Jan Kudrelek. WSPol. Szczytno. Podstawy prawne kompetencji prokuratora

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Jan Kudrelek. WSPol. Szczytno. Podstawy prawne kompetencji prokuratora"

Nadzieja Żurawska
6 lat temu
Przeglądów:

1 Jan Kudrelek WSPol. Szczytno Rola prokuratora w przeprowadzaniu i nadzorowaniu właściwego przebiegu czynności procesowych na miejscu wypadków masowych i katastrof oraz zdarzeń z użyciem materiałów wybuchowych Podstawy prawne kompetencji prokuratora Podstawowym zadaniem prokuratora jest jego udział w postępowaniu karnym, w którym występuje jako gospodarz. Koncentrując się na swojej podstawowej funkcji byciu oskarżycielem publicznym (art k.p.k) powinien kierować się w postępowaniu karnym podstawowymi dyrektywami wynikającymi z art. 2 i 297 k.p.k. Te przepisy określają istotę postępowania karnego, w tym jego cele, a także wytyczają porządek czynności procesowych a tym samym dobór właściwych metod postępowania. Odnosząc się do ogólnych wskazań postępowania karnego, zawartych w tych przepisach, należy wskazać też na przypadkowość usystematyzowania zadań i celów, które wykluczają wszelkie zbędne czynności wyprzedzające przy dokonywaniu ustaleń w sprawie [1]. 1 / 6

2 Zadaniem prokuratury jest między innymi czuwanie nad ściganiem przestępstw (art. 2 ust. o prok.) [2]. Obowiązek ten oznacza ściganie przestępstw przez prokuraturę, np. prowadzenie śledztw, ale też kontrolowanie, czy we właściwy sposób spełniają swój obowiązek inne organy uprawnione w tym zakresie, np. policja. Realizując swoje zadania, prokurator może korzystać z uprawnień zaświadczających o jego nadrzędnej pozycji. Podstawowym aktem prawnym regulującym kompetencje prokuratury jest ustawa o prokuraturze. Zgodnie z jej art. 25 i 26 prokurator wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo zleca prowadzenie takiego postępowania innemu organowi. Ponadto prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez uprawniony do tego inny organ. Zarządzenia prokuratora wydane w postępowaniu przygotowawczym są wiążące dla organu prowadzącego. Także ustawa o Policji w art. 14 ust. 2 nakłada na policję obowiązek wykonywania poleceń prokuratora w zakresie określonym w odrębnych ustawach [3]. Zakres taki wprost wskazuje art. 15 ust. 1 kodeksu postępowania karnego. Wynika z niego, że prokurator jako nadrzędny organ procesowy nad policją jest uprawniony do wydawania jej wiążących poleceń. Podległość policji (także innych organów) wobec prokuratora ma charakter czysto procesowy (a nie służbowy). Prokurator wydaje polecenia policji tylko w wypadkach określonych w ustawie (art k.p.k.). Polecenia, o których mowa w art. 15 1, należy rozumieć szeroko. Mogą one dotyczyć przesłanych do wykonania postanowień, np. o przeszukaniu (art k.p.k.) bądź zawierać nakaz wykonania pewnej czynności, np. doręczenia wezwania, zawiadomienia (art k.p.k.). Polecenia są jednym z procesowych instrumentów nadzoru prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym (art pkt. 4 k.p.k.). W razie niewykonania polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie, przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe i o jego wynikach informuje prokuratora (art k.p.k.). Wzmocnieniem reakcji prokuratora na niewykonanie polecenia przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze jest wprowadzone do k.p.k. nowelą z 9 maja 2007 r. nowe rozwiązanie w art k.p.k. Pozwala ono prokuratorowi na monitorowanie biegu złożonego przez niego zawiadomienia o rażącym naruszeniu obowiązków procesowych przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze [4]. 2 / 6

3 Policjant ma prawo odmówić wykonania polecenia prokuratora jedynie wtedy, gdy łączyłoby się ono z popełnieniem przestępstwa (art. 58 ust. 2 ustawy o Policji). Natomiast gdy policjant nie jest w stanie wykonać polecenia w określonym czasie, jego przełożony powinien wystąpić o przedłużenie terminu wykonania (o ile ustawa to dopuszcza) lub zmianę polecenia (art. 59 ust. 1 ustawy o Policji). Także 41 zarządzenia 1426 komendanta głównego Policji dotyczącego metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych stanowi, że policjant jest obowiązany wykonywać polecenia prokuratora obecnego podczas dokonywania czynności, o których mowa w art k.p.k. lub kierującego przebiegiem tych czynności [5]. Policjant wykonujący czynności lub uczestniczący w ich wykonywaniu może zwrócić się do prokuratora o wydanie poleceń i wytycznych na piśmie, również w kwestii wszczęcia dochodzenia lub śledztwa. Podsumowując, należy podkreślić, że polecenia prokuratora w postępowaniu przygotowawczym są dla organu ścigania wiążące. Przyjęcie innej interpretacji czyniłoby z nadzoru instytucję o znaczeniu jedynie fasadowym. W praktyce śledczej mogą jednak na tym tle powstawać pewne wątpliwości jako następstwa: służbowego podporządkowania funkcjonariusza prowadzącego sprawę (czynności nadzorowane) swemu zwierzchnikowi, bezpodstawnego przekonania funkcjonariusza Policji, że polecenie prokuratora jest błędne, obiektywnej nietrafności tego polecenia, czego zresztą nigdy nie można wykluczyć, zważywszy że decydowanie w nadzorze odbywa się często w warunkach drastycznego niedoboru informacji o stanie faktycznym sprawy [6]. 3 / 6

4 Stale zatem prawdopodobne jest wystąpienie czynników komplikujących śledztwo również z powodów wyżej wymienionych. Każdą z tych przyczyn ewentualnych zakłóceń rytmu realizacji zarządzeń nadzorującego należałoby rozpatrywać odrębnie. Bezsprzecznie najprościej przedstawia się to zagadnienie w przypadku, gdy chodzi o samo subiektywne nastawienie funkcjonariusza, że nadzorujący prokurator wydał chybioną decyzję. Pozostaje wtedy egzekwowanie wykonania polecenia. Od adresata zarządzenia można i należy oczekiwać rozwagi w ocenie jego intencji i przypuszczalnych następstw. Bardziej złożone wydają się pozostałe powody komplikowania nadzoru. Wymagają też innego podejścia. Zacznijmy od stwierdzenia, że policja jako formacja militarna jest zorganizowana na zasadzie hierarchicznego podporządkowania i pełnego zdyscyplinowania. Funkcjonariusz Policji, prowadzący nadzorowane postępowanie przygotowawcze, a także wykonujący czynności podlega w zakresie tego postępowania nadzorującemu prokuratorowi. Wszakże fakt ten w niczym nie osłabia służbowej zależności policjanta od kierownika jednostki. Łatwo więc wyobrazić sobie sytuację, że nadzorowany otrzyma jednocześnie polecenie od swojego zwierzchnika służbowego i od prokuratora, przy czym są one sprzeczne, wobec czego zastosowanie się do jednego wyłącza realizację drugiego [7]. Ma to szczególne znaczenie, gdy dotyczy odmienności koncepcji prowadzenia nadzorowanej sprawy. Otóż ponownie należy nadmienić, że zarówno k.p.k., jak i ustawa o prokuraturze są konsekwentne w uznawaniu procesowej nadrzędności poleceń prokuratora wydawanych w konkretnej, nadzorowanej przez niego sprawie. Takie stanowisko odpowiada również gwarancyjnej pozycji prokuratora w postępowaniu przygotowawczym. Wyrażony tu pogląd nie wyjaśnia jeszcze wyboru drogi, jaką powinien postępować funkcjonariusz, gdyby zdarzyło się, że otrzymał polecenie rzeczywiście chybione. Zachowanie się w myśl teorii ślepych bagnetów musi być odrzucone, gdyż mogłoby prowadzić do pomyłek [8]. O bezsilności też nie może być mowy. Praktyka wypracowała w tej mierze znane autorowi i jego zdaniem właściwe sposoby rozwiązań zdroworozsądkowych.upraszczając, polegają one na bezpośrednim, bezzwłocznym kontaktowaniu się zainteresowanych podmiotów w celu przedyskutowania problemu i w miarę potrzeby skorygowania niebawem wszystkiego, co powinno ulec zmianie [9]. Otwarta wymiana zdań, uwzględniająca w pierwszym rzędzie dobro wymiaru sprawiedliwości, to zapewne najlepsza metoda regulowania opisanej sytuacji. 4 / 6

5 [ 1 ]T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 2003, s [ 2 ] Ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (tekst jedn. DzU z 2008 r., nr 7, poz. 39). [ 3 ] Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. DzU z 2007 r., nr 43, poz. 227). [ 4 ]J. Kudrelek, Główne kierunki zmian prawa karnego procesowego wprowadzone ustawą z 29 marca 2007 r., Policja 2007, nr 4, s. 27. [ 5 ] Zarządzenie komendanta głównego Policji z 23 grudnia 2004 r., nr 1426 w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców (Dz. Urz. KGP z 2005 r., nr 1, poz. 1), cyt. dalej jako instrukcja dochodzeniowo-śledcza. [ 6 ]J. Gurgul, Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym, Problemy Kryminalistyki 1984, nr 165, s [ 7 ] Tamże. [ 8 ]M. Jankowski, Warunki podniesienia efektywności nadzoru prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez Milicję Obywatelską, Problemy Praworządności 1984, nr 1, s / 6

6 [ 9 ]J. Gurgul, Nadzór prokuratora, s / 6

Podobne dokumenty

Nowe uregulowania czynności dochodzeniowo-śledcze (nr 124/ )

Policja 997 http://www.gazeta.policja.pl/997/informacje/114710,nowe-uregulowania-czynnosci-dochodzeniowo-sledcze-nr-124072015.ht ml 2019-04-09, 22:31 Nowe uregulowania czynności dochodzeniowo-śledcze (nr