UKŁAD ŻYWICIEL-PASOŻYT: MEDYCZNE ASPEKTY INTERAKCJI MIĘDZY DWOMA ORGANIZMAMI O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU W MEDYCYNIE
|
|
- Bogna Lis
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 UKŁAD ŻYWICIEL-PASOŻYT: MEDYCZNE ASPEKTY INTERAKCJI MIĘDZY DWOMA ORGANIZMAMI O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU W MEDYCYNIE (na podstawie: Hadaś E. Układ żywiciel-pasożyt: Interakcja między dwoma organizmami o szczególnym znaczeniu w medycynie. red. W. Kasprzak - Materiały do seminariów z Biologii, wyd. IV., Wydawnictwo Uczelniane AM, 59-66, Układ żywiciel-pasożyt oraz wynikające z tego układu zjawiska mogą być rozpatrywane w odniesieniu do dwóch organizmów, które są ze sobą powiązane faktem pasożytowania jednego na drugim lub w drugim. Układ ten może być również rozpatrywany w zakresie uwzględniającym powiązania fizjologiczne i biochemiczne pomiędzy żywicielem a pasożytem. Tak różne aspekty analizowania układu pasożyt-żywiciel pozwalają na uwzględnienie, niekiedy w bardzo wąskim zakresie, przystosowania organizmu do pasożytniczego trybu życia, które obejmują modyfikacje jego różnych narządów i układów jak również fizjologię i metabolizm pasożyta. Analizy te często dotyczą tylko jednego z elementów układu, częściej pasożyta niż żywiciela. Przy omawianiu oddziaływań zachodzących w układzie pasożyt-żywiciel najbardziej interesujące wydają się reakcje prowadzące do przystosowania się pasożyta do warunków fizjologicznych i biochemicznych żywiciela oraz reakcje zachodzące w układzie immunologicznym żywiciela, jako odpowiedź na obecność pasożyta. Oddzielnym i bardzo interesującym zagadnieniem w układzie żywiciel-pasożyt są mechanizmy obronne pasożyta i żywiciela oraz mechanizmy patogenetyczne wywoływane inwazją pasożytów. I. Określenie definicji pasożytnictwa Definicja pojęcia pasożytnictwa, od momentu zwrócenia na nią uwagi, ulega ciągłym zmianom, odpowiadającym stopniowemu rozwojowi nauk przyrodniczych. Pierwsze określenie pasożytnictwa kładzie nacisk na odżywianie się organizmu pasożytniczego. Pasożytem jest, więc organizm, który potrzebuje innego, odmiennego organizmu, w którym albo, na którym znajduje się okresowo lub stale pobierając pokarm, aby móc się rozwijać i rozmnażać. Późniejsze definicje wzbogacają się o cechy szkodliwości pasożyta. Pasożyt nie tylko znajduje w żywicielu pokarm i miejsce zamieszkania, ale też wyrządza mu szkodę, żywiąc się kosztem jego ciała i płynów ustrojowych. Pod koniec XX wieku rozwinął się pogląd, że pasożytnictwo to nie tylko pojęcie systematyczne czy fizjologiczne, ale pojęcie czysto ekologiczne. Pasożytami określano więc organizmy, które wykorzystują inne żywe organizmy jako źródło pokarmu i środowisko życia i przenoszące częściowo lub całkowicie na swoich żywicieli obowiązek regulacji stosunków z otaczającym środowiskiem zewnętrznym. Dalsze modyfikacje definicji pasożytnictwa wiążą się z rozwojem badań biochemicznofizjologicznych i genetycznych. Powstaje koncepcja pasożytnictwa, jako bliskiego związku 1
2 dwóch organizmów, w którym uzależnienie pasożyta ma charakter metaboliczny. Definicja ta określa pasożyta, jako organizm, który jest bezpośrednio lub pośrednio metabolicznie uzależniony od żywiciela. Stopień tego uzależnienia jest różny: o ile w przypadku zwierząt wolnożyjących wynosi 0%, to w przypadku pełnego uzależnienia, jak np. u tasiemców, wynosi 100%. W zakres metabolicznej zależności wchodzą bodźce rozwojowe, substancje pokarmowe, enzymy trawienne, regulacja dojrzewania itp. Uzależnienie pasożyta od żywiciela może wynikać z szeregu czynników np. temperatury organizmu żywiciela, pokarmu pobieranego przez żywiciela, składu soków trawiennych żywiciela (w przypadku pasożytów jelitowych), aminokwasów, cukrów, kwasów tłuszczowych lub białek znajdujących się w organizmie żywiciela. Uzależnienie pasożyta od żywiciela jest bardzo skomplikowane. Każdy więc układ pasożyt-żywiciel wymaga oddzielnej analizy, zanim oceniony będzie zasięg uzależnień. ryc. 1. Diagram przedstawiający koncepcję pasożytnictwa opartą na metabolicznym uzależnieniu pasożyta od żywiciela. Uzależnienie pasożyta od żywiciela przejawia się już w momencie inwazji np. wniknięcie w skórę furkocerkarii Schisosoma sp. uwarunkowane jest od obecności odpowiednich kwasów tłuszczowych w skórze żywiciela; encystacja niektórych pierwotniaków uzależniona jest od składu np. żółci. Są to tzw. "trigery" - czynniki spustowe warunkujące zaistnienie pasożytnictwa. Ponieważ środowisko stwarzane przez żywiciela jest uwarunkowane genetycznie, ogólnie można więc stwierdzić, że pasożytnictwo jest to interakcja powodująca uzależnienie się od co najmniej jednego genu żywiciela. Im bardziej swoisty pasożyt dla danego żywiciela, tym bardziej jest od niego uzależniony. Na podstawie posiadanych wiadomości wyjaśnij, na czym polega interakcja pomiędzy żywicielem a pasożytem, oraz na czym polega uzależnienie pasożyta od żywiciela w zakresie metabolicznym, fizjologicznym i ekologicznym. 2
3 II. Przystosowania fizjologiczne i biochemiczne pasożyta do żywiciela Przystosowania te koncentrują się głównie na trzech zagadnieniach: 1) przenikaniu pasożyta do żywiciela; 2) pobieraniu pokarmu jako podstawowego źródła energii oraz 3) przystosowaniu metabolicznego do zajmowanego siedliska w organizmie żywiciela. 1) Drogi przenikania pasożytów do żywiciela: Każdy gatunek pasożyta zajmuje określone miejsce w swoim żywicielu pośrednim lub ostatecznym, co wynika z szeregu przystosowań, zarówno do przetrwania w żywicielu jak i samego procesu wnikania i zajmowania charakterystycznego dla siebie miejsca. Większość pierwotniaków i robaków wnika do swoich żywicieli jedną z czterech dróg: pokarmową, przez skórę, przez łożysko i przez układ moczowo-płciowy. 2) Pobieranie pokarmu przez pasożyty jako źródła energii: Strefa, w której odbywa się zjawisko pobierania pokarmu oraz wydalania metabolitów, stanowi najistotniejszy obszar wzajemnego oddziaływania pasożyta i żywiciela. Strefę tę wyznacza odległość między błonami komórek powierzchniowych pasożyta a narządu żywiciela, warunki fizyko-chemiczne w danym środowisku jak np. ph, stężenie tlenu i dwutlenku węgla oraz inne czynniki. Organizmy pasożytnicze, niezależnie od tego czy są one jedno czy wielokomórkowe pobierają pokarm jednym z dwu podstawowych sposobów: endocytozą i transportem przez błony. Endocytoza to: fagocytoza - pobieranie składników korpuskularnych, oraz pinocytoza - pobieranie roztworów. Transport przez błony w zależności od mechanizmu można również podzielić na dyfuzję prostą, która odbywa się w kierunku zgodnym z gradientem stężeń oraz transport czynny (aktywny), przebiegający w kierunku przeciwnym do gradientu stężeń, który odbywa się przy pomocy enzymów. 3) Przystosowania metaboliczne pasożytów do zajmowanego siedliska w organizmie żywiciela: Podstawowy metabolizm pasożytów niewiele odbiega od metabolizmu żywiciela z tym, że u pasożytów szereg substancji pobranych od żywiciela może być bezpośrednio wbudowana w organizm pasożyta a niektóre produkty przemian mogą nie być do końca wykorzystane przez pasożyty. Pasożyty zasiedlają niemal wszystkie narządy wewnętrzne żywiciela, a każde z tych siedlisk charakteryzuje się swoistymi cechami, co stwarza dla pasożytów inne środowisko pod względem warunków fizjologicznych i biochemicznych. Najczęściej zajmowane siedliska pasożytów w organizmie żywiciela to: układ oddechowy: np. układ krwionośny i limfatyczny: np. Ascaris lumbricoides (larwy), Wuchereria bancrofti, Paragonimus westermani, Toxoplasma gondii Pneumocystis carini, Schistosomatidae, Trypanosomatidae, 3
4 mięśnie: np. Trichinella spiralis (larwy), Taenia solium, narządy wewnętrzne: np. Entamoeba histolytica, Toxoplasma gondii Naegleria fowleri, przewód pokarmowy: np. Ascaris lumbricoides, Giardia intestinalis, Taenia sp., Trichinella sp;iralis, Enterobius vermicularis, Entamoeba histolytica, Siedliska zajmowane przez pasożyty charakteryzują się nie tylko różnymi warunkami fizykochemicznymi czy biochemicznymi ale również możliwościami oddziaływania pasożyta na żywiciela i odwrotnie. Na podstawie posiadanych wiadomości podaj inne przykłady przystosowania organizmów pasożytniczych do zajmowanego środowiska III. Mechanizmy obronne zachodzące w układzie żywiciel-pasożyt W układzie żywiciel-pasożyt można wyróżnić reakcje obronne zachodzące ze strony żywiciela w odpowiedzi na zarażenie (A), oraz reakcje obronne ze strony pasożyta przed żywicielem (B). A. Mechanizmy obronne żywiciela przed inwazją pasożytniczą Szczególną rolę obronną u żywiciela odgrywają mechanizmy, które pozwalają na odróżnienie substancji i komórek własnych od obcych. Mechanizmy te są podstawą wszelkich procesów immunologicznych i prawdopodobnie głównie odgrywają rolę w kształtowaniu się specyficzności pasożyta w stosunku do żywiciela. Mechanizmy immunologiczne zachodzące w organizmie żywiciela można podzielić na wrodzone lub nabyte. Odporność wrodzona decyduje o odrzuceniu lub akceptacji określonego gatunku pasożyta, a odporność nabyta rozwija się jako odpowiedź na kontakt z antygenem pasożyta przez żywiciela. Antygenami są substancje obce dla danego organizmu i przeciw nim powstaje odpowiedź immunologiczna. Pasożyty, niezależnie od wielkości zawierają prawie zawsze wiele różnych antygenów, z których najważniejsze dla żywiciela są antygeny znajdujące się na powierzchni i antygeny będące wydzielinami lub wydalinami pasożyta. Podstawowym przejawem odporności żywiciela jest usuwanie pasożytów po dłuższym lub krótszym pobycie w jego organizmie. Początkowo sądzono, że pasożyty opuszczają żywiciela na skutek starzenia się. Jednakże doświadczenia transplantacyjne, przenoszenia pasożytów z jednego do drugiego żywiciela podważyły ten pogląd, ponieważ pasożyty transplantowane były zdolne do kontynuacji swojego rozwoju i reprodukcji. Procesy prowadzące do zahamowania rozwoju pasożytów lub eliminacji z organizmu żywiciela są jednymi z ważniejszych i ciekawszych zjawisk interakcji zachodzących w układzie pasożyt-żywiciel. 4
5 B. Mechanizmy obronne pasożyta przed żywicielem: Przeważająca większość inwazji pasożytniczych jest związana z pozostawaniem pasożytów u żywiciela przez pewien czas, co często powoduje stany patologiczne u żywiciela, stąd istotne jest wyjaśnienie mechanizmu warunkującego przeżywanie pasożytów w żywicielu. Kontynuacja rozwoju pasożytów jest związana nie tylko z zachowaniem życia żywiciela, lecz także i samych pasożytów atakowanych przez mechanizmy obronne żywiciela, działające w ich środowisku. Jak wynika z dotychczasowych obserwacji i badań doświadczalnych pasożyty posługują się co najmniej kilkoma systemami ochronnymi. Organizm żywiciela nie stwarza dla pasożyta tylko warunków korzystnych. Pasożyt, od pierwszego momentu kontaktu z żywicielem, narażony jest na mechanizmy powodujące jego eliminację. Kontynuacja rozwoju pasożyta jest związana nie tylko z zachowaniem jego życia poprzez unikania mechanizmów obronnych żywiciela ale również zachowaniem życia żywiciela, ponieważ pasożyt nie może żyć bez żywiciela. Jak wynika z dotychczasowych obserwacji i badań doświadczalnych, pasożyty posługują się co najmniej kilkoma sposobami obrony świadczą o tym takie zjawiska jak brak widocznego wpływu odporności na proces usuwania pasożytów (np. w trypanosomozie, leiszmaniozie, amebozie itd.) czy też pozostawanie pasożytów zaadoptowanych do istniejących warunków w żywicielu. Obrona pasożytów ze względu na mechanizmy ich działania polega na obronie przed rozpoznaniem przez system immunologiczny żywiciela tzw. obrona profilaktyczna (A) oraz obronie przed bezpośrednimi reakcjami żywiciela - obrona czynna (B). (A) Obrona przed rozpoznaniem przez system immunologiczny żywiciela polega na: - mimikrze antygenowej - zmianie immunogenności własnych antygenów - wywołaniu stanu tolerancji antygenowej lub immunosupresji żywiciela - bytowaniu wewnątrz komórek żywiciela 5
6 Najbardziej uniwersalną koncepcją wyjaśniającą mechanizmy przeżywania pasożytów w żywicielu są hipotezy tłumaczące zjawisko mimikry antygenowej u pasożytów (rycina 2). ryc. 2. Schemat przedstawiający hipotezy mechanizmów obronnych pasożyta przed reakcją ze strony żywiciela (1. W trakcie ewolucji kontaktów żywiciel-pasożyt dochodzi do rozwoju podobnych cech struktury antygenowej u obu organizmów, poprzez dopuszczenie przez żywiciela do rozwoju osobników najmniej immunogennych, których wydzieliny, wydaliny lub białka powierzchniowe nie powodują immunizacji, gdyż są podobne do jego własnych substancji. 2. Poprzez wbudowywanie do swojej struktury komórkowej białek żywiciela. 3. Poprzez maskowanie białkami żywiciela białek własnych.) Jednym z ważniejszych mechanizmów obronnych ze strony pasożytów, jako odpowiedzi na rozwój odpowiedzi żywiciela, jest zmiana immunogenności własnych antygenów. Taka zmienność antygenowa jest zasadniczym mechanizmem zapewniającym przeżywanie afrykańskim trypanosomom, które wytwarzają aż 23 warianty antygenowe. Populacje pasożytów w trakcie pobytu w żywicielu zmieniają antygeny powierzchniowe zlokalizowane w błonie zewnętrznej. Zmieniające się białka - antygeny wariantowe są glikoproteidami. Część węglowodanowa jest stała dla wszystkich populacji, natomiast część 6
7 białkowa jest elementem zmieniającym się. Występowanie zmian nie mam określonej kolejności, a powrót do żywiciela pośredniego oznacza powrót do podstawowej formy antygenowej. Mechanizmem obronnym pasożyta przed działaniem żywiciela jest możliwość wywołania w organizmie żywiciela braku odpowiedzi immunologicznej. Immunosupresja lub stany tolerancji antygenowej wywołane są przez: substancje niskocząsteczkowe lub antygeny rozpuszczalne. Immunosupresję obserwuje się szczególnie często u ludzi zarażonych Plasmodium. Stwierdzono, że immunosupresja może być spowodowana przez czynniki leukotoksyczne lub odpowiednie prostaglandyny. Jednym z najbardziej skutecznych sposobów obrony pasożytów przed atakiem komórek i przeciwciał jest przebywanie wewnątrz komórek żywiciela. Jest to zjawisko powszechne dla wielu pierwotniaków, spędzających część cyklu życiowego m. in. wewnątrz erytrocytów. Również larwy niektórych nicieni np. Trichinella spiralis bytują w komórkach mięśniowych; larwy filaridae przebywają przez część cyklu życiowego wewnątrz komórek owadów. (B) Obrona przed bezpośrednimi reakcjami żywiciela (obrona czynna) polega na neutralizacji wolnych rodników i nadtlenków poprzez enzymy antyoksydacyjne oraz neutralizacji przeciwciał poprzez enzymy lityczne (patrz przypisy). IV. Mechamizmy patogenetyczne wywołane przez pasożyty Obecność pasożytów w organizmie żywicielskim wywołuje w narządach i układach zmiany, które są przyczyną towarzyszących objawów klinicznych. Zmiany patologiczne można podzielić na bezpośrednie-miejscowe (i), powstające w miejscu obecności pasożyta, lub pośrednie-ogólne (ii), mogące ujawniać się w różnych miejscach organizmu, które są następstwem zmian bezpośrednich. W wielu inwazjach zmiany patologiczne u żywiciela manifestują się objawami klinicznymi dopiero po zarażeniu znaczną liczbą pasożytów. Na przykład zarażenie człowieka bardzo mała dawką larw Trichinella spiralis może przebiegać bezobjawowo, ale natomiast pojedynczy osobnik Ascaris lumbricoides może wywołać ciężkie objawy alergiczne. (i) Do zmian patologicznych bezpośrednich można zaliczyć wpływ mechaniczny pasożytów na tkanki. Np. Dioctophyme renale bytujący w miedniczce nerkowej powoduje zanik miąższu nerki na skutek ucisku. Larwy Trichinella spiralis rozwijające się w komórkach mięśniowych pozbawiają je z właściwości czynnych. Inwazje pełzaków czerwonki (Entamoeba histolytica) powodują u człowieka systematyczne niszczenie nabłonka śluzówki jelita grubego, stanowiąc przyczynę biegunek na skutek zaburzeń w wchłanianiu wody. Szereg nicieni i tasiemców może wywołać embolię (zaczopowanie jelit), 7
8 która jest szczególnie częsta u ludzi na Dalekim Wschodzie. Przykładem zmian patogenicznych wywołanych przez czynniki bezpośrednie jest również anemia powodowana przez niektóre pasożyty odżywiające się krwią, na przykład nicienie z rodzaju Ancylostoma. (ii) Zmiany patologiczne pośrednie są wyrazem działania czynników reakcji obronnych, immunologicznych ze strony żywiciela oraz działania czynników biochemicznych powstałych ze strony pasożyta. Podstawowe cztery typy reakcji prowadzące do uszkodzenia tkanek żywiciela, a tym samym wywołania stanu chorobowego przedstawiono na rysunku 3. ryc. 3. Typy reakcji zachodzących w organizmie żywiciela inicjowane obecnością pasożytów W wyniku inwazji pasożytniczych mamy bardzo często do czynienia jednocześnie z kilkoma typami reakcji immunologicznych na obecność pasożytów. Zmiany spowodowane przez pewne metabolity lub toksyny, powstające w wyniku procesów biochemicznych zachodzących u pasożytów, należą do najważniejszych poznanych czynników patogenetycznych. Następstwa ich działania mogą ujawniać się lokalnie lub w miejscach odległych od pasożyta. Dominujące objawy kliniczne spowodowane przez te czynniki u żywiciela to: podwyższenie temperatury, dreszcze i biegunki (np. w wyniku wydzielania prostaglandyn przez pasożyty jelitowe) lub powiększenie i marskość wątroby, bóle mięśniowe oraz objawy neurologiczne (np. w wyniku wydzielania toksyn). Interesującym przykładem działania 8
9 metabolitów pasożyta na żywiciela, jako czynnika patogenicznego, jest śpiączka afrykańska (coma) wywołana przez Trypanosoma brucei gambiense. Powstaję ona u żywiciela w wyniku wydzielania pochodnych indolowych, związków o charakterze auksyn (hormonów roślinnych), powstających u trypanosom na skutek specyficznego metabolizmu tryptofanu w klasycznym torze Ehrlicha. KORZYSTAJ Z NASTĘPUJĄCEJ LEKTURY: Zarys parazytologii ogólnej - K. Niewiadomska, P. Pojmańska, B. Machnicka i B. Grabda- Kazubska, PWN I S T O T N E P U N K T Y W I D Z E N I A 1. Pasożytnictwo jest to interakcja powodująca uzależnienie się pasożyta od co najmniej jednego genu żywiciela. 2. Im bardziej pasożyt jest swoisty dla żywiciela, tym bardziej jest od niego uzależniony. 3. Adaptacje pasożyta do żywiciela zależą od biotopu, w którym bytuje. 4. Pasożyt unikając rozpoznania przez system immunologiczny żywiciela upodabnia swoją antygenową strukturę powierzchniową do antygenów żywiciela. 5. Szkody, jakie powstają w żywicielu na skutek inwazji pasożytów są sumą reakcji działania pasożytów oraz działania żywiciela na pasożyty. 6. Reakcje żywiciela mające na celu wyeliminowanie pasożytów z organizmu są niekiedy tak silne, że powodują jego samozniszczenie. 9
10 PRZYPISY Obrona przed wolnymi rodnikami i nadtlenkami. W wyniku inwazji pasożytów w organizmie żywiciela uruchamiane są reakcje obronne, biochemiczne mające swe podłoże w procesach immunologicznych. Organizm żywiciela generuje wolne rodniki i nadtlenki poprzez limfocyty, eozynofile i neutrofile, które mają za zadanie uszkodzenie lub zabicie pasożyta. Każdy pasożyt posiada co najmniej jeden z enzymów antyoksydacyjnych takich jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza lub peroksydaza. Dysmutaza ponadtlenkowa (E.C ) katalizuje dysmutację jonów ponadtlenkowych O O H + H 2 O 2 + O 2 Dysmutacja powoduje zabezpieczenie organizmu przed uszkodzeniem przez wolne rodniki DNA i białek. Katalaza (E.C ) katalizuje rozkład nadtlenku wodoru, gdzie woda utleniona jest zrówno donorem jak i akceptorem elektronów z wydzieleniem tlenu. H 2 O 2 + H 2 O 2 H 2 O + O 2 Peroksydaza (E.C ) katalizuje rozkład nadtlenku wodoru poprzez redukcję nadtlenku wodoru kosztem wielu związków np. cytochromy, chinomy. Reakcja katalizowana przez peroksydazę przebiega następująco: H 2 O 2 + AH 2 2H 2 O + A Obrona poprzez enzymy lityczne (proteolityczne) Wiele gatunków pasożytniczych pierwotniaków zaopatrzonych jest w zestaw enzymów litycznych odgrywających rolę w unieczynniania reakcji immunologicznych żywiciela, poprze uszkadzanie komórek immunokompetentnych i uszkadzanie przeciwciał. Obecność enzymów proteolitycznych stwierdzono m. in. u Trichomonas vaginalis, Entamoeba histolytica, Trypanosoma sp. Leishmania sp. i innych. Są to przeważnie enzymy związane z powierzchnią pasożyta, jakkolwiek niektóre enzymy mogą być wydzielane na zewnątrz z specjalnych lizosomów. Immunopatologia chorób wywołanych przez pasożyty Procesy immunopatologiczne zachodzą w organizmach, w których znajdują się pasożyty, nie jako bezpośredni skute1k wpływu inwazji pasożytniczej, lecz jako wynik reakcji immunologicznych, które wytwarza organizm przeciw pasożytom. Obecnie rozróżnia się cztery podstawowe typy inicjowania reakcji nadwrażliwości prowadzące do uszkodzenia tkanek, a tym samym do wywołania stanu chorobowego. Typ I polega na uwalnianiu farmakologicznie aktywnych mediatorów - naczynioaktywnych amin, z tkanek lub komórek uczulonych biernie przez przeciwciała w czasie kontaktu z antygenem. Objawy powstające jako wynik reakcji zależą od właściwości mediatorów i są określane jako reakcja anafilaktyczna. Do mediatorów tych należą aminy: histamina i serotonina, kwasy tłuszczowe określane jako wolno działające substancje anafilaksji oraz substancje chemotaktyczne dla eozynofilów. Histamina powoduje zwiększenie przepuszczalności kapilarów, wywołuje kurczenie się mięśniówki gładkiej wielu narządów, zwiększa powstawanie wydzieliny na śluzówkach i spojówkach. Serotonina wpływa na wywołanie skurczu mięśniówki gładkiej oraz powoduje przepuszczalność naczyń żylnych. Bradykinina, należąca do kinin powoduje skurcz niektórych mięśni gładkich, obniża ciśnienie krwi, powoduje przepuszczalność naczyń krwionośnych i wydzielenie śliny. Wolno działające substancje anafilaksji biorą udział 10
11 głównie w miejscowych reakcjach anafilaktycznych tkanek, np. płuc. Typ I reakcji alergicznej występuje w trakcie większości inwazji pasożytniczych. Wielu inwazjom pasożytniczym u człowieka i zwierząt towarzyszy swędząca pokrzywka, gorączka, obrzęki. Objawy takie, związane z alergią, powstają przy włośnicy człowieka, schistosomatozie, filariozie. Reakcje miejscowe, obrzęk i świąd, które wywołują ukłucia pasożytów zewnętrznych, prowokują zwierzęta do odruchów obronnych poprzez obrzęki w narządach wewnętrznych czy skórze, co utrudnia w konsekwencji wędrówkę3 pasożytów przez tkanki. Typ II reakcji alergicznej polega na uszkodzeniu tkanek przez przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi na błonie komórkowej lub błonie podstawowej; wyzwalają one lityczną i zapalną aktywność dopełniacza w miejscu działania. Antygen, przeciw któremu są skierowane przeciwciała, nie musi być składnikiem błony komórkowej, może zostać biernie adsorbowany ze środowiska, w którym rozwijają się na przykład pasożyty. Ten typ reakcji w inwazjach pasożytniczych powstaję przede wszystkim w sytuacjach, w których inwazja pasożytnicza inicjuje powstawanie autoprzeciwciał. Dochodzi do tego zarówno przy bezpośrednich uszkodzeniach komórek np. przez pasożytnicze pierwotniaki, jak i w wyniku odkładania się rozpuszczalnych antygenów pasożytniczych na pewnych komórkach lub tkankach. Prawdopodobnie anemia wywołana w trakcie malarii polega na adsorbcji na erytrocytach rozpuszczalnych antygenów pasożyta, które działają opsonizująco w procesie usuwania erytrocytów przez śledzionę. Typ III reakcji alergicznej, powstający u organizmów wyższych jako rezultat tworzenia się kompleksów antygenu z przeciwciałem przy udziale komplementu, może przebiegać w formie reakcji miejscowej (reakcja Arthusa) lub jako forma uogólniona (choroba posurowicza). Reakcji Arthusa towarzyszy naciek neutrofilów. Konieczne do aktywacji dopełniacza są immunoglobuliny IgG. Aktywacja komplementu przyczynia się z kolei do powstawania czynnika chemotaktycznego dla neutrofilów. W przebiegu reakcji dochodzi do degranulacji neutrofilów, a pochodzące stąd enzymy wywołują zmiany zapalne i lityczne w tkance łącznej. Do zmian immunopatologicznych, które mogą być zakwalifikowane jako typ III reakcji alergicznej, dochodzi u człowieka przy zarażeniu Plasmodium malariae i P. falciparum. Typ IV przedstawia reakcję komórkową, inicjowaną kontaktem antygenu z limfocytami T. Obraz histologiczny przedstawia silne zmiany zapalne, którym towarzyszy naciek komórek mononuklearnych. Powoduje to blokadę naczyń włosowatych i nekrozę tkanki. Odczyn skórny typu późnego występuje w przebiegu wielu chorób pasożytniczych wywołanych przez pierwotniaki (choroba Chagasa, leiszmanioza, toksoplazmoza), nicienie (askarydoza, toksokaroza) oraz w chorobach wywołanych przez przywry. W bardzo wielu inwazjach pasożytniczych można stwierdzić in vitro transformację limfocytów pod wpływem antygenu, jak również zahamowanie migracji makrofagów. Jednostką chorobową, przy której odporność komórkowa odgrywa decydującą rolę (pozytywną w sensie rokowania), jest forma skórna leiszmaniozy. Niegojenie się owrzodzeń jest związane z nie wytwarzaniem się odporności komórkowej. Parazytozą, w której udowodniono rozwój zmian immunopatologicznych o podłożu komórkowym, jest schistosomatoza. Za zmiany te odpowiedzialne są jaja pasożyta, a właściwie antygeny dla nich swoiste. Powiększenie śledziony i wątroby, zwłóknienia wokół żyły wrotnej oraz przełykowe żylaki są głównym symptomem u człowieka i zwierząt. 11
Jak żywiciel broni się przed pasożytem?
https://www. Jak żywiciel broni się przed pasożytem? Autor: Anna Bartosik Data: 12 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń omówiliśmy, w jaki sposób pasożyt dostaje
Bardziej szczegółowoJak pasożyty dostają się do organizmu gospodarza?
https://www. Jak pasożyty dostają się do organizmu gospodarza? Autor: Anna Bartosik Data: 21 lutego 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń omówiliśmy podstawową charakterystykę
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wspólne przedstawia poziomy cechy zwierząt organizacji ciała
Bardziej szczegółowoKLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Poziom wymagań
KLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wymienia wspólne cechy zwierząt wyjaśnia, czym
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoBiologia klasa 6. Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny
Biologia klasa 6 Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W świecie zwierząt. Uczeń: wymienia wspólne
Bardziej szczegółowoocena celująca I. Świat zwierząt
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z biologii w klasie 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls
Bardziej szczegółowoCzęść praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I
Ćwiczenie 1 Część teoretyczna: Budowa i funkcje układu odpornościowego 1. Układ odpornościowy - główne funkcje, typy odpowiedzi immunologicznej, etapy odpowiedzi odpornościowej. 2. Komórki układu immunologicznego.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej. 1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6 Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy zwierząt
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoWitaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Jaką rolę pełnią witaminy w organizmie? I dlaczego są niezbędnymi składnikami w żywieniu świń? Dowiedz się o roli poszczególnych witamin w żywieniu trzody chlewnej. Witaminy są niezbędne do prawidłowego
Bardziej szczegółowoProbiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt
.pl Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt Autor: dr inż. Barbara Król Data: 2 stycznia 2016 W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoNIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA
NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt wspólne
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoPOWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data
POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,
Bardziej szczegółowo1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa,
Bardziej szczegółowoZeszyt ćwiczeń z parazytologii
Katedra Biologii i Parazytologii Lekarskiej Zeszyt ćwiczeń z parazytologii Zeszyt przygotowali (w kolejności alfabetycznej): Agnieszka Cisowska, Andrzej Hendrich, Marta Kicia, Dorota Tichaczek-Goska, Maria
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2019/2020 Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej SEMESTR I Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt Uczeń:
Bardziej szczegółowoPARAZYTOLOGICA EPICA
PARAZYTOLOGICA EPICA Wykład 1. 17.02.2010 Parazytologia to nauka o pasożytach i pasożytnictwie związana z biologią, medycyną oraz weterynarią. Z tego też względu parazytologię możemy podzielić na: - parazytologię
Bardziej szczegółowoKomensalizm. To współżycie organizmów różnogatunkowych, które korzystają ze wspólnego pożywienia i nie szkodzą sobie wzajemnie
Komensalizm To współżycie organizmów różnogatunkowych, które korzystają ze wspólnego pożywienia i nie szkodzą sobie wzajemnie Mutualizm Forma współżycia, w której obaj partnerzy odnoszą korzyści, a ze
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowoOdporność, stres, alergia
Odporność, stres, alergia Odporność komórkowa Układ mikrofagocytarny Układ makrofagocytarny 1 Układ mikrofagocytarny Granulocyty obojętnochłonne Granulocyty kwasochłonne Granulocyty zasadochłonne Układ
Bardziej szczegółowoRozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009r zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009r zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych Kał Należy pobrać przed rozpoczęciem leczenia
Bardziej szczegółowoWykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego
Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą ciągle w ustroju, umożliwiającą stałą komunikację pomiędzy odległymi od siebie tkankami.
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowooporność odporność oporność odporność odporność oporność
oporność odporność odporność nieswoista bierna - niskie ph na powierzchni skóry (mydła!) - enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym - laktoferyna- przeciwciała
Bardziej szczegółowoSzczegółowy harmonogram ćwiczeń - Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2017/2018 I rok Farmacja. Przedmiot Wykłady Ćwiczenia
Szczegółowy harmonogram ćwiczeń - Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2017/2018 I rok Farmacja Przedmiot Wykłady Ćwiczenia Poniedziałek 10.30 12.45 grupa III 13.00 15.15 grupa VI
Bardziej szczegółowoJak pasożyty przystosowały się do życia w innym organizmie?
https://www. Jak pasożyty przystosowały się do życia w innym organizmie? Autor: Anna Bartosik Data: 24 stycznia 2019 W pierwszej części naszego cyklu omówiliśmy czym są pasożyty i jak rozpoznać czy nasze
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego Biologia z tangramem
Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego iologia z tangramem Poniższy plan wynikowy dotyczy[ew. jest związany z] realizacji cyklu iologia z tangramem. Zawiera wykaz
Bardziej szczegółowoSWOICH ŻYWICIELI. = wirusy = priony = bakterie pasoŝytnicze = grzyby. = robaki = kleszcze = owady
Wszystkie prawa zastrzeżone CALIVITA INTERNATIONAL INTERNATIONAL--POLSKA 2006 ParaProteX OSOBISTY OCHRONIARZ www.calivita.com.pl PASOŻYTY ORGANIZMY ŻYJĄCE KOSZTEM SWOICH ŻYWICIELI Mikroparazyty = wirusy
Bardziej szczegółowoKlub Honorowych Dawców Krwi PCK
O krwi Czym jest krew? Krew to płynna tkanka w skład której wchodzą: - Krwinki czerwone(erytrocyty) są to komórkowe składniki krwi nie zawierające jądra, zawierające barwnik krwi hemoglobinę, odpowiedzialne
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoDiagnostyka parazytoz jak sprawdzić z kim mamy do czynienia?
https://www. Diagnostyka parazytoz jak sprawdzić z kim mamy do czynienia? Autor: Anna Bartosik Data: 24 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń odpowiedzieliśmy na
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA
biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Parazytologia 2. NAZWA JEDNOSTKI realizującej
Bardziej szczegółowoJednostka oferująca przedmiot: Wydział Biologii Przedmiot dla jednostki:
Nazwa przedmiotu: Patogeneza chorób pasożytniczych (1400-227PCHP) Nazwa w języku polskim: Nazwa w jęz. angielskim: Pathogenesis of parasitic diseases Dane dotyczące przedmiotu: Jednostka oferująca przedmiot:
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoFOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach
FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus to dodatek dostępny dla standardowych pasz tuczowych BioMaru, dostosowany specjalnie do potrzeb ryb narażonych na trudne
Bardziej szczegółowoLp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia
Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia 21.02. Wprowadzeniedozag adnieńzwiązanychzi mmunologią, krótka historiaimmunologii, rozwójukładuimmun ologicznego. 19.02. 20.02. Wprowadzenie do zagadnień z immunologii.
Bardziej szczegółowoStandardy badania parazytologicznego-wybrane aspekty
Standardy badania parazytologicznego-wybrane aspekty Diagnostyka parazytologiczna jest ważnym elementem potwierdzenia przypadku zarażenia danym pasożytem oraz wdrożenia skutecznego leczenia. Wykorzystywane
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls autorstwa Anny Zdziennickiej DZIAŁ I. ŚWIAT ZWIERZĄT TEMAT 1. W królestwie dopuszczająca wymienia wspólne
Bardziej szczegółowoNieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoTętno /liczba skurczów serca na minutę przed ćwiczeniem
Model odpowiedzi i schemat punktowania do zadań stopnia szkolnego Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Biologii dla uczniów szkół podstawowych województwa śląskiego w roku szkolnym 2018/2019 Za rozwiązanie
Bardziej szczegółowoA. Buczek, E. Dzika. Ćwiczenia z parazytologii dla studentów dietetyki 2011, Lublin, Koliber
LITERATURA A. Buczek, E. Dzika. Ćwiczenia z parazytologii dla studentów dietetyki 2011, Lublin, Koliber A. Buczek Choroby pasożytnicze epidemiologia, diagnostyka, objawy Lublin 2005 wyd. III, 2010 wyd.
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoNazwa przedmiotu: Immunoparazytologia ( IMMP) Nazwa w języku polskim: Nazwa w jęz. angielskim: Immunoparasitology Dane dotyczące przedmiotu:
Nazwa przedmiotu: Immunoparazytologia (1400-225IMMP) Nazwa w języku polskim: Nazwa w jęz. angielskim: Immunoparasitology Dane dotyczące przedmiotu: Jednostka oferująca przedmiot: Wydział Biologii Przedmiot
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowo* manifest PASOŻYTYZMU
2010 * manifest PASOŻYTYZMU * MANIFEST PASOŻYTYZMU Artysta tworzy sztukę to jest jego nadrzędne powołanie i praca. Za swoją twórczą działalność otrzymuje wynagrodzenie poprzez sprzedaż stworzonych dzieł
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU Ochrona Środowiska I stopnia Studia stacjonarne
KARTA KURSU Ochrona Środowiska I stopnia Studia stacjonarne Nazwa Nazwa w j. ang. Parazytologia Parasitology Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr Magdalena Nowak-Chmura Zespół dydaktyczny Dr Magdalena
Bardziej szczegółowoSzczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2015/2016 - I rok Kosmetologia
Szczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2015/2016 - I rok Kosmetologia Przedmiot Wykłady Ćwiczenia Semestr I Biologia i genetyka 10W/15Ćw./20Sem. Egzamin
Bardziej szczegółowoUkład odpornościowy, układ immunologiczny to układ struktur umożliwiających działanie mechanizmom odporności. Struktury te to: narządy limfoidalne
Układ odpornościowy, układ immunologiczny to układ struktur umożliwiających działanie mechanizmom odporności. Struktury te to: narządy limfoidalne naczynie chłonne komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych
Bardziej szczegółowoVITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.
Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
Bardziej szczegółowoHarmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5
Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5 GRUPY ĆWICZENIOWE 51, 52 : 8.00-10.30 Wtorek: 17.00-19.30 Data Godzina Rodzaj
Bardziej szczegółowoOpracowano na podstawie publikacji Myjak i wsp. 2011
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009r zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych Opracowano na podstawie publikacji Myjak i wsp.
Bardziej szczegółowoS YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Diagnostyka parazytologiczna. Nie dotyczy
Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Diagnostyka parazytologiczna
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii. CZĘŚĆ DRUGA Podstawy anatomii i fizjologii człowieka. Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13
SPIS TREŚCI Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13 CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii I. TKANKI CZŁOWIEKA (dr Joanna Kaźmierczak) 17 1. Tkanka nabłonkowa 17 1.1. Nabłonek pokrywający 18 1.2. Nabłonek gruczołowy
Bardziej szczegółowoUczeń: wiedzy biologicznej nauki wymienia cechy organizmów żywych. podaje funkcje poszczególnych organelli. wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Poziom wymagań Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: określa przedmiot źródła
Bardziej szczegółowo1. Biologia S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Nazwa modułu. Kod F2/A. Biologia. modułu. Wydział Lekarsko-Biotechnologiczny i Medycyny Laboratoryjnej
1. Biologia S YLABUS MODUŁU (PRZDMIOTU) I n f o r m a c j e o g ó l n e Kod F2/A modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Biologia
Bardziej szczegółowoKrętki: Leptospira spp
Krętki: Leptospira spp Taksonomia Spirochaetes; Spirochaetes (klasa); Spirochaetales; Leptospiraceae Gatunki fenotypowe: L. alexanderi, L. alstoni, L. biflexa sp., L. borgpetersenii sp., L. fainei, L.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA klasa 6
WYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA klasa 6 I. Wymagania edukacyjne uwzględniają: Podstawę programową kształcenia ogólnego zakresu biologii II. Ogólne cele edukacyjne w zakresie kształcenia i wychowania zawarte
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA
WSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA Temat: Denaturacja białek oraz przemiany tłuszczów i węglowodorów, jako typowe przemiany chemiczne i biochemiczne zachodzące w żywności mrożonej. Łukasz Tryc SUChiKL Sem.
Bardziej szczegółowoUkład krwionośny. 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny ... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi
Układ krwionośny 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi 3.Zaznacz opis osocza krwi. A. Jest to opalizujący płyn zawierający wodę, białka i białe
Bardziej szczegółowoS YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Diagnostyka parazytologiczna. Nie dotyczy. Wykłady/ćwiczenia lab. (45 godzin: 30 h ćw; 15 h w.
Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa
Bardziej szczegółowoCzy żywność GMO jest bezpieczna?
Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 2. PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 2. PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZE: GM-PX1, GM-P2, GM-P4, GM-P5, GM-P7 KWIECIEŃ 2019 Zadanie 1. (0 1)
Bardziej szczegółowoEkologia wyk. 1. wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych
Ekologia wyk. 1 wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych Ochrona środowiska Ekologia jako dziedzina nauki jest nauką o zależnościach decydujących
Bardziej szczegółowoJAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Bardziej szczegółowoZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ
ZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ Kierownik Zakładu - dr hab. Magdalena Chadzińska Dr. Joanna Homa Prof. dr hab. Barbara Płytycz Kurs: IMMUNOLOGIA III rok studiów, semestr letni ODPORNOŚĆ NABYTA ADAPTACYJNA
Bardziej szczegółowoBiologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY
KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy
Bardziej szczegółowoI BIOLOGIA JAKO NAUKA
I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie. Rozwiąż krzyżówkę, a następnie odczytaj i wyjaśnij hasło. 0. Bada skład chemiczny organizmów i zachodzące w nich reakcje.. Zajmuje się procesami dziedziczenia.. Przedmiotem
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Odnowa Biologiczna (studia II stopnia niestacjonarne)
KARTA KURSU Odnowa Biologiczna (studia II stopnia niestacjonarne) Nazwa Nazwa w j. ang. Parazytologia Parasitology Kod Punktacja ECTS* 3.0 Koordynator Dr hab. Magdalena Nowak-Chmura Zespół dydaktyczny
Bardziej szczegółowoCIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK
CIAŁ I ZDRWIE WSZECHŚWIAT KMÓREK RGANIZM RGANY TKANKA SKŁADNIKI DŻYWCZE x x KMÓRKA x FUNDAMENT ZDRWEG ŻYCIA x PRZEMIANA MATERII WSZECHŚWIAT KMÓREK Komórki są budulcem wszystkich żywych istot, również nasze
Bardziej szczegółowoParazytologia- nauka o pasożytach. Podstawy parazytologii ogólnej. Interakcje w układzie pasożyt żywiciel.
Podstawy parazytologii ogólnej. Interakcje w układzie pasożyt żywiciel. Pasożytnictwo - forma współżycia między osobnikami, w której jeden z nich pasożyt (parazyt) osiąga widoczne korzyści kosztem drugiego
Bardziej szczegółowoMechanizmy chorób dziedzicznych
Mechanizmy chorób dziedzicznych Podział chorób dziedzicznych Choroby jednogenowe Autosomalne Dominujące achondroplazja, neurofibromatoza Recesywne fenyloketonuria, mukowiscydioza Sprzężone z płcią Dominujące
Bardziej szczegółowoZAKRES WIEDZY WYMAGANEJ PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ:
UKŁAD NERWOWY Budowa komórki nerwowej. Pojęcia: pobudliwość, potencjał spoczynkowy, czynnościowy. Budowa synapsy. Rodzaje łuków odruchowych. 1. Pobudliwość pojęcie, komórki pobudliwe, zjawisko pobudliwości
Bardziej szczegółowoDział I Powitanie biologii
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział I Powitanie biologii wymienia nazwy dziedzin biologii, wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki. określa podstawowe zasady prowadzenia
Bardziej szczegółowo3. Wymagania edukacyjne
3. Wymagania edukacyjne DZIAŁ PROGRAMU TEMAT LEKCJI KONIECZNY POZIOM PODSTAWOWY ROZSZERZAJĄCY DOPEŁNIAJĄCY ORGANIZM CZŁOWIEKA 1. Pochodzenie człowieka i jego miejsce w systemie organizmów. 2. Budowa i
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoSzczepienia ochronne. Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak
Szczepienia ochronne Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Szczepienie (profilaktyka czynna) Podanie całego
Bardziej szczegółowoI. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki. - podaje przykłady niezbędne do życia
BIOLOGIA KLASA I I PÓŁROCZE I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki niezbędne do życia zastosowania w życiu - przedstawia etapy wiedzy biologicznej
Bardziej szczegółowoNauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS
Nauczycielski plan dydaktyczny Produkcja zwierzęca Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012 Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS 2005.02.03 Prowadzący mgr inż. Alicja Adamska Moduł, dział, Temat: Lp. Zakres
Bardziej szczegółowo