Wybrane aspekty bezpieczeństwa i higieny pracy w zawodzie kierowcy

Transkrypt

1 mgr Marek Górny specjalista ds. szkolenia Specjalistycznego Ośrodka Szkolenia w Krakowie, absolwent studiów podyplomowych Bezpieczeństwo i higiena pracy Centrum Szkolenia i Organizacji Systemów Jakości Politechniki Krakowskiej Wybrane aspekty bezpieczeństwa i higieny pracy w zawodzie kierowcy W natłoku szkoleń jakie przechodzi pracownik zatrudniony w transporcie bardzo często zapominamy o ciążącym na pracodawcy obowiązku szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. O ile tematyka bezpieczeństwa ruchu drogowego szczątkowo jest realizowana na poszczególnych etapach kursowego szkolenia kierowcy, to zagadnienia z zakresu bhp w trakcie wykonywania innych czynności niż prowadzenie pojazdu jest całkowicie pomijana. Problematyka ta jest traktowana z pewną dozą lekceważenia. Jednakże skutki tego mogą być katastrofalne, tak pod względem bezpieczeństwa pracowników jak również odpowiedzialności pracodawców. Dlatego pragnę przybliżyć pewne wybrane aspekty z zakresu pracy kierowcy oraz wynikających z nich obowiązków osób kierujących pracownikami. Podstawą są wymogi określone w Kodeksie Pracy w dziale dziesiątym skupiającym się na problematyce bezpieczeństwa i higieny pracy. Z nich wynika zakaz dopuszczania do pracy pracowników nie posiadających wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237³.1 KP 1 ). Jego realizacja następuje poprzez obowiązek zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie ( art. 237³. 2 KP 2 ). Również sam pracodawca jest zobowiązany posiadać kompetencje z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zdobywając je poprzez odpowiednie do jego potrzeb szkolenia (art. 237³.2¹KP 3 ). Szkolenia pracodawców oraz osób kierujących pracownikami skupiają się przede wszystkim na uświadomieniu im zakresu obowiązków i odpowiedzialności jak na nich ciąży w zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy. Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować poważnymi konsekwencjami dla całego przedsiębiorstwa transportowego. Pracodawca będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa oraz przestrzeganie warunków bhp w przedsiębiorstwie ponosi pełną odpowiedzialność za ewentualne naruszenie tych zasad. Kodeks Pracy przewiduje w tym zakresie karę grzywny w wysokości od 1000 do zł ( art KP 4 ). Lecz kara ta jest tylko cząstką problemu, gdyż wyrok za nieprzestrzeganie przepisów bhp zgodnie z Kodeksem Karnym jest przestępstwem określonym w art kk 5, a co za tym ewentualny wyrok skazujący za skutkuje cofnięciem licencji na prowadzenie transportu drogowego ( art. 15 ust.1 pkt. 2a 1 Art. 237³ 1 KP Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 2 Art.237³ 2 KP. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.." 3 Art. 237³ 2 1 KP. Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane. 4 Art Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od zł do zł. 5 Art kk. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 1

2 ustawy o transporcie drogowym z dnia r. 6 ). Jednym z warunków podstawowych prowadzenia tej działalności jest spełnienie wymogu tzw. dobrej reputacji, co w znaczeniu art. 5 ust. 3 pkt.1 a ustawy o transporcie drogowym, oznacza niekaralność przedsiębiorcy za przestępstwo umyślne przeciwko warunkom pracy i płacy wnioski do Sądu wnioski do prokuratury ogółem transport Osobą odpowiedzialną za stan bezpieczeństwa oraz warunki pracy w zakładzie jest pracodawca lub osoba kierująca zespołem pracowników ( np. brygadzista, kierownik budowy itp.) 8. Wynika z tego konkretny obowiązek czuwania nie tylko nad stanem bhp, lecz również nad przestrzeganiem tych przepisów przez nadzór oraz pracowników. Obowiązek ten obejmuje również konieczność organizowania przez pracodawcę szkoleń wstępnych, instruktaży stanowiskowych i szkoleń okresowych dla podległych mu pracowników. Z odpowiedzialności za realizację powyższych obowiązków nie zwalnia pracodawcy zatrudnienie pracownika ds. bhp lub zlecenie realizacji tych zadań firmie zewnętrznej. Dlatego bardzo istotne jest aby sam przedsiębiorca posiadał stosowną wiedzę z tego zakresu. Specyfika zagrożeń jakie występują w transporcie drogowym, wymaga od osób realizujących zadania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy znajomości nie tylko przepisów związanych z tymi zagadnieniami, lecz również przepisów związanych bezpośrednio z wykonywaniem transportu drogowego. Nieodzowna jest również kompetencja tych osób w zakresie funkcjonowania transportu drogowego, w tym również przepisów międzynarodowych. Praktyka dnia codziennego wykazuje w tym zakresie bardzo poważne zaniedbania. Przede wszystkim problematyka transportu drogowego jest 6. Art Ustawy o transporcie drogowym Licencję cofa się: (.) 2) jeżeli jej posiadacz: a) nie spełnia wymagań uprawniających do wykonywania działalności w zakresie transportu drogowego (.) 7 Art. 5 ustawy o transporcie drogowym ( ) 3. Przedsiębiorcy udziela się licencji, ( ) jeżeli: 1) członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką jawną lub komandytową, a w przypadku innego przedsiębiorcy - osoby prowadzące działalność gospodarczą, spełniają wymogi dobrej reputacji; wymóg dobrej reputacji nie jest spełniony lub przestał być spełniany przez te osoby, jeżeli: a) zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa umyślne( )lub warunkom pracy i płacy (...), 8 Art. 94. KP Pracodawca jest obowiązany w szczególności: ( ) 4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 2

3 marginalizowana w edukacji kadr bhp. A przecież ze statystyk wynika, że transport stanowi piątą co do zagrożeń gałąź gospodarki. Liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy w roku 2008 wyniosła 6778 osób co stanowi 6,5 % ogółu poszkodowanych w danym roku. 7,3% 6,5% 5,8% 9,5% 0,9% 0,0% 1,2% 1,8% 1,8% 2,6% 3,0% 3,7% 4,1% 11,4% 40,3% budownictwo ochrona zdrowia transport obsługa nieruchomości przemysł handel edukacja administracja publ. górnictwo usługi rolnictwo media (woda,gaz,prąd) hotele-gastronomia banki rybactwo Powyższe fakty winny nas skłaniać do bardziej poważnego potraktowania tak często lekceważonych zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy kierowców. Praca kierowcy w świetle danych PIP należy do szczególnie niebezpiecznych co potwierdzają statystyki. POSZKODOWANI W ZBADANYCH PRZEZ PIP ROKU 2008 wg wykonywanych zawodów. WYPADKACH PRZY PRACY W 3

4 Podstawowym elementem organizacji bezpiecznej pracy jest dokonanie analizy występujących zagrożeń z jakimi pracownik (kierowca) będzie miał do czynienia w trakcie wykonywania pracy. Człowiek w środowisku pracy może być narażony na oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających jego zdrowiu i życiu. Z punktu widzenia ich oddziaływania na organizm człowieka czynniki te dzieli się na: niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe. Zależnie od stężenia lub natężenia, czynniki uciążliwe mogą stać się szkodliwymi (zagrażającymi zdrowiu) lub niebezpiecznymi (zagrażającymi życiu). W aspekcie ich natury, czynniki środowiska pracy dzieli się, zgodnie z obowiązującą w normach klasyfikacją, na czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne. Praca w warunkach ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków dla zdrowia i życia człowieka, a prawdopodobieństwo i zakres wystąpienia tych następstw określa się jako ryzyko zawodowe 9 Obowiązki kierowcy obejmują wszelkie wymienione w tym kontekście czynniki: niebezpieczny, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego. szkodliwy, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka. uciążliwy, który nie stanowi wprawdzie bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności. Długotrwałość jak i intensywność oddziaływania czynnika może być powodem, że początkowo określany jako czynnik uciążliwy zamieni się w szkodliwy lub nawet niebezpieczny. Dlatego z punktu widzenia profilaktyki nie należy lekceważyć żadnego z jego symptomów. Wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem pojazdu ciężkiego oraz z jego obsługą techniczną wymaga zachowywania, na co dzień szczególnych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Do czynników niebezpiecznych, które mogą u kierowców powodować natychmiastowe urazy, należą przede wszystkim zagrożenia fizyczne, powodowane przez następujące czynniki: ruchome elementy obsługiwanych pojazdów ( podzespoły wirujące, obracające się części ), inne środki transportowe wykorzystywane przy załadunku i wyładunku towarów ( wózki widłowe, paleciaki, żurawiki, HDS, platformy, windy oraz inne pojazdy manewrujące na placu) ostre, wystające elementy pojazdów (np.: elementy samochodów, elementy maszyn stosowanych do załadunku lub rozładunku towarów) oraz stosowanych przez kierowcę narzędzi ręcznych, spadające elementy lub ładunki z pojazdów (np.: podczas ich załadunku lub rozładunku, w tym również bryły lodu spadające z plandeki), śliskie, nierówne powierzchnie (np.: ramp, miejsc postojowych, manewrowych lub załadowczo-rozładowczych), ograniczone przestrzenie np.: wejścia na skrzynię pojazdu i do kabiny pojazdu ciężarowego, szczególnie w okresie zimowym, upadki na niższy poziom ( wejścia na skrzynię ładunkową) 9 Ocena ryzyka zawodowego podstawy metodyczne, pod redakcją W. M. Zawieski 4

