Otwarte spotkanie z prof. Ireną Lipowicz - Rzecznikiem Praw Obywatelskich r.

Transkrypt

1

2 Otwarte spotkanie z prof. Ireną Lipowicz - Rzecznikiem Praw Obywatelskich r.

3 Drodzy Czytelnicy Wstęp...3 Kalendarium pytań do... dr. hab. Macieja Perkowskiego, prof. UwB, prodziekana Wydziału Prawa...5 Current Problems of the Penal Law and Criminology Sympozjum Uwarunkowania prawne funkcjonowania administracji publicznej wykonującej ochronę lasu, ze szczególnym uwzględnieniem Lasów Państwowych stan istniejący i perspektywy"...7 Aktualności legislacyjne i orzecznicze...8 I Forum Kół Naukowych i Organizacji Studenckich UwB...9 Porozmawiajmy... na początek o edukacji prawniczej...10 Fundacje - czym są i na jakich zasadach funkcjonują?...11 Legitymacja czynna byłego członka zarządu do zaskarżenia uchwały zgromadzenia spółki sprzecznej z ustawą Organy i instytucje ochrony środowiska na szczeblu UE Kilka uwag o planowaniu makroekonomicznym...17 Przysposobienie dzieci w prawie polskim Holding jako instytucja prawno-gospodarcza Obowiązek informacyjny lekarza Elektroniczne zamówienia publiczne Prawa oskarżonego (podejrzanego) w procesie karnym Erasmus for life...29 Po godzinach...30 RADA PROGRAMOWA: prof. Stanisław Bożyk, prof. Leonard Etel, prof. Cezary Kulesza, prof. Adam Lityński, prof. Mirosława Melezini, prof. Eugeniusz Ruśkowski, prof. Joanna Sieńczyło-Chlabicz, prof. Ryszard Skarzyński, prof. Grażyna Szczygieł, prof. Mieczysława Zdanowicz REDAKCJA: Redaktor Naczelna: mgr Martyna Kropiewnicka, martyna.kropiewnicka@op.pl Sekretarz Redakcji: Izabela Gawkowska Korekta: Marta Kozieradzka Kolegium Redakcyjne: dr hab. Iwona Sierocka, dr Ewa Kowalewska-Borys, dr Arkadiusz Bieliński, dr Andrzej Jackiewicz, dr Dominik Kościuk, mgr Dominika Jocz, mgr Marek Zaremba Współpraca: mgr Magdalena Banasiuk, Maria Dzięgielewska, mgr Aneta Karwowska, Agnieszka Kołejda, Magdalena Łapińska, Sylwia Łazuk, mgr Karolina Teresa Rusin, mgr Kamil Śledź, mgr Karolina Zapolska, Mateusz Zawadka Projekt, opieka graficzna, skład i łamanie: Paweł Jakubczyk, pejot_uk@tlen.pl Zdjęcia: Jerzy Banasiuk, archiwum wydziału, archiwa prywatne, Internet KONTAKT: Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok. 301; Białystok biuletyn@uwb.edu.pl WYDAWCA: Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok. 301; Białystok Trzymacie oto w rękach czterdziesty, można by rzec jubileuszowy, numer Biuletynu Wydziału Prawa. Jesteśmy już z Wami prawie 7 lat! W tym czasie Biuletyn bardzo się rozwinął i kilkakrotnie zmieniał szatę graficzną. Na jego łamach ukazują się teksty kolejnego już pokolenia" redaktorów. Biuletyn koordynowany był do tej pory przez trzech Redaktorów Naczelnych, łącznie z moją skromną osobą :) Cieszy nas, że pozyskujemy coraz więcej czytelników. Publikacje w Biuletynie są najlepszym sposobem na to, aby studenci, jak również absolwenci i kadra naukowa mogli zaprezentować swoje poglądy na temat interesujących ich zagadnień oraz przekazać najważniejsze i najciekawsze informacje o tym, co ciekawego i niezwykłego dzieje się na naszym Wydziale. Mogę więc zapewnić Was, drodzy Czytelnicy, że nasza Redakcja zamierza działać jeszcze prężniej i regularnie podrzucać na wydziałowe korytarze nowe egzemplarze Biuletynu. Tradycyjnie przejdę do prezentacji zawartości nowego numeru. Zaglądając na szóstą stronę możecie przeczytać o wyjątkowej publikacji wydanej pod redakcją dziekana Wydziału Prawa prof. dr. hab. Emila W. Pływaczewskiego, zatytułowanej Current problems of the Penal Law and Criminology. Aktuelle Probleme des Strafrechts und der Kriminologie", która stanowi zbiór artykułów napisanych przez polskie i międzynarodowe grono autorskie, w tym przez wybitnych, znanych na całym świecie naukowców z dziedziny prawa karnego i kryminologii. Wielu z autorów to pracownicy naukowi naszego Wydziału. Jest to niewątpliwy sukces dla Wydziału Prawa UwB i jeszcze raz gratulujemy tak wspaniałej publikacji! Do rubryki 10 pytań do..." wywiadu udzielił prodziekan do spraw studiów stacjonarnych dr hab. Maciej Perkowski, prof. UwB. Z rozmowy dowiecie się czy pan profesor był wzorowym studentem, czy prowadzenie wykładu w beczce" to przyjemna sprawa, i czy czasem warto być nicponiem" :) Profesor Adam Czarnota, który gościł na łamach Biuletynu w poprzednim numerze, tym razem zaprasza do rozważań na temat poziomu edukacji prawniczej w Polsce, w tym również na Wydziale Prawa UwB. Profesor radzi na co warto zwrócić uwagę w dzisiejszym sposobie edukacji przyszłych prawników, jakie metody i formy edukacji są dziś najbardziej pożądane i odpowiadające współczesnym realiom rynku pracy oraz co zrobić, aby system nauczania miał innowacyjny charakter. Czas teraz na kilka ciepłych słów w stronę studentów naszego Wydziału, którzy zorganizowali pod honorowym patronatem Rektora UwB oraz Dziekana Wydziału Prawa I Forum Kół Naukowych i Organizacji Studenckich UwB. Forum Kół Naukowych jest pierwszą tego typu inicjatywą, która powstała w wyniku potrzeby wymiany informacji, doświadczeń i stworzenia okazji do współpracy pomiędzy poszczególnymi kołami naukowymi. Niezmiernie cieszy nas, iż inicjatywa ta powstała po stronie studentów naszego Wydziału, a dokładnie za sprawą chęci i aktywności członków Koła Naukowego Prawa Własności Intelektualnej, Mediów i Internetu. Co działo się podczas spotkania i czy są szanse na owocną współpracę kół o randze ponadwydziałowej - o tym wszystkim przeczytacie na stronie dziewiątej. W tym numerze nie zabrakło również artykułów poruszających tematykę prawną. Z lektury numeru dowiecie się m. in.: czym są i na jakich zasadach funkcjonują fundacje, jakie funkcje i zadania mają organy i instytucje ochrony środowiska na szczeblu UE, jak uregulowane jest w prawie polskim przysposobienie dzieci, komu i w jakim zakresie lekarz może udzielić informacji o naszym zdrowiu i wiele, wiele więcej... Na koniec życzę wszystkim studentom powodzenia podczas zimowej sesji egzaminacyjnej! Nakład: 500 egzemplarzy Zastrzegamy sobie prawo do skracania i opracowania edytorskiego nadesłanych tekstów. Autor przekazując utwór do publikacji przenosi na Wydawcę prawa autorskie do publikacji utworu na piśmie oraz jego rozpowszechniania na innych polach eksploatacji takich jak Internet. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

4 Kalendarium Obrony doktorskie: 4 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr. Artura Tomasza Olszewskiego 10 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr. Rafała Trykozko 12 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr Aleksandry Iwanowskiej 17 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr Róży Kosińskiej 18 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr Elizy Szadkowskiej 18 grudnia publiczna obrona pracy doktorskiej mgr Anny Budnik Wydarzenia: prof. dr hab. Emil Walenty Pływaczewski powołany do Rady Konsultacyjnej Komendanta Głównego Policji prof. zw. dr hab. Walerian Sanetra został uhonorowany medalem Komisji Edukacji Narodowej Praca magisterska pt. Prawne i kryminologiczne aspekty korupcji autorstwa Sylwii Konrad, absolwentki Wydziału Prawa UwB, zajęła pierwsze miejsce w Konkursie Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego na najlepszą pracę magisterską 19 listopada spotkanie ze Służbami Kontrwywiadu Wojskowego organizowane przez dr. Jarosława Matwiejuka 27 listopada spotkanie z technikiem kryminalistyki st. asp. Maciejem Kalenikiem organizowane przez Studenckie Koło Nauk Penalnych 29 listopada otwarte spotkanie z Rzecznikiem Praw Obywatelskich Ireną Lipowicz oraz wykład pt. Komptetencje, zadania i priorytety Rzecznika Praw Obywatelskich 29 listopada - wykład prowadzony przez profesor Stephanie Dijoux z University Paris-Ouest-Nanterre- -La Défense nt. "The economic impact of consumer information rights: A comparative study of European, French and German law." 4 grudnia Spadki I darowizny z cyklu konferencji naukowych Prawo na co dzień organizowana przez Koło Nauk Cywilistycznych 7-8 grudnia maraton pisania listów Amnesty International organizowany przez ELSA grudnia ogólnopolska konferencja pt. Nauki penalne wczoraj, dziś i jutro organizowana przez Studenckie Koło Nauk Penalnych 11 grudnia wykład pt. Bezpieczna Polska z prof. dr. hab. Piotrek Glińskim, kandydatem PiS na premiera 12 grudnia I Forum Kół Naukowych i organizacji studenckich UwB pod honorowym patronatem Rektora UwB i Dziekana Wydziału Prawa UwB 13 grudnia spotkanie z inspektorem pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Białymstoku, organizowane przez Koło Naukowe Prawa Pracy. 19 grudnia Konferencja o wolności zgromadzeń organizowana przez ELSA 19 grudnia wykład dr. Aleksandra Lahvinieca na temat sytuacji polityczno-społecznej na Białorusi. 19 grudnia konferencja pt. Międzynarodowe prawo rozwoju - potrzeba kreowania wschodniego wymiaru koncepcji organizowana przez Zakład Prawa Międzynarodowego Publicznego 14 stycznia - Pierwsze Międzynarodowe seminarium naukowe nt. Court culture ( Kultura sądowa ) organizowane przez Katedrę Prawa Gospodarczego Publicznego Studencki Serwis Informacyjny: Konrad Wnorowski został nowym Przewodniczącym Parlamentu Studenckiego listopada wyjazd szkoleniowo-integracyjny MENTOR organizowany przez Samorząd Studencki 27 listopada Andrzejki Wydziału Prawa w klubie M7 Moot Court - Turniej Sądowy Konstytucyjnych Praw i Wolności organizowany przez Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy, pod patronatem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego to pierwsza, ogólnopolska inicjatywa tego rodzaju w dziedzinie praw i wolności człowieka. Rozgrywki między drużynami studentów prawa, polegające na symulacji postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, odbywały się w oparciu o kazus wprowadzający hipotetyczną ustawę o parytetach w organach spółek prawa handlowego. Turniej przebiegał w dwóch etapach: Pierwszy pisemny to przygotowanie przez zespoły studentów wniosku do Trybunału Konstytucyjnego kwestionującego rozwiązania wprowadzone przez ustawę pod kątem ich zgodności z Konstytucją oraz odpowiedzi na taki wniosek. W etapie pisemnym Turnieju wzięły udział 44 drużyny z 16 różnych uczelni. Wydział Prawa reprezentowały dwie drużyny, z czego jedna trafiła do najlepszej szesnastki. Zwycięska drużyna z naszego Wydziału występowała w składzie: Tomasz Guzik, Katarzyna Maliszewska, Ewelina Masełbas i Małgorzata Wojtach. Opiekunem drużyny w etapie pisemnym była dr Anna Piszcz, natomiast w ustnym dr Maciej Etel. W weekend listopada 2012 r. odbyły się rozprawy turniejowe w ramach etapu ustnego pierwszego Konstytucyjnego Turnieju Sądowego, organizowanego przez Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy. W rozgrywkach udział wzięło 16 drużyn, zrzeszających łącznie 57 uczestników studentów prawa reprezentujących 6 różnych uczelni Uniwersytet w Białymstoku (1 drużyna), Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II (1 drużyna), Uniwersytet Śląski w Katowicach (1 drużyna), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2 drużyny), Uniwersytet Jagielloński (4 drużyny) i Uniwersytet Warszawski (7 drużyn). Drużyna WP UwB uplasowała się ostatecznie na piątym miejscu. Gratulujemy! Małgorzata Wojtach, studentka V roku prawa 4 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

5 10 pytań do... dr. hab. Macieja Perkowskiego, prof. UwB, Prodziekana ds. Studiów Stacjonarnych 1. Kiedy byłem małym chłopcem, chciałem zostać... Żołnierzem, ponieważ lubiłem bawić się w wojnę, a oprócz tego w czasach mojej młodości na ogół promowano idoli posługujących się bronią :) 2. Pewnie nigdy nie zostałbym prawnikiem, gdyby nie... Zamiłowanie do historii. Pierwotnie bowiem to właśnie jej miałem zamiar się poświęcić. Jednakże ze względu na pragmatyzm skłoniłem się ku prawu. I tak już zostało Tym niemniej historią interesuję się nadal, bo przecież historia magistra vitae est. 3. Najmilsze wspomnienie ze studiów Było ich dużo. W moim przypadku nie potrafię wskazać tego jednego, jedynego. Na myśl przychodzi mi raczej pewne uogólnienie możliwość obcowania z ciekawymi ludźmi, zarówno z grona wykładowców, jak i kolegów. Wiele z tych relacji podtrzymuję do dzisiaj i bardzo je sobie cenię. 4. Na studiach miałem problemy z Ósmą rano ;) A jeśli chodzi o edukację na pierwszym roku miałem poprawkę z rzymu. Byłem pyskatym studentem i solidnie sobie na nią zapracowałem :) Na szczęście wszystko skończyło się dobrze, doświadczenie zaowocowało prewencją w kolejnych latach. 5. Największy sukces w moim życiu to Dzieci. Mam trzy wspaniale córki, więc można powiedzieć, że jestem specjalistą w tym zakresie :) 6. Miejsce, które chciałbym odwiedzić Woda rzeka lub jezioro, nad brzegiem których nie stanęła dotąd ludzka stopa. Z wędką w ręku na pewno mógłbym tam wiele dokonać. 7. Ulubiony film/książka Filmów i książek, do których wracam, jest wiele. Wskazać tylko po jednym tytule po prostu nie potrafię. Ulubiony gatunek książki czy filmu również nie przychodzi mi do głowy. Lubię filmy polskie, a książki historyczne. 8. Mój pierwszy wykład To było zastępstwo w imieniu Mistrza Prof. Wierzbickiego. W związku z deficytem sal (nie pamiętam czy był to remont czy inna okoliczność) wykład odbywał się w budynku Collegium Universum Akademii Medycznej w tzw. beczce (dla niewtajemniczonych powiem, że w podobnej sali w filmie Seksmisja zostały wypowiedziane pamiętne słowa Kopernik była kobietą :)) Czułem się lekko skrępowany, mając przed sobą de facto wznoszącą się ścianę z desek, zza której raz po raz wychylały się głowy studentów. Wszystko się jednak udało - zatem inicjacja jak najbardziej się powiodła. 9. Od studentów wymagam Przede wszystkim pozytywnego myślenia, energii, działania i zdrowego rozsądku. Oczywiście poza wiedzą merytoryczną, gdyż sama wiedza to jednak za mało. Studenta mamy przecież wychować, ukształtować na dorosłego zawodowo obywatela tak, aby nie stał się nigdy maczugą prawną w nieodpowiednich rękach. 10. Student, którego zapamiętałem Student dociekliwy, zaangażowany, niekoniecznie bardzo pilny, taki typ nawróconego nicponia. Nie chcę podawać nazwisk, aby nikogo nie wprawiać w zakłopotanie, ale znalazłoby się sporo takich osób. Rozmawiała Izabela Gawkowska, studentka IV roku prawa BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

