UTRZYMANIE RODKÓW TRANSPORTU W PRZEDSI BIORSTWIE TRANSPORTOWYM

Transkrypt

1 UTRZYMANIE RODKÓW TRANSPORTU W PRZEDSI BIORSTWIE TRANSPORTOWYM EWA KULI, BOGDAN ÓŁTOWSKI, JOANNA WILCZARSKA Streszczenie Wi kszo aktualnie stosowanych pojazdów ci arowych w przedsi biorstwach transportowych to modułowo konstruowane obiekty techniczne. Dla nich to istnieje potrzeba opracowania dedykowanych systemów monitorowania ewolucji stanu, co w dokonaniach zagranicznych i krajowych jest mocno zaniedbane, a praktyka eksploatacji oczekuje na szybkie opracowania z tego zakresu. Słowa kluczowe: rodki transportu 1. Wprowadzenie W dobie globalizacji, gdzie coraz wi ksza ilo ludzi oraz towarów musi by przemieszczana, transport zajmuje szczególnie wa ne miejsce w gospodarce Wszelkie czynniki ekonomiczne determinuj ce na przykład opłacalno produkcji w pa stwach o ta szej sile roboczej nie miałyby pokrycia gdyby nie silna pozycja tej ci gle rozwijaj cej si gał zi. Sam transport jako taki, aby w po dany sposób zaspokaja potrzeby przewozowe, kryje wokół siebie elementy innych działalno ci. W celu utrzymania gotowo ci technicznej taboru coraz wi ksz uwag przykłada si do racjonalnej i wiadomej eksploatacji pojazdów. Coraz wi ksze znaczenie na rynku przejmuj małe i rednie przedsi biorstwa transportowe. Dzieje si tak głównie przez ich mobilno, zdolno do szybkiego reagowania, ale tak e przez ułatwiony dost p dla klienta. Przyj te w pracy rednie przedsi biorstwa okre la si jako firmy zatrudniaj ce do 250 osób i maj ce obroty do 50 mln euro rocznie Najwi ksze trudno ci tych działalno ci to problemy z finansowaniem inwestycji. Firmy takie maj c niewielki kapitał nie s w stanie od razu zapewni sobie dost pu do najnowszych technologii, nowoczesnych rodków transportu. Problemy z planowaniem kosztów zakupu i eksploatacji pojazdów, wymagaj szczegółowych analiz i symulacji, aby oceni opłacalno danych działa. Wa nym aspektem jest ograniczanie emisji szkodliwych składników spalin w transporcie. Cho króluj c gał zi jest transport drogowy, hasło tiry na tory zyskuje na znaczeniu. Dbanie o ekologi wymusza poszukiwania nowych rozwi za w transporcie. Transport kolejowy zwi kszaj c swój udział w przewozach towarów potrzebował b dzie wi kszej ilo ci osób odpowiedzialnych za sprawn obsług pojazdów oraz planowanie ich pracy. Aby móc konkurowa z innymi gał ziami transportu trzeba wi ksz uwag zwróci na ekonomik jazdy kolej. Jedn z metod analizy kosztów generowanych przez pojazdy szynowe jest prognozowanie wydatków na podstawie dost pnych danych ponoszonych kosztów. Symulacja taka pozwala

