierdzi m.in. dyrektor Skolimowski Êrodowiska kombatanckie bioràce udzia w konsultacji mia y rozbie ne zdania w sprawie okreêlenia, za jakà dzia alnoêç przys ugiwa yby uprawnienia weterana. Zg oszono tak e propozycj, by przyjàç nowà ustaw nie rezygnujàc z podstawowych rozwiàzaƒ obecnie obowiàzujàcych. Na obecnym etapie prac nie mo na wypracowaç jakiejê jednej wspólnej wersji tego projektu. Jego autorzy zobowiàzali si do kontynuowania prac, uwzgl dniajàc uwagi i postulaty zg oszone przez poszczególne Êrodowiska. Bo ena MATERSKA Gen. bryg. Edward Dysko prezes Oddzia u Warszawskiego Zwiàzku Polskich Spadochroniarzy oraz prezes Stowarzyszenia Orderu Wojennego Krzy a Grunwaldu. W 1940 r. wywieziony na Syberi do obozów pracy, w 1943 r. wstàpi do 1 DP im. T. KoÊciuszki (bra udzia m.in. w bitwie pod Lenino, w walkach o Warszaw, na Wale Pomorskim i o Ko obrzeg, uczestniczy w szturmowaniu Berlina). Po wojnie, jako absolwent Oficerskiej Szko y Piechoty oraz Akademii Sztabu Generalnego, by dowódcà 6 Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej i 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. T. KoÊciuszki oraz szefem Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Warszawie. Po zakoƒczeniu zawodowej s u by wojskowej dzia a w Zwiàzku Kombatantów RP i By ych Wi êniów Politycznych i Ârodowisku KoÊciuszkowców. Pe ni zaszczytnà funkcj prezesa nowo powsta ego Stowarzyszenia Orderu Wojennego Krzy a Grunwaldu. Uchwa a Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych z 27 lutego 2003 r. Rada wyra a uznanie za obszerne i rzetelne sprawozdanie z dzia alnoêci Urz du ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w roku Rada przyjmuje z zadowoleniem deklaracj Kierownika Urz du o równym traktowaniu przez Urzàd ró nych Êrodowisk kombatanckich oraz o intencji tworzenia platformy dyskusyjnej, na której Êciera yby si zró nicowane poglàdy. Rada stwierdza, e g ównym êród em ró nic w poglàdach kombatantów jest obecnie sprawa nowelizacji ustawy kombatanckiej z 24 stycznia 1991 roku, natomiast Rada jest jednomyêlna w opinii, e opieka socjalna i zdrowotna jest niezadowalajàca. Nowi cz onkowie Rady Wr czajàc bukiet czerwonych ró Emilii Bugajskiej minister Jan Turski serdecznie jej podzi kowa za prac w Radzie. Na pierwszym planie siedzà (od lewej): nowo powo any cz onek Rady prezes Kazimierz Szymaƒski oraz prezes Zbigniew Âcibor-Rylski. Kazimierz Szymaƒski MÊciciel prezes Zarzàdu G ównego Stowarzyszenia Szarych Szeregów. Od wrzeênia 1942 r. pe ni funkcj wywiadowcy w Szarych Szeregach. By o nierzem zgrupowaƒ Zawisza i oza. Po przejêciu frontu zosta aresztowany przez NKWD. We wrzeêniu 1945 r. wstàpi do WiN. W 1946 zosta aresztowany przez UB i skazany na 4 lata wi zienia (zwolniony po amnestii 1947 r.). Od 1984 r. bierze udzia w pracach Komisji Ârodowiskowej Szarych Szeregów w Warszawie. W 1990 r. wspó tworzy Stowarzyszenie Szarych Szeregów i objà obowiàzki sekretarza generalnego, a od 1998 r. jest prezesem Stowarzyszenia. Przed chwilà nominacj otrzyma gen. Edward Dysko. Za sto em siedzà (od lewej) prof. Adam Dobroƒski i zast pca kierownika Urz du Jan Ko tun. KOMBATANT 2003 nr 3 11

12 Miejsce urodzenia Auschwitz WDZI CZNOÂå Od koƒca kwietnia 1943 roku w obozie przysz o na Êwiat ponad trzy tysiàce noworodków. Dola po o nic by a op akana. Bez leków, materia- ów opatrunkowych, Êrodków aseptycznych, wyczerpane g odem, zmarzni te, rodzi y pod opiekà wspó wi êniarki i po o nej, mamy Stanis awy Leszczyƒskiej. Wiele lat póêniej, ju w wolnej Polsce, porównywano jà z ojcem Kolbe, bo tak jak on poêwi ci swoje ycie za jednego wi ênia, tak Stanis awa Leszczyƒska nara a a swoje, codziennie, za ka de nowo narodzone dziecko. Dzia o si coê niezwyk ego W przera ajàcym brudzie, wêród robactwa wszelkiego rodzaju, szczurów i chorób zakaênych oraz innych niedajàcych si wprost opisaç okropno- Êci wszystkie dzieci rodzi y si ywe. Pewnego razu pisa- a Stanis awa Leszczyƒska w Raporcie po o nej z OÊwi cimia Lagerarzt (lekarz obozowy) kaza mi z o yç sprawozdanie na temat zaka eƒ po ogowych i ÊmiertelnoÊci wêród matek i noworodków. Odpowiedzia am wtedy, e nie mia am ani jednego przypadku Êmiertelnego zarówno wêród matek, jak i nowo narodzonych dzieci. Lagerarzt spojrza na mnie z niedowierzaniem. Powiedzia, e nawet najdoskonalej prowadzone kliniki uniwersytetów niemieckich nie mogà poszczyciç si takim