PROGRAM REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE

Transkrypt

1 PROGRAM REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE [PROJEKT] 25 października 2013 r., Mysłowice

2 Wstęp Program rewitalizacji społecznej dla miasta Mysłowice powstał z inicjatywy obywatelskiej w ramach projektu Aktywowani edukacja obywatelska organizacji pozarządowych w zakresie rozwoju aktywności na rzecz rewitalizacji społecznej, współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Centrum Inicjatyw Społecznych Mysłowice w partnerstwie z miastem Mysłowice. Równocześnie w związku z przystąpieniem przez miasto Mysłowice do aktualizacji miejskiego programu rewitalizacji, Urząd Miasta Mysłowice wyszedł z inicjatywą włączenia lokalnej społeczności w jego tworzenie. W czerwcu 2012 r. na posiedzeniu zespołu ds. rewitalizacji i strategii rozwoju miasta odbyła się dyskusja nad wstępnymi założeniami do mającego powstać pierwszego programu rewitalizacji społecznej w ramach aktualizowanego dokumentu strategicznego. W swoim założeniu utworzony program rewitalizacji społecznej stanowi uzupełnienie prac nad aktualizacją miejskiego programu rewitalizacji. Koncentruje się on na społecznym aspekcie rewitalizacji, udziale organizacji pozarządowych w procesie planowania oraz budowaniu partnerskich relacji między podmiotami trzech sektorów: samorządem lokalnym, organizacjami pozarządowymi oraz biznesem. Program wypracowany został z myślą aby zaangażowani mieszkańcy i organizacje pozarządowe miały szanse stać się w przyszłości realizatorami wdrażającymi zaproponowane przez siebie rozwiązania. Stwarza to realne możliwości na spójne i trwałe podwaliny do samoorganizowania się społeczności lokalnych. Jedną z głównych myśli, która przyświeca niniejszemu programowi, jest zasada społecznie odpowiedzialnego terytorium. Ma ona kluczowe znaczenie ponieważ angażuje wszystkie podmioty działające na danym obszarze i zakłada, że najważniejszy potencjał i bogactwo danego terytorium stanowią jego mieszkańcy. Powiązanie danego obszaru z jego mieszkańcami to jeden z podstawowych warunków dla twórczości, zmiany oraz postępu naszego miasta. Oznacza to, że na terytorium miasta Mysłowice działania samorządu, przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych nie stanowią odrębnych, prywatnych inicjatyw, ale są siecią powiązań która tworzy specyficzną, tylko dla tego obszaru unikalną wartość kulturową. To właśnie od zaangażowania i współpracy pomiędzy różnymi aktorami społecznymi działającymi na obszarze Mysłowic, zależy budowanie i wdrażanie programów, strategii oraz polityk w sposób spójny, przekrojowy, uwzględniający równowagę ekonomiczną, społeczną, kulturalną i środowiskową.

3 1. Charakterystyka obszaru rewitalizacji 1.1 Ogólna charakterystyka obszarów miasta wymagających działań rewitalizacyjnych - strefy funkcjonalno-przestrzenne miasta Mysłowice Rozwój miasta Mysłowice cechuje się różnorodnością uwarunkowań. Układ przestrzenny miasta Mysłowice zdeterminowany jest geograficznie i historycznie. Możemy wyróżnić na obszarze miasta następujące strefy funkcjonalno-przestrzenne: Centrum I - obejmuje średniowieczne jądro miasta. Tutaj koncentrują się funkcje administracyjne, usługowe, handlowe, kulturalne, edukacyjne, mieszkalne oraz miejsca kultu. Zabudowa jest ścisła kwartałowa, kilkukondygnacjowa. Strefa niemal w całości pokrywa się z dzielnicą Stare Miasto. Centrum II - tworzą ją dzielnice Piasek, Centrum i Stare Miasto. W północnej części znajduje się robotnicza dzielnica Piasek, i tereny po zamkniętej KWK Mysłowice. W południowej części Starego Miasta znajdują się kamienice mieszkalne pracowników kolei oraz kamienice mieszczańskie- funkcja mieszkaniowa. Od zachodu strefę Centrum II tworzą kamienice mieszczańskie z końca XIX i pocz. XX w. W strefie tej dominuje funkcja mieszkaniowa, oraz stary przemysł. Uzupełnia ją funkcja edukacyjna, usługowa - liczne drobne punkty usługowe; medyczna, i handlowa niewielkie sklepy znajdujące się w przyziemiu kamienic. Zabudowa zwarta, kwartałowa, kilkukondygnacjowa. Obrzeże centrum - otacza tereny Centrum I i Centrum II od północy, zachodu i południa. Tworzą ją fragmenty terenów dzielnicy Piasek z dominującą funkcją rekreacyjną, oraz śladową funkcją mieszkalną. Na południu tej strefy - to Promenada prowadząca do Trójkąta Trzech Cesarzy - dominuje funkcja rekreacyjna, uzupełniana przez mieszkalną. W zachodniej części to wąski pas z dominującą funkcją mieszkalną kamienice mieszkalne, i zabudowa willowa ul. Wojska Polskiego i B. Prusa. Strefa przedmiejska - To pas w kształcie łuku biegnący od północy i zachodu na południe. Zajmuje on największą powierzchnię terenów Mysłowic historycznych do momentu administracyjnego rozszerzenia miasta o dzielnice południowe. Północna część strefy przedmiejskiej, to fragment dzielnicy Piasek gdzie dominuje funkcja przemysłowa (liczne firmy produkcyjne i usługowe) oraz funkcja handlowa (giełda samochodowa i targowisko miejskie). Zachodnia część strefy przedmiejskiej to dzielnice Bończyk, Janów Miejski i Ćmok, część dzielnicy Centrum, oraz dzielnica Słupna. Południowa część strefy to stare Brzęczkowice i Brzezinka. Funkcję mieszkalną zapewniają głównie budynki jednorodzinne i willowe znajdujące się w dzielnicach Bończyk, Janów Miejski i Ćmok. Na ich obrzeżach usytuowano handel wielkopowierzchniowy (Real, Kaufland) oraz firmy produkcyjne, handlowe i usługowe. Strefa wielkich osiedli mieszkaniowych - koncentracja zabudowy i dominacja funkcji mieszkalnej. Bardzo wyraźnie ingeruje w charakter miejsc, zaburza ich naturalny rozwój. Stopniowo zmienia też charakter strefy funkcjonalno-przestrzennej okolicznych terenów. Usytuowana jest na Bończyku, w dzielnicy Szopena-Wielka Skotnica, oraz zajmuje znaczną część Brzęczkowic. Strefa podmiejska - Usytuowana jest w zachodniej części Mysłowic: Morgi, Larysz, Kosztowy, Krasowy. Dominuje zabudowa jednorodzinna o niskiej intensywności, pojawiają się jednorodzinne osiedla suburbialne, zanika zabudowa wiejska. Funkcje usługowe pojawiają się tylko w miejscach o nieco większym zagęszczeniu. Zabudowa rozwija się wzdłuż dróg. Strefa dojazdów do pracy - Usytuowana jest w zachodniej i południowej części miasta. Obejmuje: Wesołą, część Krasów, oraz Dziećkowice. Dominuje zabudowa o niskiej intensywności o charakterze jednorodzinnym. Stopniowo zanika funkcja rolna, a przeważa funkcja mieszkaniowa. Śladowy handel i usługi ograniczają się do podstawowych ( sklepy spożywcze, zakłady fryzjerskie, puby).