2 38 Ewa Kuli, Bogdan ółtowski, Joanna Wilczarska Utrzymanie rodków transportu w przedsi biorstwie transportowym przygotowa plan działania dla taboru oraz okre li próg opłacalno ci działalno ci transportowej oraz poszczególny pojazdów. 2. Cele i potrzeby działalno ci transportowej W wiecie, w którym potrzeby przemieszczania osób i towarów ci gle rosn, ogromne znaczenie maj odpowiednio dobrane do wymaga czy mo liwo ci procesy i systemy transportowe. Transport jest działalno ci maj c na celu pokonanie przestrzeni. W uj ciu ekonomicznym działalno ta polega na odpłatnym wiadczeniu usług, których efektem jest przemieszczanie osób i ładunków oraz usług pomocniczych, bezpo rednio z tym zwi zanych Działalno transportowa umo liwia sprawne i efektywne funkcjonowanie ka dego działu gospodarki narodowej i wraz z rozwojem społeczno - gospodarczym poszczególnych regionów i pa stw stanowi czynnik intensyfikuj cy rozwój [2,3]. W ród najcz ciej przywoływanych w literaturze ródeł potrzeb transportowych mo na wyodr bni [2]: ró nice geograficzne, specjalizacj produkcji, cele polityczne i militarne, stosunki społeczne, rozwój wiedzy i nauki, rozmieszczenie ludno ci. Potrzeby transportowe zgłaszane pod adresem przewo ników ładunków maj swoje ródło głównie w dynamicznych procesach produkcyjnych. S one odzwierciedleniem ewoluuj cych si metod wytwarzania i zmian w zakresie zapotrzebowa konsumentów St d ich znaczna ró norodno i rozproszenie wynikaj ce z [2]: przemian w strukturach asortymentowych procesów produkcyjnych. zmian na rynkach wiatowych w zwi zku z pogł biaj c si specjalizacja, kooperacj i tendencjami do umi dzynarodowienia produkcji, zmian zapotrzebowania na okre lone ładunki w zwi zku ze strukturalnymi przeobra eniami gospodarczo - społecznymi. Istotne zmiany zachodz ce w transporcie w latach 90. to w znacznym stopniu odzwierciedlenie trendów wyst puj cych w ekonomice krajów europejskich. Procesy integracji krajów Europy Zachodniej jak i reformy ekonomiczno - społeczne w Europie rodkowej i Wschodniej, a co za tym idzie coraz wi ksza wiadomo ekologiczna, s pozytywnym czynnikiem tworzenia wspólnej polityki transportowej w Europie. Ujemne oddziaływanie transportu na ekosystem oraz ludzi takie jak [1]: zanieczyszczenie powietrza, hałas, drgania, wypadki, ingerencja w rodowisko naturalne poprzez budow szlaków komunikacyjnych, co wywołuje niepokój w ród społecze stw i rz dów.

3 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 70, Warunkiem poprawy wy ej wymienionych aspektów, a tak e wzrostu ogólnej efektywno ci działania transportu, szczególnie na wi ksze odległo ci, jest odnowienie i ci głe modyfikowanie infrastruktury transportowej [3]. 3. Funkcjonowanie systemu logistycznego Ze wzgl du na liczb pracowników przedsi biorstwa dzielimy na: mikroprzedsi biorstwa zatrudniaj ce do 9 pracowników oraz osi gaj ce roczny obrót nie przekraczaj cy równowarto ci 2 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowarto ci 2 milionów euro przedsi biorstwa małe zatrudniaj ce od 10 do 49 pracowników oraz osi gaj ce roczny obrót nie przekraczaj cy równowarto ci 10 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowarto ci 10 milionów euro przedsi biorstwa rednie zatrudniaj ce od 50 do 249 pracowników oraz osi gaj ce roczny obrót nie przekraczaj cy równowarto ci 50 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowarto ci 50 milionów euro przedsi biorstwa du e zatrudniaj ce od 250 pracowników Dla firm dystrybucyjnych szczególnie istotna jest redukcja kosztów logistycznych, a w szczególno ci kosztów transportu. W tym celu konieczna jest analiza i zmiana sposobu realizacji procesów transportowych oraz otwarto na nowe koncepcje zarz dzania logistyk w firmie, przyczyniaj ce si do efektywno ci tych procesów. Oczywi cie, podczas wprowadzania zmian nale y tak e uwzgl dni fakt, i transport i organizacja przewozów nie s ródłem zysku dla firm produkcyjnych. Rys.1. Rysunek przedstawia główne problemy oraz pytania jakie stawia sobie dzisiaj ka dy producent, czy dystrybutor funkcjonuj cy w ró nych systemach logistycznych ródło: [5].