6 Current Problems of the Penal Law and Criminology. Aktuelle Probleme des Strafrechts und der Kriminologie." mgr Martyna Kropiewnicka, doktorantka w Zakładzie Prawa Ochrony Środowiska i Nauki Administracji Publicznej ostatnich czasach coraz częściej i na coraz W szerszą skalę toczone są burzliwe dyskusje na temat wzrastającej agresji i przestępczości, której wyrazem są niedawne tragedie mające miejsce w USA, m.in. strzelanina w szkole podstawowej w Newton czy masakra na przemieściach Denver podczas premiery filmu Batman". Zjawisko przestępczości porusza opinię publiczną głównie w momentach, kiedy dochodzi do wielkich ludzkich nieszczęść, jednak przedstawiciele ośrodków naukowych, specjalizujący się w dziedzinie prawa karnego, postępowania karnego i kryminologii już od dawna debatują nad tym niepokojącym zjawiskiem, starając się ustalić przyczyny popełniania przestępstw i określić skuteczne metody zwalczania przestępczości. Szczególną formą debaty, mającą unikalne znaczenie w skali światowej, są doroczne konferencje organizowane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Kryminologii (The American Society of Criminology), na których spotykają się najwybitniejsi przedstawiciele nauk kryminologicznych. Sześćdziesiąta trzecia Konferencja ASC, która odbyła się w dniach listopada 2011 r., po raz kolejny została zorganizowana w Waszyngtonie, miejscu szczególnym zarówno ze względów prestiżowych, jak i z uwagi na odniesienia kryminologiczne. To właśnie przed tylnym wejściem do Hotelu Washington Hilton w dniu 30 marca 1981 r. John Hinckley Jr. dokonał zamachu na życie prezydenta Ronalda Regana, w momencie gdy ten wraz ze swoimi pracownikami opuszczał hotel. Prezydent został ciężko ranny i o mały włos" uniknął śmierci. Amerykanie okazali się być jednak narodem wyciągającym wnioski z takich zdarzeń, więc aby sytuacja się nie powtórzyła, wybudowali przy wjeździe do hotelu specjalną betonową konstrukcję, służącą jako wjazd dla VIP-ów, połączoną bezpiecznym przejściem z zapleczem hotelowym. Co ciekawe, Prezydent Ronald Regan był zwolennikiem wolnego dostępu do broni. Do dzisiaj Washington Hilton określany jest potocznie jako Hinckley Hotel 1. Ubiegłoroczna Konferencja zatytułowana Thinking About Context: Challenges for Crime and Justice", która odbyła się w dniach listopada w Hotelu Palmer House Hilton w Chicago, była wyjątkowa, ponieważ zgromadziła rekordową ilość uczestników (3460) z kilkudziesięciu krajów. Było to największe forum w historii dotychczasowych konferencji ASC, co potwierdziło zdecydowany prymat ASC wśród kryminologicznych stowarzyszeń na świecie. Liczba uczestników kolejnych konferencji ASC przekłada się bowiem jednocześnie na światowe rekordy uczestnictwa w konferencjach o charakterze kryminologicznym, łącznie z kongresami Międzynarodowego Stowarzyszenia Kryminologii 2. Dla Wydziału Prawa UwB Konferencja ta miała szczególne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, jednym z dwóch przedstawicieli z Polski uczestniczących w Konferencji był dziekan Wydziału Prawa, prof. Emil W. Pływaczewski. Po drugie, na Konferencji miała miejsce promocja nadzwyczajnej publikacji, wydanej pod redakcją naukową prof. Pływaczewskiego, zatytułowanej Current Problems of the Penal Law and Criminology. Aktuelle Probleme des Strafrechts und der Kriminologie." ( Aktualne problemy prawa karnego i kryminologii"). Wyjątkowość tej pozycji, opublikowanej przez Wydawnictwo Wolters Kluwer, przejawia się w tym, iż stanowi ona zbiór artykułów napisanych przez polskie i międzynarodowe grono autorskie, w tym przez wybitnych, znanych na całym świecie naukowców, głównie z dziedziny prawa karnego i kryminologii. Są to osoby nieprzeciętne niektóre z nich otrzymały tytuły doktora honoris causa zagranicznych uniwersytetów bądź są laureatami prestiżowych nagród naukowych. Do udziału w tym projekcie wydawniczym zostali ponadto zaproszeni wyróżniający się polscy i zagraniczni naukowcy, będący reprezentantami młodszego pokolenia. Książka zawiera 49 artykułów napisanych łącznie przez 62 autorów (indywidualnie bądź we współautorstwie). Poza Polską autorzy reprezentowali następujące kraje: Australię, Austrię, Belgię, Chiny, Czechy, Finlandię, Holandię, Japonię, Litwę, Niemcy, Nową Zelandię, Rosję, Szwajcarię, Szwecję, USA, Węgry oraz Wielką Brytanię. Zaproszenie zostało przedłożone głównie naukowcom z ośrodków akademickich, z którymi Wydział Prawa UwB współpracował już wcześniej, bądź z którymi współpraca badawcza była utrzymywana od dłuższego czasu (m.in. z Northeastern University w Bostonie (MA), the Bern University w Szwajcarii, Masaryk University w Brnie w Czechach). Książka wydana została w dwóch językach: angielskim (wiodącym dla nauk kryminologicznych) i niemieckim (podstawowym w zakresie dogmatyki prawa karnego). Polscy autorzy, reprezentujący głównie Wydział Prawa UwB, zaprezentowali przede wszystkim rezultaty wyników projektu badawczego zamawianego pt. Monitoring, identyfikacja i przeciwdziałanie zagrożeniom bezpieczeństwa obywateli", który jest integralną częścią Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego (PPBW). Projekt ten jest największym do tej pory projektem naukowym w Polsce. W tym zakresie książka Current Problems of the Penal Law and Criminology. Aktuelle Probleme des Strafrechts und der Kriminologie" stanowi swoiste podsumowanie i zebranie rezultatów tego projektu badawczego, który obejmował przedstawicieli ośrodków akademickich oraz praktyków w dziedzinie kryminologii i nauk technicznych. Prezentuje ona także bieżące kierunki oraz wyniki badań prowadzonych przez pracowników naukowych Wydziału Prawa UwB, w szczególności przez Katedrę Prawa Karnego, która jest przodującą w Polsce jednostką akademicką w zakresie badań kryminologicznych nad szeroko pojętym bezpieczeństwem. Jednostką biorącą udział w pracach badawczych była również Katedra Postępowania Karnego Wydziału Prawa UwB. Warto w tym miejscu nadmienić, iż Polska Platforma Bezpieczeństwa Wewnętrznego, w której pracach od początku uczestniczy Uniwersytet w Białymstoku, powstała w celu stworzenia zintegrowanych narzędzi technologicznych i informatycznych, wspomagających działania na rzecz bezpieczeństwa publicznego. Projekty badawcze PPBW, których do tej pory było jedenaście, skupiają się na wykorzystywaniu nowoczesnych technologii, aby wesprzeć działania policji, prokuratury i służb oraz na dążeniu do zwiększania bezpieczeństwa obywateli i efektywności zwalczania popełniania przestępstw. Jednocześnie pozwala ona na zacieśnienie współpracy pomiędzy sektorami nauki, badań i rozwoju oraz edukacji w zakresie bezpieczeństwa. Projekty badawcze Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego stwarzają również możliwość skutecznego oddziaływania na szeroko rozumiane bezpieczeństwo europejskie. Prace PPBW cieszą się aprobatą i wsparciem władz państwowych, w tym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Działania Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego są unikalną inicjatywą naukowo- -badawczą w Unii Europejskiej, wysoko ocenianą 6 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

7 przez przedstawicieli Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej oraz Organizację Narodów Zjednoczonych 3. Zasadniczym celem publikacji jest także zachęcenie do dyskusji na szerszą skalę nad aktualnymi problemami zarówno w Europie, jak i na świecie, w zakresie prawa karnego i kryminologii. Szeroki zakres zagadnień przedstawionych w książce i liczba poddanych analizie kwestii, które są niezmiernie ważne zarówno w działaności teoretycznej, jak i praktycznej w zakresie kryminologii i prawa karnego, sprawia, że książka powinna zainteresować nie tylko specjalistów w tej dziedzinie, ale także studentów, praktyków czy absolwentów szkół wyższych, zainteresowanych zapewnieniem najwyższej efektywności w funkcjonowaniu organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Z pewnością wyznacznikiem doniosłości tej publikacji jest fakt, iż została ona bardzo pozytywnie zrecenzowana przez dwóch wybitnych przedstawicieli nauk kryminologicznych - prof. Hansa- -Juergena Kernera (University of Tuebingen) oraz prof. Jay S. Albanese (Virginia Commonwealth Przemoc z użyciem broni w Chicago w XXI w. University). Cytując słowa prof. Kernera, książka zawiera wiele przydatnych spostrzeżeń zarówno ogólnych, jak i szczegółowych, dotyczących złożonych kwestii przestępczości i jej kontroli, jak również konkretne przykłady i opisy, które mogą być bez przeszkód wykorzystywane przez zainteresowane osoby dla rozwoju ich własnych projektów i programów badawczych." Publikacja, a następnie ekspozycja tak unikatowego wydawnictwa na największym światowym forum kryminologicznym, jakim są Konferencje Amerykańskiego Stowarzyszenia Kryminologii, jest wydarzeniem bez precedensu i stanowi dla Wydziału Prawa UwB ogromny powód do dumy. Działaność pracowników naukowych naszego Wydziału po raz kolejny została zauważna i doceniona i mamy nadzieję, że zaowocuje ona kolejnymi sukcesami. 1 E.W. Pływaczewski, 63. Doroczna Konferencja Amerykańskiego Stowarzyszenia Kryminologii, Washington D.C., listopada 2011 r., Prokuratura i Prawo, Nr r., s Ibidem, s z dnia r. Sympozjum "Uwarunkowania prawne funkcjonowania administracji publicznej wykonującej ochronę lasu, ze szczególnym uwzględnieniem Lasów Państwowych stan istniejący i perspektywy. mgr Martyna Kropiewnicka, doktorantka w Zakładzie Prawa Ochrony Środowiska i Nauki Adminstracji Publicznej dniu 23 października 2012 r. o W godz w sali konferencyjnej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, odbyło się Sympozjum pod patronatem Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku oraz Białostockiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Leśnego, zatytułowane Uwarunkowania prawne funkcjonowania administracji publicznej wykonującej ochronę lasu, ze szczególnym uwzględnieniem Lasów Państwowych stan istniejący i perspektywy. Sympozjum zostało zorganizowane przez pracowników Zakładu Prawa Ochrony Środowiska i Nauki Administracji Publicznej Wydziału Prawa UwB, pod kierownictwem prof. dr hab. Ewy Czech oraz przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Białymstoku. Wśród zaproszonych gości znaleźli się m. in. Wojciech Dzierzgowski Wicewojewoda Podlaski, Lech Magrel Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku, Grażyna Żyła-Pietkiewicz Podlaski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, Katarzyna Zajkowska Dyrektor Departamentu Infrastruktury i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Andrzej Karolski Dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Białymstoku oraz Jarosław Malinowski - Prezes Zarządu WFOŚiGW w Białymstoku. W Sympozjum udział wzięli wybitni specjaliści z dziedziny prawa, m. in.: prof. zw. dr hab. Marek Górski Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego i Szczecińskiego, prof. zw. dr hab. Wiesław Pływaczewski - Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego w Olsztynie czy prof. dr hab. Janusz Niczyporuk Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku reprezentowali: prof. dr hab. Maciej Perkowski oraz prof. dr hab. Ewa Czech, a także prof. dr hab. Joanna Salachna i dr Arkadiusz Bieliński. Wygłoszony został szereg wykładów związanych z tematyką uwarunkowań prawnych ochrony środowiska, podzielony na trzy grupy tematyczne: 1. Kompetencje administracji publicznej, w tym Lasów Państwowych, w ochronie lasów, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów chronionych. 2. Wykonywanie praw i wolności na obszarach leśnych ze szczególnym uwzględnieniem działań w zakresie ochrony przyrody. 3. Finansowanie ochrony lasów ze szczególnym uwzględnieniem działań w zakresie ochrony przyrody. W trakcie dyskusji podsumowującej spotkanie padło wiele cennych uwag dotyczących uwarunkowań prawnych działalności Lasów Państwowych. Zwrócono szczególną uwagę na wielość i złożoność problemów legislacyjnych, z jakimi na co dzień borykają się leśnicy oraz potrzebę ich rozwiązywania. Sympozjum umożliwiło wymianę spostrzeżeń i poglądów pomiędzy praktykami a przedstawicielami nauki na temat funkcjonowania administracji publicznej w zakresie wykonywania działań na rzecz ochrony lasów. Takie inicjatywy są z pewnością bardzo przydatne w skutecznym rozwiązywaniu problemów powstających na pograniczu prawa i praktyki. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

8 Aktualności AKTUALNOŚCI LEGISLACYJNE Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o zmianie ustawy o kredycie konsumenckim oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. z 2012 r. poz. 1193) Dnia 1 stycznia 2013 r. weszła w życie nowelizacja mająca na celu wdrożenie do polskiego systemu prawnego dyrektywy Komisji 2011/90/UE z dnia 14 listopada 2011 r. zmieniającej część II załącznika I do dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dodatkowych założeń do obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania dla niektórych kategorii umów o kredyt konsumencki (Dz. U. UE.L z 2011 r., nr 296, str. 35). Postanowienia wskazanej dyrektywy mają na celu ujednolicenie sposobu obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytów na czas nieokreślony lub kredytów spłaconych w całości w powtarzających się okresach. Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy o dokumentach paszportowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1415) Od 17 stycznia 2013 r. wniosek o paszport lub paszport tymczasowy może zostać złożony u dowolnie wybranego wojewody na terenie kraju. Dotychczas należało udać się do urzędu właściwego ze względu na miejsce zameldowania. Aby otrzymać paszport, należy w wydziale paszportowym urzędu wojewódzkiego złożyć wniosek, jedną kolorową fotografię spełniającą wymogi biometrii, a także dowód uiszczenia opłaty paszportowej lub przedstawić do wglądu dokument uprawniający do ulgi lub zwolnienia z opłaty. Opłata za wydanie paszportu ważnego przez 10 lat wynosi 140 zł. Małoletnim do 13 roku życia paszport jest wydawany za opłatą 30 zł. Ustawa przewiduje również zwolnienia i ulgi. Przy odbiorze nowego paszportu należy przedstawić poprzedni paszport w celu jego anulowania. Ustawa z dnia 27 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1016) Dnia 1 stycznia weszła w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na podstawie której NFZ uruchamia ogólnopolski system elektronicznej weryfikacji uprawnień pacjentów od świadczeń zdrowotnych system ewuś. Wystarczające będzie podanie numeru PESEL (w przypadku dzieci do 3 roku życia PESEL rodzica). Pacjent nie będzie musiał okazywać dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne. Świadczeniobiorca potwierdzi swoją tożsamość poprzez okazanie dowodu osobistego, paszportu, prawa jazdy albo legitymacji szkolnej, przy czym legitymacja szkolna może być okazana jedynie przez osobę, która nie ukończyła 18 roku życia. AKTUALNOŚCI ORZECZNICZE I. Trybunał Konstytucyjny Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku (sygn. akt K 2/2012) Art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz oraz z 2011 r. nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227, z 2010 r. nr 40, poz. 224, nr 134, poz. 903, nr 205, poz. 1365, nr 238, poz i nr 257, poz. 1726, z 2011 r. nr 75, poz. 398, nr 149, poz. 887, nr 168, poz. 1001, nr 187, poz i nr 205, poz oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 grudnia 2012 roku (sygn. akt K 25/2011) I. Art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U r. nr 89 poz. 555, ze zm.) przez to, że nie wskazuje przesłanek, których zaistnienie uprawniałoby prokuratora do zastrzeżenia kontroli korespondencji podejrzanego z obrońcą, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. II. Przepis wymieniony w części I traci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2012 roku (sygn. akt K 37/2011) I. Art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U r. nr 89 poz. 555, ze zm.) przez to, że nie wskazuje przesłanki, której zaistnienie uprawnia zatrzymującego do obecności przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. II. Przepis wymieniony w części I traci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. II. 1. Sąd Najwyższy Izba Cywilna Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 roku (sygn. akt III CZP 61/2012) Zakład ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę wyrządzoną przez kierującego pojazdem w stanie po użyciu alkoholu, nie może dochodzić od jego spadkobierców roszczenia zwrotnego przewidzianego w art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U r. nr 124 poz ze zm.), jeżeli wypłata odszkodowania nastąpiła po śmierci kierującego pojazdem. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 roku (sygn. akt III CZP 77/2012) W sprawie o rozwód sąd może na wniosek jednego z małżonków orzec o obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia w czasie trwania postępowania potrzeb rodziny, także obejmujących koszty utrzymania pełnoletnich dzieci. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 roku (sygn. akt III CZP 65/2012) Osobą faktycznie pozostającą we wspólnym pożyciu z najemcą - w rozumieniu art k.c. - jest osoba połączona z najemcą więzią uczuciową, fizyczną i gospodarczą, także osoba tej samej płci. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2012 roku (sygn. akt III CZP 83/2012) Wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z Krajowego Rejestru Sądowego po wytoczeniu przez wspólnika na jej rzecz powództwa na podstawie art. 295 k.s.h. nie uzasadnia umorzenia postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku. II.2. Sąd Najwyższy Izba Karna Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2012 roku (sygn. akt I KZP 15/2012) Użyte w art k.p.k. wyrażenie wyrok łączny traci moc oznacza, że z chwilą wydania nowego wyroku łącznego tracą moc zawarte w poprzednim wyroku łącznym jego rozstrzygnięcia o połączeniu kar lub środków karnych bądź o umorzeniu postępowania na podstawie art. 572 k.p.k., które objęte zostały nowym wyrokiem łącznym, wydanym w związku z powstałą po wydaniu pierwszego wyroku łącznego potrzebą, wynikającą z przesłanek prawnomaterialnych, określonych w art. 85 k.k. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 roku (sygn. akt III KK 122/2012) Jeżeli zażalenie na umorzenie postępowania rozpozna prokurator, a nie przekaże sądowi, pokrzywdzony nie może wnieść własnego aktu oskarżenia. Subsydiarny akt oskarżenia jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdy dojdzie do powtórnego wydania postanowienia o umorzeniu postępowania, ale po skontrolowaniu pierwszego przez sąd, a nie przez prokuratora. Oznacza to, że art k.p.k., dający pokrzywdzonemu prawo do wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia, musi być interpretowany łącznie z art k.p.k. Ten zakłada, że pokrzywdzony, w sytuacji gdy prokurator wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, może wnieść akt oskarżenia. Przepis ten musi być jednak odczytywany łącznie z 1 dotyczącym uchylania przez sąd zaskarżonego postanowienia prokuratora. II.3. Sąd Najwyższy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 roku (sygn. akt I PK 79/2012) Zatrudnienie pracownika na umowie terminowej, która trwa nawet pięć lat, nie jest sprzeczne z przepisami kodeksu pracy. Taka forma zatrudnienia może dotyczyć zwłaszcza kierowniczych stanowisk. III. Naczelny Sąd Administracyjny Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku (sygn. akt I OPS 4/2012) W postępowaniu o umieszczenie pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U r. nr 237 poz ze zm.), za pracownika wykonującego prace o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych może być uznany pracownik, który wykonując prace o szczególnym charakterze, wykonuje także inne dodatkowe czynności wskazane przez pracodawcę w ramach świadczenia pracy. wybór i opracowanie: mgr Magdalena Banasiuk mgr Aneta Karwowska 8 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

9 zorganizowane pod Honorowym Patronatem Jego Magnificencji Rektora UwB i Dziekana Wydziału Prawa UwB Mateusz Zawadka, student III roku prawa Dotychczasowa działalność kół naukowych na naszym Uniwersytecie pokazuje, że ciekawe pomysły i wynikające z nich konferencje naukowe nie zawsze idą w parze z wymianą informacji pomiędzy poszczególnymi kołami. Co za tym idzie niezbyt częstą praktyką jest wspólne organizowanie wydarzeń o charakterze naukowym czy dyskusyjnym na skalę szerszą niż dany wydział. Koła i organizacje studenckie nie informują się wzajemnie o przygotowywanych przez siebie przedsięwzięciach, których zakres tematyczny niejednokrotnie się pokrywa. Potrzeba stworzenia okazji do współpracy studentów działających w kołach naukowych była wielokrotnie sygnalizowana. Koło Naukowe Prawa Własności Intelektualnej, Mediów i Internetu UwB postawiło wyjść z inicjatywą, która może pomóc rozwiązać nakreślone powyżej problemy I Forum Kół Naukowych i Organizacji Studenckich UwB. W dniu oznaczonym magiczną datą r. na Wydziale Prawa UwB spotkali się przedstawiciele kół naukowych i organizacji z całego Uniwersytetu. Czemu ma służyć Forum Kół Naukowych i Organizacji Studenckich? Przede wszystkim wymianie doświadczeń, ale również zapoznaniu uczestników z harmonogramem działania kół i organizacji na najbliższy rok i nawiązaniu współpracy. Uczestnicy Forum zostali przez nas poproszeni o wskazanie możliwych obszarów współdziałania z innymi kołami i organizacjami. Pierwsze efekty już widać podczas przerwy kawowej padły pierwsze deklaracje zorganizowania wspólnych konferencji lub pomocy przy przedsięwzięciach już zaplanowanych. W tygodniu poprzedzającym Forum dotarła do nas smutna wiadomość odeszła od nas Pani Halina Gryko, wieloletni pracownik Wydziału Prawa, zawsze przy wejściu witająca ciepłym uśmiechem przybyłych na Wydział. W trakcie Forum uczciliśmy pamięć Pani Gryko minutą ciszy. Pierwszą edycję Forum traktujemy jako dobrą prognozę na przyszłość. W ciągu czterech godzin na Forum zaprezentowało się 19 kół naukowych i organizacji działających na Uniwersytecie w Białymstoku. Każdą organizację reprezentowały trzy osoby. Życzliwa i, mimo niemałej liczby uczestników, dość kameralna atmosfera skłaniała do zadawania pytań między prezentacjami. Same wystąpienia były ciekawe i merytoryczne, dalekie od monotonii. Podczas forum głos zabrał także opiekun Koła Prawa Administracyjnego dr Artur Modrzejewski, który z entuzjazmem odniósł się do idei Forum. Prezentacja multimedialna jako uniwersalna forma przekazywania informacji w pigułce dominowała, choć niektóre z kół i organizacji postawiły z powodzeniem wyłącznie na słowną prezentację. Okazało się, że wspólny język mogą znaleźć miłośnicy prawa cywilnego i kulturoznawcy, pasjonaci prawa podatkowego i prawa własności intelektualnej, a studentów z Koła Prawa Administracyjnego i Koła Naukowego Biologów może połączyć temat segregacji odpadów komunalnych. Ku miłemu zaskoczeniu studentów z innych wydziałów, prawników interesuje nie tylko prawo, co, miejmy nadzieję, zwiastuje owocną współpracę o randze ponadwydziałowej. Słowa dobra prognoza na przyszłość w poprzednim akapicie nie są przypadkowe chcemy, by Forum Kół Naukowych i Organizacji Studenckich UwB na stałe wpisało się w kalendarz wydarzeń na Uniwersytecie w Białymstoku i służyło zacieśnianiu współpracy pomiędzy uczestnikami Forum. W imieniu koordynatorów imprezy mgr Magdaleny Rutkowskiej (doktorantka w Zakładzie Prawa Własności Intelektualnej) i swoim chciałbym serdecznie podziękować wszystkim uczestnikom Forum za życzliwe podejście, wzajemne zrozumienie i włączenie się w kwitnącą ideę współpracy pomiędzy kołami i organizacjami z całego Uniwersytetu. Dziękujemy Jego Magnificencji Rektorowi UwB prof. Leonardowi Etelowi oraz Dziekanowi Wydziału Prawa UwB prof. Emilowi Pływaczewskiemu za objęcie imprezy Patronatem Honorowym. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

10 Porozmawiajmy... (na początek o edukacji prawniczej) prof. dr Adam Czarnota, pracownik naukowy w Zakładzie Historii Państwa i Prawa, Katedra Nauk Historyczno-Prawnych Od niedawna przyglądam się studentom Wydziału Prawa i Administracji UwB. Przyglądam się i usiłuję zrozumieć, jaka jest zasada edukacji prawniczej nie tylko na Wydziale, ale szerzej w Polsce. To, co pamiętam z przeszłości to sztampowy system edukacji prawniczej za czasów PRL-u. Studia odbyłem na UMK w Toruniu i właściwie moja edukacja nie różniła się w niczym od edukacji kolegów z innych Wydziałów w Polsce. Wszędzie obowiązywał ten sam zestaw przedmiotów, jedynie wykładowcy byli inni, ale w zasadzie różnice miedzy nimi nie miały znaczenia dla systemu edukacji prawniczej. Obecna ustawa pozwala na indywidualizację programów edukacji oferowanej przez poszczególne wydziały. Może więc nadszedł czas, abyśmy porozmawiali o edukacji prawniczej. Jest to tym bardziej istotne, że nasz Wydział zajął bardzo wysoką pozycję w rankingach. Specjaliści wiedzą, że łatwiej zdobyć, ale trudniej utrzymać pozycję w czołówce, nie mówiąc już o pozycji lidera. W zarządzaniu używa się określenia trzy I, czyli innowacja, imitacja i idiotyzm. Chodzi o to, aby być innowacyjnym, w najgorszym wypadku imitacyjnym, ale w żadnym wypadku nie popadać w idiotyzm, czyli powielanie mechanizmów, struktur i instytucji, które nie odpowiadają potrzebom. Myślę, że należałoby w zakresie Wydziału zbiorowo zastanowić się nad naszym miejscem w strukturze oferowanej edukacji prawniczej w Polsce i w Europie. Są pewne fakty, które są od nas niezależne i są zmienne zależne od naszego działania i wysiłku intelektualnego. Zmienne od nas niezależne to przede wszystkim ulokowanie Wydziału i Uniwersytetu na prowincji, na wschodnich rubieżach RP. Białegostoku w ciągu najbliższych generacji na stolicę i centrum w Polsce i UE nie przerobimy. Położenie jest obciążeniem, ale posiada i plusy. Obciążenie to słaby rynek na usługi prawnicze, bardzo słaby system transportu i połączeń drogowych i kolejowych z Warszawą i resztą Europy oraz brak lotniska. Nasi absolwenci mają stosunkowo małe możliwości zatrudnienia w zawodach prawniczych w regionie, ponieważ rynek usług prawniczych jest i będzie płytki w porównaniu z Warszawą czy Śląskiem. Dodatkowo mamy konkurencję regionalną w Olsztynie absolwentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz w pewnym stopniu naszą konkurencję w regionie, czyli Lublin, Gdańsk i Toruń. Nie wygląda na to, aby Podlasie i Suwalszczyzna doznały wielkiego boomu inwestycyjnego, raczej struktura gospodarcza nadal będzie oparta głównie na rolnictwie i turystyce. Z faktu, że lokalizacja naszego Uniwersytetu i Wydziału jest prowincjonalna nie wynika, ze nauczanie ma być prowincjonalne. Jeżeli spojrzymy na mapę to zdecydowana większość najlepszych uniwersytetów świata zlokalizowana jest w małych prowincjonalnych miasteczkach. Współczesne źródła komunikacji sprzyjają temu trendowi. Czego więc nie robić i co robić, aby stworzyć instytucję zapewniającą najlepszą edukację prawniczą? Czego nie robić? 1. Nie pozwolić sobie wmówić, że jesteśmy skazani na II czy III ligę. 2. Traktować siebie na równi z najlepszymi. 3. Nie pozbywać się ambicji. Co należy robić? Dużo, nawet bardzo dużo. Dostępne nam środki są ograniczone, ale posiadamy duże możliwości. Należy więc: 1. Zwiększyć możliwość elastyczności studiów, poprzez odejście od sztampowego sytemu zestawu przedmiotów oferowanych poszczególnym rocznikom. Po pierwszym roku studenci powinni mieć prawo wybierania przedmiotów oraz ścieżki studiowania. 2. Zwiększyć elastyczność nauczania przez zastosowanie Internetu w szczególności w naszej ofercie edukacji niestacjonarnej (wykłady, ćwiczenia czy seminaria można prowadzić przez Internet tak jak czyni to choćby Uniwersytet Stanforda). 3. Zlikwidować obowiązkowość ćwiczeń i zastąpić je jak na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego przez oferowanie systemu ćwiczeń, ale wybieranych przez studentów dobrowolnie. 4. Zastanowić się i zaprojektować obowiązkowy przedmiot fundamentalny dla edukacji prawniczej naszego Wydziału. 5. W części przedmiotów zlikwidować wykłady i zastąpić je grupami quasi-seminaryjnymi, gdzie nauczanie odbywałoby się poprzez dyskusje a nie wygłaszanie PRAWDY ex cathedra. Prawo jest kontestowanym fenomenem społecznym i nie jest jednoznaczne. Naszym obowiązkiem jest uczenie studentów hermeneutycznego podejścia oraz argumentacji. To można zrobić tylko przez włączenie studentów jako podmiotów, a nie przedmiotów procesu edukacyjnego. Edukację należy oprzeć na kształtowaniu umiejętności a nie zdobywaniu wiedzy, gdyż ta, w obliczu faktu, iż każdy może mieć dostęp do Informacji Prawnej Lex czyli całego programu nauczania podczas studiów w telefonie komórkowym nie jest sprawą kluczową. 6. Całkowicie wyeliminować system egzaminowania oparty na testach i odpytywania z posiadanych informacji. 7. Wprowadzić stopniowo nauczanie w językach obcych po to, aby za 5 lat wszystkie przedmioty były oferowane w dwóch językach - po polsku oraz angielsku/rosyjsku. 8. Wprowadzić naukę poszczególnych dyscyplin prawniczych w odniesieniu do praktyki (wczesna współpraca z kancelariami czy uczestnictwo w rozprawach sądowych) Zdaję sobie sprawę, że proponowane zmiany dotyczące formy, bo przecież o filozofii edukacji na razie nie pisałem, wydają się rewolucyjne. Pozostaje jeszcze zarysować grubą kreską potrzeby zmian w strukturze oferowanych przedmiotów, a nie tylko w formie. Aby częściowo ugryźć temat, trzeba wyjść od modelu naszego absolwenta. Należy także podkreślić, że punktem odniesienia większości naszych studentów są tzw. tradycyjne zawody prawnicze: adwokatura, prokuratura, notariat, sądownictwo. Wskaźniki oficjalne mierzą efektywność nauczania ilościowo - sukcesem uwieńczonych egzaminów na aplikacje. Niczego nie ujmując, jest to tradycyjny sposób patrzenia na rolę i miejsce prawnika w świecie współczesnym. Prawnika, który pracuje na lokalnym rynku usług prawniczych, prawnika pracującego tylko i wyłącznie w ramach jednej jurysdykcji. Sytuacja już się zmieniła i zmiany nabierają coraz większego przyspieszenia. Nasi absolwenci w coraz większym stopniu będą zmuszeni do funkcjonowania w systemie prawa krajowego, europejskiego i praw obcych. Do tego należy dodać nie tyle spadek, co raczej zahamowanie dynamiki wzrostu zapotrzebowania na tradycyjne usługi prawnicze. Ten trop rozumowania prowadzi nas do zupełnie innej wizji absolwenta. Ponadto ilość absolwentów rocznie nie jest adekwatna do możliwości ich wchłonięcia przez tzw. tradycyjne zawody, natomiast rynek biznesowy przyjąłby z otwartymi rękami dobrze wykształconych elastycznych prawników. Polskie uczelnie nie biorą pod uwagę zmian rynkowych, które dokonały się w ciągu ostatnich 20 lat w Polsce, produkując absolwentów, którzy często nie mają szans na znalezienie pracy w zawodzie, co więcej, gwarantując im zaledwie status, za którym stoją niskie kompetencje. W świecie mówi się o produkcji tzw. global lawyer. Konsekwentnie od lat prawników globalnych wypuszcza w świat New York University Law School. Ba, funkcjonuje tam NYU Global Law Faculty, gdzie wykładowcy z różnych części świata przyjeżdżają nauczać. NYU Law School ma na to olbrzymie pieniądze. My tego nie mamy, co nie znaczy, że nie możemy nie imitować NYU, ale zrobić to po swojemu. Myślę, że można tak zrekonstruować ofertę, aby wyposażyć naszych absolwentów w narzędzia analityczne do dawania sobie rady w zmieniającym świecie integracji regionalnej i globalizacji, w tym globalizacji prawa, po pierwsze poprzez nauczanie w językach obcych i tu chyba jesteśmy na początku dobrej drogi. Język to jednak tylko jedno z wielu niezbędnych narzędzi. W dzisiejszym świecie, w którym następuje tak szybki przyrost wiedzy i informacji, nie sama informacja jest najważniejsza - jak to było w XIX i XX wieku, kiedy powstał model współczesnego uniwersytetu. Nie ma kanonu wiedzy. Do niedawna taki kanon istniał a teraz jego granice coraz bardziej się rozmywają. To samo jest z wiedzą potrzebną prawnikowi. Same granice prawa się rozmyły i to już dosyć dawno, jednak nasza edukacja nadal oparta jest na modelu prawa i wiedzy prawniczej z przełomu XIX/XX wieku. Współczesny prawnik musi być kształcony w sposób interdyscyplinarny. Musi być specjalistą nie tylko w prawie, ale jeszcze w jakiejś innej dyscyplinie wiedzy: ekonomii, nauce o zarządzaniu, biologii, technologii itd. Mało tego, prawnik musi umieć umiejętnie przekładać dwa lub więcej typów dyskursu charakterystycznych dla odmiennych dyscyplin. To niesłychanie trudna umiejętność a narzędzia do jej opanowania powinien dostać w trakcie studiów na wydziale prawa. Nie tylko prawnik, ale absolwent każdego wydziału musi wiedzieć gdzie informację szybko zdobyć, jak ją przetworzyć i zastosować. Innymi słowy, nacisk w systemie kształcenia musi być przeniesiony z treści informacji na procesy zdobywania i obróbki informacji. To wymaga innych technik nauczania i sprawdzania wiedzy. Przy nowym podejściu pytanie o daty, nazwiska, treść przepisów - sprawdza zasób informacyjny, ale nie sprawdza zdolności do przetworzenia i stosowania informacji. Myślę, ze z dwóch powyższych przesłanek można wyprowadzić następujące sugestie: - warto jak najszybciej rozpocząć prace nad interdyscyplinarnymi programami studiów łączącymi prawo z zacznijmy może od ekonomii i zarządzania - w programie studiów prawniczych należałoby nie tyle zlikwidować dogmatykę prawniczą, ile rozbudować jej części teoretyczne, bo to one uczą procesu zdobywania, przetwarzania i zastosowania informacji, - wzmocnić i rozbudować przedmioty z komparatystki prawniczej, - wprowadzić blok argumentacji, retoryki, nauki pisania uzasadnień sądowych i pism prawniczych (jak np. legal writing na amerykańskich uniwersytetach czy przedmiot critical thinking - by kształtować wielostronne patrzenie na problem, co w zawodzie prawniczym jest niezbędne). To, co przedstawiłem skrótowo, jest sugestią zmiany mniej rewolucyjnej niż się powszechnie wydaje. Możliwej do wprowadzenia stopniowo. Jeżeli nie wprowadzimy ich stosunkowo szybko, to nie tylko nie załapiemy się na drugie I, czyli imitację, ale możemy spaść do trzeciego I (idiotyzm). Być może ciąg dalszy nastąpi 10 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

11 Fundacje - czym są i na jakich zasadach funkcjonują? Ada Kulikowska, studentka III roku administracji i II roku prawa Gdy zbliża się koniec roku kalendarzowego i nadchodzi Nowy Rok, widzimy wzmożoną aktywność wszelkiego rodzaju fundacji i stowarzyszeń. W naszych skrzynkach pocztowych znajdujemy wiele kopert, a w środku przeróżne kalendarze, książeczki dla dzieci, puzzle, do tego dołączony jest rachunek na określoną zazwyczaj kwotę, która wesprze działalność danej organizacji. Reklamy telewizyjne ukazują nam chore dzieci, które proszą o pomoc w ich leczeniu poprzez wysłanie SMS-a. W okresie świątecznym ludzie chcą pomagać, wspierając owe organizacje, nie do końca są jednak świadomi, czym one tak naprawdę są, kto je zakłada i na jakich zasadach funkcjonują. Warto więc zebrać i usystematyzować najważniejsze informacje na temat celów i działalności takich organizacji jak fundacje. Ustawodawca oczywiście zadbał o to, aby działalność fundacji była w pewien sposób usystematyzowana i stworzył ustawę z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach (Dz. U nr 46 poz. 203I), zwaną dalej UFund. Już na samym wstępie w artykule 1. ustawodawca przedstawia nam otwarty katalog celów, dla jakich może być ustanowiona fundacja. I tak zostają nam wskazane: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami (Dz. U nr 46 poz. 203). Cele te nie mogą być sprzeczne z podstawowymi interesami Rzeczpospolitej Polskiej lub celami społeczno-gospodarczymi. Wiedząc, dla jakich celów może być ustanowiona fundacja, warto wiedzieć, kto ją może ustanowić i w jaki sposób. Odpowiedź na te pytania oczywiście również znajduje się w ustawie o fundacjach. Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne, mające siedzibę w Polsce lub za granicą (art. 2 pkt 1 UFund.). Osoba, która chce założyć fundację, musi złożyć oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji. Powinno ono być złożone w formie aktu notarialnego, lecz od zachowania tej formy odstępuje się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Fundator, składając oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji, powinien w nim zawrzeć przede wszystkim cel, na jaki ma być ustanowiona fundacja, ale również składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Poprzez wyrażenie składniki majątkowe należy rozumieć, że mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości. Fundacja działa na podstawie przepisów wyżej wymienionej ustawy, ale także na podstawie statutu, który fundator ustala osobiście, może także odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do jego ustalenia inną osobę fizyczną lub prawną. W statucie fundacji określa się jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu, a także jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji (art. 5 pkt 1 UFund). Fundacjom zostało przyznane prawo prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarze służącym realizacji ich celów statutowych. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż tysiąc złotych (art. 5 pkt 5 UFund). Fundacja, chcąc prowadzić działalność gospodarczą inną niż przewidziana w statucie, musi uprzednio zmienić statut. Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a osobowość prawną uzyskuje z chwilą wpisania (art. 7 UFund). Także zmiana statutu fundacji wymaga wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 11 pkt 2 UFund). Co do organów fundacji, jedynym nakazanym przepisami prawa organem fundacji jest zarząd. Jest to organ co najmniej dwuosobowy, który kieruje i reprezentuje działalność fundacji na zewnątrz. Sprawy dotyczące zarządu, takie jak jego skład i organizacja, sposób w jaki jest powoływany, uprawnienia i obowiązki członków powinien określać statut. Fundator ma możliwość utworzenia innych organów, zależy to tylko od jego woli, a wszelakie sprawy dotyczące ich funkcjonowania powinien również wskazywać statut. Obowiązkiem fundacji jest coroczne składanie sprawozdania ze swojej działalności właściwemu ministrowi (Art. 12 UFund). Jeżeli uchwała zarządu pozostaje w rażącej sprzeczności ze statutem lub celem fundacji bądź przepisami prawa, to ministrowi właściwemu lub staroście przysługuje prawo do skierowania sprawy przed sąd w celu uchylenia uchwały zarządu. Jednocześnie organ ten może zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia sprawy (art. 13 UFund). W sytuacji gdy działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, organ może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo zażądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji. Po bezskutecznym upływie terminu, albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, właściwy minister lub starosta może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy przymusowego. Zadaniem zarządcy przymusowego jest reprezentowanie fundacji w sprawach wynikających z zarządu i w postępowaniu sądowym. Celem jego działalności jest prowadzenie czynności potrzebnych do prawidłowego działania fundacji. W sytuacji, gdy wszelkie nieprawidłowości ze strony działalności zarządu zostaną zaniechane, Sąd uchyli swe postanowienie o zawieszeniu zarządu fundacji i wyznaczeniu zarządcy przymusowego. Następuje to na wniosek zarządu fundacji (art. 14 UFund). Jak widać, ustawodawca założył z góry możliwość wystąpienia nieprawidłowości w funkcjonowaniu zarządu i już na etapie tworzenia ustawy zadbał o to, aby istniały organy zwierzchnie, mające możliwość bezpośredniej ingerencji w działalność fundacji. Jednocześnie ingerencja ta nie jest aż tak radykalna, że przy najmniejszym przewinieniu w działalności fundacji zostaje poddana ona od razu surowym sankcjom, lecz zostaje wskazany problem i określony czas do jego usunięcia. Dopiero gdy postawa fundacjii jest na tyle irytująca, a przywoływanie jej do spełnienia warunków okazuje się bezsukteczne, wówczas sąd w ostateczności powołuję zarządcę przymusowego. Fundacja nie jest organizacją, która trwa wiecznie i nie można jej zlikwidować. Sposób i przesłanki do likwidacji fundacji zostały uregulowane w ustawie (art. 15 UFund) Statut zaś powinien wskazać formę likwidacji fundacji, a następuje ona w razie osiągnięcia celu, dla którego była ustanowiona lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątkowych. Gdy statut nie przewiduje likwidacji fundacji lub jego postanowienia w tym przedmiocie nie są wykonywane, minister właściwy ze względu na zakres działania oraz cel fundacji lub starosta mogą zwrócić się do sądu o likwidację fundacji. Ciekawe jest, co się stanie z majątkiem pozostającym po fundacji? Jeżeli statut nie określa przeznaczenia tych środków, to sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym służyła fundacja. Jeżeli działalność fundacji była nastawiona na pomoc chorym dzieciom, majątek, który pozostał po jej likwidacji, zostanie przeznaczony na rzecz innej fundacji wspierającej leczenie chorych dzieci. Podsumowując, fundację może założyć każdy, kto ma ku temu wolę. Ustawa nie wskazuje żadnych ograniczeń co do ilości członków niezbędnej do jej założenia czy ich wieku. Jedynym ograniczeniem jest kapitał, który jest niezbędny, jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, lecz nie jest to kwota nieosiągalna. Należy przyznać, że działalność fundacji w dużej mierze odciąża państwo w kwestiach wypełniania obowiązków, a ilość zarejestrowań w KRS liczona w tysiącach przedstawia nam skalę ich działania. Miejmy więc nadzieję, że nie zabraknie ludzi z chęcią i dobrym sercem, którzy zechcą poświęcić swój czas na realizację celów, dla których zostały powołane fundacje, a my zechcemy wspierać ich działalność nie tylko w okresie Świąt i Nowego Roku, ale przez cały rok, bo pomoc jest potrzebna nie tylko w tym okresie. Cały tekst został opracowany na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U nr 46 poz. 203, z dnia r.) BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

12 - glosa do uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z r. Paweł Jaros, student V roku prawa Wstęp Zagadnieniem, które wywołało znaczne rozbieżności zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie sądowym 1, okazał się problem dopuszczalności wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały przez odwołanego członka zarządu. Kontrowersje dotyczą tylko pewnego fragmentu tego zagadnienia, mianowicie legitymacji odwołanego członka zarządu do zaskarżenia uchwały zgromadzenia spółki, która odwołała go z zajmowanego stanowiska. Przełomowe znaczenie dla rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia miała uchwała Sądu Najwyższego z r. 2, w której Sąd Najwyższy explicite stwierdził, że osobie odwołanej ze składu organu Sp. z o.o. nie przysługuje legitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Stanowisku temu nadano moc zasady prawnej, co oznacza, że rozstrzygnięcie zapadłe w powyższej uchwale stanowi wiążącą wskazówkę dla innych sądów, które zajmować się będą omawianą kwestią. Treść i uzasadnienie uchwały ma znaczenie bardziej uniwersalne. Znajdą one zastosowanie także przy rozpatrywaniu powództwa o uchylenie uchwały (art k.s.h.) oraz w odniesieniu do byłych członków organów spółki akcyjnej (S.A.) żądających stwierdzenia nieważności albo uchylenia uchwały walnego zgromadzenia 3. Ze względu na uniwersalny charakter uchwały należy zastanowić się nad słusznością zaprezentowanego w niej stanowiska. Argumentacja przedstawiona w uchwale Glosowana uchwała Sądu Najwyższego stanowi odpowiedź na pytanie prawne skierowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich: Czy osoby wymienione w art. 250 pkt 1 k.s.h., niebędące jednocześnie wspólnikami tracą przewidzianą w art k.s.h. legitymację procesową do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą z chwilą odwołania z funkcji? Zdaniem składu orzekającego o odmowie byłemu członkowi zarządu prawa do zaskarżenia uchwał zgromadzenia wspólników przemawiają następujące argumenty: a) wykładnia literalna art. 250 oraz k.s.h. prowadzi do wniosku, że uprawnienie do zaskarżenia uchwał przysługuje urzędującym, a nie odwołanym organom spółki i ich członkom. b) niedopuszczalność zaskarżenia uchwał przez byłych członków zarządu wynika z celu art. 250 i k.s.h., jakim jest ograniczenie katalogu podmiotów oraz możliwość wzruszania uchwał zgromadzeń spółki. c) uprawnienie do zaskarżenia uchwał stanowi korelat określonej sytuacji danej osoby jako pełniącej funkcję członka organu spółki. d) wyrok uchylający uchwałę lub też stwierdzający jej nieważność ma charakter konstytutywny, do czasu jego uprawomocnienia się wadliwa uchwała pozostaje w obrocie prawnym i wywołuje wszystkie przewidziane prawem skutki. Tym samym były członek organu nie może zaskarżyć takiej uchwały, skoro wywołała ona skutki prawne. Komentarz Zdaniem Sądu Najwyższego podstawowym argumentem przemawiającym przeciwko posiadaniu przez byłych członków zarządu spółki legitymacji do zaskarżenia uchwał zgromadzeń spółki jest pogląd, zgodnie z którym literalna wykładnia art. 250 i k.s.h. wyraźnie wskazuje, iż uprawnienie do kwestionowania uchwał przysługuje wyłącznie obecnie urzędującym, a nie odwołanym członkom zarządu. Tym samym były członek zarządu nie może zaskarżyć uchwały, gdyż nie posiada określonej w ustawie legitymacji. Według mnie takie stanowisko nie jest do końca słuszne. Przede wszystkim należy stwierdzić, że wykładnia literalna przepisów nie zawsze prowadzi do jednoznacznych rezultatów. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z r. wykładnia językowa nie zamyka procesu interpretacji przepisów ustaw 4. Jej rezultat jest rozstrzygający tylko wtedy, gdy nie podważają go wyniki uzyskane w wyniku innych metod wykładni, w tym przede wszystkim wykładni celowościowej. Mogą bowiem zdarzyć się sytuacje, gdy samo brzmienie przepisu nie daje podstaw do przyjęcia danej interpretacji, jednak ze względu na cel konkretnej instytucji prawnej, należy przyjąć, że w danej sytuacji pewne zachowanie jest dozwolone lub zabronione 5. Z taką sytuacja mamy do czynienia m.in. w przypadku katalogu podmiotów uprawnionych do wniesienia powództwa o uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności. Wprawdzie powszechnie przyjmuje się, że katalog ten ma charakter zamknięty, w doktrynie jednak słusznie postuluje się przyznanie legitymacji do wytoczenia powództwa także innym, niewymienionym w ustawie podmiotom prawa np. użytkownikowi, zastawnikowi udziałów lub akcji 6, likwidatorowi bądź kuratorowi spółki 7, wierzycielowi wspólnika, który uzyskał komornicze zajęcie jego udziałów 8. W powyższych przypadkach znajdzie zastosowanie reguła interpretacyjna, w myśl której przepisy k.s.h. należy interpretować mając na względzie cel, jakiemu służy instytucja prawna uregulowana w danym przepisie. Ratio legis przepisów art oraz ks.h. jest zapewnienie możliwości usunięcia uchwały sprzecznej z prawem lub umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzącej w jej interesy lub mającej na celu pokrzywdzenie wspólnika (akcjonariusza). Tym samym odwołany członek zarządu, zaskarżając uchwałę zgromadzenia odwołującą go z zajmowanego stanowiska, która jednocześnie podjętą została z naruszeniem przepisów ustawy działa nie tylko we własnym interesie, ale także w interesie spółki 9. Spółka bowiem powinna mieć zawsze interes prawny w usunięciu wadliwych uchwał, naruszających podstawowe reguły funkcjonowania spółki. Nie można doprowadzać do sytuacji, gdy uchwały sprzeczne z ustawą będą nadal obowiązywać. Taka możliwość wynika jednak wprost z wnioskowania przyjętego przez Sąd Najwyższy, zgodnie z którym prawomocne orzeczenie stwierdzające nieważność uchwały ma charakter konstytutywny 10. Oznacza to więc, że dopóki sąd nie wyda prawomocnego orzeczenia, dopóty należy respektować stan wynikający z wadliwie podjętej uchwały. Moim zdaniem Sąd Najwyższy przyjmując konstytutywny charakter wyroku, powinien przyznać byłemu członkowi zarządu prawo do zaskarżenia uchwały odwołującej go z zajmowanego stanowiska. W takiej sytuacji jedynymi osobami, które będą zainteresowane wyeliminowaniem takiej uchwały, będą tylko i wyłącznie byli piastuni organu. Pozbawienie ich tego prawa może skutkować tym, że uchwała, której nieważność powinna być stwierdzona przez sąd będzie obowiązywać nadal, albowiem żaden inny podmiot nie będzie zainteresowany jej zaskarżeniem 11. Taka sytuacja jest niedopuszczalna, gdyż stwarza poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i pewności obrotu. Niestety, możemy często spotkać się z nią w przypadku odwołania tzw. krnąbrnych członków zarządu, czyli takich którzy występowaliby z powództwem w czasie pełnienia swych funkcji 12. Jest to bowiem dobry sposób na pozbycie się niechcianych funkcjonariuszy spółki, gdyż sami zainteresowani nie mogą zaskarżyć wadliwie podjętej uchwały, dotyczącej ich osobistej sytuacji prawnej. W przekonaniu Sądu Najwyższego pozbawienie byłego funkcjonariusza legitymacji do zaskarżenia uchwały, która odwołała go z zajmowanego stanowiska, nie stanowi podstawy do stwierdzenia naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu. Zdaniem składu orzekającego były członek zarządu może skutecznie dochodzić swoich praw za pomocą innych przepisów, w szczególności z zakresu prawa pracy oraz prawa cywilnego. Twierdzenie takie nie jest jednak przekonywujące. Przede wszystkim najczęstszym sposobem dochodzenia praw przez byłego funkcjonariusza spółki jest postępowanie przed sądem pracy, w którym domaga się on przywrócenia do poprzedniej pracy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego odwołanie z funkcji członka zarządu spółki stanowi wystarczającą (uzasadnioną) przyczynę rozwiązania z nim stosunku pracy za wypowiedzeniem 13, natomiast sam sąd pracy nie jest uprawniony do oceny legalności niezaskarżonej uchwały zgromadzenia wspólników o odwołaniu członka zarządu 14. Wyrok uchylający uchwałę lub stwierdzający jej nieważność ma w 12 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

13 tej sytuacji charakter niezbędnego prejudykatu w sprawie o przywrócenie do pracy 15. Oznacza to więc, że dopóki nie zapadnie prawomocny wyrok w sprawie dotyczącej uchwały odwołującej członka zarządu, dopóty nie może on skutecznie dochodzić swoich praw przed sądem pracy. W moim przekonaniu jest to rozwiązanie absurdalne, gdyż sam zainteresowany pozbawiony jest możliwości zaskarżenia przedmiotowej uchwały, a inne podmioty nie muszą z tego prawa skorzystać. W konsekwencji prowadzi to do bezskuteczności dochodzenia roszczeń w oparciu o przepisy prawa pracy. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku ochrony na podstawie przepisów k.c. Zdaniem Sądu Najwyższego były członek zarządu może dochodzić swoich praw w oparciu o przepisy o ochronie dóbr osobistych. Postępowanie to jednak również nie gwarantuje byłemu funkcjonariuszowi spółki pełnej skuteczności. Poszkodowany musi bowiem udowodnić, że naruszone zostało jego dobro osobiste np. dobre imię, co wiąże się często z przewlekłym i długotrwałym postępowaniem dowodowym. Dodatkowo orzeczenie zapadłe w sprawie nie zapewnia oczekiwanych efektów, jakie były członek zarządu mógłby osiągnąć na podstawie przepisów k.s.h., mianowicie wyrok taki nie usuwa wadliwie podjętej uchwały zgromadzenia spółki. Warto więc zastanowić się, czy rzeczywiście nie mamy tutaj do czynienia z naruszeniem konstytucyjnie gwarantowanego prawa do sądu 16. Nikogo bowiem nie można pozbawiać drogi sądowej w celu dochodzenia naruszonych praw, wolności. W przypadku odwołanego członka zarządu takie ograniczenie jest wyraźnie widoczne, co jest rozwiązaniem dość dziwnym, patrząc na to, iż w Polsce mamy do czynienia z państwem prawa. Ważnym argumentem, pominiętym przez Sąd Najwyższy, przemawiającym przeciwko pozbawieniu byłych członków zarządu możliwości domagania się stwierdzenia nieważności uchwał odwołujących ze sprawowanej funkcji, jest zarzut nierównego traktowania uprawnień osób odwołanych, w zależności od trybu ich odwołania 17. W przypadku Sp. z o.o. członków zarządu co do zasady powołuje i odwołuje zgromadzenie wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja w S.A., gdzie kompetencje takie przysługują radzie nadzorczej. W tym drugim przypadku, członek zarządu może zaskarżyć uchwałę o swoim odwołaniu w drodze powództwa o ustalenie jej nieważności, a tym samym o potwierdzenie, iż nadal pełni funkcję członka zarządu (art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c.). W odniesieniu do uchwał rady nadzorczej ustawodawca bowiem nie uregulował kwestii zaskarżania jej uchwał, mimo to w doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że właściwym środkiem kwestionowania wadliwych uchwał rady jest powództwo o ustalenie 18. W takiej sytuacji były członek zarządu chcąc dochodzić swoich praw musi wykazać jedynie interes prawny w zaskarżeniu uchwały odwołującej go z zajmowanego stanowisk, co jednak nie powinno być trudne, gdyż uchwała taka dotyczy jego konkretnych praw podmiotowych. Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja członków zarządu odwołanych uchwałą zgromadzenia spółki. W tej materii słuszne jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w glosowanej uchwale, zgodnie z którym art k.s.h., zawiera generalne wyłączenie dopuszczalności stosowania art. 189 k.p.c. w odniesieniu do powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników. Tym samym zarówno podmioty, którym zgodnie z k.s.h. przysługuje legitymacja czynna do domagania się stwierdzenia nieważności uchwały, jak również inne, niewymienione w ustawie, nie mogą wystąpić z powództwem o ustalenie nieważności uchwały zgromadzenia spółki. Przyjęcie odmiennej koncepcji stawiałoby pod znakiem zapytania całą konstrukcję zaskarżalności uchwał, w szczególności zawarte w niej ograniczenia, zarówno co do legitymacji, jak i ograniczenia czasowe przewidziane do wystąpienia z roszczeniem 19. Z tego względu, iż były członek zarządu odwołany uchwałą zgromadzenia spółki nie może skorzystać, ani z powództwa o ustalenie, ani z powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały, postuluje się zrównanie pozycji prawnej osób, tracących funkcję wskutek uchwały naruszającej prawo, poprzez przyznanie im explicite legitymacji do zaskarżania takiej uchwały 20. Podsumowanie Przedstawione przez Sąd Najwyższy argumenty, wydają się nie do końca przekonywujące. Wprawdzie k.s.h. nie wymienia odwołanych funkcjonariuszy spółki jako mających legitymację do kwestionowania uchwał, mimo to takie prawo powinno być im przyznane. W państwie prawie nie można nikogo pozbawiać prawa do skutecznego dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Członek zarządu, jako osoba zainteresowana, powinien być uprawniony do odwołania się od decyzji zgromadzenia, która to dotyczy jego osobistej sytuacji prawnej. Jest to normalna reguła obowiązująca w demokratycznym państwie prawa, gwarantującym swoim obywatelom pełne prawo do sądu. Wobec tego, iż powyższa uchwała Sądu Najwyższego ma moc zasady prawnej przyznanie byłemu funkcjonariuszowi spółki legitymacji do zaskarżenia uchwały odwołującej go z zajmowanego stanowiska może nastąpić,albo poprzez zmianę przepisów k.s.h., albo wskutek wydania ponownej uchwały mającej moc zasady prawnej, w której Sąd Najwyższy zajmie odmienne stanowisko od zaprezentowanego w glosowanej uchwale. 1 Za przyznaniem legitymacji byłemu członkowi zarządu opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z r., II CSK 438/02, (niepubl.) oraz w wyroku z r., IV CSK 46/05, (niepubl.); odmienne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z r., I CRN 75/94 (niepubl.); w wyroku z r., IV CKN 1503/00, OSNC 2002 Nr 11, poz. 136 oraz w wyroku z r., III CZP 116/03, OSNC 2005, Nr 5, poz III CZP 94/06, OSNCP 2007 Nr 7-8, poz W. Jurcewicz, Legitymacja czynna odwołanych członków władz spółki do zaskarżenia uchwał zgromadzenia wspólników, Glosa Nr 1/2008, s. 29; Z. Kuniewicz, B. Ziemianin, Legitymacja czynna odwołanych członków władz spółki do zaskarżenia uchwał sprzecznych z ustawą, Glosa Nr 1/2008, s. 48; K. Bilewska, Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników przez odwołanych członków organów spółki, Monitor Prawniczy Nr 19/ II CSK 438/02, op. cit. 5 W. Jurcewicz, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z r., IV CSK 41/05, Orzecznictwo Sądów Polskich, Nr 9/2006, s M. Bukaczewska, Uprawnienia korporacyjne użytkownika i zastawnika, Przegląd Prawa Handlowego Nr 8/2006, s. 8 i n. 7 A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, tom I, Komentarz do art k.s.h., Zakamycze 2002, s R. L. Kwaśnicki, M. Romatowska, W sprawie legitymacji do zaskarżania uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Prawo Spółek, Nr 3/2010, s. 12 i n. 9 A. Pęczyk-Tofel, M. S. Tofel, Legitymacja czynna na gruncie art. 250 i art k.s.h., Prawo Spółek, Nr 10/2007, s. 36; W. Jurcewicz, Legitymacja czynna, op. cit., s Odmiennie S. Sołtysiński, W. Popiołek, Legitymacja czynna odwołanych członków władz spółki do zaskarżenia uchwał sprzecznych z ustawą, Przegląd Prawa Handlowego, Nr 10/2007, s. 52. Zdaniem autorów wyrok stwierdzający sprzeczność uchwały z ustawą ma charakter deklaratoryjny. 11 M. J. Skrodzka, K. Skrodzki, Legitymacja czynna byłego członka zarządu spółki z o.o. do zaskarżenia uchwał wspólników-w świetle poglądów doktryny i orzecznictwa, Monitor Prawniczy Nr 19/2007, s A. Szajkowski, M. Tarska (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, tom II, Warszawa 2005, s. 712; R. L. Kwaśnicki, (w:) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, pod. red. R. L. Kwaśnicki, Warszawa 2005, s Wyrok Sąd Najwyższy z r., I PKN 388/97, OSNAPiUS 1998 Nr 18, poz. 540; wyrok Sąd Najwyższy z r., I PKN 479/99, OSNAPiUS 2001 Nr 11, poz. 377; wyrok Sądu Najwyższego z r., I PKN 813/00, LEX Nr Wyrok Sądu Najwyższego z r., I PKN 479/99, (niepubl.); wyrok Sądu Najwyższego z r., I PK 305/03, OSNP 2004, Nr 24, poz Dla usunięcia skutków prawnych uchwały konieczne jest uprzednie wydanie na żądanie uprawnionego podmiotu wyroku uwzględniającego powództwo o uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności. Dopóki więc nie ma takiego prawomocnego wyroku, dopóty skutki uchwały muszą być respektowane. 16 A. Pęczyk-Tofel, M. S. Tofel, op. cit., s ; M. W. Regulska, Wzruszanie uchwały wspólników przez byłych członków zarządu, Prawo Spółek, Nr 9/2007, s A. Koch, Podważanie uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Warszawa 2011, s S. Sołtysińki, A. Opalski, Zaskarżanie uchwał zarządów i rad nadzorczych spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego, Nr 11/2010, s. 4 i n; K. Bilewska, Przesłanki powzięcia uchwały rady nadzorczej spółki kapitałowej a jej zaskarżanie, Monitor Prawniczy, Nr 6/2010, s W. Jurcewicz, Legitymacja czynna, op. cit., s A. Koch, op. cit., s. 39. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

14 Organy i instytucje ochrony środowiska na szczeblu UE mgr Karolina Zapolska, doktorantka w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego Skuteczna i spójna realizacja unijnej polityki ekologicznej wymaga skoordynowanych działań odpowiednich podmiotów. Niezbędnym staje się wypracowanie harmonijnej i jednolitej wykładni unijnego prawa poświęconego ochronie środowiska. Podstawowe uprawnienia w zakresie ochrony środowiska na szczeblu unijnym posiada: - Komisja Europejska, realizująca je poprzez Dyrekcję Generalną do spraw Środowiska; - Parlament Europejski, działając poprzez Komisję Ochrony Środowiska, Zdrowia i Praw Konsumentów; - Rada wykonująca obowiązki z zakresu unijnej polityki ekologicznej za pomocą Rady do spraw Środowiska. Wsparciem merytorycznym powyższych organów zajmuje się Europejska Agencja Środowiska, która zadanie to wykonuje poprzez udzielanie potrzebnych wiadomości i danych dotyczących problematyki ochrony środowiska 1. Komisja Europejska - Dyrekcja Generalna do spraw Środowiska Komisja Europejska (ang. European Commission) stanowi kolegialny organ, w skład którego wchodzi dwudziestu siedmiu komisarzy, stanowiących przedstawicieli poszczególnych państw członkowskich UE 2. Jej podstawową misją jest stanie na straży prawa UE, kontrola bieżącej polityki UE, wykonywanie decyzji podjętych przez Radę Europejską, a także możliwość skorzystania z przysługującej KE inicjatywy ustawodawczej 3. Komisja odgrywa również ważną rolę w zakresie ochrony środowiska. Wyrazem tego jest m.in. powołanie komisarza odpowiedzialnego za politykę ekologiczną 4 (któremu w powierzonym zadaniu pomaga Sekretariat Generalny) i szeregu dyrekcji generalnych. Najistotniejszą funkcję w zakresie ochrony środowiska z ramienia Komisji Europejskiej urzeczywistnia natomiast Dyrekcja Generalna ds. Środowiska (ang. The Directorate General for the Environment, w skrócie DG ENV) powstała w 1973 roku 5. Zadaniem DG ENV jest przede wszystkim ochrona środowiska oraz kwestie związane z bezpieczeństwem nuklearnym oraz problematyka ochrony cywilnej 6. Statutowym celem Dyrekcji Generalnej jest promocja idei zrównoważonego rozwoju oraz zachęcanie do przeciwdziałania zanieczyszczaniu i degradacji środowiska naturalnego. Dyrekcja zmierza tym samym do uzyskania najwyższego możliwego poziomu ochrony środowiska naturalnego poprzez akcentowanie potrzeby tworzenia prawa uwzględniającego politykę ekologiczną 7. Ponadto bardzo ważną rolą Dyrekcji jest zarządzanie środkami finansowymi istniejącymi w ramach instrumentu finansowego LIFE+, który jest przeznaczony na inicjatywy dążące do poprawy jakości środowiska naturalnego 8. Co roku Dyrekcja tworzy i upublicznia listę priorytetów, którymi ma zamiar się zająć w nadchodzącym roku oraz sprawozdanie, w którym zawiera informacje o zakresie podejmowanych przez nią kroków na rzecz ochrony środowiska. Wśród jej kompetencji leży również administrowanie Centrum Monitoringu i Informacji (ang. The Monitoring and Information Centre, w skrócie MIC) 9. Zarząd nad DG ENV sprawuje Dyrektor Generalny, którego wspiera pięć wydziałów administracyjnych oraz siedem dyrektoriatów. Dyrektor Generalny odpowiada przed Komisarzem odpowiedzialnym za politykę ekologiczną, który ponosi odpowiedzialność za działalność DG ENV. Skuteczne funkcjonowanie Dyrekcji wymagało jej podziału na dyrektoriaty i sekcje. W zakresie dyrektoriatów występuje Dyrektoriat A: Sprawy prawne oraz ochrona ludności, Dyrektoriat B: Przyroda, Dyrektoriat C: Zmiany Klimatu i Powietrze, Dyrektoriat D: Woda, Chemikalia i Biotechnologia, Dyrektoriat E: Sprawy Międzynarodowe, Dyrektoriat F: Strategia oraz Dyrektoriat G: Przemysł 10. Dodatkowo strukturę Dyrekcji Generalnej uzupełnia pięć sekcji, których podział urzeczywistnia konkretne obszary zainteresowań Dyrekcji. Należy do nich Sekcja A (zajmująca się sprawami ogólnymi o znaczeniu międzynarodowym), Sekcja B (zajmująca się integracją kierunków i instrumentów ochrony środowiska), Sekcja C (zajmująca się sprawami z zakresu bezpieczeństwa nuklearnego i obrony cywilnej), Sekcja D (zajmująca się jakością środowiska i zasobów naturalnych) oraz Sekcja E (zajmująca się sprawami dotyczącymi przemysłu i środowiska naturalnego). Wsparcie poszczególnym sekcjom udzielają specjalne jednostki do spraw koordynacji m.in. Jednostka do spraw administracyjnych, Jednostka zarządzająca budżetem i księgowością, Jednostka do spraw zarządzania przepływem informacji i technologii oraz Jednostka informacyjna 11. W sferze problemów odnoszących się do kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii oraz związanych z zapobieganiem i łagodzenia ich skutków, Dyrekcja korzysta z pomocy (zarówno naukowej jak i technicznej) wyspecjalizowanej jednostki, którą jest Biuro ds. Zagrożeń Poważnymi Awariami (ang. Major Accident Hazard Bureau w skrócie MAHB) 12. Rada Unii Europejskiej Rada do spraw Środowiska Uprawnienia w zakresie unijnej polityki ekologicznej posiada również Rada Unii Europejskiej (fr. Conseil de l'union européenne, ang. Council of the European Union) 13. Rada jest kolegialnym organem posiadającym przede wszystkim kompetencje decyzyjne 14. Jej skład uwarunkowany jest zakresem spraw, jakie mają być rozpatrywane na konkretnym posiedzeniu Rady. Co do zasady uczestniczą w niej reprezentanci wyznaczeni przez rządy państw członkowskich UE, upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa członkowskiego 15. Na ogół rolę tę sprawują odpowiedni ministrowie państw członkowskich odpowiedzialni za konkretne resorty 16. Z racji na zakres spraw, którymi zajmuje się Rada Unii Europejskiej, możliwych jest dziewięć konfiguracji Rady: Rada do spraw Ogólnych, Rada do spraw Zagranicznych, Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych, Rada do spraw Współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów, Rada do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii, Rada do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa, Rada do spraw Konkurencji, Rada do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury oraz najważniejsza z racji na materię artykułu Rada do spraw Ochrony Środowiska 17. Rada do spraw Ochrony Środowiska jest formacją Rady Unii Europejskiej składającą się z ministrów środowiska państw członkowskich UE. Spotkania odbywają się około cztery razy w roku 18. W zakresie prowadzonych przez siebie spraw, czyli polityki ekologicznej UE, pełni ona rolę decyzyjną. W przeważającej części kwestie związane z ochroną środowiska są regulowane w postaci dyrektyw Rady 19. Wśród podstawowych zadań Rady należy ponadto wymienić obowiązek popularyzowania idei zrównoważonego rozwoju działalności gospodarczej oraz podejmowanie kroków umożliwiających uzyskanie wysokiego poziomu jakości środowiska. W imieniu UE 14 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

15 Rada zawiera również umowy międzynarodowe z krajami trzecimi, a także organizacjami międzynarodowymi zajmującymi się problematyką środowiskową 20. Rada w swoich działaniach na rzecz ochrony środowiska jest zobowiązana do uwzględniania zasady ostrożności (art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej), zasady odpowiedzialności za wyrządzone szkody w środowisku naturalnym (zwanej inaczej zasadą zanieczyszczający płaci ), a także zasady działania zapobiegawczego. Prace Rady do spraw Środowiska przygotowuje i koordynuje specjalna jednostka Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER) Grupa Robocza ds. Środowiska lub Grupa Robocza ds. Międzynarodowych zagadnień Środowiska. Parlament Europejski Komisja Ochrony Środowiska, Zdrowia i Praw Konsumentów Istotną rolę w rozwoju zainteresowania UE ochroną środowiska odegrał Parlament Europejski (PE). Parlament jako organ kolegialny skupia się na trzech płaszczyznach działań kontroli politycznej, kontroli finansowej i współpracy przy tworzeniu unijnego prawodawstwa 21. Skuteczna realizacja powierzonych PE zadań wymagała stworzenia odpowiedniej struktury, w wyniku czego obecnie w Parlamencie funkcjonuje szereg komisji parlamentarnych, zarówno o charakterze stałym, jak i tymczasowym. W zakresie polityki ekologicznej UE najważniejszą z nich jest Komisja Ochrony Środowiska, Zdrowia i Praw Konsumentów (ang. Environment, Public Health and Food Safety, w skrócie ENVI), która działa od 1973 roku. Była to pierwsza tego typu jednostka w ramach Wspólnot Europejskich, zajmująca się kwestiami związanymi ze środowiskiem. W pierwotnej wersji ENVI składała się z 12 specjalistów, z czasem jednak liczba jej członków uległa zmianie i obecnie w jej skład wchodzi 68 osób, którymi są przedstawiciele partii politycznych. Przyjęty został jednocześnie odpowiedni wzorzec udziału poszczególnych partii w pracach Komisji. Zgodnie z tym podziałem Europejska Partia Obywatelska (ang. European People's Party and European Democrats) ma 24 członków, Partia Europejskich Socjalistów (ang. Socialist Group in the European Parliament) ma 17 członków, Europejska Partia Liberalno-Demokratyczna (ang. Alliance of Liberals and Democrats for Europe) ma 10 członków, Partia Zielonych/ Wolne Europejskie Przymierze (ang. Greens/Free European Alliance) ma 6 członków, Zjednoczona Lewica Europejska/Nordycka Zielona Lewica (ang. European United Left/Nordic Green Left) ma 4 członków, Unia dla Europejskich Grup Narodowych (ang. Union for Europe of the Nations Group) ma trzech członków, Demokraci (ang. Independence/Democracy Group) mają trzech członków, zaś bezpartyjni (ang. Non-attached) mają jednego członka 22. Misją ENVI jest monitorowanie aktywności UE w zakresie urzeczywistniania zamierzeń polityki ekologicznej. Szczególne znaczenie w tym zakresie mają wydawane przez ENVI specjalne raporty skupiające się na zebraniu i ocenie prawodawstwa w sferze ochrony środowiska. ENVI nadzoruje działalność Europejskiej Agencji ds. Leków (EMEA), Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), Biura ds. Żywności i Weterynarii (FVO) a także Europejskiego Centrum zapobiegania i kontroli Chorób (ECDC). Dodatkowo ENVI współpracuje z Komisją Europejską, a także z funkcjonującą w jej ramach Dyrekcją Generalną ds. Środowiska. W ramach tej kooperacji Komisja ENVI w imieniu PE przygotowuje opinie proponowanych przez KE koncepcji odnoszących się do problematyki prawa ochrony środowiska 23. Komisja ENVI, aby skutecznie realizować powierzone jej cele, korzysta przede wszystkim z pomocy Sekretariatu. Ponadto współpracuje z licznymi agencjami unijnymi, wśród których szczególne znaczenie mają m.in.: Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ang. The European Centre for Disease Prevention and Control, w skrócie ECDC), Europejska Agencja Substancji Chemicznych (ang. The European Chemicals Agency, w skrócie EChA), Europejska Agencja Ochrony Środowiska (ang. The European Environment Agency, w skrócie EEA), Europejska Agencja ds. Oceny Produktów Leczniczych (ang. The European Medicines Agency, w skrócie EMEA) oraz Biuro Żywności i Weterynarii (ang. The Food and Vetrerinary Office, w skrócie FVO) 24. Obecnie zakres obowiązków i uprawnień Komisji Ochrony Środowiska, Zdrowia i Praw Konsumentów uległ ograniczeniu w porównaniu do pierwotnej wersji 25. Czynnikiem decydującym w tym przypadku okazał się rozwój wielu innych instytucji i organów na szczeblu unijnym zajmujących się problematyką ochrony środowiska. Europejska Agencja Środowiska W 1994 roku swoją działalność rozpoczęła Europejska Agencja Środowiska (ang. European Environment Agency, w skrócie EEA) 26. Obecną podstawą prawną jej działalności jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

16 Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska, które ujednoliciło dotychczasowe regulacje prawne w tej materii 27. Jej rangę podkreśla fakt, iż EEA posiada autonomię oraz osobowość prawną 28. W zakresie swoich działań przysługuje jej w każdym państwie członkowskim UE zdolność do czynności prawnych, jaka jest przewidziana osobom prawnym w tych krajach 29. Członkiem EEA staje się automatycznie każde państwo członkowskie UE, uczestniczą w niej ponadto przedstawiciele z krajów wchodzących w skład Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Norwegia, Liechtenstein) oraz Szwajcaria i Turcja. Istnieje również kategoria tzw. krajów współpracujących z Agencją należą do nich: Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, była Jugosłowiańska Republika Macedonii oraz Serbia i Czarnogóra 30. EEA powstała, aby zapewnić państwom członkowskim UE i Komisji Europejskiej rzetelne i kompletne dane statystyczne oraz informacje na temat środowiska 31. Materiały zbierane przez EEA dotyczą w znacznej mierze stanu jakości wód i powietrza, kondycji gruntów, fauny i flory, odpadów, zasobów naturalnych, natężenia hałasu, chemikaliów oraz ochrony wybrzeży 32. Agencja skupia się na przedstawieniu kierunków zachodzących w środowisku zamian, a także analizowaniu czynników gospodarczych i społecznych pod kątem ich wpływu na środowisko. Agencja gromadzi i analizuje wszystkie informacje pochodzące z krajowych sieci informacyjnych, krajowe punkty kontaktowe oraz ośrodki tematyczne zlokalizowane w państwach członkowskich UE 33. Tym samym EEA stanowi główne źródło wiedzy o ochronie środowiska naturalnego w Europie, w związku z czym ma istotny głos przy programowaniu oraz przygotowywaniu działań zmierzających do poprawy stanu środowiska 34. EEA sprawuje ponadto kontrolę nad Europejską Siecią Informacji i Obserwacji Środowiska 35 oraz unijnym systemem informacji o środowisku (ang. Shared Environmental Information System, w skrócie SEIS) 36. Aby móc skutecznie propagować zachowania proekologiczne i upowszechniać miarodajne informacje o stanie środowiska, EEA prowadzi działalność wydawniczą 37, naukowo-badawczą oraz informacyjną 38. Adresatami jej działań jest społeczeństwo, środowisko biznesowe, akademickie oraz organizacje pozarządowe 39. Działalnością EEA kieruje Dyrektor Wykonawczy wspierany przez Zarząd oraz organ doradczy, czyli komitet naukowy, składający się z członków posiadających szczególne kwalifikacje w dziedzinie środowiska, desygnowanych przez zarząd na czteroletnią kadencję( ) 40. Dyrektor Wykonawczy, mianowany przez Zarząd na wniosek Komisji, sprawujący bieżące administrowanie nad Agencją, zajmuje się kadrami, a także opracowuje i realizuje zatwierdzone przez Zarząd decyzje 41. Wśród Partnerów EEA można wymienić Eionet Europejska Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska, Urząd Statystyczny UE (Eurostat), Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (Joint Research Centre), OECD, Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Żywności i Rolnictwa oraz Światowa Organizacja Zdrowia 42. Reasumując, obecnie możemy dostrzec znaczny rozwój i rozbudowę organów i instytucji skupiających się na polityce ekologicznej Unii Europejskiej. Wynika to z ważkości polityki ekologicznej, a także podkreśla jej skomplikowaną strukturę. Podstawowe znaczenie odgrywa zwłaszcza Europejska Agencja Środowiska, Rada do Spraw Środowiska, Komisja Ochrony Środowiska i Praw Konsumentów oraz Dyrekcja Generalna do Spraw Środowiska. W zakresie ich kompetencji leży realizacja polityki ekologicznej oraz stanie na straży przestrzegania norm prawa ochrony środowiska w państwach członkowskich UE oraz strukturach unijnych. 1 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 2 M. Herdegen, Prawo europejskie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006, s Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007 r, s W obecnej kadencji jest nim Janez Potočnik. 5 Jej pracami kieruje Dyrektor Generalny Karl Falkenberg. Siedziba Dyrekcji, podobnie jak w przypadku Komisji Europejskiej, znajduje się w Brukseli. Wyjątek stanowi oddział zajmujący się ochroną przed promieniowanie, którego siedziba mieści się w Luksemburgu. 6 B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Zagadnienia podstawowe, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2010, s Broszura z września 2010 roku, wydanej przez Komisję Europejską poświęconą Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska, źródło: s. 1, dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 8 Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska, s Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 10 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 11 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 12 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 13 K. Wojtaszczyk, Integracja europejska. Wstęp, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska, s A. Kuś, Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010 r., s M. Herdegen, Prawo europejskie, s Załącznik Decyzji Rady z dnia 1 grudnia 2009 r. ustanawiająca wykaz składów Rady uzupełniający składy, o których mowa w art. 16 ust. 6 akapity drugi i trzeci Traktatu o Unii Europejskiej, źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 18 W. Dworak, A. Haładyj, Organizacja ochrony środowiska w Unii Europejskiej w ujęciu podmiotowym, [w:] M. Rudnicki (red.) Organizacja ochrony środowiska, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011 r., s B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska, s Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 21 B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska, s Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 23 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 24 Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 25 G. Dębicka Fobke, M. Jankowska, Zagadnienia i wytyczne dotyczące ochrony środowiska w Unii Europejskiej, Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa 2004, s Powstała na mocy Rozporządzenia Rady EWG 12/1210/90 z dnia 7 maja 1990 r. w sprawie utworzenia Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska oraz sieci informacji i obserwacji środowisk (Eionet), zmodyfikowanego wkrótce Rozporządzeniem nr 933/1990 w roku 1993 oraz Rozporządzeniem 1641/2003 z 2003 roku, Prawo Ochrony Środowiska Wspólnot Europejskich, t. I Zagadnienia Ogólne, Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa 1994, s Dz. Urz. UE L 126 z , str B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska, s W. Dworak, A. Haładyj, Organizacja ochrony środowiska, s W. Dworak, A. Haładyj, Organizacja ochrony środowiska, s Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska, s Art. 3 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska (Dz. Urz. UE L 126 z , str. 13). 33 Artykuł 3 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska (Dz. Urz. UE L 126 z , str. 13). 34 G. Dębicka-Fobke, M. Jankowska, Zagadnienia i wytyczne dotyczące ochrony środowiska, s Europejska Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska (ang. European Environment Information and Observation Network, w skrócie EIONET). Misją EIONET jest zapewnienie terminowego przesyłania wiedzy oraz jakości przesyłanych danych i informacji dla oceny stanu środowiska w Europie, źródło: W. Dworak, A. Haładyj, Organizacja ochrony środowiska w Unii, s SEIS powstaje przy współpracy EEA z KE w celu ustalenia wspólnie z państwami członkowskimi zintegrowanego i ogólnego w całej UE systemu informacji o środowisku. Ma to umożliwić stworzenie wirtualnej, kompatybilnej i spójnej bazy wiedzy na temat środowiska. Jego założeniem jest przyśpieszenie i usprawnienie systemu wymiany informacji w tym zakresie, źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 37 EEA wydaje m.in. sprawozdania tematyczne, raporty, analizy, oraz mapy przedstawiające stan środowiska w Unii Europejskiej. 38 W. Dworak, A. Haładyj, Organizacja ochrony środowiska w Unii, s Źródło: dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 40 Art. 10 ust. 2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska, (Dz. Urz. UE L 126 z , str. 13). 41 art. 9 ust. 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska (Dz. Urz. UE L 126 z , str. 13). 42 Europejska Agencja Środowiska (EEA) kim jesteśmy, co robimy i jak to robimy, źródło: s. 5, dostęp z dnia 7 grudnia 2012 r. 16 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

17 Kilka uwag o planowaniu mgr Kamil Śledź, doktorant w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego Przystosowanie się i tworzenie relacji z otoczeniem to jeden z koniecznych warunków istnienia, a także rozwoju każdej organizacji. Ww. otoczenie, ulegając ciągłym, często nieprzewidywalnym i złożonym zmianom, powoduje różnego rodzaju zagrożenia dla funkcjonowania tego podmiotu, jednocześnie narzucając mu konieczność dostosowywania się do nowych warunków, umożliwiając zmiany i stymulując jego dalszy rozwój 1. Przykładem tego typu organizacji jest niewątpliwie przedsiębiorstwo, potocznie zwane firmą, dla którego konieczność przystosowania się do warunków otoczenia, które się zmieniają, wymaga zarządzania strategicznego, które polega na niepogorszeniu jego wyników poprzez zarządzanie oparte na opracowaniu i przyjęciu strategii, tj. planu rozwoju i odpowiedzi na możliwości oraz trudności, jakie mogą wyniknąć ze zmian zachodzących w jego otoczeniu 2. Planowanie strategiczne, będąc jedną z podstawowych funkcji zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, daje mu możliwość: 1) zabezpieczenia się przed niepewnością, 2) uczynienia przedsiębiorstwa bardziej stabilnym, poprawiając jego funkcjonowanie pomimo zmieniającego się otoczenia oraz istnienia zagrożeń zewnętrznych, 3) zmniejszenia ryzyka związanego z prowadzeniem jego działalności, 4) wykorzystania szans, jakie mogą pojawić się przed nim, pomagając wzmocnić jego pozycję na rynku, 5) koordynacji poszczególnych obszarów jego funkcjonowania 3. Za innego typu organizację należałoby uznać państwo, rozumiane jako forma organizacji społeczeństwa globalnego, związana terytorialnie i hierarchicznie zorganizowanym przymusem państwowym i spełniająca funkcje wyznaczone przez układ sił klasowych i stopień rozwoju społecznego 4. Ww. organizacji można przypisać różnego rodzaju funkcje, tj. faktyczne działania bądź skutki działań podejmowanych przez administrację publiczną czy też zadania tejże administracji, które można wyróżnić, analizując teksty prawne 5. Katalog funkcji państwa w gospodarce nie jest jednolity. Funkcje państwa różnią się w zależności od przyjętego przez dane państwo modelu/ustroju gospodarczego, różne są również organy je wykonujące. Można wyróżnić funkcje ochronne czy ogólnospołeczne, zależnie od poziomu rozwoju danego społeczeństwa 6, czy też funkcje służące ukazaniu aktywności państwa w gospodarce, w tym: alokacyjną, redystrybucyjną, stabilizacyjną i socjalną 7. Pomimo niejednolitości katalogu stosowania różnego rodzaju terminów na określenie danej funkcji, można stwierdzić, że są one podobne, a wśród często powtarzających się funkcji państwa w gospodarce wskazuje się planowanie makroekonomiczne (gospodarcze). Samo planowanie gospodarcze, będące zjawiskiem ekonomicznym, doczekało się różnorodnych definicji, często też poprzez wskazanie pewnych cech tego procesu, takich jak: aktywność planowania (świadomość w projektowaniu i kierowaniu przebiegów rozwoju społeczno- -gospodarczego), kompleksowość (powszechność i zasięg oddziaływania), ciągłość (realizacja planu nie kończy procesu planowania) czy też elastyczność planowania (możliwość korygowania założonych celów na każdym etapie) 8. W najszerszym ujęciu planowanie oznacza każdą działalność państwa, która zmierza do spowodowania określonego zachowania jej adresatów, które nie nastąpiłoby w oparciu o posiadaną przez nich wiedzę o sytuacji panującej na rynku. W węższym ujęciu planowanie polegać będzie na koordynacji ex ante czynników kontrolowanych do osiągnięcia celów zawartych w programach i przewidywanych prognozach, których efektem są plany, wyrażające cele i środki służące ich osiągnięciu 9. O ile uzasadnieniem planowania gospodarczego w państwach socjalistycznych były ideologiczno- -polityczne założenia, na których był oparty ustrój tych państw, to w przypadku państw kapitalistycznych mamy do czynienia z czysto pragmatycznymi przesłankami 10, wśród których można byłoby wymienić: potrzebę odbudowy czy też modernizacji gospodarki bądź też świadomą reakcję na powstające zagrożenia (kryzys) 11. Ponadto planowanie gospodarcze może przyczynić się do: 1) pobudzenia rozwoju nauki, techniki i systemu społeczno-politycznego, doskonaląc organizację państwa w aspekcie społecznym, politycznym i gospodarczym, 2) ukazania nowych problemów, które nie mogą być rozpoznane, ewentualnie są rozpoznane i rozwiązywane błędnie przez organy administracji, 3) koordynacji działalności administracji, 4) ułatwiania podejmowania decyzji przez rząd z jednoczesnym zmniejszeniem ryzyka podjęcia decyzji wadliwych 12. Na potrzebę planowania gospodarczego wskazują również doktryny ekonomiczne, w których jako uzasadnienie planowania wskazuje się między innymi: kryzysy gospodarcze, bezrobocie, kryzys wartości liberalnych, wzrost znaczenia tendencji totalitarnych, wzrost oczekiwań społecznych w zakresie poprawy warunków materialnych życia społecznego i jednocześnie postuluje się zasady dotyczące formy i stylu planowania, a mianowicie: demokratyzm, ograniczoność, selektywność, pośredniość lub perswazyjność, racjonalność lub naukowość i konstruktywność 13. Jako głównych przedstawicieli doktryn ekonomicznych opowiadających się za planowaniem w kapitalizmie można wskazać: J. K. Galbraith, R. Heilbroner, R. Theobald, R. Solow, A. Toffler, B.M. Gross 14. Doktryny ekonomiczne wskazują ponadto na zagrożenia mogące płynąć z centralnego planowania gospodarczego, a mianowicie: biurokratyzację, centralizację, rozkład więzi społecznych, obniżenie efektywności gospodarczej czy też ograniczenie suwerenności podmiotów gospodarczych 15. Podane wyżej argumenty wskazują na potrzebę i uzasadnienie planowania gospodarczego we współczesnych państwach kapitalistycznych. Jednocześnie, w świetle przytoczonych wyżej argumentów, można uznać za niezrozumiałą i nieuzasadnioną rezygnację z planowania gospodarczego w Polsce po 1989 roku, wskazując na jego socjalistyczny rodowód i sprzeczność z ideami wolności gospodarczej 16. Planowanie gospodarcze jest jednym z istotnych przejawów działalności państwa kapitalistycznego, na co wskazuje choćby rozbudowany francuski system planowania gospodarczego z właściwymi mu podmiotami realizującymi funkcję planowania. Ponadto przytoczone na wstępie określenie,,firmy i państwa jako pewnego rodzaju organizacji i wskazanie na pozytywne znacznie planowania w skali mikro prosi się o przeniesienie i szersze niż obecnie wykorzystanie tej instytucji w większej organizacji, jaką jest państwo. 1 I. Penc Pietrzak, Planowanie strategiczne w nowoczesnej firmie, Oficyna, 2010 r., s Tamże, s Tamże, s C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, LexisNexis, 2007 r., s B. Popowska, Funkcje współczesnej administracji gospodarczej. Księga dedykowana Profesor Teresie Rabskiej, Wydawnictwo Poznańskie, 2006 r., s C. Kosikowski, Publiczne, s L. Grabski, I. Rutkowski, W. Wrzosek, Interwencjonizm państwa na rynku, Oficyna Wydawnicza SGH, 1994 r., s K. Strzyczkowski, Administracyjnoprawne instytucje planowania, Wydawnictwa UW, 1985, s C. Kosikowski, Publiczne, s A. Wróbel, Centralne planowanie państwowe. Studium Administracyjno-prawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1990 r., s K. Strzyczkowski, Podstawowe problemy prawne planowania, PWN, 1990 r., s C. Kosikowski, Problemy prawne planowania i zarządzania gospodarką narodową i finansami publicznymi we Francji powojennej, Acta Universitaits Lodziensis Folia Iuridica 2, 1981 r., s W. Lamentowicz, Kapitalizm i reformy społeczne, Wydawnictwa UW, 1987 r., s Tamże, s Tamże, s C. Kosikowski (red.), Państwo i prawo w gospodarce rynkowej. Problemy dostosowawcze, Wydawnictwo UŁ, 1993 r., s. 25. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

18 Przysposobienie dzieci w prawie polskim Sylwia Łazuk, studentka III roku administracji I stopnia, III roku prawa, II roku międzynarodowych stosunków gospodarczych I stopnia niniejszym artykule chciałabym przedstawić W Czytelnikom Biuletynu... problematykę przysposobienia dzieci. Poprzez omawianie poszczególnych elementów przysposobienia postaram się pokazać, w jaki sposób ustawodawca uregulował tę instytucję oraz odpowiem na kilka najczęściej pojawiających się pytań, np. czy dziadkowie mogą adoptować wnuka, jak wygląda procedura przysposobienia i ile kosztuje postępowanie przed sądem. Zacznijmy jednak od tego, czym owo przysposobienie jest. Pojęcie i funkcje przysposobienia Zgodnie z art k.r.o. 1 przysposobienie (adopcja) polega na stworzeniu między przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku, jaki istnieje między rodzicami a dziećmi. Nie jest on zatem, w przeciwieństwie do naturalnego stosunku rodzicielskiego, oparty na biologicznym pochodzeniu (choć osoby pozostające w stosunku przysposobienia mogą być niekiedy ze sobą spokrewnione). Jest to stosunek sztucznie wykreowany przez prawo, mający być jednak ze względu na doniosłe racje społeczne i nadane mu funkcje niejako imitacją naturalnego stosunku rodzicielskiego 2. Przysposobienie pełni dwie podstawowe funkcje. Po pierwsze, ma na celu dobro małoletniego (zasada dobra dziecka), ale służy też przysposabiającym, którzy w ten sposób zaspokajają naturalny instynkt opiekuńczy. Po drugie, instytucja przysposobienia umożliwia dziecku wychowanie w zastępczym środowisku rodzinnym, gdy jest ono pozbawione pieczy rodzicielskiej. Zatem pokrewieństwo łączące przysposabiającego z przysposobionym nie jest przeszkodą do wydania orzeczenia o przysposobieniu 3. W związku z tym adopcja wnuka przez dziadków jest jak najbardziej możliwa. Przesłanki przysposobienia Przesłanki przysposobienia możemy podzielić na trzy grupy: przesłanki odnoszące się do przysposabianego, przesłanki odnoszące się do przysposabiającego oraz przesłanki odnoszące się do innych osób, np. do rodziców dziecka, które ma być przysposabiane. Zacznijmy od przesłanek odnoszących się do osoby, która ma być przysposobiona. Zgodnie z art k.r.o. przysposobiona może być tylko osoba małoletnia, przy czym wystarczy, gdy warunek małoletności będzie spełniony w dniu złożenia wniosku o przysposobienie ( 2). Zatem osiągnięcie przez dziecka pełnoletności w trakcie trwania postępowania o przysposobienie nie stanowi przeszkody w jego przysposobieniu. Drugą przesłanką zawartą w art k.r.o. jest dobro dziecka. Nie wchodzą więc w rachubę wyłącznie względy majątkowe (np. dodatkowe pieniądze związane z adopcją dziecka) czy praktyczne (np. zapewnienie sobie opieki na starość). Trzecia przesłanka zawarta jest w art k.r.o. i mówi, że przysposobienie nie może być orzeczone po śmierci osoby, która ma być przysposobiona, choćby śmierć nastąpiła już po wszczęciu postępowania o przysposobienie. Ostatnia przesłanka zgoda przysposabianego, który ukończył 13 lat - została zawarta w art k.r.o. Jest to uprawnienie osobiste przysposabianego i nie może go wyrazić za niego przedstawiciel ustawowy. Zgoda ta jest wyrażana przed sądem, który wzywa na rozprawę osoby, których zgoda na przysposobienie jest potrzebna (art k.p.c.) 4. Zgoda może być odwołana do chwili wydania orzeczenia przez sąd II instancji 5. Osoba przysposabiająca musi odpowiadać innym warunkom. Po pierwsze, zgodnie z art k.r.o. musi ona posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, czyli musi być osobą pełnoletnią, a jednocześnie nieubezwłasnowolnioną. Poza tym, przysposabiający musi posiadać kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będzie on należycie wywiązywał się z obowiązków przysposabiającego (art k.r.o.). W tym przepisie nie ma decydującego znaczenia stopień zamożności osoby, która chce adoptować dziecko, ale stan ubóstwa przysposabiającego może być przeszkodą przysposobienia. Ustawodawcy chodzi jednak o odpowiedni poziom moralny oraz chociażby podstawowe umiejętności wychowawcze, a także odpowiedni stan zdrowia (zwłaszcza brak chorób, które mogłyby zagrozić zdrowiu dziecka). Ważne są także warunki, w jakich mieszka przysposabiający. Kolejnym warunkiem, jaki musi spełnić przysposabiający, jest odpowiednia różnica wieku między nim a przysposabianym (art k.r.o.). Ustawodawca nie określił tej różnicy wiekowej. Przyjmuje się zatem, że powinna ona być taka, jak zwykle istnieje między rodzicami a dziećmi. Różnica taka daje bowiem gwarancję stworzenia dziecku normalnych warunków rodzinnych. Przyjąć można, iż zasadniczo różnica ta powinna wynosić przynajmniej 18 lat, ale nie jest to reguła sztywna. Przesłanka odpowiedniej różnicy wieku podlega ocenie według indywidualnych okoliczności danej sprawy. I tak np. w orzeczeniu z 22 czerwca 1972 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że jeśli 27-letni mężczyzna jest mężem matki przysposabianego i je wychowuje, a dobro dziecka przemawia za przysposobieniem, to różnica 13 lat nie może stanowić przeszkody do przysposobienia 6. Następny warunek to zgoda przysposabiającego na przysposobienie. Dokonuje się ona poprzez złożenie wniosku o orzeczenie przysposobienia (art k.r.o. i art k.p.c.). Jest to uprawnienie osobiste przysposabiającego i nikt inny nie może go wyrazić 7. Ostatni warunek to pozostawanie przy życiu przysposabiającego. Zasadniczo przysposobienie nie może być orzeczone po śmierci przysposabiającego.istnieje jednak wyjątek od tej reguły. Wystąpienie łącznie warunków z art i 3 k.r.o., tj. po pierwsze, gdy obaj małżonkowie wystąpili z żądaniem przysposobienia, jeden z nich zmarł po wszczęciu postępowania, a drugi podtrzymuje żądanie przysposobienia wspólnego, a po drugie, gdy przed wszczęciem postępowania przysposabiany przez dłuższy czas pozostawał pod pieczą wnioskodawcy (lub wnioskodawców) i między stronami wytworzyła się więź jak między rodzicami a dziećmi 8 powoduje, że przysposobienie może zostać orzeczone. Trzecia grupa przesłanek przysposobienia dotyczy m.in. rodziców dziecka, które ma być przysposobione. Chodzi tu głównie o ochronę interesów dziecka oraz ich interesu osobistego, dlatego też ustawodawca wymaga ich zgody na przysposobienie. Zgodnie z art k.r.o. do przysposobienia jest potrzebna zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni wcześniej pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. W sytuacji gdy rodzice dziecka zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, dla dziecka ustanawia się opiekuna, którego zgoda jest potrzebna do przysposobienia dziecka. Zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej, niż po upływie 6 tygodni od urodzenia się dziecka (art k.r.o.). Tym samym ustawodawca daje rodzicom czas na podjęcie decyzji, czy na pewno chcą oddać dziecko do adopcji, czy postanowią je wychować sami. Zgodnie z art k.r.o. rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Po wyrażeniu takiej zgody rodzicom nie przysługuje władza rodzicielska ani prawo do kontaktów z dzieckiem. Rodzaje przysposobienia W polskim prawie wyróżniamy cztery rodzaje przysposobienia: przysposobienie pełne, przysposobienie niepełne, przysposobienie całkowite (pełne nierozwiązywalne) i przysposobienie zagraniczne. Przysposobienie pełne jest podstawowym modelem przysposobienia. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa również w stosunkach do krewnych przysposabiającego (art k.r.o.). Innymi słowy przysposobiony wchodzi do rodziny przysposabiającego. Poza tym zgodnie z art k.r.o. ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki wspomnianych krewnych względem niego. Skutki przysposobienia rozciągają się także na zstępnych przysposobionego (art k.r.o.), np. dzieci przysposobionego stają się wnukami przysposabiającego. Przysposobiony otrzymuje w zasadzie nazwisko przysposabiającego, a jeśli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeśli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka nazwisko, które noszą lub nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa (art k.r.o.). Jeśli jednak przysposabiany zgłosi stosowne żądanie, a przysposabiający wyrazi na to zgodę, sąd będzie musiał zamieścić w orzeczeniu o przysposobieniu postanowienie, ze przysposobiony będzie nosił nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i nazwiska przysposabiającego. Jeśli któryś z nich nosi nazwisko złożone, sąd rozstrzygnie, który z członów wejdzie do nazwiska przysposobionego ( 2). Możliwa jest też zmiana w orzeczeniu o przysposobieniu imienia lub imion przysposobionego. Jeśli przysposobiony ukończył 13 lat, może to nastąpić tylko za jego zgodą, a jeżeli jest młodszy, powinien zostać wysłuchany przez sąd (art k.r.o.). Zmiana imienia możliwa jest tylko na wniosek przysposabiającego. Przysposabiający uzyskuje władzę rodzicielską nad przysposobionym, a tym samym wygasa dotychczasowa władza rodziców naturalnych lub opiekunów. Natomiast jeżeli jeden z małżonków przy- 18 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

19 sposobił dziecko drugiego małżonka, władza rodzicielska przysługuje wspólnie obojgu małżonkom (art i 2 k.r.o.). Do aktu urodzenia przysposobionego wpisuje się wzmiankę dodatkową o przysposobieniu (art. 47 ust 1 p.a.s.c. 9 ). Sąd może także orzec o sporządzeniu nowego aktu urodzenia, w którym jako rodziców przysposobionego wpisuje się przysposabiających. Dzieje się tak na wniosek przysposabiającego za zgodą przysposobionego, jeżeli ukończył lat 13 (jeżeli jest młodszy po jego wysłuchaniu) albo na wniosek przysposobionego za zgodą przysposabiającego. Dotychczasowy akt urodzenia nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów (art. 49 ust. 1, 1a i 2 p.a.s.c.) 10. Przysposobienie pełne może zostać rozwiązane z ważnych powodów, jeśli nie sprzeciwia się to dobru dziecka. Przysposobienie niepełne wywołuje natomiast skutki ograniczone, tj. ogranicza się tylko do wywołania podstawowego skutku prawnego powstania między przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku, jaki istnieje między rodzicami a dziećmi, z tym, że skutki rozciągają się także na zstępnych przysposobionego ( zgodnie z art k.r.o.). Jednakże skutki te nie odnoszą się do krewnych przysposabiającego. Warto także dodać, że przysposobienie niepełne może zostać przekształcone w przysposobienie pełne, o ile zajdą przesłanki zawarte w art k.r.o., czyli żądanie przysposabiającego i zgoda osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna. Wszelkie pozostałe regulacje (dotyczące m.in. imienia i nazwiska przysposobionego, rozwiązania przysposobienia) są regulowane w ten sam sposób jak w przypadku przysposobienia pełnego. Kolejnym rodzajem przysposobienia jest przysposobienie całkowite. Dochodzi ono do skutku wtedy, gdy rodzice wyrazili zgodę na przysposobienie swojego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. W tym wypadku dziecko traktowane jest identycznie jak naturalne dziecko przysposabiającego, a co za tym idzie tworzony jest nowy akt urodzenia dziecka, w którym jako rodziców wpisuje się przysposabiających. Dziecko otrzymuje także nazwisko nowych rodziców. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich rodzajów przysposobienia, przysposobienie całkowite nie może zostać rozwiązane. Ostatnim rodzajem przysposobienia jest przysposobienie zagraniczne. Owo przysposobienie powoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w RP na miejsce zamieszkania w innym państwie. Ustawodawca oprócz przesłanek odnoszących się do każdego przysposobienia wymaga także spełniania dodatkowych wymogów. Pierwszy z nich zawarty jest w art k.r.o. i mówi o zapewnieniu przysposabianemu zastępczego środowiska rodzinnego za granicą w przypadku, gdy nie jest to możliwe w Polsce. Druga przesłanka zawarta jest natomiast w art. art k.r.o. i mówi o tym, że zanim nastąpi przysposobienie musi upłynąć określony przez sąd opiekuńczy okres osobistej styczności przysposabiającego z przysposobionym w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposobionego w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowości w RP. Tryb przysposobienia Zgodnie z art k.r.o. ustanowienie przysposobienia należy do wyłącznej kompetencji sądu opiekuńczego. Postępowanie jest wszczynane wyłącznie na wniosek przysposabiającego złożony w sądzie opiekuńczym właściwym dla osoby przysposabiającego lub osoby mającej być przysposobioną (art i 2 k.p.c.). Taki wniosek jest wolny od opłat. Sąd opiekuńczy orzeka o przysposobieniu w trybie postępowania nieprocesowego po przeprowadzeniu rozprawy, która jest obligatoryjna. Na rozprawę wzywany jest przysposabiający oraz osoby, których zgoda na przysposobienie jest potrzebna (art i 2 k.p.c.) Na rozprawę nie są natomiast wzywani rodzice, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego 11. Sąd może także ze względów wychowawczych ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego w postępowaniu (art k.p.c.). Przed wydaniem orzeczenia sąd opiekuńczy musi zasięgnąć opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego lub innej placówki specjalistycznej (art k.p.c.). Postanowienie orzekające przysposobienie powinno zawierać: rozstrzygnięcie w przedmiocie przysposobienia, rodzaj przysposobienia oraz inne elementy regulujące np. kwestie imienia i nazwiska przysposabianego. Wzmiankę o przysposobieniu wpisuje się także do aktu urodzenia, stąd też sąd opiekuńczy przesyła odpis prawomocnego postanowienia o przysposobieniu do Urzędu Stanu Cywilnego. Postanowienie orzekające przysposobienie staje się skuteczne po uprawomocnieniu. Takiego postanowienia sąd nie może zmienić ani uchylić (art. 588 k.p.c.). Niemniej jednak, zgodnie z art. 518 k.p.c., na postanowienie sądu przysługuje apelacja. Rozwiązanie przysposobienia Zgodnie z art k.r.o. ustawodawca przewiduje możliwość rozwiązania przysposobienia. Występują dwie przesłanki, od których uzależnia się możliwość rozwiązania stosunku przysposobienia: wystąpienie ważnego powodu uzasadniającego jego rozwiązanie oraz zgodność takiego orzeczenia z dobrem małoletniego dziecka 12. Z powyższego można wywnioskować, ze nawet w chwili wystąpienia ważnych powodów nie można rozwiązać przysposobienia, gdy naruszałoby to dobro dziecka. Jakie są zatem skutki rozwiązania przysposobienia? Otóż, zgodnie z zasadą zawartą w art k.r.o., z momentem rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki, przy czym jeżeli rozwiązanie nastąpiło po śmierci przysposabiającego, uważa się, że skutki te ustały z chwilą jego śmierci 13. Wszystkie stosunki pomiędzy przysposobionym a przysposabiającym oraz jego rodziną wygasają, a odżywają stosunki wobec krewnych przysposobionego. Poza tym rodzice biologiczni odzyskują władzę rodzicielską nad swoim dzieckiem. Mimo wszystko, przysposobiony zachowuje nabyte wskutek przysposobienia imię i nazwisko (chyba że sąd w orzeczeniu postanowi inaczej). Tryb rozwiązania przysposobienia Rozwiązanie przysposobienia następuje w trybie procesu przed rejonowym sądem rodzinnym (art. 17 pkt 1 k.p.c.). Osobami legitymowanymi do wystąpienia z powództwem o rozwiązanie przysposobienia są: przysposobiony, jeżeli ukończył 18 lat (w imieniu małoletniego może wystąpić kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy), przysposabiający lub prokurator. Pozew o rozwiązanie przysposobienia, w przeciwieństwie do wniosku o ustanowienie przysposobienia, jest płatny i kosztuje 200 zł. W sprawie mogą wziąć udział rodzice naturalni dziecka, jednak tylko jako osoba trzecia (interwenient uboczny). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z r. 14 mają oni bezpośredni i osobisty interes prawny w sprawie, gdyż w przypadku rozwiązania przysposobienie odżywają prawa i obowiązki istniejące jeszcze przed orzeczeniem przysposobienia. Wyrok rozwiązujący przysposobienie ma charakter konstytutywny i cechuje go rozszerzona prawomocność, ponieważ wywiera wskutek także wobec osób trzecich (art k.p.c.) 15. Reasumując, procedura przysposobienia w prawie polskim jest dosyć skomplikowana. Ustawodawca uregulował wszystko bardzo dokładnie ze względu na doniosłość instytucji przysposobienia, jak też ze względu na fakt dobra dziecka, które ma zostać przysposobione. Wszelkie kwestie proceduralne zezwalające na przysposobienie i pozwalające na jego rozwiązanie, zostały szczegółowo ujęte w kilku aktach prawnych, co świadczy o zupełności systemu w tej kwestii. 1 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. z 2012 r., poz. 788 tekst jedn. 2 M. Goettel, Prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, s A. Bieliński. M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011, s Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm. 5 A. Bieliński. M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011, s Wyrok SN dnia 22 czerwca 1972 r., III CRN 133/72 (OSPiKA 1973, poz. 123). 7 Ibidem, s M. Goettel, Prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, s Ustawa z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz. U. z 2011 r., Nr 212, poz tekst jedn. ze zm. 10 M. Goettel, Prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, s A. Bieliński. M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011, s A. Bieliński. M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011, s M. Goettel, Prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, s Postanowienie Sądu Najwyższego z r. ( II CZ 139/68, OSNC 1969, Nr 5, poz. 96). 15 A. Bieliński. M. Pannert, Prawo rodzinne, Warszawa 2011, s BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU GRUDZIEŃ STYCZEŃ

20 Holding jako instytucja prawno-gospodarcza Agnieszka Kołejda, studentka V roku prawa Polski ustawodawca nie wprowadził do systemu prawnego instytucji holdingu. Termin ten zaczerpnięty został do polskiej praktyki z literatury zagranicznej. Do polskich aktów prawnych, które zawierają uregulowania dotyczące tego sposobu kooperacji przedsiębiorców odnoszą się w pewnym zakresie m.in.: ustawa o rachunkowości 1, ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 2, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 3 czy prawo bankowe 4. Podstawowym aktem prawnym w kontekście tzw. prawa holdingowego pozostaje niewątpliwie kodeks spółek handlowych 5. Instytucja holdingu oraz tzw. umów holdingowych zostały natomiast ustawowo uregulowane w prawie niemieckim, które w odróżnieniu od polskiego prawodawcy, nie pozostawiło tej sfery regulacji stronom stosunku prawnego. Interdyscyplinarny charakter tej instytucji prawa powoduje, że regulacje dotyczące holdingu obejmują zarówno sferę prawa prywatnego, jak i publicznego 6. Istota instytucji Istnienie stosunku dominacji jest nieodzownym elementem każdego stosunku holdingowego 7. Formalno-prawną podstawą funkcjonowania holdingu jest akt nabycia udziału kapitałowego. Do powstania stosunku dominacji i zależności nie jest konieczne zawieranie jakiejkolwiek umowy. Holding może ponadto powstać w wyniku wydzielania przedsiębiorstw, ich łączenia lub przekształcenia przedsiębiorstw wielozakładowych 8. Tworzenie holdingów poprzez przekształcenie przedsiębiorstw wielozakładowych odbywa się na podstawie przepisów ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Powstający na skutek holdingu stosunek zależności nie powoduje utraty samodzielności i osobowości prawnej przez jego uczestników. Zależność pomiędzy podmiotami odnosi się do sfery gospodarczo-organizacyjnej jednostki kontrolowanej. Stosunek holdingu nie prowadzi również do powstania nowego przedsiębiorstwa, gdyż stanowi jedynie swoisty typ powiązań i zależności prawnych, organizacyjnych i gospodarczych pomiędzy podmiotem kontrolującym a jednostką zależną gospodarczo 9. Wyróżnić należy dwa zasadnicze elementy holdingu, po pierwsze powiązania kapitałowe, po drugie uprawnienia, które przysługują jednemu podmiotowi względem drugiego w związku z nabytym udziałem kapitałowym. Podkreślić należy, że istota holdingu sprowadza się do dominacji jednego przedsiębiorstwa nad drugim. Sam holding nie uzyskuje osobowości prawnej, pomimo że postrzegany jest jako faktyczna jedność. Wszyscy uczestnicy tego stosunku prawnego zachowują podmiotowość prawną, aczkolwiek prowadzą swoje przedsiębiorstwa, mając na uwadze strategiczny cel, dla którego utworzony został holding. Uprawnienia spółki dominującej mogą wynikać z ustawy albo z umowy 10. Oprócz elementu dominacji i zależności w doktrynie podkreśla się również konieczność istnienia celu holdingowego. Celem holdingowym jest, zgodnie z ogólnym założeniem, maksymalizacja zysków, związana z zarządzaniem spółką zależną. Twierdzi się, że ów cel stanowi warunek sine qua non istnienia tego typu powiązania gospodarczego 11. Od holdingu należy odróżnić pojęcie koncernu, który stanowi samodzielną pod względem prawnym kooperację przedsiębiorców. W przypadku koncernu mamy do czynienia z duża ilością przedsiębiorstw zależnych, pozostających pod wspólnym kierownictwem przedsiębiorstwa dominującego. Jednolite kierownictwo to podstawowy wyznacznik, który pozwala odróżnić koncern od holdingu. Obok umów odnoszących się bezpośrednio do oddziaływania jednostki dominującej na podmiot zależny, strony mogą nawiązać wiele stosunków cywilnych, które łączą się z holdingiem. Mają postać umów zarówno nazwanych, jak i nienazwanych. Należą do nich m.in.: umowy najmu, dzierżawy, know-how czy licencji 12. W praktyce na stosunek holdingu składa się wiele innych porozumień dotyczących np. zakazu konkurencji między uczestnikami holdingu, regulujących powiązania ekonomiczno-finansowe, np. planowanie podatkowe i kwestie rachunkowości, dotyczące przepływu i udostępniania informacji odnośnie holdingu. Holding w k.s.h. Kodeks spółek handlowych zawiera szczątkową regulację dotyczącą prawa holdingowego w art. 4-7 k.s.h. Zgodnie z art. 4 1 pkt 4 spółka dominująca to spółka handlowa, która: - dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu także jako zastawnik albo użytkownik bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub - jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub - jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub - członkowie zarządu spółki dominującej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub - dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub - wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej. Od spółki dominującej należy odróżnić pojęcie spółki powiązanej (kapitałowej), w której inna spółka handlowa lub spółdzielnia powiązana dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu wspólników albo 20 GRUDZIEŃ STYCZEŃ 2013 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU