Obszar Natura 2000 SAWIN PLH060068

Transkrypt

1 Obszar Natura 2000 SAWIN PLH060068

2 Lubelszczyzna to region, który może poszczycić się dużym bogactwem świata roślin, zwierząt i krajobrazów. Jest to uwarunkowane specyficznym położeniem fizjograficznym i geobotanicznym, a także stosunkowo niewielkim stopniem antropogenicznego przekształcenia. W granicach województwa znajdują się obszary nizinne, w tym pojezierze, oraz obszary wyżynne, w tym Roztocze charakterem nawiązujące do gór. Zwłaszcza siedliska trawiaste wschodniej Lubelszczyzny wyróżniają się specyficznym charakterem. Należą do nich zarówno siedliska mokre, jak unikatowe torfowiska niskie typu węglanowego, znane jako Chełmskie Torfowiska Węglanowe czy torfowiska wysokie i przejściowe Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, jedynego w Polsce pojezierza nie objętego ostatnim zlodowaceniem, a także siedliska suche, jak murawy kserotermiczne w Kątach, w rezerwacie Stawska Góra, na zboczach doliny Bugu w okolicy Hrubieszowa, należące do najcenniejszych w Polsce Siedliska te stanowią ostoje wielu roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Mają tu swoje ostatnie stanowiska gatunki, których nie znajdziemy już w innych częściach Polski oraz Unii Europejskiej, wśród nich m.in. suseł perełkowany, smużka stepowa, żmijowiec czerwony, szczodrzeniec zmienny, dziurawiec wytworny. Znacząca część siedlisk trawiastych (łąki i murawy kserotermiczne) ma półnaturalny charakter, wykształciła się na skutek wielowiekowej uprawy ziemi tradycyjnymi metodami wypasu zwierząt i koszenia. Przetrwanie tych siedlisk, kryjących w sobie wielkie bogactwo dzikiej fauny i flory, zależy całkowicie od ciągłości gospodarowania. Z powodu niskiej opłacalności zarzucono użytkowanie na większości najcenniejszych terenów, co powoduje, że siedliska te należą obecnie do najsilniej zagrożonych zanikiem. Obszary trawiaste Lubelszczyzny o największym znaczeniu zostały włączone do Europejskiej Sieci Ekologiczna Natura 2000, której celem jest zachowanie bioróżnorodności przyrodniczej Europy. Cel ten realizowany jest dwukierunkowo. Z jednej strony chodzi o unikanie działalności, która mogłaby w istotny sposób pogorszyć stan gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla których dany obszar został wyznaczony. Z drugiej strony chodzi o podejmowanie w razie potrzeby działań służących zapewnieniu właściwego stanu ochrony. W przypadku siedlisk trawiastych polegają one przede wszystkim na przywróceniu tradycyjnych form użytkowania. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie wdraża projekty czynnej ochrony, pozyskując fundusze UE. Projekt Ochrona bioróżnorodności siedlisk trawiastych wschodniej Lubelszczyzny realizowany jest przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie w partnerstwie z Uniwersytetem Przyrodniczym w Lublinie. Jego celem jest zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej siedlisk trawiastych na terenie wschodniej Lubelszczyzny poprzez stworzenie podstaw dobrego zarządzania obszarami Natura 2000, wdrożenie zadań czynnej ochrony wynikających z planów zadań ochronnych oraz wzrost wiedzy i świadomości społeczeństwa na temat wartości oraz zasad zrównoważonego użytkowania siedlisk trawiastych, ich funkcji ekosystemowych oraz większego ukierunkowania obszarów wiejskich na bioróżnorodność. W ramach projektu opracowano dokumentację do opracowania planu zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 Dolina Środkowego Bugu PLB060003, Polesie PLB (poza terenem Poleskiego Parku Narodowego), Chełmskie Torfowiska Węglanowe PLB060003, Torfowiska Chełmskie PLH060023, Rogów PLH060062, Żmudź PLH i Sawin PLH Plan zadań ochronnych jest narzędziem skutecznego zarządzania obszarem Natura Jest to dokument ustanawiany na 10 lat. Plan zadań ochronnych zawiera mapę obszaru wraz z opisem granic, identyfikacje istniejących i potencjalnych zagrożeń dla przedmiotów ochrony, cele działań ochronnych, określenie działań ochronnych, ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarami ich wdrażania oraz wskazania do zmiany w istniejących dokumentach planistycznych. Do procesu tworzenia planów zadań ochronnych zapraszane są osoby prywatne, przedstawiciele instytucji, organizacji, uczelni oraz firm związanych z obszarem Natura Takie podejście umożliwia wykorzystanie w procesie planowania interdyscyplinar- 2