4 40 Ewa Kuli, Bogdan ółtowski, Joanna Wilczarska Utrzymanie rodków transportu w przedsi biorstwie transportowym Aby jednak mówi o efektywnym transporcie wymagane jest: budowanie efektywnych procesów transportowych, wykorzystanie odpowiednich narz dzi informatycznych wspieraj cych procesy transportowe, zapewnienie odpowiednich standardów wymiany danych w całym ła cuchu dostaw produktów. 4. Aktualne wyzwania oraz problemy w transporcie Bezpiecze stwo i wysoka dost pno produktów wymaga wspólnego działania, tak e długoterminowego, które opiera si na porozumieniu partnerów biznesowych w zakresie stałej wymiany informacji oraz współpracy. Wi kszo firm bagatelizuje aspekty zwi zane z optymalizacj i planowaniem długoterminowym, koncentruj c si wył cznie na swojej bie cej działalno ci. Przedsi biorcy staraj si realizowa zamówienia swoich klientów cz sto i szybko, głównie przy wykorzystaniu transportu drogowego, przy jednoczesnej próbie zachowania kosztów transportu na racjonalnym poziomie. W wyniku rosn cej kongestii spada rednia pr dko techniczna z jak poruszaj si pojazdy, co docelowo powoduje wydłu enie czasu dostawy. Mo e ono wpłyn na niezadowolenie klientów oraz w najgorszym przypadku utrat cz ci zamówie. Nale y tak e pami ta, e cz sta wysyłka zlece drobnicowych jest du o dro sza ni przewóz wi kszych partii ładunku. Dodatkowo, zwi kszony popyt na usługi transportowe skutkuje tym, i przewo nicy podnosz stawki przewozowe. Bardzo istotnym problemem przedsi biorstw jest tak e nieoptymalne wykorzystanie zasobów transportowych, czyli wyst puj ce puste przebiegi, niski wska nik wykorzystania przestani ładunkowej, przestoje. Badania prowadzone przez Europejsk Agencj rodowiska (European Environment Agency) wskazuj, e w wi kszo ci krajów Unii Europejskiej wykorzystanie dost pnej ładowno ci stosowanych rodków transportu jest na niskim poziomie. Dla najcz ciej wykorzystywanej gał zi transportu, czyli przewozów drogowych, rednie wykorzystanie dost pnej ładowno ci pojazdów podczas zaopatrzenia lub dystrybucji jest na poziomie 54%.

5 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 70, ródło: [7]. Rys. 2. Wykorzystanie dost pnej ładowno ci w wybranych krajach UE 5. Podsumowanie Wi kszo aktualnie stosowanych pojazdów ci arowych w przedsi biorstwach transportowych to modułowo konstruowane obiekty techniczne. Dla nich to istnieje potrzeba opracowania dedykowanych systemów monitorowania ewolucji stanu, co w dokonaniach zagranicznych i krajowych jest mocno zaniedbane, a praktyka eksploatacji oczekuje na szybkie opracowania z tego zakresu. Brak mo liwo ci szybkiego (ci głego) generowania wiarygodnej diagnozy o stanie pojazdów stanowi istotne zagro enie dla realizowanych przy jej wykorzystaniu procesów transportowych, produkcyjnych, bezpiecze stwa ludzi i otoczenia. Analiza istniej cej sytuacji oraz mo liwo ci w zakresie projektowania i wytwarzania pojazdów oraz racjonalnej ich eksploatacji, jak i aktualnie dost pne narz dzi diagnostyki technicznej wskazuj, e s mo liwo ci poprawy jako ci oceny stanów degradacji ich modułów, wsparcie wirtualne strategii eksploatacji oraz modernizacja organizacji i zarz dzania w uj ciu efektywno ciowym. modelowanie stanu dynamicznego, ródła informacji,

