Twórczość lokalna na terenie L G D

Transkrypt

1 CZĘŚĆ II STOWARZYSZENIE LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA BUD-UJ RAZEM Twórczość lokalna na terenie L G D

2 Wydawca: VEGA Studio Adv. Tomasz Müller Kwidzyn, ul. Grudziądzka 22/3A Współwydawca: Stowarzyszenie LGD BUD-UJ RAZEM Ujazd, ul. Rokicińska 6 tel biuro@buduj.eu Tekst: Andrzej Legieziński Zdjęcia: Firma PPHU BOKAR - Agata Karlińska oraz Justyna i Marcin Strumiłło Opracowanie graficzne i przygotowanie do druku: Agnieszka Zdaniewicz Marketing: Adam Talarczyk VEGA Studio Adv. Wszelkie prawa zastrzeżone / All rights reserved Printed in Poland Kwidzyn 2013 Przedruk i powielanie w jakiejkolwiek formie jest zabronione ISBN Ta publikacja nie powstałaby bez zaangażowania, życzliwości i wsparcia wielu osób i instytucji. Składamy podziękowania dla: Pana Krzysztofa Olejniczaka, Pani Elżbiety Sukiennik, Pani Anny Królikiewicz, Pana Wiesława Kociniaka, Pani Małgorzaty Dzwonek, Pani Anny Toma, Urzędu Gminy Ręczno, Gminnego Centrum Kultury w Zdzieszulicach Dolnych, Gminnego Domu Kultury z Biblioteką w Ksawerowie, Gminnego Ośrodka Kultury w Rzgowie, Miejskiego Ośrodka Kultury w Tuszynie, Gminnego Ośrodka Kultury w Ujeździe, Gminnego Ośrodka Kultury w Woli Krzysztoporskiej, Gminnego Centrum Informacji w Dmeninie, Gminnej Rady KGW w Moszczenicy oraz Środowiskowego Domu Samopomocy w Ksawerowie. Szanowni Państwo Przedstawiamy Państwu drugą część folderu poświęconego amatorskiej twórczości na terenie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Bud-Uj Razem. Niniejsza publikacja pokazuje przede wszystkim twórczość związaną z wykorzystaniem nici i wełny jako podstawowego tworzywa. Dawny powszedni ubiór mieszkańców wsi był niewyszukany, zrobiony z najtańszych dostępnych materiałów. Dotyczy to zwłaszcza stroju mężczyzn i dzieci. Może dlatego ubrania zakładane w święta kościelne i niedziele, by zrekompensować szarą codzienność, kobiety starały się ozdobić na rozmaite sposoby. Estetykę starano się wprowadzać również do chaty, dlatego więc wyszywano prześcieradła, obrusy, makatki. Sądzę, że ten folder dostarczy Państwu wielu wrażeń estetycznych. Prezes Stowarzyszenia Krystyna Adaszkiewicz Przeglądając niniejszy folder, przypominam sobie czasy, gdy każda wiejska kobieta była artystką. Jak barwnie wyglądały wtedy np. odpusty albo izby przygotowane do świąt. Myślę, że dla starszych mieszkańców obszaru LGD publikacja ta będzie podróżą w przeszłość, młodzi zaś zobaczą rzeczy, które mogą dla nich być egzotyką. Serdecznie dziękujemy lokalnym twórcom za podzielenie się na kartach folderu efektami pracy, wierząc, że znajdą oni kontynuatorów swoich dzieł. Wiceprezes Stowarzyszenia Roman Zieliński 1 2

3 Haft Na obszarze LGD hafty pojawiły się powszechnie dopiero w XIX w., a więc dość późno. Jednak już po kilku dekadach, bo na przełomie XIX i XX stulecia były w swoim szczytowym rozwoju. Pod względem kolorystycznym wyróżniano haft czarny i czerwony, z czasem wzrastała liczba kolorów. Dla znacznej części regionu Lokalnej Grupy Działania Bud-Uj Razem charakterystyczny był haft wzbogacany niekiedy błyszczącymi cekinami. Dominującymi motywami haftu były wzory roślinne, figury geometryczne, czasem motywy zwierzęce, np. kogutki. Hafty najczęściej ozdabiały elementy stroju ludowego, zwłaszcza mankiety i kołnierze koszul, kobiece czepce, fartuchy, staniki, bluzki, gorsety, zapaski, chustki. Haftowano również na ręcznikach, bieliźnie pościelowej, obrusach i serwetkach. Oprócz klasycznych wyrobów haftowanych silnie reprezentowane jest tworzenie kompozycji przypominających obrazy. I tak odnajdziemy, najczęściej wykonane haftem krzyżykowym, pejzaże, krajobrazy z najbliższych okolic, wizerunki Matki Bożej, Jezusa, ale i obrazy przedstawiające kwiaty czy zwierzęta. Spośród różnych rodzajów haftów wytwarzanych na obszarze Lokalnej Grupy Działania Bud-Uj Razem daje się zauważyć dominację haftu krzyżykowego, znacznie rzadsze są hafty płaski i richelieu. 4