5 hałas powodujący nie tylko uszkodzenie słuchu przy długotrwałym oddziaływaniu, lecz również obniża sprawność reakcji na sygnały istotne, które stanowią dla kierowy źródło informacji lub ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem, np.: sygnały pojazdów uprzywilejowanych, przemieszczenie się ładunku, niewłaściwe działanie mechanizmów pojazdu; drgania ujemnie wpływają na samopoczucie kierowcy, zmniejszają zdolność wykonywania pracy, a nawet mogą wpływać na pogorszenie zdrowia kierowcy; mikroklimat głównie zróżnicowanie temperatury zewnętrznej i wewnątrz kabiny, powoduje obniżenie komfortu jazdy, może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia np. przeziębień, pożar lub wybuch pojazdu lub przewożonego ładunku np. cysterny z paliwem, gazem itp. Do innej grupy zagrożeń zagrożenia chemiczne należą te prace kierowcy które powodują kontakt z środkami chemicznymi, tak związanymi z eksploatacja pojazdu np. płyny eksploatacyjne, oleje, smary, paliwa oraz środki chemiczne służące do utrzymania czystości pojazdu, jak również przewożone w postaci towarów niebezpiecznych (ADR). W tym zakresie należy zwrócić w trakcie szkolenia kierowców na przewożenie substancji chemicznych lub urządzeń np. butli gazowych w kabinie. Podczas obsługi lub prowadzenia pojazdu mogą występować zagrożenia psychofizyczne kierowcy, które mogą zaistnieć z powodu: wielogodzinnej pracy w kabinie pojazdu niedostosowanej do cech fizycznych i psychicznych kierowców, przeciążenia układu ruchu statyczne i dynamiczne wynikające z wymuszonej pozycji ciała, stresu wywołanego natężeniem ruchu drogowego oraz działaniem pod presją czasu. Kierowca samochodu ciężarowego znajdujący się w kabinie podczas wykonywanych prac narażony jest na działanie zagrożeń związanych z wystąpieniem czynnika uciążliwego, jakim jest niedostateczne dostosowanie kabiny pracy kierowcy do cech fizycznych i psychicznych człowieka. Istota problemu jest ergonomiczność miejsca pracy kierowcy wyrażająca się w możliwości indywidualizacji tego miejsca do parametrów przystosowanych do cech psychofizycznych kierowcy. Skutki dyskomfortu mają istotny wpływ na sprawność kierującego, a co za tym na bezpieczeństwo ruchu drogowego. O komforcie pracy kierowcy mogą decydować następujące czynniki, np.: łatwość wsiadania i wysiadania do\z kabiny pojazdu; odpowiednia przestrzeń do wykonywania czynności kierowania pojazdem, możliwości zajęcia wygodnej pozycji, możliwości odpoczynku; dopasowanie fotela kierowcy do jego budowy, wagi, wzrostu, łatwe, wygodne i prawidłowe posługiwanie się urządzeniami do kierowania, hamowania, oświetlenia drogi z równoczesną jej obserwacją; zapewnienie łatwego dostępu do urządzeń kontrolno-sterujących samochodu oraz dobrej widoczności; przyjazne warunki środowiskowe; oświetlenie wnętrza i tablicy rozdzielczej; przyjemne materiały i kolorystyka. Obecnie funkcja kierowcy ogranicza się do nadzorowania załadunku towarów oraz należytego zabezpieczenia go przed przemieszczaniem się w trakcie przewożenia. Jednakże w transporcie lokalnym np. w zaopatrzeniu sklepów kierowca jest równocześnie 5

6 odpowiedzialny za rozładunek towaru. Ma to istotny wpływ na jego ogólny stan psychofizyczny. Wykonywanie tych czynności w sposób ciągły może prowadzić do: nadmiernego zmęczenia fizycznego, przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, urazów fizycznych związanych z przenoszeniem, podnoszeniem lub przesuwaniem towarów o znacznej wadze. Środkiem prowadzącym do zapobiegania niekorzystnym skutkom jest przestrzeganie rozporządzenia związanego z transportem ręcznym 10, Ponadto dobrym sposobem w zapobieganiu skutkom jest określanie prawidłowego sposobu podnoszenia, przenoszenia i przesuwania towarów na skrzyniach samochodowych oraz prowadzanie odpowiednich szkoleń dla kierowców w zakresie bezpiecznej techniki dźwigania. Należy dążyć do ograniczenia i eliminowania ręcznego przenoszenia towarów, np. poprzez stosowanie urządzeń transportowych (tj.: wózków podnośnikowych jezdniowych, podnośników taśmowych, żurawi samochodowych samojezdnych lub montowanych na pojeździe, itp.). Praca kierowcy wiąże się również z zagrożeniami o podłożu psychicznym. Narzucone tempo pracy, natłok zadań, utrudnienia w ruchu drogowym, intensywność ruchu, presja odpowiedzialności materialnej i prawnej powoduje u kierowców znaczne obciążenie systemu psychicznego. Powyższe sytuacje powodują szybkie zmęczenie, apatię, nerwowość, wzrost agresji, a w dalszej konsekwencji również liczne choroby psychiczne. Stres i długotrwałe napięcie nerwowe mogą powodować zmęczenie i zmniejszenie wydolności umysłowej i psychicznej, zmniejszenie odporności na choroby, zmniejszenie sprawności wzroku, słuchu oraz sprawności psycho-motorycznej. W konsekwencji prowadzi do zwiększenia ilości błędów popełnianych podczas prowadzenia pojazdów, mylnych decyzji, złej oceny sytuacji drogowej oraz braku motywacji do pracy. Podobnie będzie oddziaływał na kierowcę długotrwale utrzymujący się stan zmęczenia lub senności. Na powyższy stan kierowcy mogą wpływać m.in. wiek, kondycja fizyczna i zdrowotna, czas prowadzenia pojazdu, liczba godzin snu poprzedzającego jazdę samochodem, a ponadto łączne działanie fizycznych czynników środowiska pracy, jakimi są przede wszystkim: drgania mechaniczne ogólne i miejscowe, hałas i infradźwięki, zmieniające się parametry mikroklimatu w kabinie. Suma tych elementów może powodować poza wymienionymi stanami psychicznymi i zmniejszenia zdolności psycho-motorycznych również liczne dolegliwości o charakterze fizycznym i chorobotwórczym np. bólem głowy, bólem krzyża (lumbago), bóle reumatyczne, zmęczeniem oczu, nudnościami, sztywnością ramion, drżeniem rąk i nóg. Podstawą zmniejszenia skutków tych negatywnych czynników w pracy kierowcy są: stałe doskonalenie organizacji pracy, włączanie pracowników do optymalizacji własnych stanowisk pracy, wyrabianie postawy zaangażowania i pozytywnych motywacji do pracy, umiejętności pracy zespołowej oraz podnoszenie kwalifikacji kierowców, pracowników i kierowników w zakresie metod kształtowania stosunków międzyludzkich ( szczególnie w transporcie drogowym osób), przestrzeganie norm i przepisów w zakresie czasu pracy. W praktyce kierowcy stosują szereg innych sposobów na przedłużenie swej sprawności psycho-fizycznej. Bardzo często sięgają po ogólnodostępne środki farmakologiczne i używki nie mając do końca świadomości o ich ubocznych konsekwencjach 11.Przeprowadzenie szczegółowej analizy zagrożeń oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz Rozporządzenie Ministra Pracy I Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych 11 Dr Jarosław Woroń Colegium Medium UJ oraz insp. Krzysztof Dymura KWP Kraków referat na konferencji Likwidacja katastrof z udziałem autobusów i pojazdów ciężkich Kraków marzec

7 ich źródeł jest podstawa do opracowania jednego z podstawowych dokumentów bhp jakim jest ocena ryzyka zawodowego na stanowisku kierowcy. Obowiązek sporządzania takiej oceny i zapoznania z nią pracownika przed rozpoczęciem pracy wynika z art Kodeksu Pracy oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Innym istotnym elementem bezpiecznej pracy kierowcy są obowiązkowe szkolenia z tego zakresu. Przy przyjęciu do pracy pracownik jest zobowiązany do obycia szkolenia wstępnego oraz instruktażu stanowiskowego 14. Tematyka tych szkoleń została określona w załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki I Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz z późniejszymi zmianami). Tematyka szkolenia winna, poza wiadomościami z zakresów przepisów ogólnych bhp i prawa pracy, zapewnić pracownikowi całokształt wiedzy na temat procesu pracy, przepisów i regulaminów wewnętrznych, w kontekście stosowanych w przedsiębiorstwie zasad 15. Dlatego treści przekazywane w ramach tej tematyki winna być dopasowana do zakresu obowiązków jakie będzie realizował pracownik 16. Analogiczna sytuacja występuje w realizacji szkoleń okresowych. Z racji przypisania zawodu kierowcy do grupy stanowisk robotniczych częstotliwość takich szkoleń została ustalona nie rzadziej niż raz na 3 lata 17 (oczywiście jeżeli nie występują inne podstawy odbycia takich szkoleń np. zmiana zakresu obowiązków, nowy sprzęt specjalistyczny itp.) Przepis ten zobowiązuje do corocznych szkoleń pracowników na stanowiskach robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Za warunki takie można przyjąć prace wykonywaną przez kierowców przewożących materiały niebezpieczne. Wszelkie czynności związane z przewozem materiałów niebezpiecznych wiążą się z koniecznością zachowania określonych procedur. Posiadane przez kierowców zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie przewozu tego typu ładunków wymagają odnawiania ich w okresie 5 lat. Tempo postępu technicznego i rozwoju przemysłu, a co za tym zwiększonego zapotrzebowania na transport materiałów niebezpiecznych wymusza 12 Art KP Pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami ust. 2 pkt 2) przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone; oraz 39 a - c nie zamieszczone z powodu zbyt dużego tekstu ( autor) 14 Art.237³ 2 KP - patrz str1 poz Szkolenie zapewnia uczestnikom: 1) zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi; 2) poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; 3) nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi 16.7 ust. 2. Programy szkolenia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, a ich realizacja powinna zapewnić spełnienie wymagań określonych w Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, nie rzadziej niż raz w roku. 7

8 konieczność częstszego omawiania tematów ADR z kierowcami. W tym celu możliwe jest wykorzystanie szkolenia okresowego bhp do przekazania aktualizacji wiedzy z zakresu przewozu materiałów niebezpiecznych. Pozwoli to na częstsze i szybsze docieranie zmian lub nowości z tego zakresu do szerszego grona pracowników ( nie tylko kierowców, lecz również pracowników stacji przeładunkowych, magazynów, ładowaczy itp.). Dlatego niezbędna jest ścisła współpraca służb bhp, pracodawców z doradcami DGSA. Niestety praktyka codzienna znacznie odbiega od tych założeń, w rezultacie powyższego kierowca jest faszerowany wiedza z zakresu prac wzbronionych dla młodocianych i kobiet w ciąży. Brak dopasowania treści szkoleń do faktycznych obowiązków i zagrożeń powoduje u odbiorców tych wiadomości naturalny sprzeciw wobec całości procesu szkolenia bhp. Dodatkowo treści są nie ewaluowane do aktualnego stanu wiedzy technicznej. Zły dobór treści, rozbieżności pomiędzy teorią, a praktyką oraz brak aktualnej wiedzy technicznej z zakresu eksploatacji nowoczesnych pojazdów u szkoleniowców branży bhp powoduje traktowanie szkoleń bhp jako uciążliwego i zbędnego obowiązku zarówno przez kierowców jak i przedsiębiorców ich zatrudniających. Tym samym tracimy cenny element zapobiegania tragediom w transporcie drogowym. PRZYCZYNY WYPADKÓW ANALIZOWANYCH PRZEZ PIP W 2008 ROKU wady konstrukcyjne nieprawidłowa organizacja pracy nieprawidłowe zachowanie pracownika 0 Z powyższego wynika, że głównym źródłem powstawania wypadków są nieprawidłowe działania ludzi. Wskutek postępu technicznego coraz rzadziej zawodzi sprzęt. Analiza zdarzeń wypadkowych skłania nas po szukania przyczyn w odchyleniach od prawidłowego zachowania się organizatorów pracy (przedsiębiorców) oraz wykonujących pracę pracowników (kierowców). Jednym z sposobów poprawy tej sytuacji są rzetelne, efektywne szkolenia prowadzone przez profesjonalistów specjalizujących się w branży transportu drogowego. W roku 2008 PIP 18 przeprowadził 173 kontrole w firmach zajmujących się nadawaniem, odbieraniem oraz przewożeniem towarów niebezpiecznych. W firmach tych zatrudnionych było przeszło 13 tys. pracowników. Asortyment towarów niebezpiecznych w tych przedsiębiorstwach koncentrował się w głównej mierze wokół gazów technicznych, 18 Źródło : sprawozdanie GIP z działalności PIP w 2008 r. 8

9 materiałów ciekłych zapalnych ( olej napędowy i opałowy), żrące ( kwasy, ługi) oraz mieszanin węglowodorowych. Kontrole ukierunkowane były na ocenę wypełniania przez pracodawców wymagań związanych z przewozem drogowym towarów niebezpiecznych, ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania towarów do transportu. Wyniki kontroli wskazują, że część pracodawców nie uwzględniła w ocenie ryzyka zawodowego wszystkich zagrożeń występujących przy pracach związanych z przewozem drogowym towarów niebezpiecznych(33%). Konsekwencją było m.in. nieokreślenie prac szczególnie niebezpiecznych i nieokreślenie podstawowych wymagań bhp przy wykonywaniu takich prac. Także nie wszyscy pracodawcy zapewnili szkolenia w zakresie bezpiecznego postępowania z materiałami niebezpiecznymi i procedur ratowniczych (27%). Nieprawidłowość ta dotyczyła 18% pracowników wykonujących takie czynności, jak: przygotowanie do transportu sztuk przesyłki (pojemniki, opakowania zbiorcze, naczynia do gazów) lub nadzorowanie napełniania cystern. Brak wiedzy o zakresie odpowiedzialności i obowiązkach, stosownie do wykonywanych czynności, wpływa bezpośrednio na bezpieczeństwo transportu materiałów niebezpiecznych, ponieważ generuje nowe nieprawidłowości, m.in. brak właściwych dokumentów przewozowych, brak lub nieprawidłowe instrukcje bezpieczeństwa dla kierowcy, załadunek substancji niebezpiecznych do opakowań, które powinny być wycofane z użytku lub do opakowań wtórnych bez ich sprawdzenia. 19 NARUSZENIA PRZEPISÓW W ZAKRESIE TRANSPORTU TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH Istotnie uległa poprawa przestrzegania przepisów związanych z przygotowaniem dokumentów przewozowych. Kontrola w 2008 roku stwierdziła 9% takich nieprawidłowości. Dane z tego zakresu dotyczące roku 2002 wykazywały 65 % nieprawidłowości. Znacząco zmniejszył się także odsetek nieprawidłowości dotyczących nowych opakowań stosowanych do przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Uchybienia w zakresie oznakowania ich kodem literowo-cyfrowym stwierdzono u 11% nadawców. Popełniali oni też inne błędy w oznakowaniu opakowań, jak: np. brak numeru rozpoznawczego czy nalepek ostrzegawczych (nieprawidłowości dotyczyły około 12% ocenianych opakowań z chemikaliami). Sporadycznie 19 Źródło : sprawozdanie GIP z działalności PIP w 2008 r. 9

10 pracodawcy przechowują niebezpieczne chemikalia w opakowaniach, które ze względu na przekroczony termin powinny być wycofane z użytkowania (5%). Nie wyznaczenie doradcy ds. bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych ujawniono w 7% kontrolowanych zakładów, głównie będących odbiorcami materiałów niebezpiecznych 20. Jako przyczyny powstawania nieprawidłowości przedsiębiorcy wskazują zbytnie sformalizowanie przepisów oraz ich stopień skomplikowania. Jednakże GIP w swym sprawozdaniu podkreśla : W ocenie inspektorów pracy, nieprawidłowości istotne ze względu na ich skalę nie dotyczą ściśle wymagań przepisów ADR, lecz mają związek z wymaganiami wynikającymi z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawcy nie potrafią połączyć wymogów bezpieczeństwa wynikających z przepisów ADR i przepisów bhp. Powyższe zdanie pozwala zakończyć jedynie stwierdzeniem, że działania doradcy DGSA oraz służb lub osób odpowiedzialnych za stan bhp w przedsiębiorstwie w znacznej części winny stanowić wspólne dążenie do zapobiegania powstawaniu zagrożeń przede wszystkim ludzkiego życia. 20 Źródło : sprawozdanie GIP z działalności PIP w 2008 r. 10