6 42 Ewa Kuli, Bogdan ółtowski, Joanna Wilczarska Utrzymanie rodków transportu w przedsi biorstwie transportowym sygnały i symptomy stanu dynamicznego, zasady szczegółowych metod identyfikacji, eksperymenty diagnostyczne, wspomaganie bada technologiami informatycznymi, organizacyjne i ekonomiczne aspekty utrzymania pojazdu w stanie zdatno ci. Podj cie problematyki badania stanu dynamicznego pojazdu wynika z nast puj cych przesłanek: istnieje potrzeba doskonalenia charakterystyk dynamicznych konstruowanych pojazdów, szczególnie w przypadku gdy towarzysz im du e obci enia dynamiczne, co wynika z wprowadzania nowych technologii oraz nowych konstrukcji, umo liwiaj cych zwi kszenie wydajno ci procesów; potrzeba oceny stanu dynamicznego pojazdu jest mo liwa poprzez opis i badania wielko ci składowych modelu dynamicznego, b d cych obiektywn miar wyst puj cych obci e ; istnieje potrzeba spełnienia wymaga stanowi cych, e pojazd musi by zaprojektowany i wykonany tak, aby zagro enia rodowiska naturalnego zwi zane z powodowanymi drganiami mechanicznymi, hałasem i emisj szkodliwych składników spalin były ograniczone do najni szego poziomu, bior c pod uwag post p techniczny oraz b d ce do dyspozycji rodki minimalizacji drga, w szczególno ci u ich ródła. Tematyka podejmowana w pracy badawczej dotyczy zatem tak e badania i analizy wybranych aspektów diagnozowania zespołów pojazdu, a w tym równie i wybranych elementów samochodu, ze szczególnym uwzgl dnieniem zastosowania nowoczesnych technik informatycznych takich jak: zastosowanie analizy modalnej w diagnozowaniu stanu silnika, modelowo wspartej oceny stanu układów hamulcowych, wykorzystanie nowych metod opracowania statystycznego wyników bada (OPTIMUM, SVD, metody wyznaczania relacji przyczynowo skutkowych oraz wybranych metody sztucznej inteligencji opartych o sieci neuronowe). Przedstawione w pracy badawczej zamierzenia wsparte wieloma specyficznymi i szczegółowymi zagadnieniami z obszarów projektowania, wytwarzania i eksploatacji umo liwi powinny monitorowanie ewolucji stanu na poziomie modułów pojazdów, z jednoczesnym wyznaczeniem wielu warto ci miar niezawodno ci i jako ci eksploatacji (potrzeby u ytkowników), koniecznych i mo liwych do wyznaczenia w oparciu o dobre sygnały diagnostyczne Egzemplifikacja wypracowanych rozwi za przeprowadzona zostanie w badaniach eksploatacyjnych wybranych rodków transportowych przedsi biorstwa MAKTRONIK w Bydgoszczy, w których na podstawie rzeczywistych przebiegów sygnałów wybranych modułów maszynowych zostanie przeprowadzona weryfikacja proponowanej metodyki optymalnych procedur monitorowania ewolucji stanu.

7 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 70, Bibliografia 1. G sowski W., Durzy ski Z., Marciniak Z.: Elektryczne pojazdy trakcyjne, Wydawnictwo Politechniki Pozna skiej Rydzykowski W., Wojewószka-Król K.: Transport Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa Towpik K.: Infrastruktura transportu kolejowego, Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa ółtowski B., wik Z. Leksykon Diagnostyki Technicznej, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej Bydgoszcz ółtowski B., Wilczarska J. Mikroekonomia eksploatacji i diagnostyki, Instytut Technologii Eksploatacji, Pa stwowy Instytut Badawczy, Radom Bydgoszcz Art ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalno ci gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz MAINTENANCE OF CASH TRANSPORT ENTERPRISE TRANSPORT Summary Most of the vehicles currently used in transport enterprises are modularly constructed technical facilities. For them, there is a need to develop dedicated systems for monitoring the evolution of the state, which foreign and domestic achievements is heavily neglected, and the practice operation is expected to quickly develop in this area. Keywords: means of transport Ewa Kuli Bogdan ółtowski Joanna Wilczarska Zakład Pojazdów i Diagnostyki, Instytut Eksploatacji Maszyn i Transportu Wydział In ynierii Mechanicznej, Uniwersytet Technologiczno - Przyrodniczy w Bydgoszczy ul. Kaliskiego 7, Bydgoszcz ekukla@utp.edu.pl, bogzol@utp.edu.pl, asiulazol@utp.edu.pl