4 Dedio Iwona Grzywacz Henryka Haft krzyżykowy Haft krzyżykowy to bardzo wdzięczna technika, przy pomocy której można stworzyć właściwie każdy motyw. Na specjalnej kanwie wydrukowany jest wzór, zaś każdej kratce na tym schemacie odpowiada jeden krzyżyk (niegdyś oczywiście o takich udogodnieniach nie mogło być mowy). Wyroby w ten sposób powstałe przypominają dzieła malarskie, ponieważ najczęściej przyciągają wzrok bogactwem kolorów wykorzystywanych do niego nici. Na początku haft krzyżykowy był dość oszczędny w kolorystyce i kształtach, dominowały raczej schematyczne wzory geometryczne i przyrodnicze, do tworzenia których używano nici w podstawowych barwach. Współcześnie haftem tym maluje się przede wszystkim pejzaże, budowle, portrety czy obrazy świętych. Niekiedy twórca sięga po klasyczne motywy światowego malarstwa, bywa, że z pomocą przychodzą mu czasopisma dla miłośników tej sztuki. Wyszyte haftem krzyżykowym wyroby oprawia się zwykle w ramki. Przedstawicielami haftu krzyżykowego są: 5 Gala Bogusława Haft krzyżykowy

5 Kolasińska Jadwiga Haft krzyżykowy Kowalska Elżbieta Haft krzyżykowy Kaleta Katarzyna Kosmala Aniela 8 Krawczyk Joanna Kukulska Małgorzata

6 Haft krzyżykowy Marczak Ewa Haft krzyżykowy Kulka Zenobia Maczugowska Elżbieta Makiewicz Krystyna 10 Migoda Janina

7 Haft krzyżykowy Molenda Henryka Pacześ Halina Pawłowska Zofia Rycerz Alicja Sumera Krystyna Haft krzyżykowy

8 Haft richelieu Nazwie haft richelieu swojego nazwiska użyczył kardynał Armand Jean Richelieu piastujący urząd pierwszego ministra za panowania we Francji Ludwika XIII (I połowa XVII w.). Wszystko za sprawą noszonego przez tego purpurata stroju ozdabianego bogato tym właśnie haftem zwanym wówczas haftem weneckim, gdyż północna Italia była jego kolebką. Do Polski haft richelieu dotarł na początku XX w. Najpierw trafił głównie do zamożnych domów, w których ozdabiano nim przede wszystkim bieliznę stołową i pościelową. Ten rodzaj haftu szybko wyszedł z mody, ale od końca XX w. daje się zauważyć jego renesans. Haft richelieu posiada część wykonaną z materiału oraz część haftowaną. Na białym materiale białymi nićmi wyszywa się wzorki pajączki i słupki. Następnie specjalnym wycinakiem lub nożyczkami wycina się zbędny materiał. Z tego też powodu ten rodzaj haftu należy do trudnych w wykonaniu, wymaga niezwykłej cierpliwości, dokładności i wielkiej wyobraźni. Haftem richelieu ozdabia się tak jak i wiek wcześniej obrusy, prześcieradła, serwetki serwety. Przedstawicielami haftu richelieu są: Makiewicz Jolanta Haft richelieu Łuczyńska Henryka Leśniewska Aniela Milczak Maria 13 14

9 Haft płaski Matyjaszczyk Danuta Haft płaski Haft płaski polega na nanoszeniu na tkaninę gotowego wzoru, np. za pomocą specjalnej kalki. Następnie wyrysowany wzór wypełnia się kolorowymi nićmi, używając prostych ściegów. W tym hafcie, w przeciwieństwie do krzyżykowego, nitki nie przecinają się, lecz umieszcza się je ściśle jedną obok drugiej. Techniką haftu płaskiego zwykle ozdabiano obrusy, serwetki, makatki, stroje. Przedstawicielami haftu płaskiego są: Migoda Janina 15 16

10 Koronkarstwo Ambrozińska Małgorzata Koronkarstwo, czyli szydełkowanie Na przełomie XIX i XX w. w stroju ludowym pojawiły się koronki. Były one ważnym elementem zdobniczym stroju kobiecego. Koronkami dekorowano koszule, zapaski i fartuchy. Koronki wykonywano szydełkiem z białych bawełnianych nici, tworzono je jako ozdobę rzeczy lnianych. Kolorowe koronki, wykonane z nici wełnianych, ozdabiały zaś zapaski i kilimy. Często wyroby zyskiwały samodzielność w postaci serwetek i dziś możemy podziwiać różnorodność form i wzorów serwet czy bieżników na stół. Do wyrobu koronek służy najczęściej szydełko, jednakże są również techniki obywające się bez tego narzędzia, np. koronka frywolitkowa. Wyroby koronkarskie są nie tylko ozdobą, ale także artykułem niezwykle praktycznym również na terenie Lokalnej Grupy Działania Bud-Uj Razem panie potrafią wyczarować stringi i to dla obu płci. Szydełkiem można wykonać także szaliki, czapki, buciki dziecięce. Obecne wyroby koronkarskie bywają również trójwymiarowe, są to np. koszyczki. Koronkarstwem zajmują się: Bednarska Krystyna Baryś Agnieszka 17 18