3 nej wiedzy wszystkich jego uczestników, uwzględnienie uwarunkowań społeczno-gospodarczych, a także współpracę na rzecz wspólnych celów. Informację o wszystkich obszarach Natura 2000 w Polsce można znaleźć na stronie: Projekt zakłada również realizację zadań wynikających z już zatwierdzonych planów zadań ochronnych, których celem jest poprawa jakości siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków. Zadania czynnej ochrony przyrody, realizowane w ramach projektu obejmują: Wzmocnienie populacji gatunków roślin zagrożonych wyginięciem żmijowca czerwonego i szczodrzeńca zmiennego. Poprawę warunków siedliska murawy kserotermicznej w specjalnym obszarze ochrony siedlisk Natura 2000 Drewniki. Wprowadzenie wypasu owiec ras rodzimych świniarka i uhruska jako jednej z najskuteczniejszych form ochrony terenów trawiastych w obrębie obszarów Natura 2000 Stawska Góra, Kąty i Zachodniowołyńska Dolina Bugu. Obszar NATURA 2000 Sawin (fot. A. Różycki) 3

4 Obszar Natura 2000 Sawin (PLH ) ostoja siedliskowa. Obszar Sawin (PLH ) zajmuje powierzchnię 7,17 ha i położony jest w regionie Pojezierza Wołyńskiego w mezoregionie Obniżenie Dubienki. Administracyjnie znajduje się w gminie Sawin i Wierzbica w powiecie chełmskim, ok. 3km na zachód od Sawina. Obszar leży na wysokości 171 m n.p.m. i obejmuje fragment rozległego torfowiska nakredowego z dominującym szuwarem kłoci wiechowatej i płatami zespołu marzycy rudej niegdyś obejmującym ok. 200 ha. Do lat 50-tych ubiegłego wieku było to jedno z pięciu najzasobniejszych stanowisk szuwaru kłociowego w Polsce środkowo-wschodniej. Wtedy to torfowisko zostało osuszone (melioracje odwadniające) i rozpoczęła się intensywna eksploatacja pokładów torfu. W latach w pobliżu został wybudowany (częściowo na obszarze ostoi) zbiornik retencyjny. Obszar został zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny. Aktualnie, status prawny obszaru określa Decyzja Wykonawcza Komisji (UE)2015/2369 z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie przyjęcia dziewiątego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny. Przylegający do obszaru zbiornik retencyjny (fot. M. Polkowska) Torfowisko na obszarze Sawin (fot. M. Polkowska) 4

5 Na terenie obszaru występują trzy typy siedlisk z Zał. I Dyrektywy Siedliskowej. Siedliska: Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Molinion (kod 6410). Siedlisko powstało w wyniku przekształcenia się torfowiska nakredowego. Dominującym gatunkiem jest tu trzęślica modra Molinia caerulea, która tworzy zwartą darń, szczególnie w miejscach które nie są koszone. Siedlisko występuje głównie w miejscach bardziej przesuszonych, na obrzeżach torfowiska. Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis) (siedlisko priorytetowe)(kod 7210). Siedlisko w obszarze występuje w postaci płatów szuwarów Cladietum marisci. Znajduje się na podłożu torfowym, pod którym znajdują się pokłady kredy piszącej i jest silnie zależne od stopnia uwodnienia. Obecnie wykazuje cechy silnego przesuszenia, przekształcając się w kierunku innych siedlisk, takich jak: zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Molinion oraz górskich i nizinnych torfowisk zasadowych o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk. Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (kod 7230). Na obszarze ostoi siedlisko występuje w postaci zespołu marzycy rudej Schoenetum ferruginei. Gatunkiem dominującym jest tu marzyca ruda Schoenus furrugieneus. Siedlisko jest silnie zależne od odpowiedniego stopnia uwodnienia. Zespół marzycy rudej jest stadium sukcesyjnym siedliska torfowiska nakredowe z Cladium marisci. Kłoć wiechowata (fot. A. Różycki) Turzyca Buxbauma (fot. A. Różycki) Marzyca ruda (fot. A. Różycki) 5

6 Podstawowym zagrożeniem zarówno dla torfowisk nakredowych jak i górskich i nizinnych torfowisk zasadowych o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk jest osuszenie terenu. Dla zachowania w tym rejonie tych siedlisk potrzebne jest odpowiednie uwodnienie. Znajdujące się w obrębie obszaru rowy odwadniające sprawiają, że wody z terenu torfowiska są bardzo szybko odprowadzane, co skutkuje przesuszeniem siedlisk. Dodatkowym zagrożeniem jest zaniechanie gospodarki kośnej. Brak koszenia sprawia, że postępuje proces sukcesji i na teren siedlisk zaczynają wkraczać drzewa i krzewy, a co za tym idzie również inne gatunki zaroślowe. Drzewa i krzewy prowadzą jednocześnie do fragmentacji siedlisk i przyczyniają się dodatkowo do osuszania terenu poprzez transpirację. Zalecenia ochronne: podniesienie poziomu wód gruntowych do poziomu przypowierzchniowego poprzez podpiętrzenie wody w rowach odwadniajacych przebiegających przez obszar Sawin oraz spiętrzenie wody w rowie opaskowym zbiornika retencyjnego monitoring poziomu wód zainstalowanie piezometrów wycinka drzew i krzewów, ekstensywne użytkowanie siedlisk w ostoi, monitoring stanu zachowania siedlisk. Rów opaskowy (fot. A. Różycki) Goździk pyszny (fot. A. Różycki) Obszar Sawin jest również ostoją dla wielu gatunków ptaków potrzos (fot. R. Siek) 6

7 Czajka (fot. R. Siek) Remiz przy gnieździe (fot. R. Siek) Obszar Natura 2000 Sawin PLH Legenda Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Park Krajobrazowy Rezerwat Przyrody Obszar Chronionego Krajobrazu Park Narodowy km 7

8 Opracowanie: RDOŚ w Lublinie, A. Różycki Wydawnictwo Lipiec ul. Jasna 5/6, Zwierzyniec, tel/fax , lipiecphoto@pro.onet.plwww.lipiecphoto.pl Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie ul. Bazylianówka 46, Lublin tel ; sekretariat@rdos.lublin.pl Projekt Ochrona bioróżnorodności siedlisk trawiastych wschodniej Lubelszczyzny Nr 520/2014/Wn-03/OP-XN-02/D współfinansowany jest przez Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata Kwota dofinansowania ,60 zł Poprzez fundusze EOG i fundusze norweskie, Islandia, Liechtenstein i Norwegia przyczyniają się do zmniejszania nierówności społecznych i ekonomicznych oraz wzmacniania relacji dwustronnych z państwami beneficjentami w Europie. Trzy państwa ściśle współpracują z UE na podstawie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Porozumienie EOG). W okresie wartość funduszy EOG i funduszy norweskich wynosi 1,79 miliarda euro. Norwegia zapewnia około 97% łącznego finansowania. Fundusze są dostępne dla organizacji pozarządowych, instytucji badawczych i szkół wyższych, sektora publicznego i sektora prywatnego w 12 nowoprzyjętych państwach członkowskich UE oraz Grecji, Portugalii i Hiszpanii. W ich ramach ma miejsce szeroka współpraca z podmiotami z państw darczyńców, a przedsięwzięcia mogą być wdrażane do 2016 r. Najważniejsze obszary wsparcia obejmują ochronę środowiska i zmiany klimatyczne, badania i stypendia, społeczeństwo obywatelskie, ochronę zdrowia i wsparcie dla dzieci, równość płci, sprawiedliwość i dziedzictwo kulturowe. ISBN