OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO JAKO SKUTECZNE NARZĘDZIE PREWENCJI WYPADKOWEJ

Transkrypt

1 OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO JAKO SKUTECZNE NARZĘDZIE PREWENCJI WYPADKOWEJ Karolina Główczyńska-Woelke Departament Nadzoru i Kontroli GIP 28 kwietnia 2010 r., Poznań Targi SAWO

2 WPROWADZENIE 1. Ryzyko zawodowe narzędzie do poprawy warunków pracy a) Kodeks pracy: 1991 r. - art r. - art. 226, 227, a Pracodawca: ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. 2

3 WPROWADZENIE b) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. definicje, 39 i nast.) Ryzyko zawodowe prawdopodobieństwo niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty np. niekorzystne skutki zdrowotne, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. 3

4 WPROWADZENIE c) dodatkowe wymagania prawne dotyczące oceny ryzyka zawodowego dla: - czynników chemicznych, - hałasu i drgań mechanicznych, - ręcznych prac transportowych, - czynników biologicznych. 2. Ocena ryzyka zawodowego seria polskich norm

5 WPROWADZENIE Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy powinno następować poprzez ograniczanie ryzyka zawodowego w wyniku właściwej organizacji pracy, stosowania środków profilaktycznych, informowania i szkolenia pracowników. Ocena ryzyka zawodowego narzędzie do poprawy warunków pracy 5

6 PODSTAWOWE ZASADY PRZEPROWADZANIA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Identyfikacja zagrożeń w wyniku zebrania niezbędnych informacji Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego Działania korygujące i/lub zapobiegawcze Okresowa ocena ryzyka zawodowego Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym 6

7 PRZYGOTOWANIE PROCESU OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 7

8 PRZYGOTOWANIE PROCESU OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO wytypowanie składu zespołu oceniającego, wskazanie osoby odpowiedzialnej za planowanie i koordynowanie działań związanych z oceną ryzyka, ustalenie zakresu oceny ryzyka zawodowego: stanowiska pracy (stacjonarne i niestacjonarne) stosowane maszyny i narzędzia wykonywane prace itp. 8

9 IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ 9

10 IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ Zagrożenie stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę Rodzaje zagrożeń: wynikające ze środowiska pracy określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, wynikające ze sposobu wykonywania pracy. 10

11 RĘCZNE PRACE TRANSPORTOWE W ocenie ryzyka zawodowego występującego przy ręcznych pracach transportowych należy uwzględnić: charakterystykę przemieszczanego przedmiotu jego masę, rodzaj i położenie środka ciężkości, warunki środowiska pracy w tym temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia, organizację pracy w tym stosowane sposoby wykonywania pracy, indywidualne predyspozycje pracownika takie jak: sprawność fizyczną, wiek, płeć i stan zdrowia. 11

12 SZACOWANIE POZIOMU RYZYKA ZAWODOWEGO 12

13 ŚRODKI PROFILAKTYCZNE ZMNIEJSZAJĄCE RYZYKO ZAWODOWE 13

14 ŚRODKI PROFILAKTYCZNE Zasady planowania i podejmowania działań korygujących lub zapobiegawczych w celu eliminacji lub ograniczania zagrożeń i związanego z nimi ryzyka zawodowego: środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła, środki ochrony zbiorowej, środki organizacyjne i proceduralne (np. instrukcje bezpiecznej pracy), środki ochrony indywidualnej. 14

15 OKRESOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO 15

16 OKRESOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Ocena ryzyka zawodowego powinna być przeprowadzana okresowo i zawsze wtedy, gdy wykorzystane do oceny ryzyka informacje nie są już aktualne, a w szczególności w następujących sytuacjach: przy tworzeniu nowych miejsc pracy, przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych), po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy, po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych 16

17 INFORMOWANIE PRACOWNIKÓW O RYZYKU ZAWODOWYM 17

18 DOKUMENTOWANIE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 18

19 DOKUMENTOWANIE Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać: 1. Opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: stosowanych maszyn, wykonywanych zadań, występujących na stanowisku pracy niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, osób pracujących na tym stanowisku. 2. Wyniki przeprowadzonej oceny dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne 3. Datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny 19