4 Strefy funkcjonalno-przestrzenne miasta Mysłowice 1.2 Charakterystyka obszarów w aktualizowanym miejskim programie rewitalizacji. Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata został przyjęty Uchwałą nr XXV/538/08 Rady Miasta Mysłowice dnia 29 maja 2008r. Przedmiotowy projekt zgodny jest z zapisami tego dokumentu odnoszącymi się do obszaru objętego rewitalizacją. Wpisany jest wprost w dokument jako przedsięwzięcie przewidziane do realizacji w ramach rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich. Aby osiągnąć cel główny nacisk jest położony na zadania związane z poprawą bezpieczeństwa, jakości i dostępności usług socjalnych, zwiększenia atrakcyjności terenów rekreacyjnych. Projekt spójny jest z założeniami dokumentu, a szczególnie z celem ogólnym, jakim jest: przywrócenie ładu przestrzeni publicznej oraz podnoszenie wartości substancji miejskiej poprzez nadawanie i przywracanie jej funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, kulturalnych rekreacyjnych i społecznych z jednoczesnym nadaniem jej wysokich parametrów jakościowych i estetycznych.

5 Dotychczasowy plan rewitalizacji miejskiej realizowany w latach

6 2. Wyznaczanie obszarów problemowych rewitalizacji społecznej i obszarów pilotażowych Wskaźniki wyboru obszarów do rewitalizacji Wyboru obszarów do rewitalizacji społecznej dokonał zespół planistyczny utworzony w ramach projektu Aktywowani. W skład zespołu wchodzili przedstawiciele organizacji pozarządowych, szczególnie tych które należą do Porozumienia Mysłowickich Organizacji Pozarządowych jak również przedstawiciele rad osiedli, lokalnego samorządu i biznesu. Pierwsze spotkanie zespołu odbyło się 13 lipca 2013 r. Celem tego spotkania było wyznaczenie propozycji obszarów problemowych miasta Mysłowice. Uczestnicy mieli za zadanie wskazać (na podstawie swojej wiedzy o mieście) te miejsca na mapie, które spełniają warunki wyboru terenów rewitalizowanych określone przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej w dokumencie Wytyczne w zakresie konstruowania Lokalnych Programów Rewitalizacji Społecznej. Dokument ten podkreśla, iż obszary objęte działaniami rewitalizacyjnymi spełniać powinny co najmniej trzy z następujących kryteriów: Kryterium Wskaźnik Odchylenia 1. Wysoki poziom ubóstwa i 1. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej Powyżej wykluczenia 2. Postępowanie eksmisyjne i eksmisja z lokali mieszkalnych średniej dla gminy 2. Wysoka stopa długotrwałego 1. Poziom bezrobocia długotrwałego bezrobocia 3. Niekorzystne trendy demograficzne 1. Dynamika spadku liczby ludności 2. Starzenie się społeczeństwa 3. Saldo migracji 4. Niski poziom wykształcenia, 1. Młodzież nie kontynuująca nauki wysoki odsetek osób 2. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych porzucających szkołę 5. Wysoki poziom przestępczości Przestępstwa i wykroczenia bez zdarzeń drogowych i i wykroczeń 6. Szczególnie wysoki stopień gospodarczych 1. Obszary wyłączone z użytkowania degradacji środowiska; 2. Liczba budynków zdewastowanych i o niskim standardzie 7. Niski poziom aktywności gospodarczej 8. Niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego 9. Nisko poziom wydajności energetycznej budynków 1. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych 1. Liczba lokali bez instalacji techniczno-sanitarnej 1. Wskaźnik wydajności energetycznej budynków Poniżej średniej dla gminy Zespół planistyczny w ramach pracy warsztatowej wskazał 14 obszarów problemowych znajdujących się na terenie 9 osiedli. Poniżej znajduje się lista proponowanych obszarów problemowych. Lista proponowanych obszarów problemowych Lp. Obszar problemowy Osiedle Ulica Grupy budynków 1 A Piasek Świerczyny Całość 2 A Piasek Gwarków Całość 3 A Piasek Stawowa 2

7 A Piasek Słowackiego Całość 4 A Piasek Boliny nr parzyste i nieparzyste do 14 5 B Stare Miasto Bytomska nr nieparzyste tylko od 13 do 43 6 B Stare Miasto Towarowa 7, 8, 10, 12, B Stare Miasto Jagiellońska numery parzyste 8 B Stare Miasto Juliusza Słowackiego Całość 9 B Stare Miasto Zamkowa Całość 10 B Stare Miasto Dąbrowskiego Całość 11 C Stare Miasto Starokościelna Całość 12 C Stare Miasto Jana Matejki Całość 13 C Stare Miasto Wałowa Całość 14 C Stare Miasto Żwirki i Wigury Całość 15 C Stare Miasto Jagiellońska numery nieparzyste 16 C Stare Miasto Bytomska 1, 3, 5, 7, 9,11 17 C Stare Miasto Towarowa 1, 3, 5 18 D Stare Miasto Bytomska 10, 12, 14,16, D Stare Miasto Wierzbowa Całość 20 D Stare Miasto Kołłątaja 2, 7, 7A 21 D Stare Miasto Plac Mieroszewskich Całość 22 D Stare Miasto Piastowska 14, 16, D Stare Miasto Przemszy Całość 24 E Stare Miasto Karola Szymanowskiego Całość 25 E Stare Miasto Plac Wolności Całość 26 E Stare Miasto Rynek Całość 27 E Stare Miasto Grunwaldzka Całość 28 E Stare Miasto Krakowska 3,4,5,7,8,10 29 E Stare Miasto Bytomska 2,4,6,8 30 F Stare Miasto Powstańców Całość 31 F Stare Miasto Strażacka Całość 32 G Centrum Oświęcimska 14, 16, 18, G Centrum Jana Wysockiego 9, 9A, 9B, 11B 34 G Centrum Karola Miarki 35 G Centrum Słupecka 36 G Centrum Górnicza 37 G Centrum Robotnicza 3, 4, 5, 6, 7, 7A, 8, 9, 10, 11, 11A, 11B, 11C, 12, 14, 16A, 16B, 16C 2, 4, 4A, 4B, 4C, 4D, 4E, 13, 15, 17, 17A, 19, 21, 23, 25, 25A 11, 11A, 12, 12A, 12B, 12C, 13, 15, 16, 16A, 17, 20A, 20B 1, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 18, 20, 21, 23, 23A, 23B, 23C

8 38 H Centrum Górnicza 15, 17, 19, 21, 23, 25, H Centrum Słupecka 1, 1A, 1B, 3, 5, 7, 9, H Centrum Oświęcimska 16, 18, 20, 24, H Centrum Robotnicza 1 42 I Szopena - Wielka Skotnica Wielka Skotnica J Centrum Katowicka 1, 1A, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 9A, 11, 11A 44 J Centrum Stanisława Wyspiańskiego 45 J Centrum Wojska Polskiego 2, 2A, 8, 8A, 10, 10A 1, 2, 3, 4, 4A, 5, 7, 8, 8A, 8B, 10, 10A, 11, 13, 15, 17, 17A, 17B 46 J Centrum Józefa Lompy 1, 2, 3, 4, 5, 5A, 5B, 6, 7, 47 J Centrum Oświęcimska 2, 4 48 J Centrum Mikołowska 2 49 K Brzęczkowice - Słupna Skośna Całość 50 K Brzęczkowice - Słupna Gwardii Ludowej Całość 51 K Brzęczkowice - Słupna Oświęcimska 21, 23, 25, K Brzęczkowice - Słupna Portowa Całość 53 K Brzęczkowice - Słupna Głowackiego Całość 54 L Larysz Hajdowizna Laryska 97, , Ł Brzezinka Kościelna numery parzyste tylko od 2 do Ł Brzezinka Chrzanowska numery parzyste tylko od 2 do 8 57 Ł Brzezinka Brzezińska Ł Brzezinka Laryska 2, 4, 6 59 Ł Brzezinka Boczna 4 60 Ł Brzezinka Starowiejska 2, 4, 6 61 Ł Brzezinka Topolowa Całość 62 M Wesoła Romualda Traugutta 2, 4, 6 63 M Wesoła Aleja Spacerowa 1, 3, 5, 7 64 M Wesoła Adama Asnyka Całość 65 M Wesoła Wiosny ludów M Wesoła Cypriana Kamila Norwida 67 M Wesoła Pocztowa 6, 8 68 M Wesoła Księdza Jana Dzierżonia Propozycje zespołu planistycznego dot. wyboru obszarów do programu rewitalizacji społecznej zostać miały zweryfikowane przez partnerów projektu pod względem spełniania określonych wcześniej kryteriów i wskaźników. W związku z tym, partnerzy wystąpili do instytucji miejskich z prośbą o potrzebne dane w skali miasta, osiedla i obszarów problemowych (fragmentów ulic). Wśród spełnionych kryteriów na wybranych obszarach znalazły 2 3, 5

9 się m.in.: niekorzystne trendy demograficzne (starzenie się społeczeństwa), wysokość poziomu długotrwałego bezrobocia, niski poziom wykształcenia i aktywności gospodarczej w danej dzielnicy oraz wysoki wskaźnik przestępczości. 2.2 Starzenie się społeczeństwa - wartość wskaźnika: 18, Starzenie się społeczeństwa tj. odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w osiedlach Lp. Nazwa osiedla Ilość mieszkańców Ilość osób w wieku poprodukcyjnym Wskaźnik 1 Brzęczkowice Słupna ,5 2 Centrum ,1 3 Janów Miejski Ćmok ,0 4 Wesoła ,5 Szopena-Wielka 5 Skotnica ,8 6 Bończyk Tuwima ,8 7 Brzezinka ,4 8 Piasek ,0 9 Stare Miasto ,9 10 Kosztowy ,8 11 Krasowy ,1 12 Morgi ,7 13 Larysz-Hajdowizna ,6 14 Dziećkowice , ,7 Źródło: Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Mysłowice, stan na dzień r Starzenie się społeczeństwa tj. odsetek osób w wieku poprodukcyjnym - w obszarach problemowych Obszary Ilość Ilość osób w wieku Lp. Osiedle Problemowe mieszkańców Poprodukcyjnym Wskaźnik 1 Piasek A. Osiedle robotnicze 3394 Brak danych - 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego Stare Miasto C. Wałowa-Matejki Stare Miasto D. Kołłątaja-Pl. Mieroszewskich Stare Miasto E. Krakowska-Rynek Stare Miasto F. Powstańców Strażacka Centrum G. Miarki Słupecka Centrum H. Górnicza-Robotnicza Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna Larysz-Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna Brzezinka Ł. Brzezinka Wesoła M. Wesoła Źródło: Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Mysłowice, stan na dzień r.

10 2.3 Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia - wartość wskaźnika: 2, Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia w osiedlach Nazwa Ilość Ilość mieszkańców Ilość osób długotrwale Lp. osiedla mieszkańców W wieku produkcyjnym Bezrobotnych Wskaźnik Brzęczkowice 1 Słupna ,2 2 Centrum ,2 3 Janów Miejski Ćmok ,1 4 Wesoła ,1 5 Szopena-Wielka Skotnica ,6 6 Bończyk Tuwima ,5 7 Brzezinka ,3 8 Piasek ,9 9 Stare Miasto ,3 10 Kosztowy ,4 11 Krasowy ,4 12 Morgi ,6 Larysz- 13 Hajdowizna ,3 14 Dziećkowice , ,6 Źródło: PUP, stan na 30 sierpnia 2013 r Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia w obszarach problemowych Lp. Osiedle Obszary problemowe Ilość mieszkańców Liczba bezrobotnych dlugotrwale Wskaźnik (% w skali miasta) 1 Piasek A. Osiedle robotnicze ,3 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego ,8 3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki ,8 D. Kołłątaja-Pl. 4 Stare Miasto Mieroszewskich ,8 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek ,8 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka ,9 7 Centrum G. Miarki - Słupecka ,7 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza ,9 9 Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica ,6 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy ,2 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna ,6 Larysz- 12 Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna ,5 13 Brzezinka Ł. Brzezinka ,6 14 Wesoła M. Wesoła ,5

11 Źródło: PUP, stan na 30 sierpnia 2013 r ,6 2.4 Niski poziom aktywności gospodarczej - wartość wskaźnika: 4, Niski poziom aktywności gospodarczej w osiedlach Lp. Nazwa osiedla Ilość Mieszkańców ilość firm Wskaźnik na 100 Mieszkańców 1 Brzęczkowice Słupna ,6 2 Centrum ,2 3 Janów Miejski Ćmok ,5 4 Wesoła ,9 5 Szopena-Wielka Skotnica ,1 6 Bończyk Tuwima ,3 7 Brzezinka ,4 8 Piasek ,0 9 Stare Miasto ,4 10 Kosztowy ,8 11 Krasowy ,5 12 Morgi ,2 13 Larysz-Hajdowizna ,7 14 Dziećkowice , ,7 Źródło: opracowanie własne, CIDG, stan na sierpień 2013 r Niski poziom aktywności gospodarczej w obszarach problemowych Obszary Ilość ilość Wskaźnik na 100 Lp. Osiedle problemowe mieszkańców firm Mieszkańców 1 Piasek A. Osiedle robotnicze ,9 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego ,3 3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki ,1 4 Stare Miasto D. Kołłątaja-Pl. Mieroszewskich ,9 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek ,3 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka ,3 7 Centrum G. Miarki Słupecka ,0 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza ,1 Wielka 9 Skotnica I. Wielka Skotnica ,9 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy ,1 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna ,9 Larysz- 12 Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna ,8 13 Brzezinka Ł. Brzezinka ,7 14 Wesoła M. Wesoła , ,7 Źródło: opracowanie własne, CIDG, stan na sierpień 2013 r.

12 2.5 Wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa - Wartość wskaźnika: 5, Ilość przestępstw, bez zdarzeń drogowych i przestępstw gospodarczych Ilość Ilość Łącza ilość Wskaźnik Nazwa Ilość przestępstw przestępstw przestępstw (na 100 Lp. osiedla mieszkańców Mieszkańców) Brzęczkowice 1 Słupna ,9 2 Centrum ,2 Janów Miejski 3 Ćmok ,9 4 Wesoła ,0 Szopena- Wielka 5 Skotnica ,3 Bończyk 6 Tuwima ,9 7 Brzezinka ,7 8 Piasek ,8 9 Stare Miasto ,2 10 Kosztowy ,7 11 Krasowy ,8 12 Morgi ,9 Larysz 13 Hajdowizna ,7 14 Dziećkowice , ,6 Źródło: Miejska Komenda Policji, stan na sierpień 2013 r. 2.6 Niski poziom edukacji, znaczące braki w umiejętnościach - wartość wskaźnika: 19, Struktura niskiego wykształcenia osób bezrobotnych w osiedlach Ilość os. bezrobotnych Ilość Lp. Nazwa osiedla mieszkańców z wykształceniem podstawowym Ilość osób bezrobotnych Wskaźnik Brzęczkowice 1 Słupna ,6 2 Centrum ,1 Janów Miejski 3 Ćmok ,0 4 Wesoła ,8 Szopena-Wielka 5 Skotnica ,7 6 Bończyk Tuwima ,7 7 Brzezinka ,3 8 Piasek ,4 9 Stare Miasto ,6 10 Kosztowy ,9 11 Krasowy ,5 12 Morgi ,4 13 Larysz-Hajdowizna ,3 14 Dziećkowice ,6

13 ,8 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, stan na 30 sierpnia 2013 r Struktura niskiego wykształcenia osób bezrobotnych w obszarach problemowych L. osób Obszary bezrobotnych Ilość osób Osiedle Problemowe z wykształceniem bezrobotnych Wskaźnik Lp. podstawowym 1 Piasek A. Osiedle robotnicze ,2 2 Stare Miasto B. Słowackiego- Dąbrowskiego ,0 3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki ,2 D. Kołłątaja-Pl. 4 Stare Miasto Mieroszewskich ,1 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek ,5 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka ,8 7 Centrum G. Miarki - Słupecka ,0 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza ,3 9 Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica ,5 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy ,8 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna ,4 12 Larysz-Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna ,7 13 Brzezinka Ł. Brzezinka ,0 14 Wesoła M. Wesoła , ,8 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, stan na 30 sierpnia 2013 r. 2.7 Zasoby miejskie Ilość budynków administrowanych przez MZGK w osiedlach Ilość budynków administrowanych przez MZGK w obszarach problemowych

14 2.8 Podsumowanie badań ilościowych w osiedlach OSIEDLA Niska działalność gospodarcza Niskie wykształcenie Przestępczość Lp. Nazwa osiedla Starzenie Bezrobocie 1 Brzęczkowice Słupna 10,5 2,2 4,6 10,6 4,9 2 Centrum 21,1 4,2 4,2 24,1 7,2 3 Janów Miejski Ćmok 19,0 2,1 4,5 12 3,9 4 Wesoła 14,5 1,1 3,9 17,8 4 5 Szopena-Wielka Skotnica 27,8 4,6 3,1 25,7 5,3 6 Bończyk Tuwima 16,8 1,5 6,3 11,7 4,9 7 Brzezinka 18,4 2,3 5,4 24,3 3,7 8 Piasek 16,0 2,9 4 31,4 10,8 9 Stare Miasto 15,9 6,3 8,4 23,6 17,2 10 Kosztowy 20,8 1,4 4,8 17,9 1,7 11 Krasowy 16,1 1,4 3,5 17,5 3,8 12 Morgi 16,7 1,6 5,2 11,4 2,9 13 Larysz-Hajdowizna 13,6 2,3 5,7 11,3 5,7 14 Dziećkowice 19,7 2,2 3,8 17,6 4,4 WSKAŹNIKI 18,7 2,6 4,7 19,8 5, Osiedle Piasek Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: patologia społeczna, dziedziczone ubóstwo, niechęć do jakichkolwiek zmian. Problemy szczegółowe: bezrobocie (szara strefa), alkoholizm, przestępczość, aspołeczność. Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich obszar osiedla charakteryzuje się najniższym (po osiedlu Szopena) w Mysłowicach poziomem aktywności gospodarczej (wskaźnik 1) oraz wysokim poziomem długotrwałego bezrobocia, który przekracza średni poziom dla miasta Mysłowice (wskaźnik 2). Należy podkreślić, że struktura wykształcenia osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP pokazuje, że to właśnie na osiedlu piasek wśród bezrobotnych występuje najniższy poziom

15 edukacji (wykształcenie podstawowe) i znaczące braki w umiejętnościach (wskaźnik 3). Piasek cechuje się również wysokim poziomem przestępczości i naruszeń prawa, gdzie w przeliczeniu na 100 mieszkańców przekracza średni poziom dla miasta (wskaźnik 4). Wg danych MOPS na osiedlu piasek zamieszkuje duży odsetek rodzin objętych pomocą społeczną, zgłaszających problem nie tylko bezrobocia ale również długotrwałej lub ciężkiej choroby oraz problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej W osiedlu koncentruje się 8% zasobów miejskich tj. 17 budynków. Hipoteza: niski % zasobów miejskich na tym obszarze, zawężać może możliwości działania dla samorządu lokalnego Osiedle Stare Miasto Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: bieda i bezrobocie Problemy szczegółowe: niskie wykształcenie, minimalizacja potrzeb, agresja, brak poszanowania własności, alkohol, brak programów socjalnych integrujących mieszkańców, brak opieki nad dziećmi oraz społeczeństwo bardzo hermetyczne nie lubiące zmian. Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich obszar osiedla stare miasto charakteryzuje się najwyższym poziomem przestępczości i naruszeń prawa w Mysłowicach (wskaźnik 1) oraz najwyższym poziomem długotrwałego bezrobocia (wskaźnik 2) spośród pozostałych osiedli. Na obszarze tym odnotowano również, że bardzo niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, tzn. osiedle przekracza średni poziom dla gminy (wskaźnik 3). Wg danych MOPS na osiedlu stare miasto zamieszkuje wysoki odsetek rodzin korzystających z pomocy społecznej. Do najczęściej wskazywanych problemów przez omawiane rodziny są: bezrobocie, długotrwała lub ciężkiej choroba, problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej, niepełnosprawność, wielodzietność, alkoholizm i narkomania. W osiedlu koncentruje się 35% zasobów miejskich tj. 73 budynków. Hipoteza: problemy społeczne w osiedlu mogą koncentrować się w zasobach miejskich Osiedle Centrum Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: bezrobocie Problemy szczegółowe: niekorzystne trendy demograficzne, niskie wykształcenie, przestępczość, wandalizm, degradacja techniczna, brak integracji społecznej, alkoholizm, wielodzietność Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich, na obszarze osiedla Centrum następuje kumulacja wielu problemów społecznych. Osiedle przekracza w szczególności średni w skali miasta Mysłowice wskaźnik niekorzystnych trendów demograficznych (wysoki wskaźnik starzenia się społeczeństwa tj. osób w wieku poprodukcyjnym). Ponadto w osiedlu Centrum występuje wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa i długotrwałego bezrobocia oraz bardzo niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, jak również niski poziom aktywności gospodarczej (5 wskaźników) Do najczęściej wskazywanych problemów przez mieszkające tam rodziny, korzystające z pomocy społecznej należą: bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba, problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej, niepełnosprawność, wielodzietność. W osiedlu koncentruje się 27% zasobów miejskich tj. 56 budynków. Hipoteza: problemy społeczne w osiedlu mogą koncentrować się w zasobach miejskich Wielka Skotnica Na obszarze osiedla możemy zaobserwować wzrost negatywnych zjawisk społecznych. Dotychczas osiedle to nie było brane pod uwagę przy działaniach rewitalizacyjnych, należy jednak podkreślić, że brak interwencji na tych terenach może doprowadzić do rozwoju degradacji społecznej. Osiedle to charakteryzuje się najbardziej niekorzystnymi w mieście trendami demograficznymi. Jest to osiedle o najwyższym wskaźniku starzenia się społeczeństwa tj. osób w wieku poprodukcyjnym (wskaźnik 1). Ponadto osiedle to cechuje najniższa aktywność gospodarcza spośród pozostałych

16 osiedli w Mysłowicach (wskaźnik 2). Osiedle przekracza średni w skali miasta Mysłowice wskaźnik dot. poziomu długotrwałego bezrobocia (wskaźnik 3) oraz niskiego poziomu wykształcenia osób bezrobotnych (wskaźnik 4). Do najczęściej wskazywanych problemów przez mieszkające tam rodziny, korzystające z pomocy społecznej należą: bezrobocie, niepełnosprawność, wielodzietność, alkoholizm i narkomania. W osiedlu koncentruje się 4% zasobów miejskich tj. 9 budynków. Hipoteza: niski % zasobów miejskich na tym obszarze, zawężać może możliwości działania dla samorządu lokalnego. 2.9 Podsumowanie badań ilościowych w obszarach problemowych 14 Wesoła M Wesoła 15,4 0,5 1,3 12,5 WSKAŹNIKI 18,7 2,6 4,7 19,8 Źródło: opracowanie własne 2.10 Wybór terenów objętych działaniami w ramach rewitalizacji społecznej Zespół poddał analizie wyniki badań i dokonał wyboru obszarów do programu rewitalizacji społecznej. Kierując się tak określonymi wskaźnikami uczestnicy warsztatów planistycznych wybrali do działań rewitalizacyjnych obszary osiedla Stare Miasto, Centrum, osiedle Piasek natomiast osiedle Szopena Wielka Skotnica zarekomendowało do obserwacji negatywnych tendencji. Poniższa lista obrazuje obszary problemowe zakwalifikowane do programu rewitalizacji społecznej. Lista obszarów problemowych spełniających wskaźniki wyboru terenów do rewitalizacji Lp. Obszar problemowy OBSZARY PROBLEMOWE Lp. Osiedle Obszary problemowe Starzenie Bezrobocie Osiedle Ulica Grupy budynków 1 A Piasek Świerczyny Całość 2 A Piasek Gwarków Całość Niska działalność gospodarcza Niskie wykształcenie 1 Piasek A - Osiedle robotnicze - 5,3 0,9 26,2 B - Słowackiego 2 Stare Miasto Dąbrowskiego 13,1 3,8 3, Stare Miasto C - Wałowa Matejki 10,3 1,8 12,1 38,2 D - Kołłąttaja - Pl. 4 Stare Miasto Mieroszewskich 10,6 0,8 7,9 21,1 5 Stare Miasto E - Krakowska-Rynek 8,4 1,8 14,3 23,5 F - Powstańców 6 Stare Miasto Strażacka 13,0 2,9 8,3 32,8 7 Centrum G - Miarki Słupecka 11,5 7, Centrum H - Górnicza - Robotnicza 23,0 1,9 1,1 26,3 Wielka 9 Skotnica I - Wielka Skotnica 5,3 0,6 3,9 38,5 J - Wyspiańskiego 10 Centrum Lompy 14,0 4,2 3,1 22,8 Brzęczkowice 11 Słupna K - Brzęczkowice Słupna 12,0 1,6 3,9 11,4 Larysz- 12 Hajdowizna L - Larysz Hajdowizna 14,9 0,5 1,8 16,7 13 Brzezinka Ł Brzezinka 10,1 0,6 2,7 25

17 3 A Piasek Stawowa 2 A Piasek Słowackiego Całość 4 A Piasek Boliny nr parzyste i nieparzyste do 14 5 B Stare Miasto Bytomska nr nieparzyste tylko od 13 do 43 6 B Stare Miasto Towarowa 7, 8, 10, 12, B Stare Miasto Jagiellońska numery parzyste 8 B Stare Miasto Juliusza Słowackiego Całość 9 B Stare Miasto Zamkowa Całość 10 B Stare Miasto Dąbrowskiego Całość 33 G Centrum Jana Wysockiego 9, 9A, 9B, 11B 34 G Centrum Karola Miarki 35 G Centrum Słupecka 36 G Centrum Górnicza 37 G Centrum Robotnicza 3, 4, 5, 6, 7, 7A, 8, 9, 10, 11, 11A, 11B, 11C, 12, 14, 16A, 16B, 16C 2, 4, 4A, 4B, 4C, 4D, 4E, 13, 15, 17, 17A, 19, 21, 23, 25, 25A 11, 11A, 12, 12A, 12B, 12C, 13, 15, 16, 16A, 17, 20A, 20B 1, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 18, 20, 21, 23, 23A, 23B, 23C 38 H Centrum Górnicza 15, 17, 19, 21, 23, 25, H Centrum Słupecka 1, 1A, 1B, 3, 5, 7, 9, H Centrum Oświęcimska 16, 18, 20, 24, H Centrum Robotnicza 1 43 J Centrum Katowicka 1, 1A, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 9A, 11, 11A 44 J Centrum Stanisława Wyspiańskiego 45 J Centrum Wojska Polskiego 2, 2A, 8, 8A, 10, 10A 1, 2, 3, 4, 4A, 5, 7, 8, 8A, 8B, 10, 10A, 11, 13, 15, 17, 17A, 17B 46 J Centrum Józefa Lompy 1, 2, 3, 4, 5, 5A, 5B, 6, 7, 47 J Centrum Oświęcimska 2, 4 48 J Centrum Mikołowska Potencjał lokalny, kapitał społeczny Osiedle Centrum 1. Towarzystwo Przyjacioł Dzieci - Ośrodek Szansa 2. Gimnazjum nr 2 3. Poradnia weterynaryjna 4. LECHIA Mysłowicki Ośrodek Kultury 6. Powiatowy Urząd Pracy 7. ZHP 8. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 9. Szpital nr Poradnia 11. Biblioteka 12. LECHIA 06, Śląski Związek Jujitsu może prowadzić w partnerstwie zintegrowane działania sportowe

18 13. ZHP, MOK, TPD, Gimnazjum nr 2, Liceum nr 1,2, szpital mogą prowadzić w partnerstwie zintegrowane działania edukacyjne i wychowawcze, wzbogacić ofertę zajęć pozalekcyjnych Osiedle Stare Miasto 1. Mysłowicki Ośrodek Kultury 2. Rada Osiedla Stare Miasto 3. Kościół 4. Stowarzyszenie Placek 5. Miejska Komenda Policji, 6. Straż Miejska 7. Państwowa Straż Pożarna 8. Szkoły licealne i technikum 9. Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. K. A. Hlonda 10. Urząd Miasta Mysłowice 11. Biblioteka miejska 12. Szkoła podstawowa nr Lechia Górnik Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 16. Świetlica młodzieżowa 17. Ośrodek wsparcia AA Osiedle Piasek: 1. Zespół Szkół Sportowych, Stowarzyszenie Wsparcie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Mysłowicki Ośrodek Kultury, Muzeum Miasta Mysłowice mogą podejmować wspólne działania na rzecz przeciwdziałania bezrobociu, alkoholizmu, przestępczości, aspołeczności. 2. Zakład Doskonalenia Zawodowego, Szkoła Języków Obcych Wieża Babel 3. Klub Olimpijczyka, KS Górnik 09, Świetlica parafialna św. Faustyny, Przedszkole Nr 8, Rada Osiedla Piasek, Wspólnoty Mieszkaniowe, Diagro Test, Basen przy KWK można wykorzystać potencjał tych instytucji do zmniejszania przestępczości i aspołeczności. 4. Stawy Hubertus Słabość jako potencjał Wg uczestników projektu na omawianych trzech osiedlach występują również słabości, które mogą również być lokalnym potencjałem, ale jeśli będą nadal niewykorzystane staną się problemem, są to m.in.: 1. rzeka Przemsza i tereny nadrzeczne 2. tereny poprzemysłowe 3. dostępność komunikacyjna dworzec PKP, tramwaj, system transportu zbiorowego 4. strefa kulturalna

19 Osiedla i obszary problemowe spełniające wskaźniki wyboru terenów rewitalizowanych

20 Proponowane obszary pilotażowe

21 3. Diagnoza Miasto Mysłowice liczy mieszkańców i na jego obszarze znajduje się 14 osiedli (dane z Wydziału Spraw Obywatelskich UM). W miejskim programie rewitalizacji społecznej wskazane zostały 3 osiedla na których występuje kumulacja problemów społecznych, jest to osiedle Centrum, Stare Miasto i Piasek. Obszar ten obejmuje następujące strefy funkcjonalno-przestrzenne miasta: centrum I, centrum II i obrzeże centrum. Wybrany obszar zamieszkuje 11% mieszkańców Mysłowic. Badania jakościowe przeprowadzone w sierpniu 2013 r. w ramach projektu "Aktywowani wykazały, że problemem głównym występującym na terenie w/w osiedli jest patologia społeczna, dziedziczone ubóstwo, niechęć do jakichkolwiek zmian w społeczności lokalnej. Zespół planistyczny projektu "Aktywowani" potwierdza, że na tym terenie występują następujące problemy szczegółowe: bezrobocie (szara strefa), niskie wykształcenie, alkoholizm, przestępczość, aspołeczność, co w dużej części potwierdzają wyniki badań ilościowych. Wg danych MOPS na tym obszarze zamieszkuje duży odsetek (53,2%) rodzin objętych pomocą społeczną, zgłaszających problem nie tylko bezrobocia ale również długotrwałej lub ciężkiej choroby oraz problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej. Jak wynika z bazy CEIDG obszar ten cechuje się również najniższym w Mysłowicach poziomem aktywności gospodarczej (koncentruje się tu tylko 20% firm tj. 692 podmiotów). Z kolei z danych ilościowych nadesłanych z Powiatowego Urzędu Pracy wynika, iż na tym obszarze istnieje koncentracja bezrobocia które osiąga poziom 40,5% (1172 os.) ogólnej liczby bezrobotnych z całego miasta, z czego 39,7% (475 os.) stanowią długotrwale bezrobotni. Należy podkreślić, że struktura wykształcenia osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP pokazuje, że w tej części miasta wśród bezrobotnych występuje najniższy poziom edukacji (wykształcenie podstawowe posiada 51,4% osób (tj. 294 os.) z czego 20,5% (60 os.) stanowią osoby w wieku lat). Z informacji uzyskanych z Miejskiej Komendy Policji, osiedla te cechują się również wysokim poziomem przestępczości i naruszeń prawa. Procentowo przestępczość występująca na tym niewielkim obszarze to 49,2% (692 wykroczeń) w skali całego miasta. Podobne dane uzyskano ze Straży Miejskiej które wskazują, że w ciągu ostatnich 3 lat 56,3% osób (tj os) legitymowano właśnie na terenie omawianych osiedli. Spirala degradacji osiedli piasek, stare miasto i centrum rozszerza swój zasięg i oddziałuje negatywnie na pozostałe 11 osiedla w mieście. Bezpośrednio przyległe do obszaru LPR osiedle Szopena - Wielka Skotnica, w tej chwili zostało poddane obserwacji ze względu na pojawienie się takich negatywnych zjawisk jak najwyższy w mieście wskaźnik osób w wieku poprodukcyjnym (dane z WSO UM) i najniższy wskaźnik aktywności gospodarczej (baza CEIDG). Natomiast 8 osiedli podjęło inicjatywę na rzecz podziału administracyjnego Mysłowic (Dziennik Zachodni Mysłowice: znowu secesja? kwietnia 2012) Woj. śląskie jest regionem pragmatycznego uczestnictwa gdzie typ aktywności obywatelskiej cechuje się występowaniem wśród społeczności lokalnych zwiększonym dążeniem do instytucjonalizacji działalności społecznej. (źródło: J. Wendt, Wymiar przestrzenny struktur i aktywności społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, PAN IGiPZ, Warszawa 2007, s. 44.). Mysłowice potwierdzają tą tendencję, gdyż aktywność społeczna zwykle ujawnia się tutaj poprzez tworzenie przez mieszkańców sformalizowanych struktur w postaci stowarzyszeń. Dane z bazy ngo prowadzonej przez UM Mysłowice, pokazują iż dzięki tworzeniu od połowy 2011 r. minimalnych, choć niestabilnych warunków do rozwoju organizacji pozarządowych, już do października roku 2013 powstało w mieście Mysłowice 10 organizacji pozarządowych gdzie w ciągu ostatnich 5 lat powstawały ok. 4 organizacje rocznie (stan na r.). Świadczy to o istnieniu uśpionego potencjału społeczności lokalnych. W mieście Mysłowice istnieje zatem potrzeba zapewnienia stałego i kompleksowego wsparcia rozwoju aktywności mieszkańców na rzecz odnalezienia, uruchomienia, podtrzymania i dalszego wzmacniania

22 potencjału lokalnego w szczególności zapewnienia poczucia bezpieczeństwa mieszkańcom miasta w podejmowaniu aktywności społecznej. Wg CAL Mieszkańcy którzy potrafią poruszać po społeczności, znają jej mapę (przestrzeń, instytucje, ludzi, relacje, kanały komunikacji) i mogą liczyć na wsparcie, chętniej podejmują się aktywności społecznej ( Aktywne społeczności. Zmiana społeczna. Katalog praktyk. CAL, 2013). W sierpniu 2011 r. powstało Porozumienie Mysłowickich Organizacji Pozarządowych (PMOP) to nieformalna, partnerska sieć lokalnych organizacji pozarządowych, która obecnie zrzesza 20 podmiotów społecznych. W styczniu 2013 r. PMOP rozpoczęło wraz z samorządem lokalnym i przedstawicielami podmiotów prywatnych prace nad wypracowaniem Programu Rewitalizacji Społecznej w ramach projektu Aktywowani edukacja obywatelska organizacji pozarządowych w zakresie rozwoju aktywności na rzecz rewitalizacji społecznej. Program Rewitalizacji Społecznej opracowany został zatem przez najbardziej aktywnych mieszkańców i skierowany jest do społeczności zamieszkującej obszary zdegradowane. Na terenie obszaru objętym LPR znajduje się ok. 40 ngo co stanowi 1/3 podmiotów społecznych w całym mieście. W Mysłowicach obecnie nie funkcjonują struktury wzajemnościowe (np. centrum wolontariatu). Fundacja Choice To Choose prowadziła działania na rzecz rozwoju idei wolontariatu, jednak ze względu na brak wystarczających warunków technicznych, w roku 2011 zawiesiła swoją działalność. Nie prowadzono w ciągu ostatnich 3 lat działań promujących wartości wolontariatu. Jak wynika z badań dot. kwestii wolontariatu, przeprowadzonych w drugiej połowie 2011r. w ramach projektu POMYSŁowice (PO FIO) istnieje duże zainteresowanie młodzieży pracą wolontarystyczną (47% badanych uczniów wyraziło zainteresowanie) jednak organizacje pozarządowe i instytucje lokalne, mimo że również wyrażają zainteresowanie współpracą z wolontariuszami (65%) to nie są one przygotowane do przyjęcia wolontariuszy i nie posiadają dla nich oferty. Na terenie miasta Mysłowice znajduje się 210 budynków administrowanych przez Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej. Na terenie omawianych osiedli, spełniających wyznaczone wskaźniki znajduje się 73% zasobów miejskich.

23 4. Założenia programu rewitalizacji społecznej Definicja rewitalizacji Przez rewitalizację miast polskich rozumiemy skoordynowany proces, prowadzony wspólnie przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników, będący elementem polityki rozwoju i mający na celu przeciwdziałanie degradacji przestrzeni zurbanizowanej, zjawiskom kryzysowym, pobudzanie rozwoju i zmian jakościowych, poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, poprawę środowiska zamieszkania oraz ochronę dziedzictwa narodowego, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. (IRM) Cel główny programu rewitalizacji społecznej Wzmacnianie potencjału, rozwoju oraz samoorganizacji społeczności lokalnych zamieszkujących zdegradowane obszary objęte miejskim programem rewitalizacji, poprzez realizację kompleksowych programów integrujących i wspierających społeczności lokalne. Cele strategiczne programu rewitalizacji społecznej 1. Poprawa bezpieczeństwa i przeciwdziałanie patologiom społecznym. 2. Włączenie mieszkańców w nurt życia społecznego i kulturalnego. 3. Ożywienie gospodarcze, zwiększenie oferty miejsc pracy i minimalizacja bezrobocia. 4. Identyfikacja mieszkańców z miejscem zamieszkania. 5. Kultywowanie dziedzictwa materialnego 4.1 Cele dla osiedla Centrum Cel strategiczny: przeciwdziałanie degradacji społecznej Cele operacyjne: 1. Integracja nieformalnych grup społecznych 2. Zwiększanie umiejętności i kwalifikacji zawodowych 3. Identyfikacja z miejscem zamieszkania 4. Zmiana struktury demograficznej 5. Minimalizowanie problemu alkoholizmu 6. Zwiększanie standardu zasobu mieszkaniowego 4.2 Cele dla osiedla Stare Miasto Cel strategiczny: przeciwdziałanie bezrobociu poprzez realizację celów operacyjnych Cele operacyjne: 1. zwiększanie bezpieczeństwa 2. zaangażowanie mieszkańców w życie społeczne i kulturalne 3. zwiększenie poczucia odpowiedzialności za otoczenie, szacunku do otaczającej infrastruktury 4. zachęcanie przedsiębiorców do zainwestowania na Starym Mieście- Rynku 5. stworzenie miejsc spędzania wolnego czasu 6. integracja mieszkańców poprzez programy społeczne 7. zaangażowanie służb socjalnych w uświadomienie rodzinom możliwości i konieczności powrotu do społeczeństwa podniesienie poziomu wykształcenia i podjęcia zatrudnienia 4.3 Cele dla osiedla Piasek Cel strategiczny: przeciwdziałanie patologii społecznej i dziedziczeniu ubóstwa. Cele operacyjne: 1. Aktywizowanie osób bezrobotnych i pracujących w szarej strefie. Aktywizowanie na rzecz podjęcia zatrudnienia. 2. Przeciwdziałanie alkoholizmowi. 3. Zwiększanie bezpieczeństwa w dzielnicy. 4. Integracja społeczności lokalnej i wzrost zaangażowania w życie społeczne dzielnicy poprzez wzrost tożsamości i poczucia przynależności.

24 5. Narzędzia rewitalizacji społecznej - przykłady W realizacji założeń Programu Rewitalizacji Społecznej możliwe jest zastosowanie różnorodnych rozwiązań, mających na celu rozwój społeczności lokalnych i zmniejszanie problemów społecznych na obszarach zdegradowanych. Katalog narzędzi nie jest katalogiem zamkniętym. 5.1 Narzędzie rewitalizacji społecznej - organizowanie społeczności lokalnej OSL OSL to proces wspierania ludzi w podejmowanych wspólnie działaniach na rzecz ulepszania własnego środowiska, a także metoda profesjonalnego (na ogół) działania, którego celem jest mobilizowanie społeczności do podejmowania wysiłków zmierzających do poprawy jej sytuacji. Działania kompleksowe w ramach OSL obejmują między innymi koordynację programów realizowanych przez różne podmioty sektora publicznego i niepublicznego, funkcjonujące w obrębie społeczności lokalnej, a działające na rzecz zaspokajania potrzeb społeczności, czy rozwoju społeczności lokalnej. Koordynacja działań sprzyja ich racjonalizacji, a wspólna praca wielu instytucji nad rozwiązaniem tego samego problemu lub zaspokojeniem tej samej potrzeby prowadzi do synergicznych efektów, a więc lepszego i szybszego zaspokajania potrzeb czy rozwiązywania problemów społeczności. Realizowane działania nakierowane są na funkcjonowanie instytucji, programów oraz projektów, które sprzyjają tworzeniu i rozwojowi: kapitału ludzkiego, tj. indywidualnych zdolności osób do radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych, kapitału społecznego, tj. różnych form lokalnego życia społecznego, lokalnego społeczeństwa obywatelskiego, w tym lokalnych organizacji pozarządowych, różnych form aktywności wolontarystycznej czy sieci nieformalnych kontaktów, kapitału lokalnego, tj. infrastruktury instytucjonalnej, w tym szczególnie infrastruktury lokalnego rynku ekonomicznego. 5.2 Narzędzia rewitalizacji społecznej - instrumenty aktywnej integracji Poniżej znajduje się katalog instrumentów tj. proponowanych działań/rozwiązań aktywizacyjnych których zastosowanie przyczyni się do przywrócenia osób wykluczonych na rynek pracy oraz ich integracji ze społeczeństwem. Katalog ten dzielimy na 4 grupy: Instrumenty aktywizacji społecznej, np.: placówki wsparcia dziennego, świetlice i kluby voucher (talon) na samodzielny zakup usług społecznych dokonywany przez osobę będącą stroną kontraktu socjalnego lub inną formą działań - objętą działaniami aktywnej integracji jako działanie służące usamodzielnieniu klienta pomocy społecznej. usługi wspierające osoby niepełnosprawne, w tym zatrudnienie tłumacza osoby głuchoniemej, przewodnika osoby niewidomej, asystenta osoby niepełnosprawnej usługi wspierające animację lokalną: animator lokalny, lider klubu integracji społ., streetworking usługi wsparcia i aktywizacji rodzin marginalizowanych, w tym: asystent rodzinny, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, konsultanci rodzinni, mediatorzy itp.; pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym (w tym m.in. przeprowadzenie prac dostosowawczych/ adaptacyjnych w mieszkaniu chronionym), pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, w tym osób opuszczających pieczę zastępczą. wolontariat grupy i kluby samopomocowe trening kompetencji i umiejętności społecznych poradnictwo specjalistyczne, interwencje kryzysowe, mediacje rodzinne, udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach, dla przywrócenia samodzielności życiowej i powrotu na rynek pracy poradnictwo i wsparcie indywidualne oraz grupowe w zakresie podniesienia kompetencji życiowych i umiejętności społeczno-zawodowych umożliwiających docelowo powrót do życia społecznego, w tym powrót na rynek pracy i aktywizację zawodową.

25 5.2.2 Instrumenty aktywizacji edukacyjnej, np.: zajęcia szkolne uzupełniające wykształcenie na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym zajęcia w ramach kształcenia ustawicznego, zajęcia w ramach podnoszenia kluczowych kompetencji o charakterze zawodowym lub zdobywania nowych kompetencji i umiejętności zawodowych, umożliwiających aktywizację zawodową. usługi wspierające aktywizację edukacyjną np. broker edukacyjny. organizacja kursów zawodowych wsparcie w zdobywaniu uprawnień przydatnych na rynku pracy kursy komputerowe uzupełnianie wykształcenia ogólnego dofinansowanie edukacji wyższej kursy językowe Instrumenty aktywizacji zdrowotnej, np.: terapia psychologiczna, rodzinna lub psychospołeczna dla rodzin lub osób, programy korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie, programy psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego dla osób uzależnionych od alkoholu i w zakładzie opieki zdrowotnej dla osób uzależnionych od narkotyków, środków odurzających. turnusy rehabilitacyjne, zespoły ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo lub zajęcia rehabilitacyjne, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych; Instrumenty aktywizacji zawodowej, np.: Centrum Integracji Społecznej CIS Klub Integracji Społecznej KIS Spółdzielnie Socjalne- skupiają swoją działalność przede wszystkim wokół następujących obszarów: usługi remontowo-budowlane; usługi porządkowe; pielęgnacja zieleni; usługi gastronomiczne (w tym działalność cateringowa); usługi hotelarskie; działalność w obszarze pomocy społecznej, tj. opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi; działalność szkoleniowo-doradcza. Warsztaty Terapii Zajęciowej WTZ Zakłady Aktywności Zawodowej ZAZ usługi wspierające - trener pracy, doradca zawodowy staże i subsydiowane zatrudnienie u pracodawców 5.3 Narzędzie rewitalizacji - rewitalizacja społeczna poprzez współczesną sztukę teatralną W działalności (edukacji) kulturalnej, możemy odnaleźć szereg działań lokalnych inicjatyw które są próbą zainteresowania lokalnej społeczności kulturą, sztuką oraz społecznym funkcjonowaniem. Szczególną wartość w edukacji poprzez kulturę wnosi działalność teatru Zamysł animatorów i organizatorów inicjatyw kulturalnych realizowanych dotyczy nie tylko zapoznania z ofertą kulturalną a tym samym umiejscowienia odbiorcy w roli biernego konsumenta, ale celem nadrzędnym jest wypracowanie modelu zachowań, aktywnej postawy odbiorcy i krytyka oraz kreatora współczesnej sztuki. Sztuka wprowadzi (wzmocni) wartości, wzbudzi refleksję, ukaże potrzebę reprezentowania pozytywnych (pożądanych) potrzeb społecznych. Szeroko rozumiana działalność czy edukacja kulturalna realizowana w środowiskach zdegradowanych może mieć zróżnicowany wymiar i zakres tematyczny, co jest w znacznym stopniu podyktowane przeszłością regionalnością i potrzebami osób zamieszkujących poszczególne środowiska. Każde środowisko posiada określoną ofertę w sferze kultury, kierowaną do mieszkańców. Działania prowadzone w tej sferze inicjowane są zarówno poprzez instytucje kulturalne działające w miastach jak i ngo czy inne struktury zainteresowane popularyzowaniem i edukacją kulturalną lokalnego środowiska. Działania teatrów często korespondują z aktywnością innych instytucji, ponadto realizują się w danej przestrzeni architektonicznej kreując wspólnie swoistą sieć system działań rewitalizacyjnych w środowisku.

26 Miejsca które stanowiły dotychczas enklawy ubóstwa, bezrobocia, bezradności życiowej mogą zostać przekształcone w przestrzenie, w których rozwija się kultura, powstają nowe instytucje edukacyjne kulturalne, wzrasta zainteresowanie tymi sferami, zmienia się sposób myślenia, lokalna społeczność coraz częściej podejmuje inicjatywy społeczne, dostrzegając w nich możliwości realnych (pozytywnych zmian). 5.4 Narzędzie rewitalizacji społecznej design Design to kompleksowy proces obejmujący zarówno sposób myślenia (design thinking), jak i efekt końcowy, którym nie musi być przedmiot/produkt, ale sama usługa (service design) to projektowanie zaangażowane, bliskie odbiorcy, obligatoryjnie zakłada reakcję z nim, interakcję, wręcz interwencję w zastany stan. Rewitalizacja jako złożony i wieloetapowy proces nie może obejść się bez designu projektowanie to przecież istotna część procesu przekształcania, polepszania, nadawania nowych funkcji. To jeden ze sposobów dbania ludzi o siebie i o swoje otoczenie. Codzienne funkcjonowanie jednostki, począwszy od zaspokajania podstawowych potrzeb konsumpcyjnych, przez dojazdy do pracy czy poszukiwanie miejsc do odpoczynku, jest więc procesem ciągłej adaptacji oraz poszukiwaniem równowagi między człowiekiem a jego środowiskiem przestrzenią. Dlatego rewitalizacja zakłada działania nie tylko w zakresie budownictwa, planowania przestrzennego czy ekonomii, ale równocześnie inicjuje działania z obszaru polityki społecznej. Zaprojektowanie zmiany tylko na poziomie przestrzeni nie wieńczy procesu, zmiany równocześnie i obligatoryjnie muszą zostać zaimplementowane w ludziach, którzy z rewitalizowanej przestrzeni korzystają lub będą korzystać. Procesy te skupiają się zatem przede wszystkim na poprawie jakości życia (nie tylko miejsca) oraz na odtworzeniu utraconych więzi społecznych, które jest możliwe, jeśli sprzyja temu dobrze zaprojektowana infrastruktura. Źle zaprojektowane miejsca cechuje komunikacyjny i społeczny chaos. Projektanci, wchodzący w skład zespołu rewitalizacyjnego, mają przede wszystkim na uwadze zaspokojenie potrzeby kulturowej, dotyczącej tożsamości, przynależności do wspólnoty, potrzeb związanych z czasem wolnym, stwarzanie możliwości do rozwoju działalności gospodarczych (handel), zapewnienie odpowiednich usług w zakresie edukacji, ochrony zdrowia, terenów do uprawiania sportu, wreszcie, zapewnienie bezpieczeństwa i pomysłu na to, by danym obszarem interesowali się inni: turyści, inwestorzy, goście przyjeżdżający do mieszkańców. Cała sztuka polega na świadomym zbudowaniu poczucia, że dana przestrzeń publiczna jest traktowana jako moja, własna, ta, na którą JA mam wpływ, nie zaś urzędowa, miejska, obca. Rewitalizacja to nie tyle wyprowadzenie określonego terenu ze stanu kryzysowego, ale zaplanowana i kompleksowa przemiana przestrzenna, społeczna i ekonomiczna, która pobudza do dalszego rozwoju. Kolejnym z zadań, które współcześnie stanowi ważny element gry o atrakcyjność i konkurencyjność jednostek terytorialnych, jest świadome kreowanie wizerunku oraz marki ( ) pojawia się więc konieczność sięgania do jednej z dziedzin designu komunikacji wizualnej, która to właśnie podejmuje tematy istotne dla przestrzeni społecznej. W jej skład wchodzi wiele działań służących konkretnym celom zapisów strategii rozwojowych związanych z przekazem informacji (funkcje użytkowe) oraz perswazją (funkcje reklamowe). Realizacje w ramach tak pojętej współpracy z designerami podnoszą nie tylko jakość przestrzeni, ale również wzmagają poczucie identyfikacji i komfort użytkowania. 5.5 Narzędzie rewitalizacji społecznej - klauzule społeczne 5.6 Narzędzie rewitalizacji społecznej - Programy Aktywności Lokalnej (PAL) 5.7 Narzędzie rewitalizacji społecznej - społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) 5.8 Narzędzie rewitalizacji społecznej - partnerstwo publiczno-prywatne 5.9 Narzędzie rewitalizacji społecznej - ekonomia społeczna