powodzeniem. W oczach jego czyta- am gniew i z oêç. Mo liwe, e ogromnie wyniszczone organizmy by y zbyt ja owà po ywkà dla bakterii. Dzieci rodzi y si ywe. Chcia y yç. Nie by o im to jednak dane. Prawie 1,5 tysiàca zosta o utopionych, ponad tysiàc zmar o wskutek zimna i g odu. Mar y powolnà Êmiercià g odowà. Skóra ich stawa a si cienka, pergaminowa, przeêwieca y przez nià Êci gna, naczynia krwionoêne i koêci. Kilkaset dzieci, niebieskookich i jasnow osych, wywieziono do Nak a w celu wynarodowienia. Z myêlà o mo liwoêciach odzyskania tych dzieci w przysz oêci, o przywróceniu ich matkom, Stanis awa Leszczyƒska zorganizowa a sposób oznaczania niemowlàt tatua em, który nie zwraca uwagi SS-manów. Niejednà matk pociesza a myêl, e odnajdzie kiedyê swoje utracone szcz Êcie. Obóz prze y o zaledwie trzydzieêcioro dzieci Leokadia Niewiadomska (nr ) trafi a do obozu z Powstania Warszawskiego. By a w czwartym miesiàcu cià y. Kiedy przyprowadzono jà na blok po o niczy podesz a do niej agodnie uêmiechni ta kobieta, pog aska a po twarzy i powiedzia a: bàdê dziecko spokojna, tutaj ja b d dla ciebie matkà. Tà agodnie uêmiechni tà kobietà by a Stanis awa Leszczyƒska. 12 stycznia 1945 roku z numeru obozowego matki przyszed na Êwiat Maciej Niewiadomski. Wa y zaledwie jeden kilogram i pi ç dekagramów. Poród odebra a Stanis awa Leszczyƒska. I sta si cud. Dziecko pomimo niskiej wagi urodzeniowej, zimna, g odu matka karmi a je wodà, w której gotowano brukiew prze y o, a kiedy 27 stycznia 1945 roku obóz zosta wyzwolony, Leokadia Niewiadomska wraz z synem znalaz a si w prowizorycznym szpitaliku Polskiego Czerwonego Krzy a, w Brzeszczach. Fot. W. Scholz/ Super Express 12 KOMBATANT 2003 nr 3

13 11 marca 1945 roku matka z synem wyruszyli w drog powrotnà do domu. Dziecku matka uszy a bet z pasiaków. Dotarli szcz Êliwie do Warszawy Przesz o pó wieku póêniej Z urodzonych w Auschwitz-Birkenau i ocala ych 30 dzieci, yje dzisiaj 16 osób. Maciej Niewiadomski jest jednà z tych osób. Mieszka wraz z onà w Guzowie pod yrardowem. Opowiada o swoim dzieciƒstwie, które up yn o w ciàg ym l ku i strachu jego matki, czy poradzi sobie z utrzymaniem dziecka przy yciu. ZUS wstrzyma panu Niewiadomskiemu wyp acanie emerytury oraz renty z tytu u inwalidztwa obozowo-wojennego. Poczu em si jak oszust, który przez wiele lat udawa chorego opowiada pan Maciej. Oszustami zostali tak e lekarze z poradni specjalistycznych, którzy z polecenia G ównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich badali go i stwierdzili, i jego z y stan zdrowia ma zwiàzek przyczynowy z urazami psycho-fizycznymi (warunkami bytowania) zwiàzanymi z pobytem w obozie koncentracyjnym, a tak e z ci kimi warunkami bytowania po wyzwoleniu. i gorycz Odkàd si gnie pami cià wcià chorowa, jeêdzi do prewentoriów, dr czy y go sny i l ki. Ukoƒczy szko podstawowà, potem zawodowà szko Êrednià ze specjalizacjà technolog produkcji cukru i z Warszawy przeniós si do Guzowa, gdzie podjà prac w cukrowni. O eni si, na Êwiat przysz y dzieci. Paƒstwo Niewiadomscy zamieszkali w mieszkaniu zak adowym z widokiem na park i pi kny, choç zniszczony pa ac Sobaƒskich... I yliby d ugo i szcz Êliwie gdyby..., gdyby nie choroby pana Macieja. Zapalenia p uc, gruêlica, przepuklina, k opoty z sercem, niedomykalnoêç zastawki trójdzielnej, uszkodzenia mózgu powodujàce bezustanne bóle g owy, bezsennoêç, k opoty z pami cià, psychonerwica l kowo-depresyjna. W 1976 roku Maciej Niewiadomski otrzyma rent z tytu u inwalidztwa obozowo-wojennego. Nikt nie mia wàtpliwoêci, e renta mu si nale y, a z y stan zdrowia spowodowany zosta pobytem w obozie koncentracyjnym. Najpierw przyznano panu Maciejowi trzecià grup inwalidzkà, potem od 1990 roku drugà. Po ukoƒczeniu 55 roku ycia Maciej Niewiadomski skorzysta z przys ugujàcego mu prawa i z o y podanie o przejêcie na wczeêniejszà emerytur. Inspektorat ZUS w yrardowie, w lutym 2000 roku przyzna mu emerytur i pó renty inwalidzkiej. Walka z ZUS-em W sierpniu 2000 roku, pó roku póêniej, Maciej Niewiadomski wezwany zosta na komisj lekarskà. Badania nie trwa y d ugo. Wkrótce nadesz a decyzja. ZaÊwiadcza si, e pan Maciej Niewiadomski orzeczeniem lekarza orzecznika z dnia 10 sierpnia 2000 roku zosta uznany za zdolnego do pracy. Wielokrotne badania, powtarzajàce si w ró nych odst pach czasu orzeczenia stwierdzajàce powa ne dolegliwoêci okaza y si ma o istotne. Lekarz orzecznik uzna, i pan Niewiadomski jest zdrów i mo e pracowaç. Pozbawiony emerytury oraz renty przyznanej w 1976 roku y z zasi ku przedemerytalnego i dochodzi swoich praw. Od decyzji ZUS odwo a si do sàdu i zrozpaczony wysy a listy do w adz. W odpowiedzi odes ano go do pomocy spo ecznej (tu nale y zaznaczyç, i Urzàd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych dwukrotnie pospieszy panu Niewiadomskiemu w owym czasie z pomocà finansowà, po raz pierwszy w 2001 roku, po raz drugi w 2002 roku). Fot. B. E. Jagie o 2 lipca 2002 roku Sàd Okr gowy w odzi wys ucha opinii bieg ych-orzeczników ZUS-owskich: neurologa, pulmonologa, psychiatry, internisty. I wszyscy, choç wymieniali d ugà list schorzeƒ, to w koƒcu stwierdzali, i nadaje si do pracy. Sàd jednak mia wàtpliwoêci. Dopiero piàta opinia wydana przez lekarza z tytu em profesora mia a wp yw na decyzj sàdu: Istniejà pe ne podstawy do orzeczenia sta ej cz Êciowej niezdolnoêci do pracy wnioskodawcy w zwiàzku z urodzeniem i pobytem w obozie koncentracyjnym. (dokoƒczenie na str. 19) KOMBATANT 2003 nr 3 13

14 Jak to jest z abonamentem radiowo-telewizyjnym Urzàd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych zaprotestowa przeciw decyzji Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, nakazujàcej kombatantom, uprawnionym do zwolnieƒ z abonamentowych op at telewizyjnych i radiowych (którzy ukoƒczyli 75 lat lub np. sà inwalidami) zg aszanie si do urz dów pocztowych w aêciwych dla miejsca zamieszkania i przedstawianie dokumentów potwierdzajàcych prawo do zwolnienia z tych op at. 3 marca br. minister Jan Turski wys a w tej sprawie list do przewodniczàcego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Juliusza Brauna (tekst publikujemy poni ej). Skierowa tak e pismo w tej sprawie do Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Andrzeja Zolla. (red.) Szanowny Panie Przewodniczàcy, Pan Juliusz Braun Przewodniczàcy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji zgodnie z ustawà z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach b dàcych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r., Nr 42, poz. 371 tekst jednolity) kombatanci i inne osoby uprawnione posiada y prawo do zwolnieƒ z abonamentowych op at telewizyjnych i radiowych. Dnia 15 listopada 2002 r. wesz a w ycie ustawa z dnia 11 paêdziernika 2002 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach b dàcych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego... (Dz. U. z 2002 r., Nr 181, poz. 1515), zgodnie z którà z dniem 1 stycznia 2003 r. Êwiadczenia te zosta y zniesione. W zwiàzku z powy szym Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji rozporzàdzeniem z dnia 14 stycznia 2003 zmieniajàcym rozporzàdzenie w sprawie op at abonamentowych za u ywanie odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych (Dz. U. Nr 7, poz. 92) uchyli a stosowne zapisy dotyczàce kombatantów i innych osób uprawnionych. Powy sza zmiana powoduje, e kombatanci zgodnie z paragrafem 6 cytowanego rozporzàdzenia winni zg osiç w urz dzie pocztowym, w aêciwym dla miejsca zamieszkania, zmian stanu prawnego lub faktycznego, która ma wp yw na uzyskanie zwolnienia w terminie 14 dni od chwili nastàpienia zmiany, zaê zwolnienie od op at nast puje od poczàtku miesiàca nast pujàcego po miesiàcu, w którym przedstawiono tytu uprawniajàcy do powy szego. Powy szy zapis powoduje znaczne utrudnienia dla kombatantów, którzy sà obecnie zmuszeni do okazywania w urz dach Poczty Polskiej dokumentów potwierdzajàcych posiadanie uprawnienia z innego tytu u (znaczàca wi kszoêç posiada, poza uprawnieniami kombatanckimi, inne, wymienione w rozporzàdzeniu tytu y uprawniajàce do zwolnieƒ z obowiàzku uiszczania op at abonamentowych: wiek, inwalidztwo, ró nego stopnia niepe nosprawnoêç). Zwracam si zatem do Pana Przewodniczàcego z uprzejmà proêbà o rozwa enie mo liwoêci zmiany rozporzàdzenia w taki sposób, aby osoby, które: 1) korzysta y dotychczas ze zwolnienia z abonamentowych op at telewizyjnych i radiowych z tytu u posiadania uprawnieƒ kombatanckich oraz 2) posiadajà uprawnienie do takiego zwolnienia z innego tytu u zosta y zwolnione z obowiàzku przedstawiania w urz dach Poczty Polskiej stosownych dokumentów poêwiadczajàcych takie uprawnienie. Pozostaj w nadziei, e problem ten zostanie wkrótce rozwiàzany zgodnie z oczekiwaniami 665 tys. obywateli kombatantów i pozosta ych po nich wdów/wdowców (wed ug danych na dzieƒ 30 czerwca 2002 r.), których Êrednia wieku wynosi obecnie oko o 80 lat. Do wiadomoêci: Pan Jerzy Hausner Minister Gospodarki, Pracy ipolityki Spo ecznej Jan Turski 14 KOMBATANT 2003 nr 3

15 Zmiana wysokoêci Êwiadczeƒ W Monitorze Polskim z 24 lutego 2003 roku zosta y opublikowane komunikaty prezesa Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych z dnia 13 lutego 2003 roku (komunikaty nr 154, 155, 156, 157, 158) dotyczàce nowej wysokoêci Êwiadczeƒ nale nych kombatantom, osobom represjonowanym i innym uprawnionym. Dodatek kombatancki Od 1 marca 2003 roku kwota dodatku kombatanckiego do emerytury lub renty wynosi 140,99 z, natomiast kwota dodatku do emerytury lub renty za tajne nauczanie wynosi 141,70 z. Âwiadczenie pieni ne dla deportowanych do pracy przymusowej Kwota Êwiadczenia pieni nego przys ugujàcego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzesz i Zwiàzek Socjalistycznych Republik Radzieckich od 1 marca 2003 roku wynosi, w zale noêci od liczby pe nych miesi cy trwania pracy, od 7,07 z do 140,99 z miesi cznie. Âwiadczenie pieni ne dla o nierzy zast pczej s u by wojskowej Kwota Êwiadczenia pieni nego przys ugujàcego o nierzom zast pczej s u by wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach w gla, kamienio omach, zak adach rud uranu i batalionach budowlanych od 1 marca 2003 roku wynosi, w zale noêci od liczby pe nych miesi cy trwania pracy, od 7,07 z do 140,99 z miesi cznie. Dodatek piel gnacyjny od 1 marca 2003 roku wynosi 141,70 z (przys uguje ka dej osobie, która ukoƒczy a 75 lat). JednoczeÊnie chcemy poinformowaç, e od 1 marca 2003 roku rycza t energetyczny wynosi 94, 23 z. Ponadto od 1 marca 2003 r. wysokoêç dodatku kompensacyjnego dla kombatantów i innych osób uprawnionych wynosi 21,15 z. Dodatek jest wyp acany wraz z emeryturà lub rentà. Listy do redakcji Wstàpienie Polski do Unii Europejskiej nie zmieni przepisów dotyczàcych Êwiadczeƒ kombatanckich Rzàd namawia nas do g osowania za wejêciem Polski do Unii Europejskiej napisa do nas, jeden z Czytelników. Prosz w takim razie wyjaêniç ile mo emy my, kombatanci zyskaç na tym albo straciç. W artykule Ustawodawstwo kombatanckie za granicà. Podstawowe zagadnienia wydrukowanym w numerze styczniowo-lutowym biuletynu Kombatant znalaz a si informacja, e w Europie Zachodniej specjalne przywileje przys ugujà niemal wy àcznie inwalidom wojennym. Czy to znaczy, e po przystàpieniu do Unii Europejskiej zlikwidowane zostanà nasze dodatki dla kombatantów? Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii uprawnieƒ kombatanckich. Sprawy te nale à do wy àcznej kompetencji paƒstw cz onkowskich. Oznacza to, i Polska przyst pujàc do Unii Europejskiej nie b dzie musia a zmieniaç przepisów dotyczàcych Êwiadczeƒ kombatanckich. Ich rodzaj i wysokoêç nadal zale eç b dzie tylko i wy àcznie od decyzji podejmowanych przez polskie organy w adzy przede wszystkim przez Sejm. Nie ma powodów do niepokoju cz onkostwo Polski w Unii Europejskiej nie oznacza likwidacji dodatku kombatanckiego, dodatku kompensacyjnego ani rycza tu energetycznego. (red.) KOMBATANT 2003 nr 3 15

16 NASI WSPANIALI 2-14 wrzeênia w Lingen przebywa a grupa czternastu by ych wi êniów obozów koncentracyjnych na zaproszenie Stowarzyszenia Maximilian-Kolbe-Werk. Byli wi êniowie podj li prób odtworzenia wydarzeƒ obozowych oraz szukali Êladów polskich w regionie Dolnej Saksonii. Dzi ki ich staraniom w adze miasta Haren zgodzi y si ufundowaç stypendia m odym Polakom, którzy zajmà si uporzàdkowaniem i opracowaniem polskich dokumentów z lat wojny oraz z okresu powojennego. 28 wrzeênia w Suwa kach zosta ods oni ty i poêwi cony pomnik o nierzy Suwalskiego Obwodu Armii Krajowej. Tablica na pomniku wymienia wszystkie niepodleg oêciowe organizacje zbrojne dzia ajàce w Suwa kach i okolicach w latach listopada w Warszawie Oddzia Warszawski Stowarzyszenia Szarych Szeregów wraz z Komendami Choràgwi Mazowieckich Zwiàzku Harcerstwa Rzeczypospolitej zorganizowa z okazji Âwi ta Niepodleg o- Êci harcerski capstrzyk na placu Marsza ka Józefa Pi sudskiego. Wcze- Êniej w Katedrze Polowej WP odprawiono uroczyste nabo eƒstwo. 11 listopada w Makowie Podhalaƒskim ods oni to Pomnik-Grób Nieznanego o nierza. Pomnik powsta w latach 20-tych z inicjatywy mieszkaƒców i upami tnia zwyci stwo or a polskiego podczas wojny polsko-bolszewickiej. Teraz zosta poddany renowacji i ponownie po- Êwi cony. Janina Ràczka Uroczyste spotkanie jubileuszowe z okazji 101. rocznicy urodzin Janiny Ràczki odby o si w mieszkaniu Jubilatki. Na uroczystoêç przyby a delegacja Zarzàdu Ko a nr 3 Zwiàzku Kombatantów RP i By ych Wi êniów Politycznych z prezesem Janem Graneckim, kole anki i rodzina bohaterki. Janina Ràczka Fot. J. Granecki ze wzruszeniem przyj a liczne yczenia, dyplom Janina Ràczka w otoczeniu rodziny i przyjació. okolicznoêciowy, kwiaty oraz upominki i serdecznie dzi kowa a za okazanà jej pami ç. Janina Ràczka urodzi a si 26 stycznia 1902 r. w Radziwie P ockim. Ukoƒczy a szko Êrednià i studia pedagogiczne. Do 1939 r. pracowa a wwarszawie, a podczas okupacji prowadzi a tajne nauczanie. W 1945 r. przenios a si do odzi, gdzie w dalszym ciàgu pracowa a jako pedagog. Do przejêcia na emerytur by a dyrektorem szko y. Pracowa a równie spo ecznie i przez wiele lat by a cz onkiem Zarzàdu Ko a nr 3 ZKRPiBWP ódê-ba uty. Dzi ki swojej pracowitoêci, pogodzie ducha i uêmiechowi Jubilatka zjedna a sobie sympati wielu ludzi. W jej ma ym, s onecznym mieszkaniu odwiedzajà jà sàsiadki, kole anki i koledzy ze Zwiàzku, a najcz Êciej bratanica emerytowana lekarka która si nià opiekuje. Na szcz Êcie Jubilatce dopisuje zdrowie w pogodne dni wychodzi z opiekunkami na spacery i nie musi odmawiaç sobie drobnych przyjemnoêci, takich jak codzienna fili anka dobrze os odzonej, prawdziwej czarnej kawy. Fot. D. Grundmann Leokadia MILCZARSKA kpt. Walenty Florysiak 24 stycznia br. odby a si uroczystoêç z okazji 105. rocznicy urodzin Walentego Florysiaka. Jubilat urodzi si 26 stycznia 1898 r. w S obodzie w Rosji. W 1916 r. zosta powo- any do Armii Carskiej, s u y w oddziale artylerii w Smoleƒsku. Wkrótce zosta skierowany na front w rejonie Miƒska Bia oruskiego, a nast pnie na front rumuƒski, gdzie walczy do zakoƒczenia I wojny Êwiatowej. Wraz z II Korpusem Polskim przemaszerowa przez Besarabi (na terenie Rosji). W 1919 r. na Wileƒszczyênie wstàpi do Wojska Polskiego, gdzie zosta przydzielony do 4 Pu ku U anów Zaniemeƒskich. Bra udzia w Bitwie Warszawskiej walczàc prze- 16 KOMBATANT 2003 nr 3

17 STULATKOWIE ciw bolszewikom. W marcu 1922 r. zosta zdemobilizowany w stopniu plutonowego. W latach walczy w szeregach LWP w stopniu st. sier anta. W 1991 r. otrzyma nominacj na pierwszy stopieƒ oficerski podporucznika, zaê w roku 2000 awansowano go do stopnia porucznika. W spotkaniu urodzinowym Walentego Florysiaka uczestniczy Jan Turski kierownik Urz du do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, gen. Jerzy Kurczewski z Biura Bezpieczeƒstwa Narodowego, gen. W odzimierz Zieliƒski Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Województwa Mazowieckiego, reprezentanci w adz samorzàdowych oraz przedstawiciele radia i telewizji. Gen. W odzimierz Zieliƒski wr czy Jubilatowi list gratulacyjny i nominacj na stopieƒ rotmistrza (kapitana). Minister Jan Turski przekaza list gratulacyjny i czapk rotmistrza Pu ku U anów Zaniemeƒskich. Gen. Jerzy Kurczewski odczyta list okolicznoêciowy od Prezydenta RP Aleksandra KwaÊniewskiego oraz uhonorowa Jubilata wr czajàc mu szabl oficerskà. Wzruszony Walenty Florysiak powiedzia : Moja przyjació ko, wiele razy mnie obroni aê, ale i niejednego okaleczyliêmy. K.K. Irena Jurgielewiczowa Fot. F. Dàbrowska 13 stycznia 2003 roku Irena Jurgielewiczowa obchodzi a swoje setne urodziny w gronie najbli szych i wielu goêci, którzy nie zapomnieli o Êwi cie wybitnej pisarki. O zas u onej kombatantce pami ta te Urzàd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. W samo po udnie do Jubilatki przybyli z kwiatami pracownicy Departamentu Stowarzyszeƒ i Spraw Socjalnych. Wr czyli jej list gratulacyjny oraz kwiaty od ministra Jana Turskiego. Znakomita pisarka w doskona ej kondycji wita a goêci. Irena Jurgielewiczowa urodzi a si 13 stycznia 1903 r. w Dzia oszynie pod Wieluniem. Studiowa a filologi polskà na Uniwersytecie Warszawskim oraz pedagogik w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W latach II wojny Êwiatowej by a o nierzem AK. Prowadzi a te seminaria na tajnych kompletach. W roku 1944 zosta a wywieziona do obozu jenieckiego w Niemczech. Po wojnie pracowa a m.in. jako wyk adowca na wydziale pedagogicznym UW i kierownik literacki Paƒstwowego Teatru Nowej Warszawy. Od 1954 r. poêwi ci a si pracy literackiej jest autorkà wielu powieêci, opowiadaƒ i sztuk teatralnych dla dzieci i m odzie y. Napisa a m.in. O ch opcu, który szuka domu, Jak jeden malarz chcia namalowaç szcz Êliwego motyla, Ten obcy (tytu znalaz si na mi dzynarodowej liêcie honorowej im. H. Ch. Andersena), Niespokojne godziny, Wa ne i niewa ne, Inna (wpisana na list honorowà Premio Europeo). Ksià ki Ireny Jurgielewiczowej t umaczone by y na wiele j zyków. J.A. Wszystkim Jubilatom redakcja Kombatanta sk ada najserdeczniejsze yczenia wielu lat szcz Êcia i zdrowia. 11 listopada w Wilnie z okazji Âwi ta Niepodleg oêci Ambasador RP w Wilnie wr czy nominacje na stopnie oficerskie dziewi ciu kombatantom polskim z Litwy. Nominacje na stopieƒ podporucznika otrzymali: Anastazy Dzic, Józef Gru ewski, Bronis aw Jerma kowicz, Antoni Korwiel, Stanis aw okucijewski, Józef Norkun, Bronis aw Paszkowski i Nikodem Stukiencevas. 11 listopada w ywcu dzi ki staraniu ywieckiego Oddzia u Zwiàzku o nierzy Armii Krajowej ods oni to tablic upami tniajàcà o nierzy obwodu Bojowica i kompanii partyzanckiej Garbnik oraz ich dowódców dzia ajàcych na terenie powiatu ywieckiego i Beskidu Zachodniego podczas II wojny Êwiatowej. Tablic umieszczono na frontonie zabytkowego ratusza, a ceremoni po àczono z obchodami Âwi ta Niepodleg oêci. 12 listopada w Krakowie Zarzàd Okr gowy Zwiàzku Inwalidów Wojennych RP obchodzi jubileusz 85- -lecia powstania Zwiàzku w regionie krakowskim. 15 listopada w Warszawie odby- o si spotkanie Klubu Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego Grota poêwi cone tematyce Âwi ta Niepodleg oêci. 17 listopada we Wroc awiu wko- Êciele p.w. Êw. El biety podczas mszy w intencji poleg ych, zmar ych i yjàcych Powstaƒców Warszawskich ods oni to i poêwi cono granitowà tablic upami tniajàcà Powstaƒców. Tablica powsta a dzi ki kombatantom ze Âwiatowego Zwiàzku o nierzy AK Okr g DolnoÊlàski i pomocy finansowej prezydenta Wroc awia. 24 listopada w Kurzelowie Spo- eczna Powiatowa Rada Kombatantów i Ârodowisko o nierzy Armii Krajowej przy Zarzàdzie Ko a Miej- KOMBATANT 2003 nr 3 17

18 sko-gminnego ZKRPiBWP we W oszczowie zorganizowa a uroczystoêç w 59. rocznic Tragedii Kurzelowskiej. 27 listopada 1939 roku andarmeria hitlerowska rozstrzela a dwudziestu dwóch o nierzy placówki gminnej AK za ich dzia alnoêç niepodleg oêciowà. 29 listopada w Gdyni odby y si pierwsze z uroczystoêci z okazji 85-lecia powstania Marynarki Wojennej. Dzieƒ ten poêwi cono g ównie kombatantom i rezerwistom, których walka i s u ba w czasie pokoju mia y wp yw na dzisiejszy kszta t Marynarki Wojennej. 29 listopada w Maniach odby a si uroczystoêç patriotyczna z udzia- em m odzie y, o nierzy Armii Krajowej i Batalionów Ch opskich oraz w adz powiatowych, gminnych i miejscowej ludnoêci w 172. rocznic zwyci skiej bitwy Powstania Listopadowego. 29 listopada w Warszawie Oddzia Warszawski Stowarzyszenia Szarych Szeregów zorganizowa uroczystoêç z okazji 172. rocznicy Powstania Listopadowego listopada w Warszawie Zarzàd Okr gu Warszawskiego Âwiatowego Zwiàzku o nierzy Armii Krajowej zorganizowa XIII Zjazd Delegatów Okr gu. 30 listopada w Warszawie odby- o si III Walne Zebranie Federacji Rodzin Katyƒskich. 9 grudnia w Warszawie odby o si kombatanckie spotkanie cz onków Klubu Kadetów Weteranów II Wojny Âwiatowej. 14 grudnia w Warszawie cz onkowie Oddzia u Sto ecznego Zwiàzku Wi êniów Politycznych Okresu Stalinowskiego spotkali si dla uczczenia trzech wa nych rocznic: odzyskania niepodleg oêci, wybuchu Powstania Listopadowego i wprowadzenia stanu wojennego. 30-lecie zespo u Kombatant Zespó Kombatant z Gliwic dzia a przy Zarzàdzie Miejskim Zwiàzku Kombatantów RP i By ych Wi êniów Politycznych. Trzydziestoletnia praca zespo u sk ania do przedstawienia dokonaƒ z ca ego okresu tej niezwyk ej przygody ze sztukà. 4 grudnia 2002 r. zespó wokalno-recytatorski Kombatant obchodzi jubileusz 30-lecia swojej artystycznej dzia alnoêci. Historia zespo u rozpocz a si w 1972 r., kiedy grupa zapaleƒców ze Êrodowiska Synów Pu ku postanowi a utworzyç zespó wokalno-recytatorski Kombatant, Êpiewajàcy znane, nieraz zakazane piosenki patriotyczne, wojenne i partyzanckie. Recytowano te wiersze, które powsta y w wyniku w asnych prze yç wojennych i obozowych. Pierwszy oficjalny wyst p odby si 1 wrzeênia 1972 r. z okazji 33. rocznicy wybuchu II wojny Êwiatowej. Podczas uroczystoêci jubileuszowych by y kwiaty, wzruszenie, ale i du o muzyki. Od tej pory zespó wpisa si na sta e w programy uroczystoêci paƒstwowych i spo ecznych na terenie ca ego Âlàska, koncertujàc w Êrodowiskach m odzie y i kombatantów, w jednostkach wojskowych, domach opieki spo- ecznej. Wyst py te budzà do dziê wielki entuzjazm i aplauz widowni. W uznaniu za rozs awianie bohaterstwa or a polskiego i przekazywanie mi oêci do ojczyzny, Zarzàd Miejski Zwiàzku Kombatantów RP i By ych Wi êniów Politycznych w Gliwicach oraz sponsorzy zorganizowali uroczyste spotkanie zespo u z kombatantami przy udziale w adz miasta Gliwice i w adz województwa katowickiego. W spotkaniu wzi li udzia za o yciele zespo u: Danuta Koneczna, Lodzia Kasjan, Henryk Dàbrowski i Boles aw Rybak. Podzi kowali zebranym za dotychczasowà przychylnoêç i zapewnili, e mimo podesz ego wieku zamierzajà nadal wyst powaç. Redakcja biuletynu Kombatant sk ada Jubilatom najlepsze yczenia! J.A. W rocznic wyzwolenia Auschwitz-Birkenau 58 lat temu wyzwolony zosta obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Z tej okazji w OÊwi cimiu odby y si uroczystoêci upami tniajàce ofiary niemieckiego ludobójstwa. Hitlerowskie obozy zag ady by y miejscem, gdzie przez d ugie lata II wojny Êwiatowej odbywa a si masowa eksterminacja ludnoêci. Ostatnim mrocznym epizodem funkcjonowania tych kombinatów Êmierci by a ewakuacja, którà uciekajàcy przed zbli ajàcà si Armià Czerwonà Niemcy przeprowadzili w koƒcu stycznia 1945 r. Wówczas 70 tys. wycieƒczonych 18 KOMBATANT 2003 nr 3

19 nieludzkim traktowaniem wi êniów ruszy o w drog, która zyska a przera ajàce miano Marszu Âmierci. W Wodzis awiu Âlàskim, przez który wiod a trasa marszu, odby y si 19 stycznia uroczystoêci ku czci ostatnich ofiar obozu Auschwitz- -Birkenau. Rozpocz o je nabo eƒstwo odprawione w miejscowym ko- Êciele przez diecezjalnego kapelana kombatantów ks. Henryka Zganiacza. Nast pnie licznie zgromadzona m odzie, weterani i byli wi êniowie obozu przeszli pod Pomnik Bohaterów Powstaƒ Âlàskich. Pod tablicà upami tniajàcà zmar ych i pomordowanych podczas Marszu Âmierci z o one zosta y kwiaty. Przemówienie wyg osi Benedykt Kozielski, jeden z ostatnich uczestników tamtych tragicznych wydarzeƒ. W rocznic wyzwolenia obozu odby y si uroczystoêci na terenie Paƒstwowego Muzeum Auschwitz- -Birkenau. PoÊwi cone pami ci wi êniów widowisko Przedwieczerz m odzie y wystawione zosta o 26 stycznia przed bramà g ównà obozu. Wstrzàsajàce wspomnienia Êwiadków zbrodni Kazimierza Albina, nr obozowy 118, Jerzego Bieleckiego, nr obozowy 243, Tadeusza Chru- Êcickiego, nr obozowy 16655, Augusta Kowalczyka, nr obozowy 6804, Józefa Szajny, nr obozowy ilustrowane by y muzykà i Êwiat em. G ówne uroczystoêci odby y si nast pnego dnia. Przy Mi dzynarodowym Pomniku Ofiar Obozu zmar ym i zamordowanym ho d z o- yli byli wi êniowie, przedstawiciele rzàdu, delegacje organizacji kombatanckich, mieszkaƒcy OÊwi cimia. Przemówienie wyg osi ambasador Izraela Szewach Weiss. G.W. (dokoƒczenie ze str ) SprawiedliwoÊci nie sta o si jednak zadoêç. ZUS nie da za wygranà i przed uprawomocnieniem wyroku odwo a si do Sàdu Apelacyjnego. I znowu nasta y dla pana Niewiadomskiego dni niepewnoêci, miesiàce oczekiwania, upokorzenia, bezsilnoêci. Miesiàce ycia w biedzie, bez Êrodków do ycia. Po ycza pieniàdze na chleb, na czynsz i na lekarstwa dla siebie, dla chorej ony, która jest równie na rencie. (Pani Jolanta Niewiadomska ma guza mózgu, którego nie mo na zoperowaç. Jest chora na epilepsj i serce). * * * 3 grudnia 2002 roku Sàd Apelacyjny utrzyma w mocy wyrok Sàdu Okr gowego i w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej orzek : Ustalenie trwa ego inwalidztwa III grupy (cz Êciowej niezdolnoêci do pracy) w zwiàzku z pobytem w obozie koncentracyjnym jest prawem nabytym przez wnioskodawc. Kwestionowanie tego prawa po 24 latach przeczy zasadzie stabilnoêci prawa. Iwtym momencie spraw mo na by by o uznaç za zakoƒczonà. Tak jednak nie sta o si. ZUS po sprawie w Sàdzie Apelacyjnym z o y zapowiedê z o enia wniosku o kasacj wyroku Sàdu Apelacyjnego do Sàdu Najwy szego. Ostateczny termin z o enia tego wniosku up ywa dnia 14 lutego bie àcego roku. I znowu nasta y dni oczekiwania, niepewnoêci, wiàzania koƒca z koƒcem, dni pe ne upokorzenia. Pan Niewiadomski zwróci si ze swoimi troskami do Urz du ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Po przeanalizowaniu akt sprawy minister Jan Turski, kierownik Urz du zwróci si do prezesa ZUS z proêbà o ponowne przeanalizowanie sprawy i rozwa- enie celowoêci sk adania wniosku o kasacj. Interwencja Urz du okaza a si skuteczna. Na dwa tygodnie przed terminem z o enia wniosku o kasacj wyroku, dok adnie 31 stycznia br., tu przed godzinà szesnastà zadzwoni telefon. Dzwoniono z Inspektoratu ZUS z yrardowa. Pan Niewiadomski zosta poinformowany, i ZUS nie z o y wniosku o kasacj wyroku. Par minut póêniej odebra drugi telefon, tym razem z oddzia u ZUS-u zwarszawy i z wiadomoêcià, e nie b dzie sprawy wsàdzie Najwy szym. Po 27 miesiàcach walka z ZUS-em zosta a zakoƒczona. Maciej Niewiadomski urodzony w Auschwitz-Birkenau, cudem wyrwany Êmierci, wi zieƒ hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w okresie ycia p odowego i po urodzeniu, otrzyma wreszcie przys ugujàce mu, jak e s usznie, Êwiadczenia inwalidzkie. Wdzi czny jest wszystkim, którzy mu w tym pomogli. Gorzko mi, gdy pomyêl, e musia em pokonywaç tor przeszkód powiada. Barbara E. JAGIE O 2 maja 1982 roku kobiety polskie ofiarowa y na Jasnej Górze wotywny kielich ycia. U podstaw kielicha umieszczone sà rzeêby czterech kobiet: Êw. Jadwigi Âlàskiej, b ogos awionej Jadwigi królowej, b ogos awionej Marii Teresy Ledóchowskiej oraz po o nej z OÊwi cimia Stanis awy Leszczyƒskiej, która przytula do siebie nagie dziecko symbol mi oêci. KOMBATANT 2003 nr 3 19

20 Panowie Wojewodowie pomó cie! List kierownika Urz du ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Turskiego, skierowany 25 lutego br. do wojewodów. Szanowny Panie Wojewodo, zwracam si z uprzejmà proêbà o udzielenie w miar mo liwoêci pe nej pomocy dzia ajàcym na terenie województwa zarzàdom stowarzyszeƒ i zwiàzków kombatanckich. Zwiàzki kombatanckie sygnalizujà coraz wi ksze utrudnienia w prowadzeniu swojej dzia alnoêci statutowej. Urz dy gminne i miejskie okreêlajà wysokie czynsze za najem lokali wykorzystywanych przez organizacje kombatanckie. Stowarzyszenia kombatanckie, jako organizacje spo eczne utrzymujàce si ze sk adek cz onkowskich, nie sà w stanie sprostaç gwa townie rosnàcym kosztom najmu lokali. Funkcjonujà w atmosferze sta ego zagro enia utratà lokalu. Nie potrafià równie rywalizowaç z konkurujàcymi z nimi podmiotami gospodarczymi, które z tytu u prowadzonej dzia alnoêci staç na ponoszenie nawet wysokich op at czynszowych. Szczególnym wzgl dom Pana Wojewody pragn poleciç terenowe ogniwa Zwiàzku Ociemnia ych o nierzy RP. Ogniwa tego zwiàzku opiekujà si swymi cz onkami, cz sto wyr czajàc terenowe ogniwa pomocy spo ecznej. Nale y podkreêliç, e dzia alnoêç tego i innych stowarzyszeƒ kombatanckich ma nie tylko wa ny wymiar historyczny i moralny, ale jest tak e ukierunkowana na sprawowanie szeregu funkcji opieki socjalnej nad swymi cz onkami. Nie mo na wi c dopuêciç, by prawa rynku spowodowa y zanikanie spo ecznie u ytecznej, patriotycznej dzia alnoêci tych organizacji. Le y to równie w dobrze poj tym interesie spo ecznoêci lokalnych, reprezentowanych przez ró ne ogniwa samorzàdowe. W przekonaniu, e Pan Wojewoda podziela ten poglàd, oêmielam si wysunàç sugesti podj cia w województwie wspólnie z organami samorzàdowymi próby opracowania systemu agodzenia skutków dzia ania praw rynku na jakoêç lokalowych warunków funkcjonowania organizacji kombatanckich. Dobre pomys y rozwiàzaƒ systemowych b dziemy upowszechniaç. Z góry dzi kuj Panu Wojewodzie za podj cie dzia aƒ w przedstawionej przeze mnie sprawie. àcz wyrazy szacunku Jan Turski Wykaz osób zajmujàcych si w urz dach wojewódzkich sprawami kombatanckimi Województwo Imi i nazwisko Adres do korespondencji Nr telefonu 1. DolnoÊlàskie Wojciech Kidybiƒski DolnoÊlàski Urzàd Wojewódzki tel. (0...71) Wroc aw Pl. Powstaƒców Warszawy 1 2. Kujawsko-Pomorskie Halina Bogdaƒska Kujawsko-Pomorski tel. (0...52) Urzàd Wojewódzki Bydgoszcz, ul. Konarskiego 1/3 3. Lubelskie Józef Krzy anowski Lubelski Urzàd Wojewódzki tel. (0...81) Lublin, ul. Spokojna 4 4. Lubuskie Andrzej Buchta Lubuski Urzàd Wojewódzki tel. (0...95) pe nomocnik wojewody Gorzów Wlkp. tel. (0...68) ds. kombatantów ul. Jagielloƒczyka 8 i osób represjonowanych Zielona Góra 5. ódzkie El bieta Stolarska ódzki Urzàd Wojewódzki tel. (0...42) ódê, ul. Piotrkowska Ma opolskie Marcin Tatara Ma opolski Urzàd Wojewódzki tel. (0...12) Kraków, ul. Basztowa KOMBATANT 2003 nr 3