20 20

21 KLUCZOWE ELEMENTY DZIAŁAŃ W RAMACH ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ZAWODOWYM adekwatna do warunków ocena ryzyka zawodowego, zaangażowanie pracowników i dialog społeczny, szkolenie i informowanie ukierunkowane na grupę docelową, unikanie założeń na temat zagrożeń i osób narażonych, zapobieganie chorobom oraz promowanie dobrostanu, co jest istotne dla jakości pracy zróżnicowanej siły roboczej, dopasowywanie pracy do człowieka, rozważanie potrzeb zróżnicowanej siły roboczej na etapie planowania (projektowania). 21

22 WYNIKI KONTROLI Z ZAKRESU OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO PRZEPROWADZONYCH W 2009 R. 22

23 WYNIKI KONTROLI Kontrole w 1464 zakładach pracy. Wyniki kontroli odnoszą się do 1404 zakładów pracy, zatrudniających pracowników, w tym kobiet i 990 młodocianych. Zakres przedmiotowy kontroli obejmował między innymi takie zagadnienia, jak: przygotowanie oceny ryzyka zawodowego; informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego; identyfikacja zagrożeń; udokumentowanie oceny ryzyka zawodowego; działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego; informowanie pracowników o ryzyku zawodowym. 23

24 WYNIKI KONTROLI 1. Nieprawidłowości dotyczące wytypowania stanowisk pracy (sporządzenia wykazów stanowiska pracy) podlegających ocenie) - 21% z 5851 skontrolowanych stanowisk pracy. 2. Nieprawidłowości dotyczące zebrania aktualnych danych do oceny ryzyka np. nieustalenie rodzaju czynników na jakie narażony jest pracownik podczas wykonywania pracy, brak udokumentowanych przeglądów stanowisk pracy (odniesienie do realizacji zadań przez służbę bhp 15% z ponad 8400 skontrolowanych stanowisk pracy), brak informacji o wykonywanych zadaniach, o osobach pracujących (kobiety, niepełnosprawni, młodociani) oraz nieustalenie kryteriów dla tych grup nieprawidłowości występowały w co drugim zakładzie pracy, w którym zatrudnione były te osoby. 24

25 WYNIKI KONTROLI 3. Nieprawidłowości dotyczące identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach pracy 37% z blisko 5250 skontrolowanych stanowisk pracy. - zagrożenia związane z czynnościami wykonywanymi okresowo; - zagrożenia, których aktywizacja doprowadziła do wypadku przy pracy; - innych istotnych zagrożeń. Przykład: Zakład usługowy (usługi budowlane) a) Stanowisko pracy: glazurnik i posadzkarz operator pompy do betonu (zatrudnienie 12 osób) b) Nieuwzględnienie zagrożeń: związanych z pracą na wysokości, występujących podczas poruszania się po placu budowy (ze strony spadających przedmiotów, pracy w pobliżu wykopów, od poruszających się maszyn), wynikających z pracy w wymuszonej pozycji ciała, związanych ze stosowaniem czynników chemicznych klejów do układania płytek oraz preparatów do czyszczenia posadzek. 25

26 WYNIKI KONTROLI 4. Nieprawidłowości w zakresie planowania działań korygujących i zapobiegawczych mających na celu ograniczenie ryzyka zawodowego 32% zakładów, w których zachodziła taka potrzeba. 5. W co czwartym zakładzie pracy stwierdzono nieprawidłowości podczas realizowania zaplanowanych zadań. Przykład: w ramach środków profilaktycznych wskazano środki ochrony oczu, jako konieczne do stosowania podczas czynności mycia i dezynfekcji. Jednak nikt nie sprawdził faktycznego ich stosowania, a tabela przydziału ochronników na stanowisku pracy nie uwzględniała ich przydziału. W efekcie na stanowisku pracy doszło do wypadku podczas wykonywania czynności przelewania płynu dezynfekcyjnego i uszkodzenia oka pracownika je wykonującego. 26

27 WYNIKI KONTROLI Znaczne błędy stwierdzili inspektorzy pracy w zakresie dokumentowania oceny ryzyka zawodowego. Dotyczyły one m.in.: - braku w opisie ocenianego stanowiska pracy stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów (na 23% stanowisk pracy, gdzie była taka potrzeba); - braku w opisie ocenianego stanowiska pracy wykonywanych zadań (na blisko 19% stanowisk pracy, gdzie było to wymagane); -braku lub niepełnych wyników oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy (na 21% stanowisk pracy, na których zachodziła potrzeba zawarcia takich danych). 27

28 WYNIKI KONTROLI Niewielu pracodawców podczas dokonywania oceny ryzyka zawodowego korzystało z doświadczenia swoich pracowników. Aż w 40% zakładów (z liczby 1113) nie konsultowano z zatrudnionymi zagadnień związanych ze sposobem przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego (np. identyfikacja zagrożeń czy dobór skutecznych sposobów ograniczania ryzyka zawodowego) oraz informowaniem o tym ryzyku. 28

29 PRZYKŁADY AKTYWIZACJI NIEZIDENTYFIKOWANEGO ZAGROŻENIA JAKO PRZYCZYNY WYPADKU 1. Zakład produkcji akcesoriów meblowych a) Przy identyfikacji zagrożeń występujących na stanowisku ślusarza pominięto zagrożenia związane z sięganiem kończynami górnymi do stref roboczych maszyn (dostęp do stref niebezpiecznych). b) Wcześniej przy obsłudze tych maszyn doszło do 2 wypadków przy pracy (skutek urazy palców). c) Zespół powypadkowy nie zamieścił w protokole informacji czy maszyny te były wyposażone w odpowiednie urządzenia ochronne i czy spełniały minimalne wymagania w zakresie bhp. d) W obu przypadkach nie ustalono wszystkich przyczyn wypadków (w tym wynikających ze stanu technicznego maszyn) oraz nie sformułowano wniosków i środków profilaktycznych. 29

30 PRZYKŁADY AKTYWIZACJI NIEZIDENTYFIKOWANEGO ZAGROŻENIA JAKO PRZYCZYNY WYPADKU 2. Zakład produkcji środków czyszczących, kosmetyków itp.. a) Przy identyfikacji zagrożeń (linia technologiczna 47 osób) przy konfekcjonowaniu i pakowaniu wyrobów (detergentów, środków myjących i czyszczących) nie uwzględniono zagrożeń: - Wynikających ze stosowania niektórych czynników chemicznych (np. chlorowodoru) - Związanych z ręcznym transportem - Stwarzanych przez poruszające się po hali wózki podnośnikowe z napędem mechanicznym - Związanych z obsługą tunelu foliującego wyposażonego w nagrzewnicę służącą do obkurczania folii. b) Podczas transportu wyrobów przy użyciu ręcznego wózka pracownik uległ wypadkowi doznając przepukliny pachwinowej. 30

31 PRZYKŁADY AKTYWIZACJI NIEZIDENTYFIKOWANEGO ZAGROŻENIA JAKO PRZYCZYNY WYPADKU c) W protokole brak informacji o masie przemieszczanego ładunku, jako jedyną przyczynę wskazano wysiłek fizyczny towarzyszący transportowaniu palety ze zgrzewkami. d) Środki profilaktyczne wskazane w protokole szkolenie bhp dla osób kierujących pracownikami organizujących prace transportowe; zapoznanie pracowników ze szczegółami wypadku, omówienie zasad wykonywania ręcznych prac transportowych; opracowanie instrukcji bezpiecznego wykonywania ręcznych prac transportowych. 31

32 PRZYKŁADY AKTYWIZACJI NIEZIDENTYFIKOWANEGO ZAGROŻENIA JAKO PRZYCZYNY WYPADKU c) Drugi wypadek na tej samej linii dotyczył prac przy obsłudze tunelu foliującego poparzenie dłoni na skutek zetknięcia się z gorącą powierzchnią. W protokole brak odniesienia do stanu technicznego urządzenia; wśród przyczyn wskazano: nieprzestrzeganie zasad bhp przez pracownika, samowolna obsługa tunelu, brak instrukcji tunelu. d) Środki profilaktyczne: OPRACOWANIE INSTRUKCJI OBSŁUGI TUNELU ORAZ DOKONANIE PRZEGLĄDU TUNELU. 32

33 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 33