11 Koronkarstwo Biegańska Emilia Godzińska Lilianna Kałuzińska Elżbieta Koronkarstwo Braun Mariola Dublewska Marianna 20 Kleska Pelagia

12 Kotynia Anna Koronkarstwo Krogulec Małgorzata Leśniewska Aniela Koronkarstwo Kosińska Henryka Krawczyk Joanna 22 Macherowska Henryka

13 Nowak Honorata Koronkarstwo Markowiak Marianna Matyjaszczyk Danuta Milczak Maria Pałubska Jolanta Koronkarstwo

14 Płeska Anna Koronkarstwo Rodkiewicz Ewa Rudzińska Patrycja Koronkarstwo Reszka Stanisława 26 Rudzińska Zofia

15 Sławuta Bogusława Robótki na drutach Koronkarstwo Szcześniak Janina Żadna szanująca się gospodyni nie mogła nie posiąść umiejętności robienia na drutach. Zręczne kobiece ręce dziergały ciepłe swetry, bluzki, szale, skarpetki, czapki i rękawice. Niekiedy nawet były to buciki dla niemowląt i małych dzieci. Mimo że praca była żmudna, to panie radziły z tym sobie, chodząc na wieś do krewniaczek i sąsiadek. Tam przy powtarzalnej pracy rozprawiano o tym, co dzieje się we wsi, czasem podśpiewywano. Chociaż wełna była surowcem na wsi powszechnie obecnym (owce były prawie w każdym gospodarstwie), często przeznaczona była do sprzedaży. Z tego powodu podniszczone wełniane ubrania były prute i z tej wełny, czasem z dodatkiem nowej, dziergano np. swetry, w których chodzono na co dzień; często były to ubrania dla dzieci. Dziś młode pokolenie nie garnie się do tego zajęcia. Względna taniość ubrań powoduje, że zajmują się tym tylko pasjonatki. Ale jakże piękne rzeczy potrafią jeszcze tworzyć Dzierganie na drutach uprawiają: 28

16 Kaleta Elżbieta Krauze Halina Wyroby z filcu Niegdyś filc kojarzył się z przaśną szarą barwą i mało przydawał się do tworzenia jakiejkolwiek formy artystycznej. Dziś kolorystyka tego materiału znacznie się rozszerzyła, zatem lokalni twórcy tworzą zeń kunsztowne przedmioty. Wśród nich dominują przyjemne w dotyku kwiaty. Kiedy jeszcze filc połączony jest innym materiałem, np. kamieniem szlachetnym lub srebrem, końcowym efektem bywają naprawdę estetyczne ozdoby. Wyroby z filcu wykonują: Robótki na drutach Wojtala Alina 30 Biedrzycka Lucyna

17 Fuśniak Monika Wyroby z filcu Wochna Jadwiga Wyszywanie gorsetów Gorset to element ludowego stroju kobiecego zakładany na białą koszulę, który miał za zadanie podkreślić figurę kobiecą. Powstawał on z czarnego aksamitu, a ponieważ był strojem wierzchnim, ozdobienie go było niezwykle ważne. Niegdyś każda kobieta potrafiła wyszyć na tkaninie rozmaite wzory. Dominowały motywy kwiatowe z elementami geometrycznymi. Używano kolorowych nici, wykorzystując przede wszystkim technikę haftu płaskiego i krzyżykowego. Haft ubogacano rozmaitymi ozdobami, np. błyszczącymi cekinami i koralikami. Tak bogato zdobione gorsety, podobnie jak i inne elementy odświętnej garderoby, zakładano na okazje szczególne; prócz kościelnych uroczystości były to np. wesela. Obecnie wyszywaniem gorsetów zajmuje się kilka kobiet mieszkających na terenie Lokalnej Grupy Działania Bud-Uj Razem. Są to: 32

18 Wyszywanie gorsetów Kłys Janina Wyszywanie gorsetów Bogdan Zofia Gieras Janina Heleniak Irena 34 Krakała Ryszarda Podlecka Marianna

19 PUBLIKACJA BEZPŁATNA Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 4.31 oś 4 LEADER, Funkcjonowanie Lokalnej Grupy Działania - nabywanie umiejętności i aktywizacja Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi