BUDOWA MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ W GDAŃSKU

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Rady Ministrów nr../2010 z dnia. Program Wieloletni BUDOWA MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ W GDAŃSKU Wizualizacja wystawy głównej Muzeum 1

2 SPIS TREŚCI: I. Określenie przedmiotu działalności Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Przesłanki do stworzenia programu wieloletniego Budowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku II. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do działalności Muzeum III. Cel główny i cele szczegółowe Programu wraz z określonymi wskaźnikami. Efekty realizacji Programu IV. Określenie zgodności Programu ze Strategią Rozwoju Kraju , Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego, Strategią rozwoju turystyki w województwie pomorskim na lata oraz Strategią Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata V. Priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym 31 VI. Struktura zarządzania systemem monitorowania w ramach Programu 32 VII. Zasady aktualizacji Programu 36 VIII. Plan finansowy Programu 37 IX. Podstawowe załoŝenia systemu realizacji Programu 41 2

3 SPIS WYKRESÓW: Wykres 1: W Polsce ma powstać Muzeum II Wojny Światowej. Jak Pan(i) ocenia inicjatywę zbudowania w Polsce takiego muzeum? Wykres 2: Proszę powiedzieć, czy Pan(i) osobiście jest zainteresowany(a) wizytą w Muzeum II Wojny Światowej? Wykres 3: Proszę wymienić wszystkie wydarzenia historyczne, które kojarzą się Panu (i) z Gdańskiem (ogół respondentów) Wykres 4: Proszę wymienić wszystkie zabytki, muzea, kościoły, miejsca, które kojarzą Panu(i) z Gdańskiem (często podróŝujący) Wykres 5: Prognoza frekwencji w Muzeum na tle frekwencji w muzeach i miejscach pamięci w Polsce w 2009 r SPIS TABEL: Tabela 1. Liczba mieszkańców Gdańska, Trójmiasta oraz województwa pomorskiego Tabela 2. Turyści odwiedzający województwo pomorskie Tabela 3. Oszacowanie potencjalnej frekwencji w Muzeum Tabela 4. Cel główny realizacji Programu Tabela 5. Cele szczegółowe realizacji projektu Programu Tabela 6. Efekty rzeczowe realizacji projektu Programu Tabela 7. Schemat organizacyjny sprawozdawczości półrocznej, rocznej i końcowej z realizacji Programu Tabela 8. Zakres i terminy aktualizacji Tabela 9. Plan finansowy na lata Etapy i podział rzeczowy finansowania w kwotach brutto Tabela 10. Budowa Muzeum (harmonogram) Tabela 11. Budowa wystawy stałej (harmonogram)

4 I. Określenie przedmiotu działalności Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Przesłanki do stworzenia programu wieloletniego Budowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, zwane dalej Muzeum zostało utworzone Zarządzeniem nr 29 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 1 września 2008 r. w sprawie utworzenia Muzeum Westerplatte w Gdańsku, jako państwowa instytucja kultury. W dniu 26 listopada 2008 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Zarządzeniem nr 41 dokonał zmiany nazwy Muzeum Westerplatte na Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Tym samym zarządzeniem nadano Muzeum statut Muzeum w organizacji. W dniu 1 września 2009 roku na Westerplatte, podczas obchodów 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej, odbyła się uroczystość podpisania aktu erekcyjnego Muzeum. Podpis na dokumencie złoŝył Prezes Rady Ministrów - Donald Tusk. Prezes Rady Ministrów Donald Tusk podpisuje akt erekcyjny Muzeum II Wojny Światowej podczas otwarcia wystawy Westerplatte: kurort - bastion - symbol, zorganizowanej przez Muzeum - 1 września 2009 r., Westerplatte (fot. Centrum Informacyjne Rządu) Geneza idei budowy Muzeum i jego misja Powołanie Muzeum w 2008 r. jest realizacją zapowiedzi Prezesa Rady Ministrów, Donalda Tuska z grudnia 2007 r. o utworzeniu instytucji muzealnej, która ukazywałaby II wojnę światową łącząc perspektywę polską z doświadczeniami innych narodów europejskich. Pierwszym krokiem na drodze urzeczywistnienia tego pomysłu było powołanie w dniu 1 września 2008 r. prof. dr hab. Pawła Machcewicza na Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. Muzeum II Wojny Światowej. 4

5 Choć od wybuchu II wojny światowej minęło ponad 70 lat, na świecie nie ma dotąd muzeum, które w sposób całościowy ukazywałoby przebieg i charakter tego największego w XX wieku konfliktu zbrojnego, który przyniósł ludzkości niewyobraŝalne cierpienia. Inicjatywa jego utworzenia spotkała się z powszechnym zainteresowaniem, wywołała teŝ Ŝywe debaty. Za granicą z wyraźną Ŝyczliwością przyjęto, iŝ instytucja taka powstanie w Polsce, która jako pierwszy kraj stawiła zbrojny opór ekspansji Hitlera. Z uznaniem teŝ zaakceptowano fakt lokalizacji Muzeum w Gdańsku, symbolicznym miejscu rozpoczęcia działań wojennych. Jednym z głównych celów Muzeum jest pokazanie doświadczenia wojennego Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, pod wieloma względami odmiennego i mało znanego w Europie Zachodniej oraz w krajach pozaeuropejskich. Zasadniczy nacisk połoŝony zostanie na przedstawienie w Muzeum losów jednostek ludzkich, społeczeństw i narodów, a historia militarna stanowić będzie jedynie tło narracji, pokazującej zjawiska do tej pory prawie zupełnie pomijane np. Ŝycie codzienne cywilów i Ŝołnierzy, terror okupacyjny, ludobójstwo, opór wobec okupantów i przemocy, kolaborację, dyplomację i wielką politykę. Takie ujęcie ukarze wyjątkowość doświadczenia II wojny, w której największe ofiary poniosła ludność cywilna. Koncepcja Muzeum zakłada prezentację wojennych doświadczeń Polski w szerokim kontekście europejskim i światowym, uwzględniającym takŝe losy innych narodów, ich cierpienia i walkę. Wybuch i przebieg II wojny światowej naleŝy do najwaŝniejszych i najboleśniejszych doświadczeń, jakie stały się udziałem ludzkości. Do dzisiaj ma ono wpływ na naszą współczesność obecny kształt świata i Europy, ale takŝe system powszechnie uznawanych wartości. Muzeum powinno przekazywać kolejnym pokoleniom prawdę historyczną o tym bolesnym doświadczeniu. Przesłanie placówki mogą stanowić słowa Władysława Bartoszewskiego, wypowiedziane podczas dyskusji nad koncepcją programową Muzeum w dniu 6 października 2008 r.: Wojna była bowiem niewypowiedzianie, infernalnie wręcz straszna, ale doświadczenie walki o wolność było zarazem niewypowiedzianie wspaniałe i piękne. Chciałbym więc, aby młodzi Europejczycy zwiedzający za parę lat Muzeum opuszczali je z przekonaniem, Ŝe o swoje ideały warto walczyć 1. Otwarcie Muzeum planowane jest na rok Obecnie opracowywana jest koncepcja scenograficzna jego ekspozycji głównej. W dniu 26 stycznia 2010 r. został rozpisany międzynarodowy konkurs architektoniczny na projekt budynku. Rozstrzygnięcie nastąpi w dniu 1 września 2010 r. 1 Wokół idei Muzeum II Wojny Światowej. Zapis dyskusji, Przegląd Polityczny 2008, nr 91/92. 5

6 Przedmiot działalności Muzeum i przedmiot programu wieloletniego Budowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku Zgodnie z Zarządzeniem nr 41 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 listopada 2008 r. oraz zgodnie ze Statutem Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (w organizacji), stanowiącym załącznik do tego Zarządzenia, przedmiotem działalności Muzeum jest: 1) gromadzenie i ochrona zbiorów dotyczących II wojny światowej, a w szczególności: a) katalogowanie i naukowe opracowywanie zbiorów i materiałów dokumentacyjnych, b) udostępnianie zgromadzonych zbiorów poprzez wystawy czasowe, c) prowadzenie działalności popularyzatorskiej, edukacyjnej, badawczej, wydawniczej i kulturalnej, d) przechowywanie zbiorów w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych, e) opracowywanie kopii, replik i projektów multimedialnych przedmiotów o wartości historycznej i artystycznej, f) uŝyczanie i przyjmowanie w depozyt zbiorów zgodnie z obowiązującymi przepisami, g) opracowywanie, publikowanie i rozpowszechnianie wydawnictw drukowanych i multimedialnych, filmów oraz programów komputerowych z zakresu swojej działalności, h) organizowanie lub współorganizowanie wykładów, spotkań, sympozjów, zjazdów i konferencji związanych z zakresem swojej działalności; 2) przygotowanie i przeprowadzenie inwestycji, obejmującej zaprojektowanie, budowę i wyposaŝenie nowego budynku muzealnego, łącznie z budową nowoczesnej wystawy stałej. Terenem inwestycji będzie działka o powierzchni 17 tys. m 2, leŝąca przy ulicy Wałowej nad kanałem Raduni. Planowana powierzchnia wystawiennicza Muzeum wynosić ma 5500 m 2, w tym na wystawę stałą przewiduje się 4200 m 2, a na wystawy czasowe 1300 m 2. Decyzję o przekazaniu pod budowę Muzeum parceli o powierzchni 17 tys. m² podjęła Rada Miasta Gdańska na wniosek prezydenta Pawła Adamowicza. Formalnego aktu darowizny dokonano w dniu 9 grudnia 2009 roku. Teren przyszłego Muzeum znajduje się na obrzeŝach śródmieścia (na terenie tzw. Starego Miasta), w bliskim sąsiedztwie placu Obrońców Poczty Polskiej. Budynek powstanie po rozstrzygnięciu otwartego, międzynarodowego konkursu architektonicznego. Przedmiotem programu wieloletniego Budowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, zwanego dalej Programem jest więc przygotowanie i przeprowadzenie określonej wyŝej inwestycji budowlanej. Środki na działalność Muzeum pochodzą z dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a po uchwaleniu Programu przez Radę Ministrów będą pochodzić z dodatkowych środków przyznanych przez Radę Ministrów. 6

7 Najistotniejsze załoŝenia przyjętej wizji Muzeum: 1) pokazanie Europie i światu doświadczenia wojennego Polaków i innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej, pod wieloma względami odmiennego od doświadczeń zachodnich Europejczyków; 2) przypomnienie, Ŝe Polska padła ofiarą dwóch agresorów i okupantów, i Ŝe skutki II wojny światowej definiowały bieg historii Polski i Europy aŝ do 1989 roku; 3) zachowanie dla kolejnych pokoleń pamięci o wojennych cierpieniach i zbrodniach, ale takŝe o oporze, bohaterstwie, ludzkiej przyzwoitości, okazanych w godzinie próby przez miliony zwykłych ludzi; 4) stworzenie międzynarodowego ośrodka naukowego, zajmującego się studiami nad II wojną światową, inicjującego działalność wydawniczą i popularyzatorską; 5) stworzenie międzynarodowego ośrodka edukacyjnego, propagującego humanitarne i pacyfistyczne przesłanie w duchu szacunku do tradycji i wolnościowych dąŝeń minionych pokoleń Polaków i pozostałych Europejczyków. ZałoŜenia programowe Muzeum: 1) uniwersalny wymiar przedsięwzięcia muzealnego, jako pretekst do rozpoczęcia międzynarodowego dyskursu o pamięci II wojny światowej, podczas którego moŝliwe stanie się pokazanie polskiej wizji przeszłości, polskiego wkładu w budowanie wolności; 2) kompleksowość wyraŝająca się w wieloaspektowym pokazywaniu przeszłości i wielofunkcyjności Muzeum, jako miejsca pamięci, kultury i odpoczynku; 3) integralność z miejscami pamięci narodowej, muzeami, instytucjami kultury i ośrodkami naukowymi Gdańska, regionu, Polski i całego świata (między innymi Polem Bitwy Westerplatte będącym pod merytoryczną opieką Muzeum, nieodległą Pocztą Polską, Muzeum Stutthof w Sztutowie). Zburzona ulica wizualizacja wystawy głównej ( projekt belgijskiej firmy Tempora SA) 7

8 ZałoŜenia programowe dla budynku Muzeum Współczesne muzea są odpowiednikami katedr sprzed wieków. Przyciągają tłumy ciekawych turystów, którzy przybywają, aby podziwiać ich śmiałą formę i odkrywać to, co mieści się w ich wnętrzu. Muzea stały się w ten sposób elementami kapitału miast. Muzeum będzie zaprojektowane jako: 1) symbol tragicznej historii II wojny światowej; 2) symbol nadziei i przezwycięŝenia przeszłości, symbol odrodzenia do nowego Ŝycia, które będzie traktowane, jako odrodzenie do wolności; 3) przestrzeń do intelektualnego i jednocześnie emocjonalnego przeŝywania historii w atmosferze odseparowania od miasta oraz jego Ŝycia codziennego. Pięć filarów budowania ekspozycji stałej: 1) szacunek dla miejsca i historii; 2) zwrócenie się ku przyszłości; 3) równowaga między elementami o charakterze poznawczo edukacyjnym (w tym zabawowym), estetycznym i symbolicznym; 4) poszukiwanie nowych form wyrazu i opisu przeszłości; 5) docieranie do jak największej liczby odbiorców. ZałoŜenia dotyczące ekspozycji stałej: 1) ścieŝki narracji obejmujące losy ludności cywilnej i Ŝołnierzy (migracje, obozy jenieckie), okupację i ludobójcze metody okupantów, w tym m.in. holocaust, czystki etniczne i grabieŝ mienia, terror i ludobójstwo, opór wobec okupantów, losy indywidualne na szerokim tle politycznym (w tym dalekosięŝne konsekwencje wojny) i militarnym (m.in. totalny i wyniszczający charakter wojny); 2) komparatystyczna zasada kształtowania narracji muzealnej; 3) głęboko humanitarny i patriotyczny przekaz narracji muzealnej; 4) narracyjny charakter wystawy, uformowanej przez nowoczesny projekt przestrzeni muzealnej, łączący z zachowaniem odpowiednich proporcji ikonografię, scenografię, rekonstrukcję oraz multimedia z oryginalnymi eksponatami; 5) nowoczesność, wyraŝająca się w zwięzłości, dynamizmie i ekspresji przekazu scenograficznego, polegająca na szukaniu więzi emocjonalnej ze zwiedzającymi; 6) otwartość w rozumieniu interaktywności wystaw, a takŝe w rozumieniu swobodnej wymiany idei; 7) wysoki poziom naukowy z zachowaniem prostoty przekazu oraz zasady stopniowego dawkowania wiedzy w zaleŝności od poziomu wieku i emocjonalnego rozwoju zwiedzającego. ZałoŜenia dotyczące ekspozycji czasowych: 1) forum prezentacji wizji narodowych dziejów II wojny światowej; 2) forum wymiany idei, myśli i sztuki. 8

9 Skala przedsięwzięcia muzealnego wynika z: 1) międzynarodowego i uniwersalnego przekazu wystawy głównej Muzeum; 2) muzealnych wymogów wystawy narracyjnej, prezentowanej w szerokim kontekście chronologicznym, geograficznym, faktograficznym i emocjonalnym; 3) konieczności zapewnienia bogatych i zróŝnicowanych programów edukacyjnych (np. dla dorosłych, młodzieŝy i dzieci), wpisujących się w róŝnorodność kulturową i narodową odwiedzających Muzeum; 4) załoŝeń uformowania Muzeum w pręŝny ośrodek inicjujący i realizujący międzynarodowe programy badawcze; 5) względów technicznych i logistycznych; 6) załoŝonej liczby zwiedzających. Teren pod budowę Muzeum i jego komunikacyjne powiązania z miastem Muzeum posiada na własność działkę o numerze 003-M/U31/KS o łącznym obszarze m 2, przekazaną aktem notarialnym przez Miasto Gdańsk. Nieruchomość zlokalizowana jest w rejonie Śródmieście Stara Stocznia. Przylega ona do końcowego odcinka ulicy Wałowej. Jest to obszar starego śródmieścia (nazwa właściwa Stare Miasto), graniczącego z postindustrialnym kwartałem, określanym jako Stara Stocznia. Obecnie znajduje się tu zajezdnia autobusowa, która najpóźniej do maja 2011 r. zostanie przeniesiona w inne miejsce. Działka przeznaczona pod budowę Muzeum objęta jest aktualnym planem zagospodarowania zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Gdańska w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Śródmieście Stara Stocznia II w mieście Gdańsku (Uchwała nr XXXIX/1106/09 z dnia 27 sierpnia 2009 r.). Działka, dzięki swej znacznej powierzchni, stwarza idealne warunki budowy Muzeum i infrastruktury towarzyszącej w postaci ekspozycji plenerowej, terenu odpoczynku dla rodzin oraz - co godne szczególnego podkreślenia - symbolicznego miejsca pamięci ofiar II wojny światowej. Teren przyszłej budowy Muzeum to obszar niezabudowany, ale pełen dramatycznej symboliki, charakterystycznej dla wojennej przeszłości. W najbliŝszym rejonie działki muzealnej znajdują się relikty zabytkowej zabudowy (przy ulicy Rycerskiej) oraz ruiny na wyspach na Motławie. Szczególnego znaczenia dodaje temu miejscu obecność w odległości 200 m budynku Poczty Polskiej, z niezwykłym poświęceniem bronionej przez polskich pocztowców w 1939 r. Muzeum ma stać się waŝnym elementem krajobrazu architektonicznego miasta, a takŝe jednym z jego nowych, istotnych symboli. Jego forma powinna przyciągać uwagę przechodniów, jak w dawnych wiekach katedry. Konieczne jest, aby nowa toŝsamość miejsca współgrała z ekspozycją wewnątrz Muzeum, równieŝ wykraczającą poza granice wyobraźni, przyzwyczajeń oraz zasad muzealnych i narracyjnych. 9

10 Ulica Wałowa, obecnie o całkowicie peryferyjnym charakterze w ciągu kilku lat przebudowana zostanie w nowoczesną arterię komunikacyjną, łączącą główny ciąg komunikacyjny Trójmiasta z powstającą dzielnicą o funkcjach mieszkaniowo-usługowych na terenach postoczniowych, która będzie przylegała do Muzeum. W perspektywie kilku, moŝe kilkunastu lat nowoczesna postindustrialna dzielnica Młode Miasto rozszerzy się na północ, wchodząc na tereny leŝące za Motławą i Martwą Wisłą (ma temu słuŝyć zaprojektowany most łączący Wałową z Polskim Hakiem). Muzeum będzie więc juŝ w krótkiej, kilkuletniej perspektywie swego rodzaju pomostem równieŝ komunikacyjnym pomiędzy nowoczesną dzielnicą a odwiedzaną przez turystów Starówką. Stanie się ono waŝnym punktem na turystycznej mapie Gdańska i Pomorza. 10

11 Plan działki muzealnej, z prawej widoczna ul. Wałowa (materiał Muzeum II Wojny Światowej) 11

12 Teren przyszłego Muzeum ( fot. Maciej Soldenhoff) 12

13 II. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do działalności Muzeum Kontekst rynkowy Zapotrzebowanie na obcowanie z kulturą w kraju od kilku juŝ lat systematycznie rośnie. Polacy coraz chętniej odwiedzają instytucje kultury, w tym muzea. Liczba gospodarstw domowych, które musiały w 2007 r. zrezygnować z powodów finansowych z wyjścia na imprezy kulturalne zmalała w stosunku do 2005 r. o ponad 3%. ChociaŜ 29% gospodarstw ciągle deklaruje, Ŝe ze względów finansowych musiała zrezygnować z zakupu ksiąŝki, w stosunku do 2005 r. liczba takich rezygnacji spadła o ok. 10%. Tendencje na rynku i upowszechniająca się coraz silniej moda na rodzinne spędzanie czasu w obiektach zabytkowych, równieŝ muzeach, zaczynają aktywizować instytucje kultury do starań o widza i zwiedzającego. Potwierdza to systematyczny wzrost liczby muzeów i osób je odwiedzających. Dynamika popytu i podaŝy na rynku muzealnym jest względnie stabilna. Rynek powoli i systematycznie rośnie. W latach liczba placówek muzealnych wzrosła o 5,7% (do 703), liczba zwiedzających o 7,8% (do 18,2 mln). W latach nastąpił kolejny wzrost o 5,7% ( do 743 placówek muzealnych) a liczby zwiedzających o 13,7% (do 20,7mln). Warto podkreślić, Ŝe wzrost ten jest szybszy w Polsce niŝ w Europie. W analogicznym okresie w krajach Europy Zachodniej wzrost liczby odwiedzających wynosił 6,4%. Według tego samego źródła wskaźnik odwiedzalności (liczba odwiedzających na mieszkańca) w 2007 roku w Polsce był o 20% niŝszy niŝ w krajach Europy Zachodniej (0,49 vs. 0,59). MoŜe to oznaczać, Ŝe polski rynek będzie utrzymywał trend wzrostowy. Dla przeciętnego Polaka wyjście do muzeum jest zajęciem angaŝującym. Porównywane jest z wyjściem do teatru, opery, w mniejszym stopniu do kina. Stereotypowy obraz polskiego muzeum w oczach konsumentów jest zdecydowanie negatywny. Typowe muzeum kojarzy się z brakiem swobody i tradycyjną, mało aktywną formą ekspozycji. Jego przeciwieństwem jest wizerunek muzeum nowoczesnego, które daje osobom zwiedzającym moŝliwość wejścia w interakcję z wystawą, niemal przeniesieniem się w czasie. Zdecydowanym liderem wśród polskich muzeów jest Państwowe Muzeum Auschwitz- Birkenau w Oświęcimiu, będące równocześnie jednym z najwaŝniejszych byłych hitlerowskich obozów zagłady. Na drugim miejscu plasuje się Muzeum Powstania Warszawskiego, które jest typowym muzeum narracyjnym o nowoczesnym i multimedialnym charakterze. Przyjęło ono w roku 2009 nieco ponad 500 tys. zwiedzających. Skromniej przedstawia się frekwencja w tradycyjnie prowadzonych muzeach Trójmiasta. Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni przyjęło przeszło 144 tys. gości, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska przeszło 233 tysiące gości, a Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku przeszło 240 tys. NaleŜy dodać, Ŝe nakłady na promocję w tych muzeach są skromne. 13

14 Dobry generalny wynik w postaci duŝej liczby zwiedzających w niektórych muzeach wiąŝe się przede wszystkim z prezentowaną tematyką oraz jakością tej prezentacji. Nowoczesne, doinwestowane muzea, dobrze skomunikowane z najbliŝszym i równieŝ dalszym otoczeniem, są chętniej odwiedzane. Kapitalne znaczenie ma równieŝ oferta dodatkowa, a takŝe integralność z innymi obiektami kultury i wypoczynku, które mogą stać się powodem odwiedzin rodziny bądź klasy szkolnej (w Trójmieście takim walorem będzie w ciągu kilku lat skupienie kilku dobrze wyposaŝonych róŝnorodnych muzeów, np. Muzeum Bursztynu i Oceanarium w Gdyni). Wzrost liczby odwiedzających placówki muzealne w Polsce jest związany przede wszystkim ze wzrostem aktywności grup zwiedzających muzea w ramach zorganizowanych wycieczek oraz - w mniejszej skali - wizyt bezpłatnych. Udział w ogólnej liczbie zwiedzających młodzieŝy szkolnej pozostaje na stałym poziomie i średnio wynosi 33%. Polskie muzea stają się coraz bardziej atrakcyjne, chociaŝ interaktywne formy zwiedzania wydają się w tej chwili zarezerwowane głównie dla tematycznych muzeów etnograficznych (np. Biskupin), zorganizowanych na otwartych przestrzeniach - tych jednak z reguły nie moŝna odwiedzać cały rok, a tylko podczas sezonu letniego. Rynek turystyczny staje się coraz bardziej konkurencyjny, co wyraŝa się ciągłym wzrostem przeznaczanych środków na reklamę i wdraŝanie nowoczesnych rozwiązań scenograficznych oraz multimedialnych. Muzeom zorganizowanym przy uŝyciu najnowocześniejszych technologii, wykorzystujących nowoczesny design oraz aktywne formy oddziaływania i edukacji (tak jak Muzeum Powstania Warszawskiego) jest stosunkowo łatwiej przyciągać duŝą liczbę zwiedzających niŝ tradycyjnym placówkom muzealnym, czasem bardzo bogatym w zbiory. Uwarunkowania rynkowe usytuowania Muzeum Usytuowanie Muzeum w Gdańsku daje projektowi istotne atuty międzynarodowe. Miasto jest znane w świecie jako miejsce początku II wojny światowej, ale równieŝ jako ośrodek narodzin Solidarności wielkiego ruchu społecznego, który stał się impulsem dla przemian demokratycznych w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Gdańsk, z uwagi na swoją historię jest miejscem spotkań politycznych, gospodarczych oraz naukowych. Lokalizacja waŝnych dla regionu i kraju uczelni czyni z niego znaczący ośrodek naukowo-edukacyjny. Gdańszczanie wyróŝniają się szczególną troską o zachowanie dziedzictwa kulturowego miasta, która przejawia się duŝą aktywnością społeczną i zainteresowaniem kształtem krajobrazu kulturowego nie tylko historycznego centrum, ale takŝe innych dzielnic. Silne poczucie toŝsamości lokalnej i regionalnej - gdańskiej, kaszubskiej i pomorskiej - jest elementem tworzenia nowoczesnego, podmiotowego i obywatelskiego społeczeństwa miasta, regionu, Polski i Europy. Mocna jest jednocześnie pamięć Gdańszczan, zwłaszcza najstarszego pokolenia, przybyłego tu z Wileńszczyzny, ale takŝe Nowogródczyzny i Lwowa, o swej utraconej Ojczyźnie. To kresowe doświadczenie składa się na koloryt miasta. 14

15 Aktywność społeczna gdańszczan wyróŝnia Miasto wśród innych aglomeracji w Polsce. W 2008 r. było tu zarejestrowanych 1600 organizacji pozarządowych w formie stowarzyszeń, fundacji, związków itp. O dobrej sytuacji społeczno-gospodarczej miasta świadczy obniŝająca się stopa bezrobocia, która w 2008 r. wyniosła 2,8 % i była znacząco lepsza od statystyk regionalnych i ogólnokrajowych. Metropolia trójmiejska (Gdańsk - Sopot Gdynia) naleŝy do najbogatszych samorządów w Polsce. Wśród duŝych miast regionalnych zajmuje ona czołowe miejsca pod względem dochodów własnych i samorządów w przeliczeniu na głowę jednego mieszkańca. DuŜy potencjał rozwoju branŝy turystycznej posiada równieŝ województwo pomorskie. W 2008 r. było ono najchętniej odwiedzanym przez Polaków województwem biorąc pod uwagę podróŝe długookresowe (minimum 5 dni) 2. W związku z systematycznym wzrostem zainteresowań ofertą kulturalną naleŝy być pewnym, Ŝe nowe bardzo nowoczesne muzeum w Gdańsku o międzynarodowym charakterze spotka się z duŝym zainteresowaniem mieszkańców Trójmiasta, a takŝe Polski i turystów zagranicznych. Miasto Gdańsk kojarzone jest jako dobre miejsce dla rozwoju turystyki. W róŝnych grupach badanych około jedna trzecia część respondentów jest zdania, Ŝe najlepszą branŝą dla otwarcia w Gdańsku działalności gospodarczej jest turystyka. Równie wysokie miejsce zajmują branŝe pokrewne gastronomia i usługi hotelowe. Korzystne dla turystyki są takŝe wyniki badań preferencji gości przybywających do miasta niezaleŝnie od pory roku. Ponad połowa badanych jako jeden z powodów przyjazdu do Gdańska wymienia zwiedzanie miasta. Według wyników badań, Gdańsk zajmuje drugie miejsce w rankingu atrakcyjności turystycznej polskich miast. Inna sytuacja panuje w przypadku turystów zagranicznych. ChociaŜ respondenci niemieccy uwaŝają Gdańsk za jedno z czołowych miast Europy Środkowo-Wschodniej atrakcyjnych pod względem turystycznym, to jednak juŝ respondenci szwedzcy i brytyjscy nie postrzegają Gdańska jako miejsca potencjalnej wycieczki, tak na tle pozostałych miast polskich jak i innych miast Europy Środkowo-Wschodniej. Ponadto większość przybywających do Gdańska Szwedów i Brytyjczyków nie traktuje miasta jako celu turystycznego, lecz jako miejsce dokonywania zakupów tańszych niŝ w macierzystym kraju. Według badań przeprowadzonych na zlecenie Urzędu Miejskiego, Niemcy wskazywali Gdańsk zaraz po Warszawie. W ocenie Brytyjczyków i Szwedów ocena Gdańska jest nieco mniej optymistyczna 3. Natomiast w skali generalnej Gdańsk uplasował się na piątej pozycji, za Pragą, Budapesztem, Warszawą i Dubrownikiem. Sytuację tę mogłoby zmienić powstanie w Gdańsku Muzeum, które ze względu na swój uniwersalny, ogólnoeuropejski przekaz mogłoby zainteresować wycieczki zagraniczne, sprzyjając tym samym promocji samego miasta i rozwojowi rynku usług turystycznych. 2 NatęŜenie ruchu do województwa obliczane jest na 1,95 mln wizyt długookresowych (metodologia stosowana przez Instytut Turystyki zakłada konieczność powiększenia podanych danych powyŝej wartości o 0,75 mln, gdyŝ część osób podczas jednej podróŝy odwiedziło kilka województw) dane: Wydział Promocji Urzędu Miejskiego w Gdańsku. 3 Miasto w percepcji obcokrajowców. Reprezentatywne badania opinii publicznej w Niemczech, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii, TNS OBOP (na zlecenie Urzędu Miejskiego Gdańsku), Gdańsk

16 Miasto Gdańsk upatruję dynamikę swego rozwoju w rozkwicie kultury, budowanej na fundamencie tradycji i toŝsamości miejsca. W szczególny sposób wspiera i wspierać będzie turystykę kulturową. Muzeum odegra w niej bardzo waŝną rolę. Forsowane programy rozwojowe mają na celu uczynienie z miasta istotnego ośrodka kultury, nie tylko w skali Polski, lecz równieŝ dla całego regionu południowego Bałtyku. Realizowane rozwiązania mają charakter europejski i są bardzo silnie związane z priorytetami rozwoju gospodarczego miasta i województwa. Miasto przeznacza na ten cel systematycznie środki własne, a takŝe zewnętrzne: europejskie i sponsorskie. Nakłady na kulturę rosną, obecnie największą inwestycją jest budowa Europejskiego Centrum Solidarności, które ma wzmocnić wizerunek Gdańska jako światowej stolicy wolności. Znaczenie Gdańska jako kulturalnego centrum południowego Bałtyku wzrastać będzie równieŝ dzięki innym, coraz liczniejszym instytucjom i wydarzeniom kulturalnym o randze ponadregionalnej i międzynarodowej. SłuŜy temu między innymi decyzja władz Gdańska o ubieganie się przez miasto o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w roku Krajobraz kulturalny będą w ciągu kilku lat tworzyły następujące instytucje: Gdański Teatr Szekspirowski i Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska, realizowana w przestrzeni Dolnego Miasta. W planach znajdują się: budowa nowej siedziby Muzeum Bursztynu, Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, Muzeum Nauki Gdańskiej, nowego centrum operowego. Trwa budowa Ośrodka Kultury Morskiej Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku 4. Zasadą działania władz Miasta jest spójne i komplementarne rozwijanie sieci nowych instytucji kultury oraz aspirowanie do rangi duchowego i intelektualnego ośrodka tego regionu Europy. Muzeum w intencji jego twórców, jak równieŝ władz miasta Gdańska ma być najwaŝniejszym obok Europejskiego Centrum Solidarności etapem Drogi Pamięci, na której znajdą się równieŝ Pole Bitwy Westerplatte oraz Poczta Polska. Przesłanki ekonomiczne przekładające się na intensyfikację ruchu turystycznego Wśród istotnych czynników ekonomicznych napędzających koniunkturę turystyczną w regionie gdańskim, w efekcie skutkującą duŝym ruchem gości naleŝy uwzględnić: 1) budowę Autostrady A-1; 2) rozbudowę lotniska; 3) rozbudowę infrastruktury na potrzeby Mistrzostw Europy w Piłce NoŜnej EURO 2012; 4) modernizację linii kolejowej Gdańsk Warszawa (nastąpi skrócenie czasu podróŝy do około 3 godzin); 5) rozbudowę trójmiejskiej sieci komunikacyjnej (drogowej, tramwajowej, kolejowej), w tym budowę kolei metropolitarnej oraz obwodnicy południowej. 4 Gdańsk miasto projektów unijnych, Wydział Promocji Urzędu Miejskiego w Gdańsku, Gdańsk

17 Ocena popytu badania 5 Ponad 80% z 1200 badanych odniosło się Ŝyczliwie do idei powołania Muzeum, a 70% zadeklarowało, Ŝe jest zainteresowane wizytą w Muzeum. Zaledwie 1,8% oceniło projekt budowy Muzeum jako zdecydowanie zły, a 4,8% respondentów zapowiedziało, Ŝe nie zamierza odwiedzić Muzeum. Najwięcej pozytywnych deklaracji złoŝyli mieszkańcy Trójmiasta (56%) i zachodniej Polski (86%). Bardzo pozytywny oddźwięk zaznaczył się równieŝ wśród mieszkańców Przemyśla (42%), mimo znacznej odległości i potrzeby długiej podróŝy, oraz w mniejszym stopniu wśród mieszkańców Warszawy (25%). Mieszkańcy pozostałych regionów byli nieco mniej skorzy do zdecydowanych deklaracji, pomimo to zainteresowanie przyjazdem do Gdańska naleŝy uznać za bardzo duŝe od 21 do 23 % respondentów złoŝyło taką deklarację. Wykres 1 6 : W Polsce ma powstać Muzeum II Wojny Światowej. Jak Pan(i) ocenia inicjatywę zbudowania w Polsce takiego muzeum? 5 Opracowano m.in. na podstawie: II wojna światowa w pamięci społeczeństwa polskiego. Badania jakościowe [na zlecenie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku wykonał Pentor Research International], Warszawa II wojna światowa w pamięci społeczeństwa polskiego. Badania jakościowe [na zlecenie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku wykonał Pentor Research International], Warszawa

18 Wykres 2 7 : Proszę powiedzieć, czy Pan(i) osobiście jest zainteresowany(a) wizytą w Muzeum II Wojny Światowej? Profile demograficzne osób oceniających pomysł jako atrakcyjny, jak i tych którzy deklarują chęć odwiedzenia Muzeum nie róŝnią się od cech pozostałej części populacji. Są to osoby w wieku do 69 lat, z czego najwięcej pozytywnych deklaracji złoŝyły osoby w przedziale lat (75%) oraz lat (równieŝ 75%). RóŜnice pomiędzy pozostałymi przedziałami wiekowymi nie są jednak zbyt duŝe. Procent młodzieŝy do 29 lat deklarujący uznanie dla Muzeum i chęć odwiedzin wynosi 68 %. Większość indagowanych osób za optymalne miejsce budowy Muzeum uznało Gdańsk. W opinii większości lokalizacja Muzeum była traktowana jako swoista przeciwwaga dla Warszawy, posiadającej juŝ wiele placówek muzealnych (przywoływano zwłaszcza Muzeum Wojska Polskiego oraz Muzeum Powstania Warszawskiego). Na korzyść Gdańska przemawia równieŝ fakt, Ŝe miasto to jest powszechnie uznawane za miejsce symbolizujące początek II wojny światowej (aŝ 45% respondentów uwaŝa Westerplatte za główny symbol wojny, a Gdańsk postrzega jako miasto nierozerwalnie związane z tą tragedią). Do atutów Gdańska zaliczano równieŝ atrakcyjność turystyczną tego miasta dla turystów z kraju i zagranicy, co w opinii respondentów zapewni odpowiednio liczne grono odbiorców. Badania rynku dowiodły, Ŝe potencjalny gość oczekuje od nowego Muzeum przede wszystkim wykorzystania najnowocześniejszych technik ekspozycyjnych, w celu przyciągnięcia jego uwagi i umoŝliwienia mu wczucia się w atmosferę wydarzeń i sytuacji opisywanych przez muzeum. Podkreślano fakt, Ŝe najmłodsze pokolenia powoli tracą moŝliwość zdobywania wiedzy o II wojnie światowej w domach, z opowieści rodziców i dziadków. Jednocześnie zaś zainteresowanie wojną pozostaje duŝe, a spory interpretacyjne wokół najróŝniejszych zagadnień wojny wciąŝ budzą duŝe emocje. Stąd potrzeba utworzenia instytucji przekazującej w sposób przystępny i profesjonalny wiedzę na temat II wojny światowej. 7 Ibidem. 18

19 Prognoza odwiedzania Muzeum 8 Analizując przyszły rozwój Muzeum naleŝy załoŝyć równoczesne wystąpienie w najbliŝszych latach kilku czynników dodatnich, sprzyjających wydatnie wzrostowi frekwencji w Muzeum. Oto one: 1) Muzeum znajdzie się na liście placówek, których odwiedzenie przez młodzieŝ szkolną całego kraju jest aktywnie rekomendowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i wojewódzkie władze oświatowe; 2) realizacja kolejnych inwestycji sprzyjać będzie znaczącej poprawie komunikacji i transportu w Gdańsku 9 ; 3) poprawi się moŝliwość dojazdu do Gdańska z innych miejscowości, zwłaszcza województwa pomorskiego, a takŝe dzięki realizacji kolejnych etapów autostrady A1 kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego; 4) realizacja planowanych programów w zakresie kultury 10 sprzyjać będzie popularyzacji wizerunku Gdańska jako miasta kultury, w tym takŝe ustaleniu waŝnego miejsca Muzeum na turystycznych szlakach miasta; 5) Muzeum prowadzić będzie działania w zakresie reklamy i relacji publicznych w Polsce oraz poza jej granicami, uzyska teŝ patronat Parlamentu Europejskiego, o który będzie zabiegać. Dzięki tym działaniom stanie się placówką szeroko znaną w kraju i za granicą oraz uzyska status jednej z wizytówek Gdańska, obiektu który trzeba zwiedzić w czasie wizyty w tym mieście. Na moŝliwość wypracowania przez Muzeum statusu ikony - jednego z najwaŝniejszych, unikatowych obiektów Gdańska, wskazują dane ze wspomnianych badań opinii publicznej z 2007 roku. Wybuch II wojny światowej jest w polskim społeczeństwie jednym z najpopularniejszych skojarzeń historycznych związanych z Gdańskiem (wykres 3). Z drugiej zaś strony, Muzeum ma relatywnie małą konkurencję, bowiem wśród atrakcji turystycznych Gdańska nie ma powszechnie znanego, masowo odwiedzanego obiektu muzealnego o tym charakterze (wykres 4). Wykres 3 11 : Proszę wymienić wszystkie wydarzenia historyczne, które kojarzą się Panu(i) z Gdańskiem (ogół respondentów) 8 Studium oszacowanie frekwencji w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Pentor Research International (na zlecenie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), luty 2010 r. 9 Por. Gdańsk miasto projektów unijnych, UM w Gdańsku, Gdańsk ZałoŜenia realizacyjne Programu Gdańsk kultura. Wolność kultury kultura wolności , Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk Dane: Program badawczy dla miasta Gdańska. Raport z badań TNS OBOP dla Demo effective launching (na zlecenie Urzędu Miejskiego w Gdańsku), Gdańsk

20 Wykres 4 12 : Proszę wymienić wszystkie zabytki, muzea, kościoły, miejsca, które kojarzą Panu(i) z Gdańskiem (często podróŝujący) Przyjmując realistyczny scenariusz i wystąpienie w najbliŝszych latach czynników sprzyjających wzrostowi frekwencji w Muzeum zakłada się, Ŝe placówka ta będzie oddziaływać nie tylko na Trójmiasto, ale teŝ na całe województwo pomorskie. Tak więc 12 Ibidem. 20

21 rdzeniową grupą docelową Muzeum staną się nie tylko mieszkańcy Trójmiasta, ale takŝe dorośli i młodzieŝ szkolna mieszkający w całym województwie. Przyjmując wyjątkowość tej placówki na mapie muzealnej Europy naleŝy przyjąć równieŝ jako pewnik, Ŝe zostanie ona zauwaŝona przez opinię międzynarodową i turystów przybywających do Gdańska. Wysokie zainteresowanie placówką potwierdzają liczne artykuły prasowe dotyczące powstającego Muzeum. Tabela 1. Liczba mieszkańców Gdańska, Trójmiasta oraz województwa pomorskiego w Gdańsku w Trójmieście w województwie pomorskim z wyłączeniem Trójmiasta Liczba mieszkańców Liczba mieszkańców w wieku lata Liczebność rocznika młodzieŝy szkolnej Przyjmuje się, Ŝe: 1) około jednej trzeciej mieszkańców województwa pomorskiego (bez Trójmiasta) w wieku lata ( ) to osoby zainteresowane wizytą w Muzeum; 2) w ciągu roku co trzecia taka osoba zrealizuje deklarowany zamiar odwiedzenia Muzeum ( ). Zakłada się teŝ, Ŝe Muzeum odwiedzą dwa roczniki młodzieŝy szkolnej ( osoby) z terenu województwa pomorskiego (nie wliczając Trójmiasta). Popularność Muzeum, moda na jego odwiedzanie, liczne informacje w mediach i przewodnikach oraz znaczące miejsce na ustalonych społecznie szlakach turystycznych sprawią, Ŝe placówka ta osiągnie jeden z najwyŝszych w Polsce wskaźników frekwencji. Tabela 2. Turyści odwiedzający województwo pomorskie 21

22 W celach turystycznych oraz wypoczynkowych W celu odwiedzenia krewnych i znajomych W ramach wyjazdów słuŝbowych liczebność zainteresowani wizytą w Muzeum (31%) wskaźnik realizacji chęci odwiedzenia Muzeum Ostateczna liczba osób odwiedzających Muzeum , , , Przyjmując te załoŝenia szacuje się potencjalną średnią roczną frekwencję w Muzeum następująco: Tabela 3. Oszacowanie potencjalnej frekwencji w Muzeum Zainteresowani Muzeum mieszkańcy w wieku lata Dwa roczniki młodzieŝy szkolnej Turyści odwiedzający województwo pomorskie w celach turystycznych oraz wypoczynkowych w celu odwiedzenia krewnych i znajomych w ramach wyjazdów słuŝbowych Trójmiasta Pozostałe miejscowości woj. pomorskiego W SUMIE: Przy realizacji tego scenariusza Muzeum pod względem frekwencji znajdzie się w ścisłej czołówce muzeów w Polsce. Wykres 5. Prognoza frekwencji w Muzeum na tle frekwencji w wybranych muzeach o podobnym profilu tematycznym w Polsce, w 2009 r. 22

23 III. Cel ogólny, główny i cele szczegółowe Programu 23

24 Celem ogólnym Programu jest zwiększenie atrakcyjności Polski i regionu pomorskiego poprzez budowę nowoczesnej instytucji muzealnej, będącej w istocie ośrodkiem edukacyjnobadawczym o znaczeniu ponadregionalnym oraz wykorzystanie polskiej tradycji walki z totalitaryzmem i zniewoleniem, będącej waŝną częścią światowego dziedzictwa wolności. Celem głównym jest stworzenie nowoczesnego Muzeum, w którym opowiedziana zostanie historia wojny we wszystkich jej aspektach. KaŜdy naród ma własne wyobraŝenia o wojnie, kaŝdy skupia się na swoich cierpieniach, kreując własną pamięć o przeszłości. Dla jednych wojna rozpoczęła się w 1939, dla innych w 1940 albo w 1941 roku. Nie ma teŝ zgody co do jej wyniku. Dla narodów Europy Środkowo-Wschodniej zakończyła się drugą niewolą, przyniesioną przez Związek Radziecki. W tym samym czasie Zachód świętował zwycięstwo nad faszyzmem. Muzeum pokaŝe światu, Ŝe to Polacy jako pierwsi sprzeciwili się Hitlerowi, w imię wolności i podstawowych ludzkich wartości. Jednocześnie towarzyszyć temu będzie przedstawienie doświadczeń innych narodów, podbijanych i okupowanych, stawiających opór, walczących nie tylko na frontach, w podziemiu, ale teŝ poprzez akcje cywilnego nieposłuszeństwa. Wspólnota i odmienność losów poszczególnych krajów powinna się złoŝyć na pełen obraz najwaŝniejszego i najtragiczniejszego wydarzenia XX wieku, którym była II wojna światowa. Cele te realizowane będą poprzez cele szczegółowe: 1) stworzenie nowoczesnej wystawy stałej; 2) tworzenie i pozyskiwanie od innych podmiotów wystaw czasowych; 3) gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie muzealiów związanych z głównym przesłaniem Muzeum; 4) prowadzenie działalności edukacyjnej, samodzielnie i przy współpracy z innymi podmiotami; 5) inicjowanie i koordynacja projektów naukowych oraz projektów dokumentacyjnych, wiąŝących się z popularyzacją wiedzy i utrwalaniem pamięci o II wojny światowej; 6) stworzenie i prowadzenie biblioteki, gromadzącej światową literaturę historyczną dotyczącą II wojny światowej; 7) prowadzenie działalności wydawniczej, w tym opracowywanie, publikowanie i rozpowszechnianie wydawnictw z zakresu statutowej działalności Muzeum. W realizacji tych celów Muzeum wspierają dwa niezaleŝne od siebie ciała doradcze: Rada Muzeum oraz Kolegium Programowe. W skład tych gremiów wchodzą wybitni historycy (z Polski, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Ukrainy, Rosji, Izraela oraz Stanów Zjednoczonych), muzealnicy, dziennikarze i kombatanci. Przewodniczącym Rady Muzeum wybrany został ś.p. Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, zaś na czele Kolegium Programowego stoi prof. Norman Davies. Tabela 4. Cel główny realizacji Programu Cel główny Wskaźnik Sposób Wartość Wartość 24

25 Stworzenie państwowej instytucji kultury o randze międzynarodowej, gromadzącej zbiory i upowszechniającej wiedzę o II wojnie światowej, oraz pielęgnującej pamięć o jej ofiarach i bohaterach Kompleks muzealny mierzenia bazowa 2010 docelowa 2014 Odbiór prac dokumentacja Tabela 5. Cele szczegółowe realizacji projektu Programu Cele szczegółowe Wskaźnik Sposób mierzenia Stworzenie nowoczesnej m 2 Dokumentacja, wystawy stałej odbiór Tworzenie i pozyskiwanie m 2 Dokumentacja, od innych podmiotów wystaw odbiór czasowych Gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów związanych z głównym przesłaniem Muzeum Prowadzenie działalności edukacyjnej, samodzielnie i przy współpracy z innymi podmiotami Inicjowanie i koordynacja projektów naukowych oraz projektów dokumentacyjnych, a takŝe projektów wiąŝących się z popularyzacją wiedzy i utrwalaniem pamięci o II wojnie światowej Prowadzenie biblioteki, gromadzącej światową literaturę historyczną dotyczącą II wojny światowej Opracowywanie, publikowanie i rozpowszechnianie wydawnictw z zakresu statutowej działalności Muzeum Liczba eksponatów Liczba przedsięwzięć Liczba przedsięwzięć Liczba woluminów Liczba publikacji Wartość Wartość bazowa 2010 docelowa m m 2 ewidencja Dokumentacja (sprawozdawczość) Katalog - inwentarz Dokumentacja (sprawozdawczość) Sprawozdawczość Tabela 6. Efekty rzeczowe realizacji projektu Programu Wskaźniki opisujące efekty Jednostka miary Wartości 25

26 z zakresu działalności kulturalnej Powierzchnia nowego obiektu m 2 do m 2 infrastruktury kulturalnej i edukacyjnej Powierzchnia terenu przynaleŝnego do Muzeum, m będącego integralną częścią załoŝenia przestrzennego Liczba obiektów wyposaŝonych szt. 1 Bezpośrednim efektem realizacji Programu, widocznym po jego zakończeniu będzie przede wszystkim zwiększenie dostępu do kultury i edukacji, a takŝe zachowanie pamięci o dziejowej tragedii, jaką była II wojna światowa. W sferze zysku narodowego będzie to wielka promocja Polski w świecie, jako kraju realizującego program zbliŝenia ludzi poprzez kultywowanie pamięci o przeszłości, poszukiwanie tego co łączy narody, a nie dzieli. Polska zyska dzięki Muzeum moŝliwość kreowania wyobraŝeń o przeszłości w Europie i na świecie, zyskując atuty w walce z pojawiającymi się w mediach światowych krzywdzącymi określeniami polskie obozy koncentracyjne. Wreszcie dzięki Muzeum zostanie pokazany rzeczywisty wkład Polski w zwycięstwo nad III Rzeszą. Symbol Polski jako pierwszej ofiary Hitlera, a takŝe jako pierwszej siły, która podjęła walkę o wolność zostanie tym samym przeniesiony do pamięci europejskiej. W sferze zysku społecznego nastąpi wzbogacenie tradycyjnej dla naszego kraju narracji o wydarzeniach II wojny światowej, poprzez pokazanie dorobku społeczeństwa okupowanej Polski samoorganizującego się do walki i oporu. Wskazanie dorobku Polskiego Państwa Podziemnego (w tym tajnego nauczania, pomocy społecznej, walki cywilnej) stanowić będzie podwaliny dumy z osiągnięć własnego kraju w tym społecznej samoorganizacji, a nie tylko walki zbrojnej, prowadzonej kosztem wielkich ofiar. Przyczyni się to do wzmocnienia obywatelskiego i społecznikowskiego etosu, którego potrzeba jest tak bardzo aktualna. Muzeum będzie wpływało takŝe na utrwalenie pamięci o bohaterach naszej przeszłości i będzie miało moŝliwość propagowania w kraju i zagranicą wartości przez nich reprezentowanych (ojciec Maksymilian Kolbe czy rotmistrz Witold Pilecki). W sferze zysku osobistego Muzeum postrzegane będzie jak naleŝy sądzić jako instytucja integrująca wokół siebie środowisko badaczy historyków, edukatorów, młodzieŝy i organizacji pozarządowych, nastawionych na bliską współpracę z partnerami spoza Polski. Motywować będzie ono do pozytywnego samookreślenia się wśród narodów świata oraz kształtować dumę własną, narodową i lokalną. W sferze zysku ekonomicznego moŝna wymienić zwiększenie ruchu turystycznego i pobudzenie gospodarki regionalnej, w tym stworzenie nowych miejsc pracy. Schemat przepływu informacji, danych i sprawozdań dotyczących wskaźników realizacji Programu: 26

27 Instytucje zewnętrzne (właściwi ministrowie, Sejm, Senat, NIK, etc.) Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego MKiDN Departament Finansowy MKiDN Departament Dziedzictwa Kulturowego Muzeum II Wojny Światowej Dyrektor Muzeum Muzeum II Wojny Światowej Główny Księgowy Zarządzający projektem Muzeum II Wojny Światowej Pracownik odpowiedzialny za inwestycje IV. Określenie zgodności Programu ze Strategią Rozwoju Kraju , Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego, Strategią Rozwoju Turystyki w województwie pomorskim na lata , 27

28 Strategią Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata oraz Strategią rozwoju Gdańska do roku 2015 NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wybudowanie w Gdańsku do roku 2014 nowoczesnego Muzeum poświęconego jednej z najwaŝniejszych tragedii w dziejach świata w pełni odpowiada priorytetom przyjętym przez Radę Ministrów, ujętym w dokumencie zatytułowanym Strategia Rozwoju Kraju Zapisano w nim Wspierana będzie budowa i modernizacja obiektów kultury na poziomie ogólnokrajowym ( ). Nowoczesne, dostosowane do współczesnego konsumenta obiekty przyczynią się do promocji kultury narodowej i światowej oraz posłuŝą integracji i wymianie międzynarodowej, a ponadto przyczynią się do uzupełnienia oferty turystycznej i zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców. Jednocześnie nowe Muzeum zajmie poczesne miejsce na turystycznej mapie województwa pomorskiego i miasta Gdańsk. Ze względu na atrakcyjną lokalizację - w pobliŝu planowanej, nowej dzielnicy o funkcjach mieszkaniowo-usługowych, niedaleko drugiego waŝnego punktu, Europejskiego Centrum Solidarności - przyszłe Muzeum ma wielką szansę stać się jedną z najwaŝniejszych atrakcji miasta, celem wycieczek krajowych i zagranicznych. W efekcie Muzeum przyczyni się nie tylko do rozwoju kulturalnego, ale takŝe do rozwoju gospodarczego miasta i regionu. Tak stało się w wielu miastach Europy, jak chociaŝby w Manchesterze, gdzie budowa Imperial War Museum North zdynamizowało rozwój gospodarczy postindustrialnej dzielnicy, a w efekcie równieŝ całego miasta (nie mówiąc juŝ o skutkach w sferze nauki i edukacji). WaŜnym wkładem w realizację załoŝeń Strategii Rozwoju Kraju będzie utworzenie w Muzeum pręŝnego ośrodka badań naukowych. Wielowątkowość i skala II wojny światowej oraz wieloletnie zaniedbania sięgające czasów komunistycznych sprawiają, Ŝe wiele aspektów tej tragedii nie zostało dotychczas przebadanych lub teŝ wyniki dotychczasowych badań naleŝy zweryfikować. Muzeum aspirować będzie do miana czołowego ośrodka badań nad II wojną światową, ze szczególnym uwzględnieniem komparatystyki. Ambicją tworzącego się zespołu badawczego będzie koordynacja prac badawczych w skali Europy. Będzie się to odbywać między innymi poprzez organizowanie seminariów i konferencji naukowych, gromadzących polskich i zagranicznych historyków, wreszcie wspólne inicjatywy wydawnicze dotyczące edycji róŝnego typu źródeł, a takŝe syntez i monografii historycznych. Wraz z badaniami naukowymi kontynuowane i rozwijane będą takŝe zapoczątkowane przez Muzeum programy popularyzacji wiedzy o II wojnie światowej. W miarę rozwoju Muzeum intensyfikowany będzie jego wymiar międzynarodowy, zwłaszcza poprzez ujęcia porównawcze. Organizowane będą róŝnego rodzaju cykle wykładów otwartych, zajęcia seminaryjne, warsztatowe, wreszcie konkursy szkolne, projekcje filmowe i multimedialne, warsztaty źródłowe. Istotnym elementem działalności Muzeum będzie oryginalna oferta edukacyjna dla osób niepełnosprawnych (równieŝ ten cykl został juŝ zainicjowany). Wypełnieniem jednego z załoŝeń Strategii Rozwoju Kraju będzie równieŝ inicjowanie i kontynuowanie popularyzacji działań Muzeum w Internecie. Planuje się wirtualne 28

29 zwiedzanie wystaw muzealnych, a takŝe Pola Bitwy Westerplatte, będącego pod opieką merytoryczną Muzeum (to drugie zostanie wdroŝone w 2011 r., a więc jeszcze przed otwarciem Muzeum). Kolejnym elementem realizacji załoŝeń strategii rozwoju kraju jest takŝe rozwój działalności wydawniczej. Muzeum nadal będzie wydawało lub wspierało wydawanie publikacji naukowych poświęconych róŝnym zagadnieniom drugiej wojny światowej. WaŜną częścią działalności Muzeum będzie gromadzenie zbiorów z okresu II wojny światowej. Pozyskiwanie i włączenie do obiegu naukowego niewykorzystanych dotąd jako źródło historyczne pamiątek osobistych, pozwoli na odkrycie lub pełniejsze wyjaśnienie kolejnych aspektów wojny, odsłaniając jednocześnie jej ludzki dramat. Zgromadzone przez Muzeum zbiory zostaną włączone w ekspozycję główną lub staną się elementem wystaw okolicznościowych i czasowych organizowanych przez Muzeum. NaleŜy takŝe podkreślić zgodność planu budowy Muzeum z celami strategicznymi województwa pomorskiego, zawartymi w dokumencie pt. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, uchwalonym w 2000 r. przez Sejmik Województwa (aktualizacja w 2005 r.). Strategia obejmuje 14 celów ujętych w 3 priorytety. Zapisano w nim: Turystyka stanowi waŝny sektor gospodarki regionalnej, istotny m.in. z punktu widzenia wzrostu zatrudnienia ( ) Regionalne produkty turystyczne nie są jeszcze dostatecznie wypromowane, a oferta turystyczna wciąŝ nie dość zróŝnicowana, co utrudnia wydłuŝenie sezonu turystycznego. Budowa Muzeum realizuje cel strategiczny nr 3 - rozwój społeczeństwa obywatelskiego, sformułowany w Priorytecie Spójność. Realizacja inwestycji muzealnej przyczyni się do wzbogacenia oraz uatrakcyjnienia oferty kulturalnej skierowanej do mieszkańców regionu. Realizacja celu nr 3 nastąpi poprzez działalność Muzeum promującą postawy obywatelskie, działalność społeczną i edukację młodzieŝy. Projekt Muzeum wpisuje się ponadto w realizację Priorytetu Dostępność w zakresie celu strategicznego nr 3 - Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza w obszarach strukturalnie słabych. Muzeum poprzez swą działalność, bogatą ofertę edukacyjną i naukową stworzy warunki do integracji oraz aktywizacji społeczności lokalnej, a jego pacyfistyczna głęboko humanistyczna i patriotyczna aktywność, będzie promowała postawy obywatelskie, wolnościowe oraz tolerancję jako środek zbliŝający narody. Powstanie Muzeum przełoŝy się na zwiększenie liczby napływających do miasta turystów i dalszą aktywizację branŝy usług turystycznych w mieście i regionie. Ponadto Muzeum, jako obiekt otwarty przez cały rok, będzie przyciągało turystów takŝe w sezonach dotychczas mniej popularnych wśród turystów krajowych i zagranicznych (tak jak jest to w innych miastach europejskich, gdzie rozwinięta jest mocno tzw. turystyka muzealna). WaŜnym czynnikiem aktywizacji byłyby przybywające do miasta wycieczki młodzieŝy szkolnej. W efekcie po otwarciu Muzeum spełniony zostanie postulat wydłuŝenia sezonu turystycznego w województwie pomorskim, zawarty w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego. Pamiętać naleŝy w tym kontekście takŝe o Europejskim Centrum Solidarności powstającym 29